ZEYTİN / ZEYTİNYAĞI SEKTÖR RAPORU. Dış Ticaret Uygulama Servisi Meltem Duran

Transkript

1 ZEYTİN / ZEYTİNYAĞI SEKTÖR RAPORU Dış Ticaret Uygulama Servisi Meltem Duran Temmuz 2006

2 İÇİNDEKİLER 1. ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1.1. Tanımı 1.2. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları 1.3. Zeytin ve Zeytinyağının Besin Değeri 1.4. Zeytin ve Zeytinyağının İnsan Sağlığı Bakımından Önemi 2. ÜRÜN GELİŞİMİ VE ÇEŞİTLERİ 2.1. Tarihçe 2.2. Ülkemizde Zeytin Yetiştirilen Bölgeler 2.3. Türkiye deki Başlıca Zeytin Çeşitleri 2.4. Başlıca Zeytinyağı Çeşitleri 3. ÜRÜN POTANSİYELİ 3.1. Sofralık Zeytin ve Zeytinyağı Üretim ve Tüketim Durumu Dünya Sofralık Zeytin Üretimi ve Tüketimi Türkiye nin Sofralık Zeytin Üretimi ve Tüketimi Dünya Zeytinyağı Üretimi ve Tüketimi Türkiye nin Zeytinyağı Üretimi ve Tüketimi 4. DIŞ TİCARET DURUMU 4.1. Dünya Zeytin İhracatı ve İthalatı 4.2. Türkiye nin Zeytin İhracatı ve İthalatı 4.3. Dünya Zeytinyağı İhracatı ve İthalatı 4.4. Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı ve İthalatı 5. FİYATLAR 5.1. Türkiye nin Sofralık Zeytinde Ortalama İhraç Fiyatları 5.2. Türkiye nin Zeytinyağı Ortalama İhraç Fiyatları 6. MEVZUAT 6.1. Zeytin ve Zeytinyağı İhracatında Standartlar 6.2. Avrupa Birliği nde Zeytinyağına Verilen Destekler 6.3. Türkiye de Zeytinyağına ve Zeytine Verilen Destekler 7. ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜNDE YAŞANAN BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ KAYNAKÇA

3 Tablo 1 Tablo 2 Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 Tablo 6 Tablo 7 Tablo 8 Tablo 9 Tablo 10 Tablo 11 Tablo 12 Tablo 13 Tablo 14 Tablo 15 Tablo 16 Tablo 17 Tablo 18 TABLOLAR LİSTESİ Sofralık Zeytinin Besin Değeri Zeytinyağının Kimyasal Bileşimi Başlıca Üretici Ülkelerin Sofralık Zeytin Üretimi Dünya Sofralık Zeytin Tüketimi Türkiye nin Sofralık Zeytin Üretimi ve Tüketimi Başlıca Ülkelerin Zeytinyağı Üretimi Dünya Zeytinyağı Tüketimi Dünya Zeytin İhracatı ve İthalatı Türkiye nin Siyah Zeytin İhracatı Türkiye nin Yeşil Zeytin İhracatı Dünya Zeytinyağı İhracatı ve İthalatı Başlıca Üretici Ülkelerin Zeytinyağı İhracatı Ülkelere Göre Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı (Çeşitlerine Göre) Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı (Ambalajlarına Göre) Türkiye Sofralık Zeytin Ortalama İhraç Fiyatları Türkiye Zeytinyağı Ortalama İhraç Fiyatları AB nin Üye Devletlere Verdiği Destekler GRAFİKLER GRAFİK 1 GRAFİK 2 Dünya Zeytinyağı Üretim Yüzdesi 2004/2005 Sezonu Dünya Zeytinyağı İhracatında Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay

4 1.ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1.1. Tanımı Zeytin; zeytingiller (Oleaceae) familyasından, meyveleri için yetiştirilen bir ağaçtır. Meyveleri yağca zengin olup zeytinyağı yapımında kullanılmaktadır Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları Zeytin ve zeytinyağı, uluslararası ticaretin şartlarına uygunluk sağlanması amacıyla dünyaca kabul gören bir sistemle sınıflandırılmış olup gümrük tarife istatistik pozisyon numaraları aşağıda yer almaktadır; Zeytin 0709 Diğer sebzeler (taze veya soğutulmuş) - - Zeytinler Zeytinyağı imalinde kullanılmayanlar Diğerleri 0710 Sebzeler (pişirilmemiş, buharda veya suda kaynatılarak pişirilmiş) (dondurulmuş) Zeytinler 0711 Geçici olarak konserve edilmiş fakat bu halleriyle derhal yenilmeye elverişli olmayan sebzeler Zeytinler Zeytinyağı imalinde kullanılmayanlar Diğerleri 2001 Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve yenilen diğer bitki parçaları (sirke veya asetik asitle hazırlanmış veya konserve edilmiş) Siyah Zeytin Net ağırlığı 1 kg.a kadar olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg.arası olan hazır ambalajda olanlar Diğerleri Yeşil Zeytin Net ağırlığı 1 kg.a kadar olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg.arası olan hazır ambalajda olanlar Diğerleri

5 2004 Diğer sebzeler (sirke veya asetik asitten başka usullerle hazırlanmış veya konserve edilmiş, dondurulmuş) Turşuluk lahana, kebereler ve zeytinler Siyah zeytin Net ağırlığı 1 kg.a kadar olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg.arası olan hazır ambalajda olanlar Diğerleri Yeşil zeytin Net ağırlığı 1 kg.a kadar olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg.arası olan hazır ambalajda olanlar Diğerleri 2005 Diğer sebzeler (sirke veya asetik asitten başka usullerle hazırlanmış veya konserve edilmiş,dondurulmamış) Zeytinler - - Net muhtevası 5 kg.ı geçmeyen hazır ambalajlarda olanlar Siyah zeytin Net ağırlığı 1 kg.a kadar olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg.arası olan hazır ambalajda olanlar Diğerleri Yeşil zeytin Net ağırlığı 1 kg.a kadar olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg.arası olan hazır ambalajda olanlar Diğerleri - - Diğerleri Siyah zeytin Yeşil zeytin

