ALTINDAĞ BELEDİYESİ KENT BİLGİ SİSTEMİ (ALBİS) PROJE ÇALIŞMALARI

Transkript

1 ALTINDAĞ BELEDİYESİ KENT BİLGİ SİSTEMİ (ALBİS) PROJE ÇALIŞMALARI M. Erkan UÇANER 1, Eylem KAYA 2 ÖZET Sürekli gelişen teknolojiyi daha iyi hizmet sunmakta, karar destek mekanizmalarında, vergilendirme, planlama, alt-üst yapı çalışmalarında ve belediyenin görev alanına giren her türlü konuda yardımcı olmak için kullanmak amacıyla Altındağ Kent Bilgi Sistemi (ALBİS) Projesine 2010 yılı içerisinde başlanmıştır ve halen devam etmektedir. Belediyenin bilişim projelerine uzak olması, yeterli teknik uzman kadronun bulunmayışı, bölgedeki yapılaşmanın gecekondu ağırlıklı olması, sürekli yıkımlar, yeni inşaatlar, yol açmagenişletme çalışmalarıyla diğer bölgelere göre arazide çok hızlı değişim geçirmesi, Kent Bilgi Sistemi çalışmalarının geç başlamasına neden olmuştur. Temelinde belediyenin otomasyon yazılımını yenilemesi ile başlayan süreçte taşınmaz tabanlı bir yazılım ihtiyacı sebebiyle proje Coğrafi Bilgi Sistemi destekli hale getirilmiştir. Arazi çalışması maliyetlerinin yüksek olması ve başlangıçta planlanmaması sebebiyle projede şuan için belediye bünyesindeki ve diğer kurumlardaki mevcut verilerin toplanması, temizlenip ilişkilendirilerek akıllandırılması aşamaları gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda TAKBİS den sözel tapu sicil kayıtları, Adres Kayıt Sisteminden (AKS) sözel cadde-sokak, bina, bağımsız, kişi bilgileri, ASKİ den sözel abone bilgileri ve 1998 yılına ait halihazır harita ve bu çalışmalardan türetilmiş bina katmanı temin edilmiştir. Arazi çalışması olmaması sebebiyle belediye veya diğer kurumlarda olan araziye ait her türlü bilgi kulla 1 nılmaya çalışılmaktadır. Arazi çalışması olmadan numarataj tespitinin ne derecede yapılabileceğini görmek ve ilçenin tamamına ait verilerin düzenlenmesi için ne kadar işgücüne ihtiyaç duyulacağını tespit etmek amacıyla 2 mahallede pilot çalışma yapılmış ve sonuçlar paylaşılmıştır. Yüksek çözünürlüklü güncel uydu görüntüsü arsalar, bina ve gecekondular, yollar hakkında fikir verirken diğer verilerin ortak kullanımıyla birlikte yüksek oranda bina ve numarataj eşleştirmesi yapılabilmektedir. Halihazır haritalar Kent Bilgi Sistemi çalışmalarının başlangıcında önemli bir altlık teşkil etmektedir. Ancak Ankara ili için yapılmış en son halihazır harita çalışması 10 yıldan daha eskidir. İlçe belediyelerinin görev alanları gereği Kent Bilgi Sisteminden temel beklentiler belediye genel otomasyonu, internet üzerinden imar durumu hakkında bilgi verilebilmesi, vergilendirmeye esas bina ve numarataj bilgileri, mülkiyet ve mülkiyet sınırlarına ait bilgi, cadde-sokak-bulvar adları ve bu bilgilere kolay erişim yeterli gelmektedir. Mevcut durumda uydu görüntüsü üzerinden güncellenen binalara ve yol orta çizgilerine ilişkin koordinat hassasiyeti yeterli düzeyde olmasa da ihtiyaçları karşılamaktadır. Aplikasyon, ruhsat, vize vb işlemlerde geleneksel saha çalışmaları devam etmektedir. Bildiride Altındağ Belediyesinde başlatılan projenin aşamaları, mevcutta gelinen durum, elde edilen bulgular, yaşanan teknik ve idari sorunlar, projenin devamında planlanan süreçler, ilçe belediyeleri açısından Kent Bilgi Sistemlerinde ihtiyaç duyulan bilgiler hakkında detaylı bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Anahtar sözcükler: Altındağ Belediyesi, Kent Bilgi Sistemi, ALBİS 1 Altındağ Belediyesi, Bilgi İşlem Şube Müdürü, Ankara eucaner@altindag.bel.tr 2 Altındağ Belediyesi, CBS Uzmanı, Ankara ekaya@altindag.bel.tr

