GAZBETON DOLGULU BETONARME ÇERÇEVELERİN DEPREM PERFORMANSI ÜZERİNE DENEYSEL ÇALIŞMA

Transkript

1 ÖZET: GAZBETON DOLGULU BETONARME ÇERÇEVELERİN DEPREM PERFORMANSI ÜZERİNE DENEYSEL ÇALIŞMA İsmail Ozan Demirel 1, Erdem Canbay 2, Barış Binici 2, Ahmet Yakut 2, Zafer Eryurtlu 3 1 Araştırma Görevlisi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, ODTÜ 2 Profesör, İnşaat Mühendisliği Bölümü, ODTÜ 3 İnşaat Mühendisi, AKG Gazbeton Uygulama Şefi, İzmir odemirel@metu.edu.tr Gazbeton hafif olması, ısı ve ses yalıtımı sağlaması, yangına dayanıklı olması ve kolay montaj edilebilmesi gibi birçok avantajıyla önemli bir yapı malzemesidir. Ülkemizde betonarme ve prefabrik yapıların bölme duvarlarıyla dış cephelerinde kullanımı oldukça yaygınlaşmış durumdadır. Bu çalışmada gazbeton dolgulu betonarme çerçevelerin deprem yükleri altındaki performansı deneysel olarak incelenmiştir. Bu amaçla öncelikle malzeme özelliklerinin belirlenmesi için gazbeton blok ve prizma numuneleri üzerinde basınç, çekme ve kayma deneyleri yapılmıştır. Sonrasında ODTÜ Yapı Mekaniği Laboratuvarında 4 adet, ½ ölçekli betonarme çerçeve üzerinde depremi benzeştiren tersinir tekrarlanır çevrim deneyi gerçekleştirilmiştir. Gazbeton dolgulu çerçevelerde %2 ötelenme oranına kadar yatay yük taşıma gücünde azalma olmamıştır. Bu kat ötelenme oranı, Deprem Yönetmeliği ne (2007) göre kullanılan tasarım limiti olup, gazbeton dolgu duvarlı çerçeve performansının yeterli olduğu sonucunu ortaya koymuştur. File kullanılarak yapılan sıva ise hem düşük ötelenme seviyelerinde görülen çatlamayı engellemiş, hem de yüksek ötelenme seviyelerinde duvar bütünlüğünü koruyarak olası düzlem dışı göçmeye karşı direnç sağlamıştır. ANAHTAR KELİMELER: Deney, gaz beton, dolgu duvar, sıva filesi, betonarme çerçeve, çevrimsel yükleme 1. GİRİŞ Gazbeton, ülkemizde dolgu duvar olarak kullanımı yaygınlaşan bir yapı malzemesidir. Her ne kadar dolgu duvarlar bina tasarımında yapısal elemanlar olarak değerlendirilmese de bina rijitliğine ve dayanımına katkıları birçok deneysel ve analitik çalışmayla kanıtlanmıştır (Fardis ve Calvi 1984, Mehrabi vd. 1996). Ayrıca yakın zamanda yaşadığımız ve dolgu duvarlı betonarme bina stokumuzun etkilendiği Kocaeli ve Van depremleri bizlere dolgu duvarların deprem sırasında hasar alarak yapısal davranışa katıldıklarını göstermiştir (ODTÜ DMAM ). Sonuç olarak gazbeton dolgulu çerçeve davranışının daha iyi anlaşılması, duvarlar için performans seviyelerinin belirlenmesi ve uygulamada duvar performansını artıran yöntemler bulunması gerekmektedir. Bu amaçla önce gazbeton numuneleri üzerinde mekanik özelliklerin belirlenmesi için kapsamlı malzeme testleri yapılmıştır. Sonra gazbeton dolgulu betonarme çerçeve davranışının incelenmesi için dört adet tersinir tekrarlanır çerçeve çevrim deneyi gerçekleştirilmiştir. Deney numuneleri aşağıda sıralanmaktadır: 1- Boş Çerçeve Deney Numunesi (N1) 2- Gazbeton Blok Dolgu Duvara Sahip Çerçeve Numunesi (N2) 3- Gazbeton Blok Dolgu Duvara Sahip Kiriş Altı Boşluklu Çerçeve Numunesi (N3) 4- Sıvalı Gazbeton Blok Dolgu Duvara Sahip Çerçeve Numunesi (N4)