6 Zeytinyağı 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (rafine edilmiş olsun olmasın, fakat kimyasal olarak değiştirilmemiş) : Saf zeytinyağı - - Lampant zeytinyağı Net ağırlığı 1 kg.'a kadar olan hazır ambalajlarda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajlarda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg. arası olan hazır ambalajlarda olanlar Diğerleri - - Diğerleri Net ağırlığı 1 kg.'a kadar olan hazır ambalajlarda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajlarda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg. arası olan hazır ambalajlarda olanlar Diğerleri Diğerleri Net ağırlığı 1 kg.'a kadar olan hazır ambalajlarda olanlar Net ağırlığı 1-2 kg. arası olan hazır ambalajlarda olanlar Net ağırlığı 2-5 kg. arası olan hazır ambalajlarda olanlar Diğerleri 1.3. Zeytin ve Zeytinyağının Besin Değeri Zeytin sofralık ve yağlık olmak üzere iki şekilde değerlendirilir. Sofralık zeytin, yeşil veya siyah olum safhalarında hasat edilip, salamura edilirse yeşil veya siyah sofralık zeytin olarak tüketime hazır olmuş olur. Yağ içeriği ile enerji miktarı siyah zeytinde yeşil zeytine göre daha yüksek iken, özellikle A vitamini, demir ve kalsiyum yönünden düşüktür. Tablo 1 Sofralık Zeytinin Besin Değeri siyah zeytin yeşil zeytin (40-50 adet) (40-50 adet) Enerji (kalori) Yağ (g) Karbonhidrat (g) Protein (g) Kalsiyum (mg) Demir (mg)

7 siyah zeytin (40-50 adet) yeşil zeytin (40-50 adet) Vitamin A (IU) Vitamin B 1 (mg) Vitamin B 2 (mg) Niasin (mg) Vitamin C (mg) 0 0 Kaynak: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zeytinyağında basit doymamış yağ asitleri ve bitkisel maddeler bulunmaktadır. Tablo 2 Zeytinyağının Kimyasal Bileşimi Bileşimler Oranı Miktarı Trigliseritler % 99.8 Doymuş yağ asitleri % 14 Palmitik asit % Stearik asit % Tekli doymamış yağ asitleri % 72 Oleik asit % Palmitoleik asit % Çoklu doymamış yağ asitleri % 12 Linoleik asit % Linolenik asit % Trigliserit olmayan ögeler % 0.2 Tokoferoller 150 mg/kg (Vitamin E) Polifenoller 300 mg/kg Kolesterol 0 Kaynak: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi 1.4. Zeytin ve Zeytinyağı nın İnsan Sağlığı Bakımından Önemi Zeytin, kansere karşı etkili birçok maddenin yanı sıra A, D, E ve K vitaminleri de içermektedir. Sindirim bozuklukları, safra kesesi hastalıkları, özellikle bağırsak kanseri ve kalp rahatsızlıklarında etkili olan zeytinden istenilen yararı alabilmek için acısını yemek, yağında ise rafine değil sızma olanını tercih etmek gerekmektedir. Zeytin, besleyici değerinin yüksek olmasından ötürü, yeterli ve dengeli beslenmede önemli bir yere sahiptir. Zeytinin besleyici değerinin yüksek oluşu; lif içermesi, lezzetli olması, protein oranı yüksek bir besin olmasının yanı sıra vücuda alınması zorunlu olan aminoasitleri (özellikle lösin, aspartikasit, glutamik asit), doymamış yağ asitleri, vitaminler ve temel elementleri içermiş olmasına bağlanmaktadır. Zeytinyağı, yüksek tansiyon, kolesterol, damar sertliği, mide ve bağırsak ülserleri, romatizma, safra kesesi tembelliği, safra taşı, safra kanalı tıkanıklığı, karaciğer bozuklukları, kabızlık, kansızlık, gut hastalığı ve deri çatlamalarını tedavide önemli bir rol oynamaktadır. Çocuklarda beyin ve kemik gelişimini hızlandırır. E vitamini sayesinde yaşlanma etkilerini azaltma ve doku yenileme özelliği taşır.kireçlenmeyi önlemede büyük rol oynar. Cansız saçların kuvvetlenmesini sağlar. Unutkanlığı önler.

8 2.ÜRÜN GELİŞİMİ VE ÇEŞİTLERİ 2.1. Tarihçe Zeytinin anavatanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi ni içine alan Yukarı Mezopotamya ve Güney Ön Asya dır. Yayılışı iki yoldan olmuştur. Birincisi Mısır üzerinden Tunus ve Fas a, diğeri ise Anadolu boyunca Ege adaları, Yunanistan, İtalya ve İspanya yadır. Kaynak: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarihte zeytinyağı nın beşiği olarak, Ayvalık ve Edremit civarı körfez bölgesi gösterilmektedir Ülkemizde Zeytin Yetiştirilen Bölgeler Ülkemizde 5 bölgede zeytincilik yapılmaktadır. Ülkemiz zeytin üretim alanları önem sırasıyla Ege, Marmara, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgeleridir. Zeytin, zeytinyağı ve sofralık zeytin olarak işlenerek tüketilmektedir. Bu nedenle de zeytincilik sektörü tarıma dayalı sanayi kolu olarak sofralık zeytin ve zeytinyağı alt sektörlerine ayrılmaktadır Türkiye deki Başlıca Zeytin Çeşitleri Bölgelere göre başlıca zeytin çeşitleri aşağıda yer almaktadır; Ege Bölgesi Ayvalık, çakır, çekişte, çilli, domalan, edincik su, erkence, İzmir sofralık, kiraz, yağ zeytini.