2 1. BELEDİYELER İÇİN KENT BİLGİ SİSTEMLERİ Kent Bilgi Sistemi (KBS) tanımı farklı şekillerde yapılmaktadır. Bazı kaynaklarda Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) kent ölçeğinde uygulanmasına KBS denmektedir, ancak zaman içerisinde Yönetim Bilgi Sistemlerinin de (YBS) CBS ile ilişkili hale getirilerek bütünleştirilmesi sonucu yerel yönetimleri ilgilendiren her türlü CBS ve YBS nin ilişkili olarak kent ölçeğinde uygulanmasına Kent Bilgi Sistemi denmektedir. Bir başka tanıma göre de, CBS.lerin kent bazında bir uygulaması olan Kent Bilgi Sistemleri (KBS), kentsel faaliyetlerin yerine getirilmesinde optimum karar verebilmek için ihtiyaç duyulan planlama, altyapı, mühendislik, temel hizmetler ve yönetimsel bilgileri hızlı ve sağlıklı bir şekilde irdelemek amacıyla oluşturulan konumsal bilgi sistemlerinden biridir [Yomralıoğlu, 2000]. Yerel yönetimlerin (Valilikler, Kaymakamlıklar, İl Özel İdareleri, Büyükşehir, İl ve İlçe Belediyeleri) idari çeşitliliği, nüfus büyüklükleri, sosyo-ekonomik yapıları, coğrafi konumları vb farklı özelliklerine göre KBS içeriği ve öncelikleri değişmektedir. Kıyı kentleri için farklı dağlık bölgelerdeki kentler için farklı, ekonomik yapısı tarıma dayalı kentlerle sanayiye dayalı kentler KBS içeriğinde birbirlerinden farklı harita katmanlarına, öznitelik bilgilerine önem vermektedir. Bildiride Altındağ Belediyesinin yürütmekte olduğu KBS projesinin CBS çalışmaları anlatılmıştır. 2. ALBİS PROJE AŞAMALARI Sürekli gelişen teknolojiyi daha iyi hizmet sunmakta, karar destek mekanizmalarında, vergilendirme, planlama, alt-üst yapı çalışmalarında ve belediyenin görev alanına giren her türlü konuda yardımcı araç olarak kullanmak amacıyla Altındağ Kent Bilgi Sistemi (ALBİS) Projesine 2010 yılı içerisinde başlanmıştır ve çalışmalar devam etmektedir. Temelinde belediyenin otomasyon yazılımını yenilenmesi, internet ortamından imar durumu verilebilmesi talepleri ile başlayan süreçte taşınmaz tabanlı CBS destekli bir otomasyon sisteminin kurulmasının gerekliliği görülmüş, düşük bütçeli de olsa otomasyon, arşivlerin dijital ortama aktarılması ve CBS çalışmalarına başlanılmıştır. Bilgi İşlem bünyesinde yeterli teknik kadro ve işgücünün olmaması sebebiyle otomasyonun yazılması, arşivlerin taranması ve CBS yazılımlarının yazılması hizmet alımı yapılarak dış kaynaklardan temin edilmektedir. CBS masaüstü yazılımı olarak MapInfo Professional 10.0, kurum içi ve internet harita sunumu için MapXtreme.NET, 3 boyutlu harita sunumu için Spaceyes 3D yazılımları kullanılmıştır. Projenin başlangıcında YBS, CBS, sayısallaştırmalar, teknik ve idari işlemleri yönetmek üzere bir proje yöneticisi, devam eden süreç içerisinde CBS çalışmalarını koordine etmek üzere bir Harita Mühendisi, sayısallaştırma ve eşleştirmeleri yapmak üzere bir Harita Teknikeri ve YBS tarafından bir yazılım destek personeli istihdam edilmiştir. Cumhuriyet döneminden ve öncesinden başlayan yapılaşmada, imar planları ve kadastro yıllar içerisinde defalarca değişikliğe uğramıştır. İmar planları yapılmış, kimi tamamen iptal, kimi kısmen iptal edilmiş, aynı alanlarda yeniden farklı uygulamalar yapılmış, gecekondu bölgelerinde imar affı yasasına istinaden tahsisler yapılmıştır. Önceki imar uygulamaları mevzuatı gereği yola terk gibi işlemlerin mülkiyet sahibi kişilerin rızasıyla olması, geçmiş yıllarda bu ve benzeri imar uygulamaları sonucu tapu sicil bilgileri ile mevcut kadastro arasında