2 N2 numunesi düşük ötelenme seviyelerinde çatlayarak servis performans seviyesini sağlayamadığı için kiriş ile dolgu duvar arasına, sonrasında köpük sıkılıp doldurulan, 2 cm boşluk bırakılıp N3 numunesi oluşturulmuştur. İkinci alternatif olarak N2 numunesi sıva filesi kullanılıp sıvanarak N4 numunesi oluşturulmuştur. 2. MALZEME DENEYLERİ Malzeme deneyleri Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yapı Mekaniği ve Malzeme Laboratuvarı nda bulunan deplasman kontrollü yükleme cihazları kullanılarak gerçekleştirilmiştir (Şekil 1). Donatı çeliği, beton, gazbeton tutkalı, gazbeton blok ve küp numuneleri üzerinde kapsamlı malzeme testleri gerçekleştirilmiştir. Testler ilgili ASTM standartlarına göre gerçekleştirilmiştir: ASTM C39, ASTM C469, ASTM C348, ASTM C349. Betonarme çerçevede 25 MPa nominal basınç dayanımına sahip hazır beton kullanılmıştır. Etriyeler 6 mm çapında düz donatı, boyuna donatılar 8 mm çapında 420MPa nominal akma dayanımına sahip nervürlü donatıdır. Her iki donatı çeliğinin mekanik özellikleri çubuk numunelerine gerinim pulu ve ekstansometre yerleştirilip MTS test cihazında çekilerek belirlenmiştir. Beton ve çeliğin malzeme özellikleri Tablo 1 de paylaşılmıştır. Gazbeton tutkalı ve sıvası için 40mm 40mm 160mm boyutlarında prizma harç numuneleri alınıp eğilmede çekme ve basma deneyleri gerçekleştirilmiştir. Bu deneyler sonucunda gaz beton tutkalının basınç dayanımı 8.40 MPa ve eğilmede çekme dayanımı ise 3.29 MPa olarak belirlenmiştir. Gazbeton sıvasının basınç dayanımı ise 1.11 MPa olarak hesaplanmıştır. a ) Yapı Malzemesi Lab. u-test ve MTS Cihazları Şekil 1. Malzeme deneyleri için kullanılan test cihazları b ) Yapı Mekaniği Lab. Elektromotorlu Cihaz Tablo 1. Malzeme özellikleri Malzeme Basınç Dayanımı Akma Dayanımı Çekme Dayanımı Elastisite Modülü Beton 27.9(N1), 32.3(N2) 24.9(N3), 18.9(N4) - 2.7(N1), 3.0(N2) 2.1(N3), 1.7(N4)* 24,700(N3) Düz Donatı ,000 Nervürlü Donatı ,000 *Yarmada çekme dayanımı

