ÖĞRENME FAALİYETİ 24

Transkript

1 ÖĞRENME FAALİYETİ 24 AMAÇ KÂĞIT ÜRETİM ALANI Bu faaliyet sonucunda kâğıt üretimi alanındaki meslekleri tanıyabileceksiniz. A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Bugün ülkelerin kalkınmışlık göstergelerinden birisi de kişi başına düşen kâğıt-karton tüketimidir. Bu oran Finlandiya, Belçika, Danimarka, Hollanda ve Almanya da 200 kg.ın üzerinde, Yunanistan da 62 kg, Türkiye de 42,5 Kg. Dünya ortalaması ise 48,5 kg dır. Kâğıt-karton üreticisi ülkeler aynı zamanda ham madde kaynaklarına da sahiptirler. Ülkemiz gibi bazı ülkeler ise ham madde olan selülozu ithal ederek söz konusu ülkeler ile rekabet edebilmektedirler. Türkiye 2,5 milyon tona yakın kapasitesi ile dünya kâğıt-karton üretiminde 28. sırada yer almaktadır. Ekonomik gelişmelere paralel olarak kişi başına düşen kâğıt karton tüketiminin dünya ortalamasına yükselmesi hâlinde dahi ülkemizde 3,2 milyon ton kâğıt-karton tüketileceği dikkate alındığında, kâğıt-karton üretiminin önemini giderek artırması kaçınılmazdır. Kâğıt-karton sektörü; odun, yıllık bitkiler ve atık kâğıt ham maddelerinden selüloz, odun hamuru, eski kâğıt hamuru üretilmesiyle, bu ara ürünlerin değişik mekanik ve kimyasal işlemlerle kâğıda dönüştürülmesine kadar geçen aşamaları içeren sanayi koludur. Selülozlar ara ürünleri, kâğıt-kartonlar ise nihai ürünü oluştururlar. Ülkemizin 2003 yılı verilerine göre kağıt-karton üretim kapasitesi ton olup, en yüksek kapasite ton ile oluklu mukavva ve kağıtların üretiminde bulunmaktadır. En düşük üretim kapasitesi de ton ile sigara ve ince özel kağıtlarda görülmektedir. Ülkemiz kâğıt üretim kapasitenin %20 si kamu kuruluşları, %80 i özel sektör kuruluşlarına aittir yılında kişi başına kağıt-karton tüketimi 42.5 kg olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizin kamuya ait kağıt fabrikaları ürettikleri kağıt hamurlarını kendileri kullanırken, özel sektörün 2003 yılı içinde ton kağıt hamurunu dışardan ithal ettiği görülmüştür yılı içinde kâğıt-karton ürünlerinin ihracat ve ithalat durumları incelendiğinde ton kâğıt ve karton ithalatı gerçekleştirmiş olup, ihracat tonda kalmıştır. En büyük ithalat 149