9 Marmara Bölgesi Çelebi, gemlik, Karamürsel su, samanlı, siyah salamuralık, beyaz yağlık, çizmeli, eşek zeytini, erder yağlık, edincik, su zeytini, şam İznik, samanlı. Akdeniz Bölgesi Büyük ve küçük topak ulak, sarı haşebi, sarı ulak, saurani, tavşan yüreği, çelebi, halhalı, sayfi, karamani, elmacık, yağlık sarı ve siyah zeytin, ağaç no 6. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Eğri burun, halhalı, kalem bezi, kan çelebi, Kilis yağlık, Nizip yağlık, yuvarlak halhalı, yün çelebi, zoncuk, iri yuvarlak. Karadeniz Bölgesi Samsun tuzlamalık, Samsun yağlık, görvele, tuzlamalık, Trabzon yağlık, marantelli, hastos, butko, ağaç no 1, 2, 4, 5, Başlıca Zeytinyağı Çeşitleri Zeytinyağları asitlik derecelerine göre değerlendirilir. Uluslararası Zeytinyağı Konseyi (UZK) ve Türk Standartları Enstitüsü'nün tanımlamalarına göre 3 tip zeytinyağı vardır. 1. Natürel Zeytinyağı Asitlik derecesine göre Natürel Zeytinyağı 4 ayrı kalitede değerlendirilir : a- Natürel sızma zeytinyağı b- Natürel zeytinyağı c-natürel birinci zeytinyağı d- Lampante 2. Rafine zeytinyağı 3. Riviera tip zeytinyağı 3. ÜRÜN POTANSİYELİ 3.1. Sofralık Zeytin ve Zeytinyağı Üretim ve Tüketim Durumu Dünya Sofralık Zeytin Üretimi ve Tüketimi Dünya zeytin ağacı varlığının %98 i Akdeniz e kıyısı olan ülkelerde yer almakta ve dünyada yaklaşık 10 milyon hektar alanda 900 milyon kadar zeytin ağacı bulunmaktadır. 2004/2005 sezonunda sofralık zeytin üretiminde ülkelerin aldığı paylara baktığımızda; İspanya nın %30, Türkiye nin %13, Suriye nin %12, Mısır ve Yunanistan ın % 6, İtalya ve Arjantin in %4, diğer ülkelerin %25 olduğu görülmektedir. Tablo 3 Başlıca Üretici Ülkelerin Sofralık Zeytin Üretimi (Bin ton) ÜLKELER 2001/ / / / /06* İspanya 575,4 448,3 579,4 537,5 381 İtalya Yunanistan Mısır Arjantin Suriye DÜNYA Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*)UZK Tahmini

10 2004/2005 döneminde Cezayir in sofralık zeytin üretimi 77 bin ton, Fas ın 80 bin ton, Ürdün ün 29 bin ton olmuştur. Dünya sofralık zeytin tüketimine bakıldığında AB Birliği Ülkeleri nin birinci sırada yer aldığı görülmektedir. Avrupalının tercih ettiği zeytin tuzsuz, sert, dümdüz, iri ve diri zeytindir. Hafif yanaklı kıvırcık zeytini bozulmuş olarak değerlendirmektedirler. Rusya da yılında tüketim bin ton iken 2004 yılında 100 bin tona ulaşmıştır. Rusya pazarında İspanyolların aldığı pay %95 dir. Tablo 4 Dünya Sofralık Zeytin Tüketimi (Bin Ton) 2003/ / /2006* TOPLAM 1.603, , ,5 Diğer Ülkeler 210,5 517,5 716,5 A.B. Ülkeleri 533,0 538,5 529,5 Suriye 134,5 159,5 102,0 Cezayir 60,0 64,0 96,0 Fas 45,0 29,0 30,0 İsrail 21,0 21,5 18,5 Ürdün 23,0 28,5 27,0 Arjantin 20,0 15,0 15,0 Lübnan 6,5 7,5 5,5 Filistin 9,0 7,0 6,0 Tunus 23,0 13,0 21,5 Hırvatistan 1,0 1,0 1,0 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) UZK Tahmini Türkiye nin Sofralık Zeytin Üretimi ve Tüketimi Türkiye, Akdeniz iklim özelliklerini taşıması nedeniyle, dünyanın önemli zeytin üreticisi ülkeleri arasında yer almaktadır. Türkiye de den fazla aile geçimini zeytincilikten sağlamaktadır yılı verilerine göre ülkemizde adet zeytin ağacı bulunmakta olup, bunun 94 milyon 950 bini meyve veren, 12 milyon 150 bini henüz meyve vermeyen yaşta olan ağaçlardır yılında ise öngörülen ağaç sayısı dur yılı itibariyle toplam tarım alanlarımızın %2,42 sinde zeytin ağaçları bulunmaktadır. Zeytin ağaçlarının kapladığını alan; 2000 ve 2001 yıllarında hektar, 2002 yılında hektar, 2003 yılında hektar, 2004 yılında ve 2005 yılında hektardır. Toplam 81 ilimizin 36 sında zeytin üretimi yapılmaktadır. Türkiye dünya sofralık zeytin üretiminde % 13 payla ikinci sırada, yağlık zeytin ve zeytinyağı üretiminde ise % 6 payla 4. sırada bulunmaktadır. Ülkemiz zeytin üretiminde % 80.5 lik pay ile Ege bölgesi ilk sırayı almakta, bunu % 11.8 ile Akdeniz, % 6,1 ile de Marmara Bölgesi izlemektedir. Güney Doğu Anadolu Bölgesi nin Kilis ve Nizip yörelerinde, Kuzey Doğu Anadolu da ise Artvin in Yusufeli ilçesi ile diğer birkaç ilçede de zeytin üretimi vardır. Aydın, İzmir, Muğla, Balıkesir, Bursa, Manisa, Çanakkale, Tekirdağ, Hatay önemli zeytin üreticisi illerimizdir.