3 Gazbeton malzeme testlerinde çerçeve deneylerinde duvar örülürken kullanılan G2 sınıfı gazbeton ve gazbeton tutkalı kullanılmıştır. Deneylerde yük-deplasman eğrisini elde edebilmek için yük hücresi ve deplasman ölçerler kullanılmıştır. LVDT lerin (lineer variable differential transducer) yerleştirilmesi için numuneler üzerinde ufak delikler açılmış ve bu deliklere çelik tijler yerleştirilip epoksi ile tutturulmuştur Basıç Deneyi Basınç deneyleri deplasman kontrollü olarak yaklaşık mm/saniye yükleme hızı ile gerçekleştirilmiştir. Deplasman ölçerler, eksenel yük-deplasman eğrisini belirlemek için düşey yönde ve Poisson oranını belirlemek için yatay yönde yerleştirilmiştir. Numuneler test cihazına yerleştirilmeden evvel çimento esaslı bir harç ile başlık yapılarak terazisine getirilmiştir. Harcın kuruması için beklendikten sonra numuneler yükleme düzeneğine merkezlenerek tam şakulünde yerleştirilmiş ve olası eksantrisite asgari seviyeye indirgenmiştir (Şekil 2b). Bu şekilde yükleme cihazının numuneye doğru bir şekilde yükü aktarması sağlanmıştır. Ayrıca numune üstüne yerleştirilen çelik plakalar ile yükün düzgün yayılı olarak dağıtılması sağlanmıştır. Standartlara uygun olarak eksenel yükün moment oluşturmasını önlemek için de numunenin üstüne çelik bilyeli mesnet konulmuştur. a ) b ) c ) Şekil 2. (a) Küp basınç numunesi, (b) blok basınç numunesi, (c) gerinim & şekil değiştirme eğrisi Yük değerleri eleman kesit alanına bölünerek gerilmeler, deplasman ölçümleri ölçüm mesafesine bölünerek ortalama birim şekil değiştirmeler bulunup ilgili grafikler oluşturulmuştur (Şekil 2c). Bu deneylere ilave olarak üretici tarafından kalite kontrol amaçlı kullanılan 100 mm x 100 mm x 100 mm boyutlarında 8 adet küp numune basınç deneylerine tabi tutulmuştur (Şekil 2a) Çapraz Basınç Deneyi Gazbeton bloklar ve gazbeton tutkalıyla ile inşa edilen duvarların diyagonal çekme dayanımlarını belirlemek amacıyla deneyler gerçekleştirilmiştir. Deney elemanları gazbeton bloklar kullanarak Şekil 3a da görüldüğü gibi oluşturulmuştur. Gözlemlenen göçme karma bir şekilde gazbeton blok ve harç ara yüzünde gerçekleşmiştir. Çapraz basma dayanımı ASTM E519 standardına göre belirlenmiştir Kayma Deneyi Gazbeton bloklar kullanılarak inşa edilen duvarların kayma dayanımlarının belirlenmesi maksadı ile bu deneyler gerçekleştirilmiştir. Kayma deneylerinde kullanılan deney düzeneği Şekil 3b de sunulmaktadır. Deneyler sabit yanal basınç altında düşey yükün uygulanması ile gerçekleştirilmiştir. Yanal basınç seviyesi olarak 0 MPa, 0.17 MPa ve 0.33 MPa seçilmiştir. Kayma gerilmesi uygulanan yükün toplam harçlı alana bölünmesi ile elde edilmiştir. Sonrasında çizilen eksenel gerilme & kayma gerilmesi grafiğinden lineer regresyon sonucu kohezyon ve sürtünme katsayısını değerleri sırasıyla 0.56 MPa ve 0.62 olarak hesaplanmıştır.

4 Şekil 3. (a) Çapraz basma, (b) kayma deney numuneleri, göçme durumları ve deney sonuçları Deney Tipi Panel Basınç Küp Basınç Çapraz Basma Kayma Tablo 2. Gazbeton malzeme deneyi sonuçları Numune No Ort. Standart Sapma (0)* (0)* (0.17)* (0.17)* (0.33)* *Yanal basınç değeri parantez içinde MPa cinsinden gösterilmektedir 3. ÇERÇEVE DENEYİ DÜZENEĞİ Çerçeve deneyleri ODTÜ Yapı Mekaniği Laboratuvarında yatay ve düşey yüklerin birlikte uygulanabileceği bir düzenekte gerçekleştirilmiştir (Şekil 4). Döşeme yükleri kiriş üzerine konulan ağırlık blokları ile temsil edilmiştir. Kolon üzerine gelen ölü yükler ise düşey yönde yerleştirilen iki adet hidrolik piston ile temsil edilmiştir. Deney numunesi 12 adet bulon yardımıyla zemine sabitlenmiştir. Deney çerçevesi yerine oturtulup düşey yükler uygulandıktan sonra bulonlar sıkılarak numunenin yatay yük altında kayması engellenmiştir. Yatay yükler 25 ton kapasiteli servo kontrollü bir başka hidrolik piston yardımı ile uygulanmaktadır. Yatay ve düşey tüm hidrolik pistonların uçları mafsallıdır. Betonarme çerçeve ve dolgu duvar üzerindeki şekil değiştirmeler kolon ve kiriş uç bölgelerine yapıştırılmış 12 adet gerinim pulu ve kritik bölgelere yerleştirilen 30 adet deplasman ölçer ile takip edilmiştir (Şekil 5).Yerleştirilen deplasman ölçerler ile temel kayması, numunenin temel üzerinde kayması, kolon ve kiriş uç bölgelerindeki dönmeler, düğüm noktalarındaki kesme deplasmanları ve numunenin ötelenmesi kayıt altına alınmıştır.