2 ton ile gazete kâğıdında, ton ile oluklu mukavva kâğıdında görülmüştür. En düşük ithalat ton ile sigara kâğıdında ve ton ile de temizlik kâğıdında gerçekleşmiştir. Kişi başına düşen kâğıt ve karton tüketiminin 42.5 kg olduğu göz önüne alınırsa kâğıt sanayisinin büyük bir gelişme potansiyeline sahip olduğunu söylemek mümkündür.ancak mevcut yapılanmalar sebebiyle ülkemizin bu potansiyelden yaralanabilmesinin güç olacağı söylenebilir. Öncelikle kâğıt sektörünün gelişiminin uygun kalitede ve makul bir maliyetle kâğıt hamuru üretmekten geçtiği unutulmamalıdır. Bu amaçla, sektörün geleceği için hem mekanik hem de kimyasal hamur üretmek amacıyla dünya ile rekabet edebilir kâğıt hamuru üreten fabrikaların kurulmasının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ancak böyle bir üretimin yapılabilmesi için ormancılık sektörünün de yeniden yapılanmaya gitmesi gerekmektedir. Ülke ormanlarının öncelikle ülke sanayisine hizmet etmesi gerektiği unutulamamalıdır. Kalkınma planlarında yer aldığı üzere yıllık bitki saplarından kâğıt hamuru üreten fabrikaların kurulması teşvik edilmeli, bu sayede ülkemizin potansiyel yıllık bitki saplarından faydalanma yolları değerlendirilmelidir. Ayrıca AB sürecindeki ülkemiz için katı atıkların toplanmasında özellikle atık kâğıtların toplanmasındaki mevcut % 34,5 lardaki oranın %50-60 lara çıkarılabilmesi için yerel yönetimler ve eğitim kurumları ile iş birliğine gidilmesi zorunludur. Bugün için ülkemizde atık kâğıdın çok büyük kısmı oluklu mukavva ve gri karton üretiminde kullanılmaktadır. Oysa birçok gelişmiş ülkede atık kâğıtların içerdiği mürekkep giderilerek gazete, baskı, yazı-tabı kâğıdı üretiminde kullanılmaktadır. Ülkemizde de atık kâğıttan bu şekilde faydalanılması yolunda girişimlerde bulunulması gerekmektedir. Ülkemiz kâğıt sektörü mevcut hâli ile teknoloji üretme yeteneğinden yoksun, rekabet gücü zayıf, birçok teknolojik yeniliği hep yurt dışından alan bir sektördür. Bu alanda yeni bir yapılanmaya giderek ülke içinden bir çok sektörle ilgili bilginin temini için ciddi, kalıcı ve süreklilik arz eden bir organizasyon yapısı oluşturulmalıdır. Geçmişten başlayıp günümüze kadar gelen kâğıt sektörünün üretimde standardizasyonunu hedef alan ISO 9000, ISO 9001 kavramları yanında, sektör yöneticilerinin sertifikalı üretim ve ISO kavramları ile tanışması ve gelecekte üretimini bu kavramlara ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlayacak şekilde yapmasının alt yapısını bugünden kurmalıdır. Bu yeni kavramların ham madde standardizasyonu, üretimde standardizasyonu ve üründe standardizasyonu kapsadığını unutmamak gerekir. B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER Kâğıt Üretim Laborantlığı Kâğıt Hamuru Hazırlayıcılığı Kâğıt Üretimi Kimyevi Madde İşçiliği Kâğıt Üretim Makinesi Yaş Kısım Operatörlüğü Kâğıt Üretim Makinesi Kurutma Kısım Operatörlüğü Kâğıt Kesim Makineleri Operatörlüğü KÂĞIT ÜRETİM LABORANTI 150 Üretim mühendisi ile birlikte çalışan, laboratuvar cihazlarını kullanabilen, kâğıt üretim aşamalarında gerekli kontrolleri yapabilen, kalite kontrol, bilgisayar kullanma, kayıt tutma ve rapor hazırlama bilgi ve becerilerine sahip nitelikli kişidir.

3 Lâboratuvar cihazlarını kullanmak. Üretim öncesi kontrolleri yapmak. Üretim sürecindeki kontrolleri yapmak. Üretim sonrası kontrolleri yapmak. KÂĞIT HAMURU HAZIRLAYICISI Üretim mühendisi ile birlikte çalışan, meslekî kimya bilgisi, makine bilgisi, ürün bilgisi, malzeme bilgisine sahip selüloz parçalama ve hamur hazırlama makineleri ile yardımcı sistemlerinin çalışma prensiplerini bilen ve çalıştıran kişidir. Ham madde depolama işlemlerini yürütmek. Selüloz parçalama sürecini yürütmek. Kâğıt hamuru hazırlama sürecini yürütmek. KÂĞIT ÜRETİMİ KİMYEVİ MADDE HAZIRLAYICISI Kimya mühendisi ile birlikte çalışan, meslekî kimya bilgisi, ürün bilgisi ve malzeme bilgisine sahip, hazırladığı kâğıt kimyasallarını pütelere atan, kimyasal karışımını kontrol eden kâğıt üretimi kalite kontrol bilincine sahip kişidir. 151