3 farklılıklar meydana gelmiştir. Son yıllarda yeni gecekondu yapımına izin verilmese de mevcut durumda ilçede onbinlerce tapulu, tahsisli veya işgalci konumunda gecekondu bulunmaktadır. Bu ve benzeri durumlar KBS ve CBSnin en temel bileşeni olan mülkiyete ait grafik ve sözel bilgilerin toplanmasında zorluklar yaşanmasına sebep olmaktadır. Projede grafik ve sözel, belediyeyi ilgilendiren, vergi, planlama ve karar destek analizleri ile ihtiyaç duyulacak her türlü veri ilişkilendirilmesinin yapılması planlanmaktadır. Örneğin belediyeye ait gayrimenkullerin coğrafi dağılımı, arsa vergi ve satış değerlerinin tematik olarak gösterimi, çalışanlara ve karar vericilere sözel verilerin analizinden çok daha fazlasını sunacaktır. 3. COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (CBS) ÇALIŞMALARI Kentlerde Coğrafi Bilgi Sisteminin en önemli iki altlığı parsel ve binadır. Bu grafik verilerle sözel bilgiler, fotoğraflar, belgeler ve YBS tarafından alınan çeşitli veriler eşleştirilmektedir. Bu eşleşmenin mümkün olduğunca eksiksiz yapılabilmesi için grafik verilerin olabildiğince güncel, eksiksiz ve doğru olması gerekmektedir. Örneğin iskan ve ruhsat bilgilerinin ilgili parsellerle eşleştirilebilmesi için öncelikle parsellerin tapu verileri ile eşleştirilerek hataların ve eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir. Aynı şekilde bina verisi ile İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü nün (NVİ) Adres Kayıt Sistemi (AKS) verilerinin eşleştirilmesi için halihazır/bina ve numarataj verisinin güncel olması gerekmektedir. Altındağ ilçesi, yaklaşık % 85 i gecekondu olan 400 bin nüfuslu bir ilçedir ve AKS Eylül 2010 verilerine göre ilçede toplam civarında bina bulunmaktadır. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalarla 15 binden fazla gecekondu yıkılmış, birçok toplu konut projesi yapılmıştır. Altındağ ilçesine ait halihazır verisi 1998 yılında üretilmiş ve güncelliğini yitirmiştir, bu nedenle güncel halihazır/bina verisine ihtiyaç duyulmaktadır. Yersel yöntemlerle halihazır harita güncellemesi zaman alan ve maliyetli bir iş olduğu için Haziran 2010 tarihli 50 cm yersel çözünürlüklü Worldview-2 uydu görüntüsü satın alınmıştır yılı halihazır verisi kullanılarak hazırlanan bina verilerinin uydu görüntüsü ile güncellenmesi amaçlanmaktadır. Resim 1: 1998 Tarihli Halihazır ve 2010 Haziran Tarihli Uydu Görüntüsü

4 3.1 Bina-Adres Kayıt Sistemi (AKS) Eşleşmesi Projede tapu sicil, parsel; bina, kapı no, kişi ve bildirim ilişkilerinin grafik-sözel olarak eşleştirme çalışmalarının yapılması planlanmıştır. Saha çalışmasının olmaması sebebiyle mevcut olan ve elde edilebilecek her türlü veriden faydalanılmaktadır yılında TÜİK tarafından yapılan Adrese Dayalı Nüfus Sayımı ile cadde-sokaklar, binalar, bağımsız bölümler ve burada ikamet eden kişiler sahadan, sözel olarak tespit edilmiştir. NVİ ile Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS) protokolü yapılarak bu verilere online ulaşılabilmektedir. Eşleştirmeleri kolay yapabilmek, adres altyapısını Ulusal standartlara uygun halde tespit edebilmek amacıyla erişilen sözel AKS verileri ile grafiksel cadde-sokak, bina, dış kapı no eşleştirmelerinin yapılması planlanmıştır. Bu süreçte karşılaşılacak sıkıntıları görmek, süreç ve personel planlaması yapabilmek ve en uygun yöntemi belirleyebilmek amacıyla iki mahallede pilot çalışma yapılmıştır. ASKİ tarafından 1998 yılı halihazır verileri kullanılarak 2000 yıllarında türetilen ve kısmen numarataj bilgisi içeren bina katmanı ile yine ASKİ bünyesindeki bir pilot çalışmada bu mahallelerde çekilen bina fotoğrafları ve binalara ait bazı öznitelik bilgileri de temin edilmiştir. Gecekonduların bulunmadığı, diğer mahallelere göre numaratajı daha doğru ve eksiksiz olduğu düşünülen Aydınlıkevler ve Ahiler Mahalleleri pilot bölge olarak seçilmiştir. Ancak çalışmalar sırasında bu mahallelerde bile birçok eksiğin olduğu görülmüştür. Resim 2: Pilot Çalışma Öncesi Numarataj Durumu Resim 2 de görüldüğü gibi, Aydınlıkevler ve Ahiler Mahallelerinde bile kapı numarası olmayan binaların oranı yaklaşık % 40 tır. Ayrıca kapı numarası olan binaların da kapı numarası bilgisinin güvenilirliği kesin değildir. Bina katmanındaki çeşitli topolojik hatalar (üst üste 2 çizim, iç içe çizim vb) MapInfo Professional 10.0 CBS yazılımındaki araçlar ile sorgulanıp, tematik hale getirilip sonrasında düzeltilmiştir. ASKİ nin yaptığı pilot çalışma, Altındağ ilçesinin bir kısmını