5 Ötelenme (%) 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı Şekil 4. Deney düzeneği Şekil 5. LVDT yerleşimi Şekil 6. Yükleme protokolü

6 Deney çerçevesi düşey doğrultuda kolon kapasitelerinin %17.5 ine kadar yüklendikten sonra %4 ötelenme seviyesine kadar artımsal yatay deplasman çevrimleri uygulanmıştır. Yükleme protokolü olarak %0.35, %0.5, %1.0, %1.5, %2.0, %2.5, %3.0, %3.5, %4.0 ötelenme seviyelerinde ikişer adet çevrim seçilmiştir (Şekil 6). 4. DENEY NUMUNELERİ Deney numuneleri tek katlı tek açıklıklı deney numuneleri olup, çerçeve tasarımı 5 katlı bir betonarme yapı tasarımından faydalanılarak yapılmıştır. Türkiye Deprem Yönetmeliği nin (2007) yüksek süneklik seviyesine göre tasarlanan yapının birinci katındaki iç çerçeve çalışma için seçilip ½ ölçeğinde küçültülerek laboratuvarda test edilecek deney numunesi elde edilmiştir. Ölçeklendirme sırasında kolonlardaki eksenel basınç oranı, boyuna ve enine donatı oranları sabit tutulmuştur. Kirişler tablalı olarak döşeme donatılarıyla birlikte çerçeveye dahil edilmiştir. Elde edilen çerçeveye ait donatı detayları Şekil 7 de sunulmaktadır. Düzenek, kolonlar üzerine üst katlardan aktarılan eksenel yükleri ve kirişlere etki eden yayılı yükler dikkate alacak şekilde tasarlanmıştır. Yatay yükler ise tablalı kiriş kesitin ağırlık merkezine etki eden deplasman kontrollü bir piston vasıtası ile uygulanmıştır. Deney hazırlığı ilk olarak kiriş üzerindeki çelik blokların yerleştirilmesi ve varsa dolgu duvarın örülmesi ile başlamıştır. Daha sonra, kolon eksenel kapasitesinin %17.5 ine denk gelen kolon eksenel yükleri uygulanmış ve yatay deplasman kontrollü yükleme protokolü (Şekil 6) kullanılarak tersinir çevrimsel yükleme deneyleri gerçekleştirilmiştir. Şekil 7. Deney çerçevesi donatı detayı 4.1. Boş Çerçeve (N1) İlk deney numunesi dolgu duvarsız çerçeve deneyidir. Bu numune referans amaçlı test edilmiştir. Bu deneyde çerçevenin farklı yatay deplasman seviyelerinde hasar seviyelerinin ve sünekliğinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Boş çerçeve deney numunesinde yatay yük taşıma kapasitesi 82.8 kn olarak yaklaşık %1.5 kat ötelenme oranında gözlemlenmiştir. Numune azami kapasiteye ulaştıktan sonra artan deplasman seviyelerinde kapasite yavaş yavaş azalmıştır. Yatay yük taşıma kapasitesinin %20 düştüğü seviye yaklaşık %3 olarak belirlenmiştir. Eğrilik ölçümlerinde gözlemlendiği üzere elastik ötesi davranış kolon alt ve üst uçlarında gözlemlenmiştir. Boş çerçeve numunesinin genel olarak sünek bir davranış gösterdiği, tasarım deplasman limiti olan %2 kat ötelenme oranı seviyesinde ciddi bir hasar almadığı söylenebilir. Bu seviyede beton kabuk dökülmesi oluşmuş ancak donatı burkulması gözlemlenmemiştir.

