Bu modül, Makine Halıcılığı sektöründe hazırlanmış olan sertifika/kurs müfredat programlarındaki yeterlikleri kazandırmayı amaçlayan bireysel öğrenme

Transkript

1

2 Bu modül, Makine Halıcılığı sektöründe hazırlanmış olan sertifika/kurs müfredat programlarındaki yeterlikleri kazandırmayı amaçlayan bireysel öğrenme materyalidir. Makine Halıcılığı ile ilgili eğitim alan öğrenciler ile sektörde çalışanların faydalanması amacıyla Avrupa Birliği Fonları ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortak finanse edilmiş olup PARA İLE SATILMAZ.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR... 5 GİRİŞ... 6 ÖĞRENME FAALİYETİ LARK MAKİNESİNDE FIRÇALAR Sırt Fırçaları Sırt Fırçalarının Yapısı ve Görevleri Sırt Fırçasının Halıya Olan Mesafesi ve Önemi... 8 UYGULAMA FAALİYETİ... 9 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖĞRENME FAALİYETİ LARK MAKİNESİNDE YÜZEY FIRÇALAR Halı Yüzey Fırçaları Yüzey Fırçalarının Yapısı ve Görevleri Halı Hav Uzunluğuna Uygun Yüzey Fırça Mesafesi Yüzey Fırça Mesafesinin Halı Yüzeyine Etkisi UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARLARI KAYNAKÇA... 21

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN Halı Üretim Teknolojisi DAL/MESLEK Halı Lark Makinesi Operatörü MODÜLÜN ADI Lark Makinesinde Ayarlar ve Çalıştırma 2 MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Sırt fırça mesafesini, yüzey fırça yönünü ve mesafesini, halı sırt mesafe dövücüsünü ayarlayabilmek için gerekli temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. Lark Makinesinde Ayarlar ve Çalıştırma 1 modülünü tamamlamış olmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Makine Ayarlarını Yapmak ve Çalıştırmak Genel Amaç Bu modül ile gerekli şartlar sağlandığında, sırt fırça mesafesini, yüzey fırça yönünü ve mesafesini, halı sırt mesafe dövücüsünü ayarlayabileceksiniz. Amaçlar 1. Sırt fırça mesafesini ayarlayabileceksiniz. 2. Yüzey fırça yönü ve mesafesini ayarlayabileceksiniz. 3. Halı sırt dövücü mesafesini ayarlayabileceksiniz. Ortam: Halı apre işletmesi veya atölyesi. Donanım: Lark makinesi, sırt fırçası, halı, halı yüzey fırçası, halı sırt dövücüsü. Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğruyanlış testi, boşluk doldurma vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

5 GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Lark makinelerinde toz temizleme bölümünün amacı, halı sırtında veya yüzeyinde bulunan tozları temizleyerek halı sırtının ve yüzeyinin temiz olmasını sağlamaktır. Halı yüzeyindeki ve arkasındaki toz, elyaf gibi atıklar fırça ile temizlenerek, bunların fırça altındaki emiş borularına gitmesi sağlanmaktadır. Emiş borularındaki tozlar ise kuvvetli emiş fanları ile toz toplama bölümünde biriktirilir. Halı yüzeyindeki veya sırtındaki tozlar halıya etraftan yapışmış olabilir. Bu tozlar, oyma yapılmış olan halıların üzerlerinde kalan oyma tozları veya kesikli elyaf tozları da olabilir. Halı sırtındaki tozlar fırça ile temizlenerek kuvvetli bir hava ile toz toplama torbalarına götürülür ve burada toplanır. Halı yüzeyindeki tozlar ise, yüzey temizleme fırçasıyla dövücü silindirin halı sırtına dövme yapması suretiyle hava kanalına düşmesi ile giderilir. Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle lark makinesi toz temizleme bölümünde yer alan yüzey fırçalarla sırt fırçalarının ayarlarını yaparak toz temizleme işlemini yapabileceksiniz.

