2016 Ocak ENFLASYON RAKAMLARI 3 Şubat 2016

Transkript

1 2016 Ocak ENFLASYON RAKAMLARI 3 Şubat 2016 Ocak 2016 Tüketici Fiyat Endeksi ne(tüfe) ilişkin veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 3 Şubat 2016 tarihinde yayımlandı. TÜİK tarafından aylık yayımlanan TÜFE, kentlerde yaşayan hanelerin tükettiği mal ve hizmet fiyatlarının zaman içindeki ortalama değişim hakkında bilgi vermektedir. Harcama Grubu Ocak 2015* Aralık 2015** Genel 9,58 1,82 Gıda ve Alkolsüz İçecekler 11,69 4,28 Alkollü İçecekler ve Tütün 11,17 9,60 Giyim ve Ayakkabı 9,31-6,71 Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar 7,33 1,71 Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri 10,75 1,82 Sağlık 8,14 2,42 Ulaştırma 7,37 0,34 Haberleşme 2,64 0,05 Eğlence ve Kültür 12,05 2,09 Eğitim 6,46 0,08 Lokanta ve Oteller 13,43 1,08 Çeşitli Mal ve Hizmetler 11,21 2,71 Tablo 1: Ana-Harcama Gruplarına Göre Tüketici Fiyat Endeksi ve Değişim Oranları *Bir önceki yılın aynı ayına göre enflasyon değişimi **Aynı yılın bir önceki ayına göre enflasyon değişimi Ocak ayında Türkiye (TR) Geneli TÜFE endeksi (Tablo 1) bir önceki aya (Aralık 2015) göre yüzde 1,82 artarak 274,44 değerine yükselmiştir. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,58 oranında artış göstermiştir. Ocak (2016) ayında ana harcama grupları itibariyle en yüksek artış yüzde 9,6 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda yaşanırken, bunu yüzde 4,28 artışla gıda ve alkolsüz içecekler ve yüzde 2,71 artışla çeşitli mal ve hizmetler grubu takip etmektedir. Öte yandan tek düşüş ise yüzde 6,71 (negatif) ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşanmıştır. Tablo 1 deki veriler ana harcama grupları ve genel endeksler ile bu endekslerin büyüme hızları (enflasyon) konusunda bilgi vermektedir. Ancak ana harcama gruplarının ortalama enflasyon oranına etkisi bu grupların tüketici sepetindeki ağırlıklarına bağlı olacaktır. Ana harcama grup endekslerindeki yüzde artışlar bu harcama gruplarının tüketici sepeti içindeki payları ile çarpılarak ortalama (TÜFE temelli) enflasyona etkileri Tablo 2 de verilmiştir. Türkiye genelindeki ortalama fiyat artışına en büyük etki (1,02) gıda ve alkolsüz içecekler ve (0,48) alkollü içecekler ve tütün

2 gruplarından gelmektedir. Öte yandan giyim ve ayakkabı grubunun etkisi (0,5) negatif olarak gerçekleşmiştir. Harcama Grubu Harcama Grubu Ağırlıkları Bir önceki aya göre Değişim Oranı Ana Harcama Gruplarının Toplam Değişime Aylık Etkisi Genel 100 1,82 1,82 Gıda ve Alkolsüz İçecekler 23,68 4,28 1,02 Alkollü İçecekler ve Tütün 4,98 9,60 0,48 Giyim ve Ayakkabı 7,43-6,71-0,50 Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar 15,93 1,71 0,27 Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri 8,02 1,82 0,15 Sağlık 2,66 2,42 0,06 Ulaştırma 14,31 0,34 0,05 Haberleşme 4,42 0,05 0,00 Eğlence ve Kültür 3,81 2,09 0,08 Eğitim 2,56 0,08 0,00 Lokanta ve Oteller 7,47 1,08 0,08 Çeşitli Mal ve Hizmetler 4,73 2,71 0,13 Tablo 2: Ana-Harcama Gruplarının Genel Endeksteki Aylık Değişime Olan Etkisi (%), Ocak 2016 TÜFE endeksleri daha çok öncü olmayan (gecikmeli) bir değişken olduğundan geleceğe ilişkin tahmin konusunda önemli bilgiler sağlamasa da, aynı yılın bir önceki ayına göre işlenmemiş gıda ve enerji hariç endeksindeki yüzde 1,07 artış bir anlamda çekirdek enflasyon olarak değerlendirilebilir ve enflasyonun eğilimi konusunda ipuçları verebilir. TÜİK tarafından hesaplanan özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden işlenmemiş gıda ve enerji hariç TÜFE endeksi bir önceki aya göre yüzde 1,07 oranında artmıştır. Bu endeks son 12 ayda ortalama olarak yüzde 8,13 oranında artarak 260,68 değerini almıştır. Genel endeks yüzde 1,82 oranında yükselirken işlenmemiş gıda ve enerji hariç (özel kapsamlı) endeksin yüzde 1,07 oranında artması; enflasyonun bu ay yükseliş eğiliminde olduğuna ilişkin bir ipucu olarak değerlendirilebilir. İşlenmemiş gıda ve enerji hariç (özel kapsamlı) endeksin bir önceki yılın aynı ayına göre artış oranı yüzde 9,56 olarak gerçekleşmiştir.