5 içermektedir. Aydınlıkevler ve Ahiler Mahallesinde ASKİ noktaları ile eşleştirme sonucunda güncel, farklı bir veriden yararlanma imkanı olmuştur. Ankara Büyükşehir Belediyesi Numarataj Şubesindenden alınan sokak orta çizgilerinden de faydalanılarak numarataj oluşturulmaya çalışılmıştır. AKS verileri ile binaların eşleştirilmesi için mahalle adı, cadde/sokak adı ve kapı numarası bilgilerinin doğru ve eksiksiz olarak oluşturulması gerekmektedir. Bu nedenle verilerin eksik olduğu alanlarda var olan verilerden ve genel numarataj kurallarından faydalanarak eksik bilgiler tamamlanmıştır. Mahalle adı, cadde/sokak adı ve kapı numarası verilerine göre binalarla AKS verileri genel olarak eşleştirilmiştir. Eşleşmeyen kayıtlar tespit edilerek, gerekli incelemeler sonucu düzeltmeler yapılmıştır. İncelemelerde; Uydu görüntüsünden binanın olup olmadığına, ASKİ verilerinden binanın fotoğrafına, Numaratajın sıralı olarak gidip gitmediğine, AKS verilerinin doğruluğuna, Tapu sicil kayıtlarına bakılarak, en doğru sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Ancak bu çalışmalar yanında saha çalışması yapılması tespit edilemeyen muhtemel hataların önüne geçecektir. İleriki aşamada Altındağ ilçesinde yapılacak çalışmada, mevcut verilerle anlaşılamayan alanlarda, saha çalışması ihtiyacı değerlendirilecek ve ortaya çıkan duruma göre planlanacaktır. Altındağ ilçesinin genelinde veri kalitesinin daha kötü olduğu ve bu alanların çoğunda ASKİ verilerinin de olmadığı düşünülürse numarataj verisine ulaşmak için saha çalışması kaçınılmazdır. Ayrıca iki mahallede yapılan pilot çalışmada AKS verilerinde birtakım hatalar tespit edilmiştir. Bu hataların sebebi AKS nin grafikten bağımsız, yalnızca sözel verilerden oluşmasıdır. Grafikle ilişkisi olmayan adres verisinin doğruluğunu tespit etmek mümkün değildir. Örneğin iki cadde/sokağın birleştiği noktada bulunan bir bina her iki cadde/sokaktan da numara almış gibi yani farklı iki bina gibi gösterilebilir ve bu hata, sözel veriler grafikle ilişkilendirilmediği sürece ortaya çıkartılamaz. Özellikle emlak vergisi değer tespitinde bağımsız bölümün hangi caddesokaktan numara aldığı önem arzetmektedir. Bu nedenle AKS nin mutlaka grafikle ilişkili bir sistem olması gerekmektedir.

6 3.2 Tapu-Kadastro Eşleşmesi Resim 3: Pilot Çalışma Sonrası Durum Tapu kayıtları ile kadastro verilerinin (parsellerin) eşleştirilmesi için ortak bir bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Ada/parsel numarası bilgisine göre eşleştirme yapılabilmesi için parsel numaralarının mükerrer olmaması gerekmektedir. Altındağ ilçe sınırları dahilinde mükerrer parseller bulunduğu için ada/parsel numarasına göre eşleştirme yapmak mümkün olamamaktadır. Çözüm olarak mahalle adı, ada numarası ve parsel numarasına göre eşleştirme yapılması düşünülmüştür. Bu durumda da mahalle sınırlarının aynı olmaması sorunu ortaya çıkmıştır. Birleşen ve ayrılan mahallelerden dolayı idari mahalle sınırı ile tapu mahalle sınırı aynı değildir.

7 Resim 4: Tapu-Kadastro Eşleşmesi Sonrası Tapu Mahalleleri Resim 4 te kabaca tapu-kadastro eşleşmesi yapıldıktan sonra eşleşmeyen kayıtlar (kırmızı renkli) ve tapu mahallelerine göre parseller farklı renklerde gösterilmiştir. Resimde de görüldüğü gibi idari mahalle sınırları ile tapu mahalleleri aynı sınırı ifade etmemektedir Bu nedenle mükerrer parsellerin olduğu bilinmesine rağmen ada/parsel numarasına göre eşleştirme yapılıp eşleşen ve eşleşmeyen kayıtlar tespit edilerek gerekli düzeltmelerin yapılmasına karar verilmiştir. Resim 5: İlçe Genelinde Tapu-Kadastro Eşleşmesi