6 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında emniyet kurallarına dikkat ederek, kumanda panosunu talimatlarla belirtilen şekilde kullanarak makineyi çalıştırabileceksiniz. ARAŞTIRMA» Lark makinesinin bölümlerini araştırınız. 1. LARK MAKİNESİNDE FIRÇALAR 1.1. Sırt Fırçaları Sırt temizleme fırçalarının görevi halının sırtına yapışmış olan pislikleri halı sırtından uzaklaştırmaktır. Halı, dövücü ve yüz temizleme fırçasından geçtikten sonra sırt temizleme fırçasına gelir ve burada fırça halının sırtına temas ederek halı sırtındaki toz ve benzeri pislikleri halı sırtından hava emiş kanallarına iletir. Resim 1.1. Sırt Fırçası ile Halının Sırtının Temizlenmesi

7 Sırt fırçası halının akış yönünün aksi yönde dönerek halının arkasında bulunan elyaf, toz ve çözgü ipliklerinin temizlenmesi sağlanır. Böylece, tutkal uygulamasına girmeden önce halının arkası iyice temizlenmiş olur. Fırça halının arkasını iyi temizlemez ise halı arkasında bulunan toz, elyaf, çözgü iplikleri gibi yabancı maddeler halı arkasında hareket eder ve bu durumda tutkal uygulamasında halının sırtı düzgün latex almaz. Halı arkasında hareket eden pislikler tutkal uygulandığında halının arkasına yapışır ve halıların defolu olmasına neden olur. Ayrıca, fırın içindeki silindirlere, hava kanallarına ve tambura pislik bulaştırır Sırt Fırçalarının Yapısı ve Görevleri Sırt fırçaları yapı olarak yüzey temizleme fırçası ile aynı özelliktedir. Yüzey fırçaları halı yüzeyini temizlerken, sırt fırçaları ise halı sırtını temizlemektedir. Halı tutkala girmeden önce arkası temizlendiği için, halının havlarını çıkartma riski bulunduğundan sırt fırçaları da yüzey fırçalarında olduğu gibi, kesinlikle sert kıllardan seçilmemelidir 1.2. Sırt Fırçasının Halıya Olan Mesafesi ve Önemi Sırt fırçalarında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, fırçanın halıya olan mesafesidir. Sırt fırçasının halıya olan mesafesi halının hav uzunluğuna (lanset) göre değişmektedir. Silindir halinde olan sırt fırçaları, iki tarafında bulunan manuel göstergelerden halı lanset yüksekliğine göre halıya yakınlaştırılır veya uzaklaştırılır. Operatör bu ayarları dokumadan gelen araba kartlarındaki (halı hav uzunluğu, kalite gibi bilgileri yazan kart,) lanset (hav) yüksekliğine göre ayarlayarak fırçanın halıya düzgün temasını gözle kontrol eder. Her bir halı arabasının üzerinde kartı bulunmaktadır. Operatör tarafından bir sonraki gelen arabanın kartının mutlaka kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu kontrol yapılmadığı zaman, yüksek lansetlerde fırça ayarlanmadığı için, fırçanın halıya teması ve baskısı fazla olur. Bunun sonucunda halıda gerginlik oluşur, fırça fazla baskıdan dolayı zor döner. Bu durum, halı sırtına, makineye ve silindirlere zarar verebilir. Düşük lansetlerde (hav) fırçanın halıya teması sağlanamadığı için toz, elyaf, çözgü iplikleri gibi pislikler halı arkasında hareket eder.

8 UYGULAMA FAALİYETİ» Verilen iş talimatına göre işlem basamaklarını uygulayarak verilen sürede lark makinesinde sırt fırça mesafesini ayarlayınız. İşlem Basamakları» Halı türünü belirleyiniz.» Belirlenen halı türünün hav yüksekliğini belirleyiniz.» Belirlenen hav yüksekliğine uygun fırça mesafesini belirleyiniz.» Belirlenen fırça mesafesini ayar kolundan ayarlayınız. Öneriler

9 KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Halı türünü belirlediniz mi? 2. Belirlenen halı türünün hav yüksekliğini belirleyiniz mi? 3. Belirlenen hav yüksekliğine uygun fırça mesafesini belirlediniz mi? 4. Belirlenen fırça mesafesini ayar kolundan ayarladınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz.