11 Türkiye, dünyanın önde gelen zeytin ve zeytinyağı üreticisi ülkeleri arasında yer almasına ve son 5 yıllık dönemde zeytinyağı üretiminde önemli artışlar kaydetmesine karşın, zeytinin doğasından ileri gelen periyodisitenin (üretimin bir yıl az, bir yıl çok olması) etkisi halen azaltılabilmiş değildir. Oysa zeytinciliği gelişmiş ülkelerin çoğunda periyodisitenin etkisi, gereken bakım işlemlerinin yapılmasıyla çok düşük düzeye indirilmiştir. Türkiye de ve dünyada zeytinciliği karşılaştırdığımızda, ağaç başına verimimiz 9-10 kilo iken, İspanya da 25 kilo, İtalya da 30 kilo civarındadır. Ülkemizde üretilen zeytinin yaklaşık %30 u sofralık olarak işlenmekte ve tüketilmektedir. Yaklaşık %70 i ise yağlık olarak değerlendirilmektedir. Türkiye nin yağlık zeytin üretimi 2002 yılında , 2003 yılında , 2004 yılında ise Türkiye İstatistik Kurumu nun geçici verilerine göre ton olarak gerçekleşmiştir. Zeytin üretimi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sağlıklı beslenmede, istihdam sağlanmasında ve diğer sanayi kollarına pazar yaratmada, yüksek katma değeriyle tarım ekonomimiz için önem taşımaktadır. Tablo 5 Türkiye nin Sofralık Zeytin Üretimi ve Tüketimi (Bin ton) YIL Başlangıç Stoğu Üretim İthalat Toplam Tüketim İhracat Devir Stoğu 2001/02 87,0 75, ,0 100,0 25,0 37,0 2002/03 37,0 165, ,0 135,0 35,0 32,0 2003/04 32,0 93, ,0 64,0 51,0 10,0 2004/05 10,0 220, ,0 175,0 55, /06* 0 280, ,0 210,0 65,0 5,0 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) UZK Tahmini Dünya Zeytinyağı Üretimi ve Tüketimi İspanya, İtalya ve Yunanistan ın dünyanın en büyük üretici, tüketici, ithalatçı ve ihracatçı ülkeleri olmaları nedeniyle, zeytinyağı ekonomisinde AB önemli bir rol oynamaktadır. 2004/05 sezonunda Avrupa Birliği dünya zeytinyağı üretiminin %78 ine, tüketiminin %71 ine, ihracatının % 56 sına, ithalatının %34 üne sahip durumdadır. Bu ülkeler Avrupa Birliği nin koruma politikalarından yararlanarak zeytinyağı sektörlerini güçlendirebilmişlerdir. Dünya zeytinyağı tüketiminde %71 lik payı olan Avrupa Birliği dışında, yoğun tanıtım kampanyalarının etkisiyle son senelerde ABD, Kanada, Avusturalya ve Brezilya da da tüketimin arttığı görülmektedir. Nüfus ve alım gücünün etkisiyle zeytinyağında tüketim artışı beklenmektedir.

12 Tablo 6 Başlıca Ülkelerin Zeytinyağı Üretimi (Bin ton) ÜLKELER 2002/ / / /2006* İspanya 861,1 1412,0 980,3 880,0 İtalya 634,0 685,0 879,0 600,0 Yunanistan 414,0 308,0 435,0 424,0 Tunus 72,0 280,0 130,0 200,0 Portekiz 28,9 31,2 46,4 30,0 Suriye 165,0 110,0 175,0 100,0 DÜNYA 2.495, , , ,5 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) Tahmini Aşağıdaki grafikten de görüleceği üzere, dünya zeytinyağı üretiminde İspanya nın payı %33, İtalya nın payı %29, Yunanistan ın payı %14, Tunus ve Türkiye nin payı %4, Portekiz in payı %2, Suriye nin payı %6 ve diğer ülkelerin payı %7 dir. GRAFİK 1 Dünya Zeytinyağı Üretimi Yüzdesi (%) 7% 29% 33% 6% 2% 4% 4% 14% İtalya Yunanistan Tunus Türkiye Portekiz Suriye İspanya Diğer Ülk.

13 Tablo 7 Dünya Zeytinyağı Tüketimi (Bin ton) ÜLKELER 2003/ /2005* 2005/2006* AB 1.982, , ,5 ABD 213,0 217,0 219,0 Cezayir 60,0 35,0 44,0 Arjantin 5,0 5,0 5,5 Avusturalya 34,0 32,0 32,5 Brezilya 23,5 25,5 28,0 Kanada 26,0 26,0 26,0 Hırvatistan 4,0 4,5 5,0 İsrail 13,5 17,0 16,5 Japonya 33,0 32,5 32,5 Ürdün 24,0 25,0 18,0 Lübnan 5,0 5,0 5,0 Libya 8,5 12,0 9,0 Fas 70,0 50,0 60,0 Filistin 12,0 10,0 10,0 Suriye 120,0 135,0 95,0 Tunus 55,0 42,0 50,0 Diğer Ülkeler 93,0 86,0 80,5 DÜNYA 2.831, , ,0 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) Tahmini Türkiye nin Zeytinyağı Üretimi ve Tüketimi Türkiye nin 2002/2003 döneminde zeytinyağı üretimi 140 bin ton, 2003/2004 yılında 79 bin ton, 2004/2005 yılında 145 bin ton, 2005/2006 yılında ise tahmini 112 bin tondur. Ülkemizde zeytinyağı tüketimi 2001/2002 sezonunda 55 bin ton, 2002/2003 sezonunda 60 bin ton, 2003/2004 sezonunda 50 bin ton, 2004/2005 sezonunda 60 bin ton, 2005/2006 sezonunda tahmini 50 bin ton olmuştur. 4.DIŞ TİCARET DURUMU 4.1. Dünya Zeytin İhracatı ve İthalatı 2004/05 sezonuna ait dünya zeytin ihracatı ton olarak gerçekleşmiştir. 2005/06 sezonunda ton seviyelerinde olacağı tahmin edilmektedir. 2004/2005 sezonunda sofralık zeytin ihracatında en büyük payı %42 oranla İspanya almaktadır. Türkiye ve Fas ın payı %12, Arjantin in %11, Suriye ve Yunanistan ın %7, Peru nun %3, Mısır ın %1, diğer ülkelerin %5 tir. İspanya ürettiği sofralık zeytinin yaklaşık %40 ını, Yunanistan %35 ini, Fas ise %75 ini ihraç edebilirken, Türkiye de bu oran 2003 rakamlarına göre sadece %15 tir.