8 Resim 5 de de görüldüğü gibi ada/parsel numarasına göre yapılan eşleşme sonucunda tane parsel eşleşmiş, tane parsel eşleşmemiştir tane parsel ise eşleşmiş fakat tecviz dışındadır. Tecviz dışı olan parsel doğru eşleşmiş fakat tecviz dışı ya da mükerrer parsel numaralarından kaynaklı yanlış parselle eşleşmiş olabilir. Doğru eşleşme için otomatik eşleştirmeden sonra manuel kontrol ve eşleştirme yapılmalıdır. Ayrıca tapuda olup kadastroda olmayan ve kadastroda olup tapuda olmayan parsellerin durumu da araştırılmalıdır. 3.3 Vergi Kayıp ve Kaçak Tespiti ve Gelir Artırıcı Çalışmalar ALBİS projesinde ve diğer belediyelerin gerçekleştirdiği KBS projelerinde haritaların sayısal ortama aktarılarak zaman ve işgücü ihtiyacının azaltılması, karar vericiler için analizlerin oluşturulması vb hedeflerden çok daha somut sonuçlar sunan ve üst yöneticilerin projeye başlama kararını direk etkileyen en önemli hedef vergi kayıp ve kaçaklarının tespit edilmesi ve gelir artırıcı çalışmalardır. (umraniye.bel.tr, 2010); Belediye gelirleri içerisinde vergi-harç gelirleri ile İller Bankasından aktarılan genel bütçe payları önemli yer teşkil etmektedir yılı bütçe gerçekleşmelerine göre 18,5 milyon TL emlak vergisi, 28 milyon TL İller Bankası payı; toplamda 95 milyon TL lik gelir tahsilatı içerisinde %49 paya sahiptir. İller bankası payları bilindiği üzere nüfus üzerinden hesaplanmaktadır. İlçe sınırları içerisinde fiilen oturan ancak AKS nde başka illerde-ilçelerde kayıtlı kişiler bulunmaktadır. Belediyedeki her türlü işlemde KPS bünyesindeki adres kontrol edilerek kişilerin adres kayıtlarını doğru yerde göstermeleri için yönlendirici olunmaktadır. Özellikle sosyal yardım yapılan gecekondu sakinlerinde bu durumla sıkça karşılaşılmaktadır. Vergiler üzerindeki kayıp ve kaçak ise birkaç farklı şekilde çıkmaktadır, bunlar genel olarak Vergi bildirimlerinin hiç verilmemesi Bildirimdeki vergiyi etkileyen nitelik yanlışlıkları o Asansör, kalorifer, bina yaşı, inşaat sınıfı vb bina özellikleri o İskansız binaların tapu kayıtlarında arsa gözükmesi, arsa bildirimi alınması o Arsa değerine ilişkin bağlı olunan cadde-sokak, numarataj hataları Bildirimdeki vergiyi etkileyen nicelik yanlışlıkları o Arsa yüzölçümü, arsa ve hisse payları o Bağımsız bölüm brüt alanları o İlan ve reklam tabelasının alanı o Çevre Temizlik vergisi hesabında kullanılan kullanım alanı, masa-sandalye-yatak sayısı, çalışan personel sayısı vb. kriterlerdeki hatalar Bu başlıkların tespiti için farklı verilerin eşleştirilerek veritabanı sorguları ile her farklı durum için kayıp-kaçak listeleri çıkarılacaktır. Örneğin 5 katlı 20 daireli, asansörlü-kaloriferli bir bina için tapu kayıtları, belediyede mevcut emlak vergisi bildirimlerindeki adresleri, bildirimlerin toplam sayısı, nitelik uyuşmazlıkları karşılaştırılarak, eksiklikler tespit edilebilinecektir. 16 bildirimin bulunması halinde eksik olan 4 bildirim için mükellefler tapu kayıtlarından tespit edilecek ve tebligat yapılacaktır. Yapı kullanma izin belgesi almamış binalar tapu kayıtlarında

9 arsa olarak gözükmekte ve belediyelerde farklı uygulamalar yapılarak bazen arsa bazen bina bildirimi alınmaktadır. Bir başka örnek ise aynı binada aynı kattaki iki bağımsız bölümün bir tanesi bina vergisi öderken yan komşusu daha az olan arsa vergisi ödeyebilmektedir. Bu durum vergide adaletsizliğe sebep olmaktadır. Sözel ve grafik verilerin ilişkilendirilerek, gerek sözel veritabanlarının sorgulama, gerekse CBS yazılımlarının mekansal sorgulama ve analiz imkanları ile bahsedilen kayıp ve kaçakları tespit etmek mümkündür. Ancak bu aşamalara gelinilebilmesi için verilerdeki hataların en aza indirilmesi, temizlenip, eşleştirilmeleri çok önemlidir. 3.4 İnternetten Bilgilendirme Amaçlı İmar Durumu Sorgulaması ALBİS projesi kapsamında yapılan uygulamalardan bir tanesi de İnternetten Bilgilendirme Amaçlı İmar Durumu Sorgulanmasıdır. Uygulama test verisi ile çalışır duruma getirilmiş ve belediye içerisinde intranetten kullanıma açılarak çalışanların önerileri alınmaktadır. Öneriler de değerlendirilerek programın son hali oluşturulup gerçek verilerle çalışacak uygulama internetten kullanıma açılacaktır. İnternetten Bilgilendirme Amaçlı İmar Durumu Sorgulaması Uygulaması ile vatandaşların belediyeye gelmeden, bilgilendirme amaçlı imar durumu internetten çıktı alabilmesi ve bilgisayarına kaydedebilmesi amaçlanmaktadır. Böylelikle sadece parselinin yerini, durumunu görmek için belediyeye gelen vatandaşların belediyeye gelmesine gerek kalmayacaktır. Resmi amaçlı imar durumu için, eskiden olduğu gibi, İmar Müdürlüğüne başvuru yapılacak. Resim 6: Bilgilendirme Amaçlı İmar Durumu Belgesi