10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. ( ) Halı sırtı temizleme fırçaları çelik telden yapılır. 2. ( ) Sırt fırçalarının halıya yaklaşma mesafesi toplam halı kalınlığına bağlıdır. 3. ( ) Sırt fırçaları temizlediği artıkları toz temizleme bölümüne gönderir. 4. ( ) Sırt fırçalarının halıya olan mesafesi otomatik olarak ayarlanır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

11 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında emniyet kurallarına dikkat ederek yüzey fırça yönü ve mesafesini ayarlayabileceksiniz. ARAŞTIRMA» Hareketli zincir dikiş makineleri hakkında bilgi edininiz. 2. LARK MAKİNESİNDE YÜZEY FIRÇALAR 2.1. Halı Yüzey Fırçaları Yüzey fırçası, toz toplama ünitesinde dövücü silindirden sonra ikinci modül olarak görev yapmaktadır. Halı yüzey fırçaları, halı yüzeyine yapışmış tozları ve pislikleri halı yüzeyinden fırça ile temizleyerek emiş kanallarına iletmektedir. Yüzey fırçası aynı zamanda viskoz ve akrilik gibi kesik elyaflı halıların havları arasında kalan veya oymadan gelen halıların oyma tozlarını temizlemek için de kullanılmaktadır Yüzey fırçalarının yapısı silindir şeklindedir ve bu silindir yumuşak fırça kıllarıyla kaplıdır. Bir silindir üzerine çıtalar tutturulur ve çıtanın üzerine sık şekilde fırça kılları çakılır. Halıya zarar vermesini önlemek için fırçaların yumuşak kıllardan seçilmesi gerekir. Yüzey fırçalarının halıya olan mesafesinin çok yakın olması durumunda, fırça halı yüzeyindeki hav uçlarını bozmaktadır. Halıdan uzak olarak çalışması durumunda ise temizleme işlemi yapılmamış olacaktır. Bundan dolayı lark operatörü mutlaka halının türüne göre toz temizleme bölümüne gelip o halıya uygun fırça mesafelerini ayarlamalıdır.

12 Resim 2.1. Toz Temizleme Bölümünde Yüzey Fırça Yüzey fırçalarının ayarları lansete (tüy uzunluğuna) göre değişmektedir. Bu fırçaların sağında ve solunda manuel ayar kolları bulunmaktadır. Yüksek ve düşük lansetlerde (hav uzunluğu) operatör tarafından manuel olarak halıya yakınlaştırılmalı veya uzaklaştırılmalıdır. Operatör bu ayarları dokumadan gelen araba kartlarındaki lanset yüksekliğine göre ayarlayıp, fırçanın halıya düzgün temasını gözle kontrol etmelidir. Resim 2.2. Yüzey Fırça Mesafe Ayar Kolu ve Mesafe Göstergesi Fırça mesafesi tamamen apre operatörü tarafından halı cinsine göre ayarlanmalıdır. Fırça ne çok fazla bastırılarak halı yüzeyini bozmalı, ne de çok az bastırılarak temizleme yapılmasını engellemelidir. Fırçanın halı yüzeyine teması çok fazla ise halı yüzeyinde bozulmalar meydana gelecek ve fırçanın fazla sürtünmesinden dolayı hav ipliklerinin bükümlerinin açılmasına ve halı yüzeyinin tamamen bozulmasına sebep olacaktır. Eğer fırça halı yüzeyine temas etmez ise bu seferde temizleme işlemi gerçekleşmeyecektir.

13 Yüzey Fırçalarının Yapısı ve Görevleri Yüzey fırçalarının yapısı silindir şeklindedir ve bu silindir yumuşak fırça kıllarıyla kaplıdır. Bir silindir üzerine çıtalar tutturulur ve çıtanın üzerine sık şekilde fırça kılları çakılır. Halıya zarar vermesini önlemek için fırçaların yumuşak kıllardan seçilmesi gerekir. Resim 2.3. Yüzey Fırça Toz temizleme bölümünde yer alan yüzey ve sırt fırçaları, yapay fırça ve doğal fırça olmak üzere iki türden olabilmektedir. Doğal fırçalar domuz kılından, yapay fırçalar ise plastik malzemeden yapılmaktadırlar. Yüzey fırçalarında en önemli husus, fırçanın halıya olan mesafesidir Halı Hav Uzunluğuna Uygun Yüzey Fırça Mesafesi Yüzey fırçalarında en önemli husus, fırçanın halıya olan mesafesidir. Yüzey fırçalarının halıya olan mesafesinin çok yakın olması durumunda, fırça halı yüzeyindeki hav uçlarını bozmaktadır. Halıdan uzak olarak çalışması durumunda ise temizleme işlemi yapılmamış olacaktır. Bundan dolayı lark operatörü mutlaka halının türüne göre toz temizleme bölümüne gelip o halıya uygun fırça mesafelerini ayarlamalıdır. Yüzey fırçalarının ayarları lansete (tüy uzunluğuna) göre değişmektedir. Bu fırçaların sağında ve solunda manuel ayar kolları bulunmaktadır. Yüksek ve düşük lansetlerde (hav uzunluğu) operatör tarafından manuel olarak halıya yakınlaştırılmalı veya uzaklaştırılmalıdır.