14 Tablo 8 Dünya Zeytin İhracatı ve İthalatı (Bin Ton) Ülkeler 2004/ /2006* İthalat İhracat İthalat İhracat Cezayir Arjantin 0 50,0 0 58,0 A.B. 72,0 228,5 79,0 234,0 Hırvatistan İsrail 4,0 0,5 9,0 0 Ürdün 0,5 3,0 0,5 3,0 Lübnan 3,0 1,0 0,5 1,0 Fas 0 55,0 0 68,0 Filistin Suriye 0 23,0 0 25,5 Tunus 0 0,5 0 1,0 Türkiye 0 55,0 0 65,0 Diğer Ülkeler 359,0 32,5 399,5 28,5 TOPLAM 438,5 449,0 488,5 484,0 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) UZK Tahmini 4.2. Türkiye nin Zeytin İhracatı ve İthalatı Türkiye sofralık zeytin üretiminde İspanya dan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Türkiye dünyanın önemli üretici ülkeleri arasında yer almasına karşın ihracatta aynı başarıyı gösterememektedir. 2004/05 sezonunda Türkiye den ton sofralık zeytin ihraç edilerek 77 milyon ABD Doları ülkeye döviz girişi olmuştur. Zeytin ihracatımız iki grupta incelenmiştir.; a) Siyah zeytin ihracatı b) Yeşil zeytin ihracatı Siyah Zeytin 2004/2005 sezonunda en fazla siyah zeytin ihracatımız sırasıyla Romanya, Almanya ve ABD ye yapılmıştır. Romanya ya ihracatımız bir önceki seneye göre artmış ancak Almanya ya siyah zeytin ihracatımızda büyük oranda düşüş yaşanmıştır tarihleri arasında siyah zeytin ihracatımızda Almanya birinci sıradadır. İkinci sırada Birleşik Devletler, üçüncü sırada Bulgaristan yer almaktadır. Almanya ya anılan dönemde siyah zeytin ihracatımız ABD Doları, Birleşik Devletlere ABD Doları, Bulgaristan a ise ABD Doları dır.

15 Tablo 9 Türkiye nin Siyah Zeytin İhracatı ÜLKE 2000/ / / / /2005 Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) ABD Almanya Avustralya Avusturya Belçika BAE Birleşik Krallık Brezilya Bulgaristan Danimarka Fransa Hollanda Irak İspanya İsrail İsveç İsviçre İtalya K.K.T.C Kanada Kazakistan Kuveyt Libya Makedonya Norveç Romanya R.F Sırbistan Karadağ

16 ÜLKE 2000/ / / / /2005 Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) Miktar(kg) Tutar($) S.Arabistan Türkmenist an Ürdün Yugoslavya Yunanistan Diğer TOPLAM Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu, Bu rakamlarda FOB değeri kullanılmaktadır.

17 Yeşil Zeytin 2004/2005 sezonunda ABD Doları ihracat yapılmıştır. En fazla yeşil zeytin ihracatı yaptığımız ülkeler arasında ilk üçte sırasıyla Almanya, ABD ve Birleşik Krallık yer almaktadır. 2004/05 sezonunda Almanya ya, Birleşik Krallığa ve ABD ye yeşil zeytin ihracatımızda artış gözlenmiştir sezonunda yeşil zeytin ihracatımızda Almanya birinci sıradadır. İkinci sırada Birleşik Devletler, üçüncü sırada Hollanda yer almaktadır. Almanya ya anılan dönemde yeşil zeytin ihracatımız ABD Doları, Birleşik Devletlere ABD Doları, Hollanda ya ise ABD Doları dır.

18 Tablo 10 Türkiye nin Yeşil Zeytin İhracatı ÜLKE 2000/ / / / /2005 Miktar Tutar Miktar Tutar Miktar Tutar Miktar Tutar Miktar (kg) ($) (kg) ($) (kg) ($) (kg) ($) (kg) ABD Almanya Avustralya Avusturya Belçika BAE Birleşik Krallık Brezilya Bulgaristan Danimarka Fransa Hollanda Irak İran İspanya İsrail İsveç İsviçre İtalya K.K.T.C Kanada Katar Kazakistan Kırgızistan Kuveyt Letonya Tutar ($)

19 ÜLKE 2000/ / / / /2005 Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Libya Makedonya Norveç Romanya R.F Sırbistan Karadağ S.Arabistan Türkmenist an Yugoslavya Yunanistan Diğer TOPLAM Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu Bu rakamlarda FOB değeri kullanılmaktadır.

20 4.3. Dünya Zeytinyağı İhracatı ve İthalatı Dünyada zeytinyağı ihracatında ilk sırayı İtalya almaktadır. İspanya dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisidir. Ancak ürettiğinin büyük çoğunluğunu iç piyasasında tükettiğinden dünya zeytinyağı ihracatında İtalya nın arkasından gelmektedir. Tablo 11 Dünya Zeytinyağı İhracatı ve İthalatı (Bin Ton) Ülkeler 2004/ /2006* İthalat İhracat İthalat İhracat Cezayir Arjantin 0 5,0 0 15,0 A.B. 214,5 342,0 258,0 346,5 Hırvatistan 0,5 0,5 0,5 0,5 İsrail 8,0 0 12,0 0 Japonya 32,5 0 32,5 0 Ürdün 0 5,0 0 3,0 Lübnan 0 0,5 0 1,0 Libya 0 0,5 0 0 Fas 0 10, Filistin 0 10,0 0 10,0 Suriye 0 35,0 0 20,0 Tunus 0 100, ,0 Diğer Ülkeler 70,5 1,0 63,5 1,5 TOPLAM 634,0 607,5 682,5 654,0 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) UZK Tahmini Tablo 12 Başlıca Ülkelerin Zeytinyağı İhracatı (Bin ton) ÜLKELER 2002/ / / /2006* İspanya 107,0 114,2 111,2 100,0 İtalya 176,1 181,5 200,0 215,0 Yunanistan 15,0 10,0 10,0 10,0 Tunus 40,0 209,0 100,0 150,0 Portekiz 13,1 15,9 18,2 19,0 Suriye 30,5 28,0 35,0 20,0 DÜNYA 483,0 657,5 607,5 654,0 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) Tahmini

21 GRAFİK /2005 Sezonu Dünya Zeytinyağı İhracatında Başlıca Ülkelerin Aldığı Pay Tunus 16% Yunanistan 2% İspanya 18% Türkiye 11% Portekiz 3% Suriye 5% Diğ.Ülk. 9% İtalya 36% İtalya İspanya Yunanistan Tunus Türkiye Portekiz Suriye Diğ.Ülk. Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu 4.4. Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı ve İthalatı 2004/05 sezonunda ülkemizden, toplam 74 ülkeye zeytinyağı ihracatı yapılmıştır. Bu ülkeler arasında %41 lik payla İtalya zeytinyağı ihracatımızda en üst sırada yer almaktadır. Ardından sırasıyla İspanya (%22), ABD (%18) ve Kanada (%5) gelmektedir. Sıralamadaki bu ilk dört ülkeyi takip eden diğer büyük hacimli zeytinyağı alıcısı ülkeler arasında bir karşılaştırma yapılırsa, Güney Kore Cumhuriyeti ve Kanada nın var/yok sezonlarından etkilenmeden istikrarlı bir biçimde ülkemizden ithalatlarını artırdıkları ancak Fas ın ülkemizden zeytinyağı ithalatını azalttığı görülmektedir. 2004/2005 sezonunda Türkiye Avrupa kıtasına %66, Amerika kıtasına %24, Uzakdoğu, Avustralya ve Okyanusya ya %5, Ortadoğu, Yakındoğu ve Türk Cumhuriyetleri ne %3, Afrika ya %2 zeytinyağı ihracatı yapmıştır.