4 Kimyasalları hazırlanmak. Kimyasalları pütelere atmak. Retansiyon ile ilgili işlemleri yapmak. Kimyasalların kontrolünü yapmak. KÂĞIT ÜRETİM MAKİNESİ YAŞ KISIM OPERATÖRÜ Üretim mühendisi ile birlikte çalışan, kâğıt üretim makinesi yaş kısım ünitelerini üretime hazırlayan, çalıştırıp devreye alan, üretim sırasında gözlem yapıp rapor tutan, duruş sırasında bakım ve temizliğini yapan kişidir. Yaş kısım ünitelerini üretime hazırlamak. Yaş kısım ünitelerini devreye almak. Üretim sürecinde gözlem yapmak. Yaş kısım üniteleri çalışma raporu tutmak. Yaş kısım ünitelerinin duruş anında bakımlarını yapmak. KÂĞIT ÜRETİM MAKİNESİ KURUTMA KISIM OPERATÖRÜ 152 Üretim mühendisi ile birlikte çalışan, kâğıt üretim makinesi kurutma kısmı ünitelerini üretime hazırlayan, çalıştıran, ayar ve kontrollerini yapan, ürünün kurutma kısmına giriş ve tampona sarılmasına kadar üretim süreçlerini yürüten kalite kontrol bilincine sahip kişidir.

5 Üretimi takip etmek. Mekanik kısımları kontrol etmek. Makine üzerindeki giydirilmiş elemanları takip etmek. Yüzeyden verilen kimyasalların sevk ve kontrollerini yapmak. Tampon sarma sürecini yürütmek. Üretilen mamulü laboratuar değerleri ve çalışma kriterlerine göre kontrol etmek. Kalite kontrol sürecini yürütmek. KÂĞIT KESİM MAKİNELERİ OPERATÖRÜ Üretim mühendisi gözetiminde çalışan, makine ve ürün bilgisine sahip, meslekî standartları bilen, sorumluluk alabilen kâğıt kesim makinelerini ayarlayıp çalıştıran kişidir. Bobin kesme makinesini ayarlamak. Bobin kesme makinesi üretim sürecini takip etmek. Arzani kesim makinesini ayarlamak. Arzani kesim makinesi üretim sürecini takip etmek. 153

6 C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER Kâğıt üretim alanında eğitim almış ve eğitim sonunda bu alanda çalışmak isteyenler; Bilgisayar, laboratuvar aletleri, makine ve tesisat ölçüm aletleri, makine bakım ve onarımında kullanılan aletleri kullanabilmeli, temel bilimlere ve teknik konulara ilgi duymalı, fabrika, atölye gibi kapalı ve gürültülü yerlerde çalışmaktan rahatsız olmamalıdır. Tüm duyu organları işlevlerini tam olarak yerine getirir durumda olabilmeli, çok iyi gözlem ve dinleme yeteneğine sahip olabilmeli, el ve parmaklarını iyi kullanabilme, titiz ve dikkatli olabilme, sorumluluk sahibi olabilme, problem çözme ve hızlı karar verme yeteneğine sahip olabilme, ekip içinde çalışabilme ve başkaları ile iyi iletişim kurabilme gibi özelliklere sahip kimseler olması gerekir. D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin elde edilmesine hammadde olan selüloz (Kâğıt Hamuru) üretiminde çalışılan ortam oldukça nemli ve rutubetlidir. İş yerinde makine ve aletlerin çalışmaları oldukça gürültülü olurken, kapalı, sıcak ve buharlı ortamda çalışılır. Kâğıt teknisyenleri genellikle bu alanda saha denetimi yapar, gerekli olduğunda bu ortamda kalır. Gerçek çalışma alanı sahadır. Çalışma ortamı, kimyevi maddeler, nem ve toz içerebilir. Bu nedenlerle ciltte, gözde ve solunum yollarında tahriş edici reaksiyonlar meydana gelebileceğinden alerjik reaksiyonlara yatkınlığı olanlar olumsuz etkilenebilirler. Mikrop ve bakterilere karşı dikkat edilmelidir. Kâğıt üretim mesleklerinde genellikle ekip çalışması yapılır. Ancak kâğıt üretim laborantları üretim makinelerinde kontroller yapmanın dışında laboratuvar ortamında tek başına da çalışabilirler. E. İŞ BULMA İMKÂNLARI Bu mesleklerin eğitimini alanlar kâğıt endüstrisinde, kâğıt fabrikalarında çalışmaktadırlar. Mezunların kamu ve özel sektör iş yerlerinde iş imkânı bulabilmeleri mümkündür. F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI 154 Orta öğretimde, Mesleki Eğitim Merkezlerinde Kâğıtçılık Bölümü adı altında; kâğıt ve odun hamuru teknolojisi, selüloz ve klor teknolojisi ile kâğıt işlemeciliği gibi alt meslek dallarında eğitim verilmektedir. Ön lisans düzeyinde; meslek eğitimi, üniversitelere bağlı meslek yüksek okullarının Kâğıt ve Kâğıt İşleme Teknolojisi ile Selüloz ve Kâğıtçılık Teknolojisi bölümlerinde verilmektedir. Meslek liselerinin, Boya Teknolojisi, Endüstriyel Boya ve Dekorasyon, Endüstriyel Boyacılık, Kimya, Lastik Teknolojisi, Petrokimya, Plastik İşleme, Plastik Teknolojisi, Proses, Sanayi Boyacılığı ve Uygulama Tekniği, Sınai Boya bölümlerinden mezun olanlar Kâğıt ve Kâğıt İşleme Teknolojisi ile Selüloz ve Kağıtçılık Teknolojisi ön lisans programlarına sınavsız olarak girebilirler. Meslek liselerinin sınavsız geçiş için belirlenen bölümleri dışındaki bölümlerden ya da liselerden mezun olanlar/olacaklar ise ÖSYM Başkanlığınca yapılan Öğrenci Seçme Sınavına (ÖSS) girmeleri, yeterli Sayısal (SAY) puanı almaları koşulu ile sınavsız yerleştirme sonunda kontenjan kalırsa ek yerleştirme ile açık olan programlara istedikleri takdirde ÖSS puanlarına göre yerleştirilebileceklerdir. Eğitim süresi 2 yıldır.