14 Operatör bu ayarları dokumadan gelen araba kartlarındaki lanset yüksekliğine göre ayarlayıp, fırçanın halıya düzgün temasını gözle kontrol etmelidir. Resim 2.4. Yüzey Fırça Mesafe Ayar Kolu ve Mesafe Göstergesi 2.3. Yüzey Fırça Mesafesinin Halı Yüzeyine Etkisi Fırça mesafesi tamamen apre operatörü tarafından halı cinsine göre ayarlanmalıdır. Fırça ne çok fazla bastırılarak halı yüzeyini bozmalı, ne de çok az bastırılarak temizleme yapılmasını engellemelidir. Fırçanın halı yüzeyine teması çok fazla ise halı yüzeyinde bozulmalar meydana gelecek ve fırçanın fazla sürtünmesinden dolayı hav ipliklerinin bükümlerinin açılmasına ve halı yüzeyinin tamamen bozulmasına sebep olacaktır. Eğer fırça halı yüzeyine temas etmez ise bu seferde temizleme işlemi gerçekleşmeyecektir.

15 UYGULAMA FAALİYETİ» Verilen iş talimatına göre işlem basamaklarını uygulayarak verilen sürede yüzey fırça yönü ve mesafesini ayarlayınız. İşlem Basamakları» Halı hav yüzeyinin yatış yönünü elle kontrol ediniz. Öneriler» Halı hav yüzeyinin yatış yönü ile aynı olacak şekilde fırça yönünü ayarlayınız.» Halı hav uzunluğunu belirleyiniz.» Belirlenen hav uzunluğuna uygun yüzey fırça mesafesini belirleyiniz.» Belirlenen yüzey fırça mesafesini kolla ayarlayınız.» Fırçadan çıkan halı yüzeyini elle kontrol ediniz.» Halı yüzeyinde sertleşme olduğunda fırçayı bir kademe uzaklaştırınız.» Halı yüzeyini gözle kontrol ediniz.

16 » Halı yüzeyinde renk dalgalanması olduğunda fırçayı belirlenen kademe kadar halıya yaklaştırınız.

17 KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Halı hav yüzeyinin yatış yönünü elle kontrol ettiniz mi? 2. Halı hav yüzeyinin yatış yönü ile aynı olacak şekilde fırça yönünü ayarladınız mı? 3. Halı hav uzunluğunu belirlediniz mi? 4. Belirlenen hav uzunluğuna uygun yüzey fırça mesafesini belirlediniz mi? 5. Belirlenen yüzey fırça mesafesini kolla ayarladınız mı? 6. Fırçadan çıkan halı yüzeyini elle kontrol ettiniz mi? 7. Halı yüzeyinde sertleşme olduğunda fırçayı bir kademe uzaklaştırdınız mı? 8. Halı yüzeyini gözle kontrol ettiniz mi? 9. Halı yüzeyinde renk dalgalanması olduğunda fırçayı belirlenen kademe kadar halıya yaklaştırdınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz.

18 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. ( ) Halı havlarının iyi temizlenmesi için yüzey fırçaları halıya iyice yaklaştırılmalıdır. 2. ( ) Yüzey fırçaları sert plastikten yapılır. 3. ( ) Yüzey fırçalarının halıya yaklaşma mesafesi hav uzunluğuna bağlıdır. 4. ( ) Yüzey fırçaları temizlediği artıkları üzerlerinde depolarlar. 5. ( ) Yüzey fırçalarının halıya olan mesafesi otomatik olarak ayarlanır. 6. ( ) Yüzey fırçaları halı hav yatış yönünün tersine döner. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz..

19 CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 İN CEVAP ANAHTARI 1 Yanlış 2 Yanlış 3 Doğru 4 Yanlış ÖĞRENME FAALİYETİ-2 NİN CEVAP ANAHTARI 1 Yanlış 2 Doğru 3 Doğru 4 Yanlış 5 Yanlış 6 Doğru

20 KAYNAKÇA Bu modülün yazılmasında herhangi bir yazılı kaynaktan yararlanılmamış olup, tamamen halı üretim işletmelerinde gözlem yaparak ve ilgili işletmelerde çalışanların beyanlarına göre modül yazarları tarafından yazılmıştır.