22 TABLO 13 Ülkelere Göre Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı* ÜLKE 2001/ / / /2006 Miktar (kg) Tutar Miktar (kg) Tutar Miktar (kg) Tutar Miktar (kg) ($) ($) ($) A.B.D Almanya Arjantin Avustralya Azerbaycan Nahçıvan Bir.Arap Emirlikleri Bulgaristan Çin Halk Cumh. Dubai Fas Fildişi Sahili Filipinler G.Afrika Cumhuriyeti G.Kore Cumhuriyeti Hindistan Hong Kong Irak İran İspanya İsrail İsviçre İtalya Japonya ÜLKE 2001/ / / /2006 Tutar ($)

23 Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Miktar (kg) Tutar ($) Kanada Katar Kazakistan Kolombiya Kuveyt Mersin Ser Böl. Monaco Norveç Portekiz Romanya R.F Samoa Seyşel Ada Singapur S.Arabistan Slovenya Tayland Tayvan Yeni Zelanda Diğer TOPLAM Kaynak : Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) Bu rakamlarda FOB değeri uygulanmaktadır.

24 2004/2005 sezonunda Türkiye den %29 luk payla en fazla riviera cinsinde zeytinyağı ihracatı yapılmıştır. Bu çeşidi % 26 lık payla rafine, %25 lik payla sızma, %17 lik payla naturel 1., %3 lük payla naturel 2. zeytinyağı tipleri izlemiştir. Tablo 14 Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı (Çeşitlerine Göre) Sezon Tip Miktar (kg) Değer ($) $/Kg Sızma ,46 Naturel , /2001 Naturel ,42 Rafine ,36 Riviera ,49 TOPLAM ,41 Sızma ,84 Naturel , /2002 Naturel ,97 Rafine ,86 Riviera ,88 TOPLAM ,82 Sızma ,38 Naturel , /2003 Naturel ,14 Rafine ,99 Riviera ,17 TOPLAM Sızma ,93 Naturel , /2004 Naturel ,27 Rafine ,58 Riviera ,83 TOPLAM ,73 Sızma ,43 Naturel , /2005 Naturel ,52 Rafine ,10 Riviera ,21 TOPLAM ,19 Sızma ,32 Naturel , /2006* Naturel Rafine ,96 Riviera ,20 TOPLAM ,11 (*) 2005/2006 sezonu tarihleri arasındadır. Bu rakamlarda FOB değeri kullanılmaktadır. Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu

25 2005/2006 sezonunda %36,72 payla en fazla riviera tipi zeytinyağı ihracatı yapılmış olup onu %26,86 payla rafine tipi zeytinyağı izlemiştir. Tablo 15 Türkiye nin Zeytinyağı İhracatı (Ambalajlarına Göre) Sezon Ambalaj Miktar (kg) Değer ($) $/ Ton % miktar şekli payı Dökme ,37 75,9 2000/2001 Varilli ,47 11,9 Kutulu ,60 12,2 TOPLAM ,41 100,00 Dökme ,76 49, /2002 Varilli , Kutulu , TOPLAM ,82 100,00 Dökme ,10 70, /2003 Varilli ,07 13,00 Kutulu ,00 TOPLAM ,12 100,00 Dökme ,65 57, /2004 Varilli ,78 12,14 Kutulu ,86 30,74 TOPLAM ,73 100,00 Dökme ,19 66, /2005 Varilli ,15 Kutulu ,27 23,42 TOPLAM ,19 100,00 Dökme ,04 76, /2006* Varilli ,48 9,07 Kutulu ,20 14,07 TOPLAM ,11 100,00 (*) 2005/2006 sezonu tarihleri arasındadır. Bu rakamlarda FOB değeri kullanılmaktadır. Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu Türkiye nin 2000/2001 sezonu ve 2005/2006 sezonu arasında zeytinyağı ithalatı bulunmamaktadır.

26 5. FİYATLAR 5.1. Türkiye nin Sofralık Zeytinde Ortalama İhraç Fiyatları Birim fiyatlara bakıldığında siyah zeytinin ortalama 1 dolarda kaldığı yeşil zeytinde ise ihraç fiyatlarında artış kaydedildiği görülmektedir. Tablo 16 Türkiye nin Sofralık Zeytin Ortalama İhraç Fiyatları (ABD Doları/Kg) Sezonlar Siyah Zeytin Yeşil Zeytin 2000/2001 0,71 0, /2002 0,77 1, /2003 0,97 1, /2004 1,24 1, /2005 1,07 2, /2006* 1,08 2,05 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) 2006 Ocak sonu itibariyle Türkiye nin Zeytinyağı Ortalama İhraç Fiyatları Son beş sezon boyunca zeytinyağı ortalama ihraç fiyatları sürekli bir artış halindedir. 2000/01 Sezonu nda ülkemizden yurt dışına 1,41 ABD Doları/kg ortalama fiyat ile zeytinyağı pazarlanırken, Türk zeytinyağı 2004/05 sezonunu 3,22 ABD Dolar/kg ortalama ihraç fiyatına yurt dışından alıcı bularak tamamlamıştır. Ortalama fiyat 2005/2006 döneminde, İspanya başta olmak üzere, dünyada beklentilerin altında gerçekleşen zeytin rekoltesi ve bunun sonucunda oluşan zeytinyağı arz açığı sebebiyle oluşan dünya fiyatlarındaki artışa bağlı olarak Ocak sonu itibariyle 4,11 ABD Dolar /kg a ulaşmıştır. TABLO 17 Türkiye nin Zeytinyağı Ortalama İhraç Fiyatları (ABD $/Kg) SEZON ORT.FİYAT 2000/2001 1, /2002 1, /2003 2, /2004 2, /2005 3, /2006* 4,11 Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu (*) 2005/2006 sezonu tarihleri arasındadır. Bu rakamlarda FOB değeri kullanılmaktadır.