10 3.5. İnternet Tabanlı 3 Boyutlu Kent Rehberi Kurum içi ve dışı erişim imkanı olan uygulama ile Altındağ ilçesinin 3 Boyutlu Kent Rehberinin oluşturulması amaçlanmaktadır. Uygulamada SpacEyes3D programı kullanılmıştır. Çalışmaları devam eden 3 Boyutlu uygulamada; arama, sorgulama gibi çeşitli fonksiyonlar yeralmaktadır ve görsellik ön plandadır. Resim 7 de uygulamadan bir ekran görüntüsü verilmiştir. 3.6 Kurum İçi Web Tabanlı Harita Gösterimi Resim 7: 3 Boyutlu Kent Rehberi Kurum içerisinde kullanılmak üzere hazırlanan, web tabanlı uygulama 3 Boyutlu uygulamaya göre daha işlevseldir. Çalışmaları devam eden web tabanlı uygulama MapXtreme.NET ortamında geliştirilmektedir. Resim 8 de de görüldüğü gibi uygulamada; yaklaşma (zoomin), uzaklaşma (zoomout), ekranı kaydırma, tüm projeyi görme gibi fonksiyonların yanı sıra fare ile harita üzerine tıklayarak bilgi alma, tıklanan noktaya en yakın önemli noktaların(banka, hastane, okul vb.) sorgulanması, ada/parsel, adres, önemli yer arama, imar durumu sorgulama, seçilen nesne ve nesne özniteliğine göre tematik harita oluşturma, tematik haritayı açıp kapatma, seçilen katmanları açıp kapatma gibi fonksiyonlar bulunmaktadır. Cadde-sokaklar, parseller, binalar hakkında detaylı bilgilere yetki dahilinde ulaşılacaktır. Bir parselin tapu sicil bilgilerine, binaların taranmış olan ruhsat, proje, metrekare cetveli vb evraklarına coğrafi nesne üzerine tıklanarak erişilecektir. Böylece belediye müdürlüklerinin sıklıkla ihtiyaç duyduğu veriler çok daha kolay ve anlaşılabilir bir şekilde hızlıca ulaşılabilir olacaktır. Ayrıca ileride uygulamanın farklı bir versiyonunun internet üzerinden kurum dışına da açılması düşünülmektedir.

11 Resim 8: Web Tabanlı Harita Uygulaması 4. HALİHAZIR HARİTALAR VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ Belediyelerde birçok müdürlük halihazır haritalara ihtiyaç duyulmaktadır. Öncelikli olarak halihazır haritaya ihtiyaçtan dolayı beklenti, halihazır haritanın mevut olmasıdır, daha sonra da halihazır haritaların güncel ve doğru olması beklenir. Ayrıca halihazır haritalar ve diğer verilerin kurumlar arası paylaşımı önemlidir. Aynı veriyi birçok kurum tekrar tekrar üretmektedir. Bu da işgücü, zaman ve para kaybı demektir. Kurumların ürettikleri verileri ücretli veya ücretsiz olarak ilgili diğer kurumlar ile paylaşması gereksiz veri üretimi ve ekonomik kaybın önüne geçecektir. Yıllardır üzerinde konuşulan Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi henüz başlangıç aşamasındadır. Ülkemizde yıllardır yapılan harita sayısallaştırmaları, sayısal harita üretimleri vb çalışmalar düzgün şekilde paylaşılamazken sayısı çok daha fazla olan ve hızlı değişen küçük ölçekli halihazır, kadastro, imar planı gibi haritaların paylaşımı orta vadede imkansızdır. Ulusal ve bölgesel ölçekli çalışmalar Bakanlık, Müsteşarlık gibi idari seviyelerde ele alınabilir. Ancak yerel yönetimlerin özerk, siyasi ve oturmamış kurumsal yapıları gereği verilerinin bir noktada toplanması zor gözükmektedir. Bu noktada yerel çalışmaların yine yerel ölçekte toplanması daha doğru olacaktır. Özellikle Büyükşehir belediyesi ve bağlı kuruluşları ile ilçe belediyelerinde karşılıklı ortak veri kullanımı çok fazladır. İdari sınırlar, cadde-sokak, parsel, bina ve numarataj bilgileri büyükşehir belediyesince kullanılmaktadır. Parseller, imar planları ilçe belediyesince oluşturulmakta, büyükşehir belediyesince onaylanmaktadır. Her iki belediye tarafından üretilen ve kullanılan bu veriler, bütün altyapı kuruluşlarınca da kullanılmaktadır. Ülkemizde bazı büyükşehir belediyelerince ortak KBS, CBS çalışmaları yapılmıştır, ancak Ankara ilinde böyle bir çalışma bulunmamaktadır. Haritacıların kendi işlerini daha iyi yapabilmeleri için CBS teknolojilerine ihtiyaç varken, CBS kullanıcılarının da her uygulamalarında harita ve harita bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır (Tecim, 2008:49).