7 4.2. Gazbeton Blok Dolgu Duvarlı Çerçeve (N2) İkinci deney numunesi gazbeton blok dolgu duvarlı çerçevedir. Bu numunede çerçeve içerisine yerleştirilmiş gazbeton blok dolgu duvar sistemin farklı yatay deplasman seviyelerinde hasar seviyelerinin ve sünekliğinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu deney elemanında, yerleştirilen gazbeton bloklar iki kolona ve üst kirişe bitişik olarak yerleştirilmek suretiyle dolgu duvar imal edilmiştir. Dolgu duvarlı Deney Numunesinde ilk duvar çatlaması yaklaşık %0.35 kat ötelenme oranında (KÖO) gözlemlenmiştir. Numune yük deplasman eğrisi üzerinde akma noktası olarak nitelenebilecek rijitliğin ciddi azalma gösterdiği nokta yaklaşık %0.67 KÖO da gerçekleşmiştir. Bu noktadan itibaren artan deplasman seviyeleri ile numunenin yatay yük taşıma kapasitesi az da olsa bir miktar artış göstermiştir. Bu artış yatay yük taşıma kapasitesi kn değerine (%3.0 kat ötelenme oranında) ulaşana kadar gözlemlenmiştir Gazbeton Blok Dolgu Duvarlı Kiriş Altı Boşluklu Çerçeve (N3) Üçüncü deney numunesi ikinci gazbeton blok dolgu duvarlı deneyidir. Bu numunenin N2 numunesinden en önemli farkı gazbeton bloklar örülürken kiriş altında yaklaşık 2 cm boşluk bırakılması ve bu bölgenin köpük sıkılarak kapatılmasıdır. Bu deney numunesi üzerinde de ilk duvar çatlaması yaklaşık %0.35 kat ötelenme oranında (KÖO) gözlemlenmiştir. Numune yük deplasman eğrisi üzerinde akma noktası olarak nitelenebilecek rijitliğin ciddi azalma gösterdiği nokta yaklaşık %0.66 KÖO da gerçekleşmiştir. Bu noktadan itibaren artan deplasman seviyeleri ile numunenin yatay yük taşıma kapasitesi az da olsa bir miktar artış göstermiştir. Bu artış yatay yük taşıma kapasitesi kn değerine (yaklaşık %2.0 kat ötelenme oranında) ulaşana kadar gözlemlenmiştir Sıvalı Gazbeton Blok Dolgu Duvarlı Çerçeve (N4) Dördüncü deney numunesi sıvalı gazbeton blok dolgu duvarlı deneyidir. N2 ve N3 deney numuneleri gazbeton dolgu duvarlı betonarme çerçevenin oldukça sünek davranabileceğini ortaya koymuştur. Ancak, bu numunelerde ilk duvar çatlaması oldukça erken ötelenme seviyelerinde meydana gelmiştir. Bu durum hafif depremler altında hasar oluşumu açısından olumsuz bir durum olarak düşünülebilir. Düşük deplasman seviyelerinde oluşması beklenen çatlakların kontrol altında tutulması için lifli polimer ağ üzerine yerleştirilmiş sıvalı bir gazbeton blok dolgu duvara sahip N4 deney elemanı test edilmiştir. N2 ve N3 deney elemanlarının aksine bu deney numunesinde çatlak oluşumu yaklaşık %1 kat ötelenme oranına (KÖO) kadar gözlemlenmemiştir. Numune, yük deplasman eğrisi üzerinde akma noktası olarak nitelenebilecek rijitliğin ciddi azalma gösterdiği nokta yaklaşık %0.47 KÖO da gerçekleşmiştir. Bu noktadan itibaren artan deplasman seviyeleri ile numunenin yatay yük taşıma kapasitesi az da olsa bir miktar artış göstermiştir. Bu artış yatay yük taşıma kapasitesi kn değerine (yaklaşık %1.0 kat ötelenme oranında) ulaşana kadar gözlemlenmiştir. 5. DENEY SONUÇLARI Her bir çerçeve için histeretik eğriler ve zarf eğrileri Şekil 8 de gösterilmiştir. Zarf eğrileri histeretik eğrilerin pozitif ve negatif yönde ilk çevrimlerinin tepe noktalarının ortalamaları birleştirilerek oluşturulmuştur. Gazbeton dolgulu çerçevelerin %0.5, %2 ve %4 ötelenme seviyelerinde ki hasar seviyeleri Şekil 9 da sunulmuştur.