27 6. MEVZUAT 6.1. Zeytin ve Zeytinyağı İhracatında Standartlar İhracı kayda bağlı mallar listesinde yer alan ilgili ürünler aşağıda yer almaktadır; Zeytin Ham zeytin (fermantasyonu tamamlanmamış), torba, çuval ve kutulu halde işlem görmemiş zeytin ihracı kayda bağlı mallar listesinde yer almaktadır. Zeytinyağı İşlem görmemiş zeytinyağı ve işlem görmüş dökme veya varilli zeytinyağı ihracı kayda bağlı mallar listesinde yer almaktadır. Kayda bağlı ihracatta, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği nce kaydın verilmiş olması gerekmektedir. 15.Fasılda yer alan zeytinyağları için alınması gereken mecburi standartla ilgili bilgi aşağıda yer almaktadır. ÜRÜN ADI GTİP STANDART Naturel sızma zeytinyağı, TS/ 341 zeytinyağ, naturel zeytinyağı. Organik naturel sızma TS/ 341 zeytinyağı, naturel zeytin yağı Riviera zeytinyağı TS/341 NOT: İhracatta zorunlu uygulamada bulunan standartlarla ilgili ayrıntılı bilgi DTM Marmara Bölge Müdürlüğü nden (Tel: , faks: ) alınabilir. Zeytinyağı ihracatında benzopren analizi yapılmalıdır. Anılan belge başvuruları İstanbul Tarım İl Müdürlüğü ne yapılmaktadır Avrupa Birliği nde Zeytinyağına Verilen Destekler Avrupa Birliği Ülkeleri nin, 2005/2006 sezonunda dünya zeytinyağı üretiminin %75 ini, dünya zeytinyağı tüketiminin %72 sini, dünya zeytinyağı ihracatının %53 ünü ithalatının %38 ini karşılaması tahmin edilmektedir. AB de kayıtlı zeytinyağı üreticilerinin toplam sayısı dir. Bunlardan her yıl i üretim yardımı almaktadır. Üreticilerin %40 ı küçük üreticilerdir. Bu üreticilerin sahip oldukları zeytin ağaçları sayısı 100 den azdır.

28 Destekler AB zeytinyağı üretimine büyük destek vermektedir. Zeytinyağı için AB bütçesinden her yıl Avro ayrılmaktadır. Bu tutarın yaklaşık %90 ı üretim yardımlarına ayrılmaktadır. Zeytinyağının tonuna verilen üretim yardımı 1320 Avro dur. Ancak yardıma hak kazanan yağ miktarı ulusal garantilenmiş miktarlar ile kısıtlanmıştır. AB üyelerinin ulusal garantilenmiş miktarları ve bunlara göre kendilerine verilen azami toplam yardım miktarları aşağıda yer almaktadır; Tablo 18 AB nin Üye Devletlere Verdiği Destekler Üye Devlet Ulusal Garantilenmiş Azami Toplam Yardım Miktar (Ton cinsinden) (Avro Cinsinden) İspanya Fransa Yunanistan İtalya Portekiz Toplam Kaynak: Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu AB üretim yardımıyla bağlantılı başka yardımlar da vermektedir; a) Piyasada fiyatlar düşünce stok müesseselerine özel stoklama yardımı verilmektedir. b) Zeytinyağı fabrikalarına ton başına 440 Avro üretim iadesi verilmektedir Türkiye de Zeytinyağına ve Zeytine Verilen Destekler Zeytinyağı; 2006/1 Sayılı Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımlarına İlişkin Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Tebliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2006/2) ( t s. R.G.) uyarınca; (1) Zeytinyağı azami net ağırlığı 5 kg a kadar (5 kg dahil) ambalajlarda ihraç edilmesi halinde mahsup hesabına dahil edilir. Not: Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımlarına İlişkin Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Tebliği (No: 2006/1) ( t s. R.G.) uyarınca ; vergiler, vergi cezaları, SSK primleri, haberleşme giderleri (sabit telefon, telefaks vb.), enerji giderleri (elektrik ve doğalgaz), Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu na ve ilgili tasfiye halindeki Bankalara olan borçlar ve bunların gecikme zammı ve faizlerine ilişkin giderlerin tamamı mahsup edilir. Bu Tebliğ kapsamı mahsup işlemlerinde, hesapların kullanımı sırasında imalatçı/ihracatçı veya ihracatçılara hiçbir şekilde nakit olarak doğrudan ihracat iadesi ödemesi yapılmaz. (2) ve G.T.İ.P. lerinde yer alan ve net ağırlığı 2-5 kg arasında (5 kg dahil) olan ambalajlarda, "tescilli Türk Markaları" ve "Made in Turkey" ibaresi ile ihraç edilen zeytinyağları için ihracat iadesi miktarı 150 $/ton, miktar barajı % 100, azami ödeme oranı % 15 olarak uygulanır.