7 Eğitim süresince öğrenciler; genel olarak; Türkçe, Yabancı Dil, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Matematik, Fizik derslerinin yanında, Meslekî uygulamaya yönelik; Selüloz Tekniği, Kağıt Tekniği, Teknik Resim, Makine Bilgisi, Kimya, Selüloz Uygulaması, Kağıt Uygulaması, İşlem ve Tesis Kontrolü (hata teşhisi), Elektrik Bilgisi, İletişim,Yönetim ve Denetim, Oluklu Karton, Bilgisayar, Ekonomi, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Ağartma Teknolojisi, Kağıt Testleri, Entegre Proje, Atık Kağıt, Kuşe Kağıt, Kalite Kontrol derslerini görürler ve bu konularla ilgili işletmelerde 45 gün staj yaparlar. Eğitimini başarı ile tamamlayanlara Kâğıtçılık veya Kâğıt İşleme Teknolojisi Ön Lisans Diploması ve Kağıtçılık Teknikeri unvanı verilir. Ön lisans programını başarı ile bitirenler ÖSYM tarafından yapılan Dikey Geçiş Sınavı nda (DGS) başarılı oldukları taktirde; - Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği, - Kimya, - Kimya Mühendisliği, - Orman Endüstri Mühendisliği lisans programlarına dikey geçiş yapabilirler. Kâğıt Teknikerlerinin en önemli sorunları lisans eğitimi veren Kâğıt Mühendisliği bölümünün ülkemizin hiçbir eğitim kurumunda bulunmayışıdır. BENZER MESLEKLER: Kimya Teknikeri - Eğitim süresince öğrenciler, Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğünün sağladığı yurt ve kredi olanaklarından yararlanabilirler. - Kamu sektöründe çalışanlar, işçi statüsünde toplu iş sözleşmesine tabi olurlar. - Özel sektörde çalışanların ücreti kişi ile iş veren arasında anlaşma ile belirlenir. Ücret ; bilgi, yetenek,çalışma kapasitesi ve sektörün ücret düzeyleri göz önüne alınarak değişkenlik gösterir. Tecrübe, ücret belirlenirken önem kazanmaktadır. Alınan ücret net asgari ücretin 3-5 katı civarındadır. 155