12 Halihazır haritalar CBS için oldukça önemli veriler içermektedir, bina verisi bunların içinde en önemlisidir. Çünkü birçok sözel bilgi bina objesine bağlanmaktadır. Ayrıca halihazır haritanın bir başka elemanı olan teknik altyapıya ilişkin nesneler örneğin; rögar noktaları (muayene bacası), telefon/elektrik direkleri vb. de teknik altyapı bilgi sistemleri için oldukça önemlidir. Büyükşehir belediyeleri bünyesinde bulunan ve kazı ruhsatlarını veren Altyapı Koordinasyon Merkezleri (AYKOME)nin çalışmalarında bu bilgiler önem arz etmektedir. Halihazır harita verisinin, çeşitli amaçlarla oluşturulacak CBS ne altlık teşkil edebilmesi için belirli şartları taşıması gerekmektedir. Örneğin binalar çizgilerden oluşan veri grubu yerine kapalı alan objesi olarak hazırlanmalıdır. Geçmişte hazırlanan, çizgi objelerden oluşan binalar varsa alan objesine dönüştürülmelidir. Ayrıca her bir obje kendi tabakasında ve önceden belirlenen standartlarda çizilmelidir. İller Bankası tarafından yaptırılan halihazır haritalar, Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliğine uygun olarak hazırlanmaktadır. CBS nin gerek özel sektörde gerekse kamu kurumlarında etkin olarak kullanıldığı bilgi çağında, haritadan beklentiler de artmıştır. Klasik haritaların yerini, sorulan soruya cevap veren akıllı haritalar almalıdır. Bu nedenle üretilen haritaların her şeyden önce CBS ne altlık teşkil edecek düzeyde olması gerekmektedir. Ayrıca binaların adres bilgisine ulaşabilmek ve binalarla Adres Kayıt Sistemini ilişkilendirebilmek için mutlaka kapı numarası bilgisine ihtiyaç vardır. Yapılacak halihazır veya KBS çalışmalarında oluşturulması düşünülen bina bilgi formlarında en temel olması gereken bilgi, numarataj bilgisidir. Resim 7: Halihazır Harita

13 Altındağ Belediyesinde yapılan çalışmada saha çalışması yapılmadığı için bilgi formları oluşturulmamıştır. Belediyede mevcut veriler ile çeşitli kurumların ürettikleri verilerden faydalanılmıştır. Çeşitli kurumlardan temin edilen veriler: Sözel veriler: Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünden TAKBİS Kayıtları, Adres Kayıt Sisteminden cadde-sokak, bina, bağımsız bölüm, kişi (sözel) bilgileri, ASKİ den abone bilgileri (isim, abone no, adres, ada parsel) Grafiksel veriler: ASKİ den abonelere ilişkin grafik katmanlar (bina, fotoğraflar) (Altındağ İlçesinin bir kısmında) BaşkentGaz dan doğalgaz hattı verisi. Büyükşehir Belediyesi Numarataj Şubesinden cadde-sokaklar Belediyede kağıt ortamında ya da sayısal ortamda bulunan veriler: Kadastro paftaları, halihazır paftaları, plan paftaları, plan değişikliği, dağıtım cetvelleri, mimari projeler gibi kağıt ortamında bulunan belgeler tarandı, indekslendi ve plan, kadastral gibi ihtiyaç duyulan bazı paftalar ülke koordinatına dönüştürüldü, İskan ve ruhsat belgeleri tarandı, indekslendi ve ihtiyaç duyulan alanlar sayısallaştırıldı, Mevcut bildirimlerdeki adres, parsel, bina, kişi bilgileri Sayısal imar planları, Sayısal parsel verisi, 1998 yılına ait sayısal halihazır verisi, 2010 yılına ait 50 cmlik uydu görüntüsü, Veri temin etme, temizleme, eşleştirme işlemleri devam etmektedir. Bölgenin gecekondu ağırlıklı yapısı ve numaratajın eski olması, numarataj tespitini zorlaştırmaktadır. Sahada binakişi ve abone ile ilişkili olan elektrik, su, doğalgaz, telefon gibi altyapı sunan kuruluşlarından veri istenmekte ancak gizlilik sebebiyle çoğu kuruluştan veri alınamamaktadır. 4.1 Halihazır Haritaların Yapısının Geliştirilmesine Dönük Öneriler Belediyelere göre halihazır haritalardan beklentiler değişmektedir. Büyükşehir ilçe belediyesi olarak Altındağ Belediyesindeki öncelikli beklenti mevcut güncel bir halihazır haritanın bulunmasıdır. Halihazır haritaların yardımıyla KBS ne geçiş sürecinde ise diğer maddelerde belirtilen çeşitli (özellikle binalar) nesnelerin öznitelik bilgilerinin kullanılması önemlidir. Bu sebeple halihazır haritada bulunan nesnelerin ihtiyaç duyulan öznitelikleri içerecek şekilde (CBS katmanı) hazırlanması günümüz dünyasında bir gereklilik haline gelmiştir. Tablo 1 de ilçe belediyelerinin ihtiyaç duyduğu katmanlar ve bu katmanların çeşitli öznitelik bilgileri gösterilmiştir.