29 (3) ve G.T.İ.P. lerinde yer alan ve net ağırlığı 1-2 kg arasında (2 kg dahil) olan ambalajlarda, "tescilli Türk Markaları" ve "Made in Turkey" ibaresi ile ihraç edilen zeytinyağları için ihracat iadesi miktarı 200 $/ton, miktar barajı % 100, azami ödeme oranı % 15 olarak uygulanır. (4) ; ve G.T.İ.P. lerinde yer alan ve net ağırlığı 1 kg a kadar (1 kg dahil) ambalajlarda, "tescilli Türk Markaları" ve "Made in Turkey" ibaresi ile ihraç edilen zeytinyağları için ihracat iadesi miktarı 350 $/ton, miktar barajı % 100, azami ödeme oranı % 15 olarak uygulanır." Zeytin; Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımlarına İlişkin Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu Tebliği (No: 2006/1) ( t s. R.G.) uyarınca ; 20.01, G.T.İ.P. altında yer alan zeytinler 18 kg ın (net ağırlık) üzerinde ambalajlarda ihraç edilmeleri halinde mahsup hesabına dahil edilmez ,25; ,27 ve ,25 G.T.İ.P. lerinde yer alan ve net ağırlığı 2-5 kg arasında (5 kg dahil) olan ambalajlarda, tescilli Türk Markaları ve Made in Turkey ibaresi ile ihraç edilen zeytinler için ihracat iadesi miktarı 100 $/ton, miktar barajı % 51, azami ödeme oranı % 20 olarak uygulanır ,24; ,26 ve ,24 G.T.İ.P. lerinde yer alan ve net ağırlığı 1-2 kg arasında (2 kg dahil) olan ambalajlarda, tescilli Türk Markaları ve Made in Turkey ibaresi ile ihraç edilen zeytinler için ihracat iadesi miktarı 125 $/ton, miktar barajı % 51, azami ödeme oranı % 20 olarak uygulanır ,23; ,25 ve ,23 G.T.İ.P. lerinde yer alan ve net ağırlığı 1 kg a kadar (1 kg dahil) olan ambalajlarda tescilli Türk Markaları ve Made in Turkey ibaresi ile ihraç edilen zeytinler için ihracat iadesi miktarı 150 $/ton, miktar barajı % 51, azami ödeme oranı % 20 olarak uygulanır.

30 7. ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI SEKTÖRÜNDE YAŞANAN BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Zeytin sektörü; Sorunlar; - Miras yoluyla toprakların bölünmesi ve zeytin sahalarının daralması, - Türkiye nin ağırlıklı olarak tuzlu ve uzun sürede yeme olgunluğuna gelen işleme tekniğini tercih ediyor olması, sofralık zeytin işleme tesislerinin daha çok küçük aile işletmeleri yapısında, teknolojiden uzak çalışıyor olması, - Yeterli altyapı ve araştırma-geliştirme çalışmaları yapılmamış olduğundan yurdumuzun hangi yöresinde, hangi tür zeytinin en uygun şekilde yetişebileceğinin planlanmaması, bu bölgede yapılan üretimin yurt çapına dağılması ve bütün üretimin Gemlik zeytininde yoğunlaşması, özellikle bazı yörelerde hem verim düşüklüğü, hem de işleme şekli nedeniyle olumsuzlukların yaşanması, - Zeytinin kayıtsız işletmelerce merdiven altı tabir edilen yerlerde çok ucuz maliyetlerle ve sağlıksız şartlarda üretilmesi, ilgili bakanlıkların sadece kayıtlı işletmeleri periyodik denetim altında tutarken hiçbir kaydı bulunmayan merdiven altı işletmelerin denetlenmemesi, aynı pazarda ise fiyat olarak haksız rekabete yol açmaları, - Sektörde yetişmiş eleman olmaması, Çözüm Önerileri; - İhracat olanaklarının geliştirilebilmesi için farklı ülkelere yönelik işleme tekniklerinin uygulamaya konulması, AB ile ABD gibi büyük pazarların damak zevkine uygun sofralık zeytin işlemesi konusunda gerekli teknolojik ve yapısal dönüşümlerin gerçekleştirilmesi, - Mevcut zeytinliklerin ıslah edilmesi ve geliştirilmesi, - Yeni zeytinliklerin plantasyonu, - Fidan üretiminin sertifikalı hale getirilmesi, - Coğrafi bilgi sistemleri yöntemiyle yani uzaktan algılama sistemi kullanılmak suretiyle, Türkiye de tüm ürünlerin nerede, ne kadar yetiştiğinin belirlenmesi ve bilinçli üretim yapılması, - Yurt dışında talep gören zeytin çeşitlerimizin artırılması, - Türkiye deki ağaç sayısının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesi, ağaçların sofralık mı yağlık mı olduğunun ortaya konulması ve buna göre ne kadar ağaç dikileceğinin planlanması, - Zeytin üretici firmaların çoğu zeytin stokçusu olarak çalışmaktadır. Gelecek 5-10 yılda zeytinin stoklanmasının, kooperatifler veya birlikler tarafından şekillendirilmesi, bu şekilde bilinçsiz stokçuluğun önlenmesi, - Kayıtdışılığın önlenmesi, - Zeytininin pazarlanması için hedef pazarlar seçilerek o ülkelerde tanıtım yapılması, - Türkiye zeytin ihracatının %83 ünü dört ülkeye gerçekleştirmektedir. Bu gelirin %55 ini Romanya dan elde etmektedir. Romanya da ihracattaki bir tıkanma, bir sıkıntı çok ciddi problemlere sebep olacaktır. Bu itibarla,zeytin ihraç pazarlarımızın çeşitlendirilmesi,

31 - İhracat yapmadan önce hangi ülkeye, hangi kanalla (oteller, süpermarketler, restoranlar, zeytini üreticiden alıp yeniden paketleyecek müşteriler), hangi ambalajla, hangi lezzette, hangi ürünün satılacağının tespit edilmesi ve bu doğrultuda ön çalışma yapılması, - Zeytinliklere hayvan bırakılmaması, Zeytinyağı sektörü; Sorunlar - Zeytinyağına verilen primin zamanında ödenmemesi, - Bir çok yağhanede hijyen ve temizlik kurallarına uyulmaması, Öneriler - Zeytinyağlarının uygun ve hijyenik ortamlarda üretilmesi ve depolanması, - Öncelikli pazarlar belirlenerek zeytinyağının yurtdışında tanıtılması,

32 Kaynakça: - Ege İhracatçı Birlikleri - Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği 2005/2006 Çalışma Raporu - Çeşitleri - Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, Zeytin Çeşitleri Zeytinyağı İhracat Hakkında Bilgiler - Beslenme, Zeytin ve Zeytinyağı - Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi - Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Türkiye İstatistik Kurumu, Zeytin İstatistikleri - Ana Britannica Ansiklopedisi - Dünya Gazetesi, , Zeytinciler El Ele Verdi, Hedef Üretimde Dünya İkinciliği Haberi İGEME, Zeytinyağı Raporu, Zeytin Ve Zeytinyağı İle Diğer Bitkisel Yağların Üretimindeki Sorunların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Komisyon Başkanının Basın Toplantısı Raporu, , - Akdeniz Ülkeleri nde Zeytin Üretimindeki Gelişmeler Ve Türkiye nin İzlemesi Gereken Stratejiler, , Panel Notları, İstanbul Ticaret Odası