8 Yanal Yük (kn) Yanal Yük (kn) 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı N4 N2 N4 N N3 N1 N3 N % -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3% 4% 0% 1% 2% 3% 4% Ötelenme Ötelenme Şekil 8. Histeretik eğriler ve zarf eğrileri N2 N3 N4 Şekil 9. %0.5, %2 ve %4 ötelenme seviyelerinde N2, N3 ve N4 hasar durumları

9 6. SONUÇ Gazbeton blok duvarların çerçeveye dayanım ve deformasyon yapabilme yeteneği kazandırdığı söylenebilir. N2 ve N3 numuneleri boş çerçevenin (N1) rijitliğini 2 katına çıkarırken taban kesme kuvvetini %60 oranında artırmıştır (Tablo 3). N2 ve N3 deney numuneleri üzerinde dayanım kaybı %2 kat ötelenme oranının ötesinde gerçekleşmiştir. Bu kat ötelenme oranı Deprem Yönetmeliği ne (2007) göre kullanılan tasarım limit olup gazbeton dolgu duvarlı çerçeve performansının yeterli olduğu sonucunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak N2 ve N3 numunelerinde duvar çatlamasının %0.35 kat ötelenme oranı civarlarında olduğu ve tasarım limiti olan %2 KÖO civarında dahi gazbeton dolgu duvarın çerçeve davranışını gevrekleştirmediği belirlenmiştir. N4 numunesinde yapılan en önemli gözlem yumuşak sıvanın erken deplasmanlarda duvar çatlamasını engellediği sonucudur. Çatlak oluşumu yaklaşık %1 kat ötelenme oranına (KÖO) kadar gözlemlenmemiştir. Boş çerçeve ile karşılaştırıldığında çerçeve rijitliği yaklaşık 5 katına çıkarken, dayanım %42 oranında artmıştır (Tablo 3). %15 kapasite kaybı noktasının azami deplasman kapasitesi olduğu düşünülebilirse gazbeton dolgulu duvarlarda sıvasız durumda %2, sıvalı durumda ise %1.5 a kadar deplasman yapma kapasitesi bulunmaktadır. Çerçeve Tablo 3. Çerçeve deneyi sonuçları Ki* (kn/mm) Vmax (kn) V max V max,bf dmax N %1.5 N %3.0 N %2.0 N %1.0 TEŞEKKÜR Bu çalışma Gazbeton Üreticileri Birliği nin desteğiyle yapılmıştır. ODTÜ Yapı Mekaniği Laboratuvarı personeli Osman Keskin, Murat Demirel, Hasan Metin, Barış Esen ve Salim Azak ın, araştırma görevlileri Beyazıt Bestami Aydın ve Armin Taghipour un değerli emekleri yazarlar tarafından saygıyla karşılanmaktadır. KAYNAKLAR Akkar vd. (2011). 23 Ekim 2011 MW 7.2 Van Depremi Sismik ve Yapısal Hasara ilişkin Saha Gözlemleri. ODTÜ Deprem Araştırmaları Merkezi Rapor No: METU/EERC Akkar vd. (2012).9 Kasım 2011 MW 5.6 Van-Edremit Depremi Sismik ve Yapısal Hasara ilişkin Gözlemler. ODTÜ Deprem Araştırmaları Merkezi Rapor No: METU/EERC ASTM C39 / C39M (2015). Standard test method for compressive strength of cylindrical concrete specimens. ASTM International, West Conshohocken, PA. ASTM C469 / C469M (2014). Standard test method for static modulus of elasticity and poison s ratio of concrete in compression. ASTM International, West Conshohocken, PA.

10 ASTM C348 (2014). Standard test method for flexural strength of hydraulic-cement mortars. ASTM International, West Conshohocken, PA. ASTM C349 (2014). Standard test method for compressive strength of hydraulic-cement mortars (using portions of prisms broken in flexure). ASTM International, West Conshohocken, PA. ASTM E519/E519M (2010). Standard test method for diagonal tension (shear) in masonry assemblages. ASTM International, West Conshohocken, PA. Fardis, M.N., Calvi, G.M. (1984). Effects of Infills on the Global Response of Reinforced Concrete Frames. Proc. 10th European Conf. Earthquake Eng., Vienna, 4, Mehrabi, A., Benson Shing, P., Schuller, M., and Noland, J. (1996). Experimental Evaluation of Masonry-Infilled RC Frames. Journal of Structural Engineering 122(3), Türkiye Deprem Yönetmeliği (2007). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ankara, Türkiye.