14 Nesne adı Geometrisi Öznitelikleri İdari Sınırlar Alan Mahalle/Köy Adı, UAVT Kodu Cadde-Sokaklar Çizgi Mahalle Adı, Cadde/Sokak Adı, UAVT Kodu, Genişliği, Tipi, Kaplaması, Eski Adı Adalar Alan Mahalle Adı, Ada Numarası Parseller Alan Ada Numarası, Parsel Numarası, İdari Mahalle Adı varsa TAKBİS Kodu, Niteliği (arsa, tarla vb.) Binalar Alan UAVT Kodu, Kapı Numarası, Cadde/Sokak Adı, Mahalle Adı, Kullanım Şekli, İnşaat Sınıfı, Isınma Türü, Asansör, Bodrum-Normal-Çatı Kat Sayıları, İşyeri Sayısı, Konut Sayısı, Kişi Sayısı, Bahçe-Garaj vb Ortak Kullanımları, Kapı Numaraları Nokta Kapı numarası, UAVT Kodu, Kullanım Türü, 1/1000 Ölçekli Plan Verisi Alan Mahalle Adı, Plan Numarası, Pafta Numarası, Ada/Parsel Numarası, Yüzölçümü, Önçekme Mesafesi, Yançekme Mesafesi, Arkaçekme Mesafesi, Yanyolçekme Mesafesi, İnşaat Cephe Mesafesi, Saçak Seviyesi, Yapı Nizamı, Kat Adedi, Emsal, TAKS, KAKS, Bina Derinlik, Maksimum yükseklik Önemli Yerler Nokta Üst Kategorisi, Alt Kategorisi, Adı, İletişim, Açıklaması, Yükseklik Raster, Nokta Yükseklik değeri Tablo 1: CBS Katmanları ve Öznitelikleri KBS kurulumunda halihazır haritalara ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak kurulmuş ve güncelleme işlemleri iyi yürütülen bir KBS uzun yıllar halihazır haritaya ihtiyaç duymayacaktır. Parsellerin işlenmesi, yıkılan binaların veritabanında yıkım tarihi ile birlikte işlenmesi, yeni binaların öznitelikleri ve fotoğraflar ile birlikte girilmesi, yeni açılan, asfalt atılan, kaldırım döşenen yolların yine öznitelikleriyle birlikte işlenerek KBS de kullanılan katmanların güncel tutulması zaten her an için belediyenin elinde halihazır bir haritanın olmasını sağlayacaktır. Belediye sınırlarındaki coğrafi değişimin çoğu zaten belediyelerin izni ve bilgisi dahilinde olmaktadır. Yeni parseller belediyede yapılan imar planlarıyla oluşmakta, yol açımları ve asfaltlama belediye ekiplerince yapılmakta, yeni binalar imar müdürlüklerince ruhsat ve numarataj verilip, inşaat esnasında sürekli kontrol edilmektedir. Belediyenin bilgisi dışında olan yapılaşma ve değişimler ise yılda 1 veya 2 defa satın alınacak yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri ile tespit edilebilir. Uydu görüntülerinin yersel çözünürlüğü hava fotoğrafları kadar yeterli olmasa da maliyet açısından çok daha ekonomik ve küçük belediyeler için bile kolay ulaşılabilirdir. 5. SONUÇ Bildiride Ankara Altındağ Belediyesinin yürüttüğü KBS projesinden bahsedilmiş, CBS çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. Belediyeler için bir ihtiyaç olan KBS çeşitli imkansızlıklardan dolayı zor gerçekleştirilmekte, firma bağımlı olmakta ve güncelleme sorunları

15 yaşanmaktadır. Yerel ölçekte büyükşehirlerde büyükşehir belediyesince, illerde il belediyelerince gerekli altyapının oluşturulup güncellemelerin ilgili veri sahiplerince yapılması hem ekonomik hem de işletilebilirlik açısından daha faydalı olacaktır. Halihazır harita üretimi yapılan il ve ilçelerde KBS kurma çalışmalarının da aynı zamanda başlatılması önerilmelidir. Aynı anda yapılacak bu çalışmalar KBSnin daha sağlıklı ve güncel olmasını sağlayacak ve maliyet açısından avantaj oluşturacaktır. Halihazır üretimi ile KBS çalışmalarının aynı zamanda yürütülmesi durumunda saha çalışmalarında kullanılacak arsaarazi-bina-bağımsız bölüm bilgi formları her iki çalışma içinde faydalı olacaktır. Kurulmuş veya kurulacak KBSlerin sürdürülebilir olması enaz yapılması kadar önemlidir. Sistemleri güncel tutmak için gerekli teknik ve idari yapıların kurulması proje başlangıcında planlanmalıdır. KBS projeleri sadece veri üretimi, yazılım ve donanım olarak düşünülmemeli, güncelleme ekibinin yönetimi, eğitimleri, kullanıcıların ve karar verici yönetim kademesinin sistemleri aktif kullanmaları, yaygınlaştırma vb faaliyetler ile birlikte proje mantığında yürütülmelidir. KBSnin güncel tutulması için veri ve bilgi kaynakları iyi araştırılmalı ve verilerin kaynağında girilmesi veya veri yönetiminin gerçekleştiği merkeze düzenli iletilmesi sağlanmalıdır. Günümüzde Google, Bings vb online haritalar üzerinde herhangi bir internet kullanıcısı bile bilgi, fotoğraf, video, 3 boyutlu model girebilmektedir. Bu sayede zengin içeriğe sahip haritalar oluşmakta buda kullanımı artırmaktadır. 6. KAYNAKÇA Tecim, Vahap (2008) Coğrafi Bilgi Sistemleri Harita Tabanlı Bilgi Yönetimi, Ankara. Yomralıoğlu, Tahsin (2000) Coğrafi Bilgi Sistemleri Temel Kavramlar ve Uygulamalar, İstanbul.