3 Tablo 3: zaman aralığında enflasyon değişim Tablo 4: Bir önceki aya göre (aylık) 12 aylık enflasyon verileri

4 Ana Harcama Grupları TR62 TR51 TR61 TR32 TRA2 TR22 TR41 Adana Ankara Antalya Aydın Ağrı Balıkesir Bursa Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 4,34 6,22 3,28 4,77 2,8 3,82 4, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 9,61 9,71 9,59 9,96 9,51 9,77 9,6 03. (Giyim Ve Ayakkabı) -5,33-7,06-7,23-4,32-1,7-6,77-5, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 1,73 2,11 2,39 3,1 2,32 2,17 1, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 1,96 2,46 2,13 1,61 1,47 2 1, (Sağlık) 2,21 3,73 1,91 2,56 0,54 2,09 1, (Ulaştırma) 1,36 0,08-0,07-0,12 2,23 0,2 0, (Haberleşme) 0,05 0,03 0,08 0,07 0,06 0,02 0, (Eğlence Ve Kültür) 2,37 2,48 2,12 2,08 2,29 1,7 5, (Eğitim) -0, , , (Lokanta Ve Oteller) 1,4 1,01 1,08 0,98 0,74 2,01 1, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 2,13 2,18 3,27 3,21 1,98 3,37 2,55 TÜFE Aylık Değişim 2,16 2,11 0,18 1,51 2,29 2,18 2,01 Ana Harcama Grupları TRA1 TRC1 TR63 TR82 TR72 TR42 TR52 Erzurum Gaziantep Hatay Kastamonu Kayseri Kocaeli Konya Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 2,87 5,81 3,73 3,39 5,11 3,46 4, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 9,53 9,59 9,53 9,65 9,55 9,61 9, (Giyim Ve Ayakkabı) -4,91-8,13-7,18-3,6-8,86-8,25-6, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 2,49 1,38 1,74 2,47 1,99 2,71 2, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 1,96 1,75 1,65 2,19 1,87 2,16 1, (Sağlık) 1,1 0,54 2,54 2,85 2,54 2,45 2, (Ulaştırma) 0,38 1,29-0,13-0,53 0,11 0,05 0, (Haberleşme) 0,05 0,04 0,06 0,02 0,06 0,06 0, (Eğlence Ve Kültür) 2,12 2,12 1,94 2,04 0,83 2,09 2,8 10. (Eğitim) 0 1, , (Lokanta Ve Oteller) 0,24 0,55 0,89 0,76 1,1 1,05 1, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 1,85 2,4 2,62 3,98 3,72 2,99 2,09 TÜFE Aylık Değişim 1,70 2,19 1,57 2,22 2,09 1,60 2,12

5 Ana Harcama Grupları TR71 TRB1 TR33 TRC3 TR83 TR21 TR90 Kırıkkale Malatya Manisa Mardin Samsun Tekirdağ Trabzon Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 4,4 4,07 3,91 4,88 4,98 3,66 4, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 9,58 9,51 9,59 9,48 9,58 9,46 9, (Giyim Ve Ayakkabı) -4,95-9,67-2,95-6,24-5,26-6,68-7, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 1,63 2,84 3,19 2,4 1,88 2,18 2, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 1,29 2,16 1,56 1,49 1,55 1,51 1, (Sağlık) 4,8 3,17 2,54 0,02 3 2,95 0, (Ulaştırma) -0,38 0,48-0,24-0,08 0,58 0,37 0, (Haberleşme) 0,03 0,07 0,06 0,06 0,03 0,03 0, (Eğlence Ve Kültür) 2,1 1,9 2,1 1,4 1,75 2,16 1, (Eğitim) ,84 0-0, (Lokanta Ve Oteller) 0,41 0,41 1,25 0,69 1,7 1,23 0, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 2,06 2,83 4,48 1,84 2,57 2,78 3,42 TÜFE Aylık Değişim 2,12 1,55 2,38 1,93 2,48 1,77 1,86 Ana Harcama Grupları TRB2 TR81 TR1 TR31 TRC2 Van Zonguldak İstanbul İzmir Şanlıurfa Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 3,82 3,31 4,06 3,89 6, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 9,5 9,63 9,58 9,47 9, (Giyim Ve Ayakkabı) -0,59-5,14-6,98-7,77-6, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 2,6 2,19 0,5 2,43 3,6 05. (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 2,24 1,58 1,77 1,84 1, (Sağlık) 2,33 0,04 2,22 2,71 0, (Ulaştırma) 0,15-0,21 0,47 0,31 0, (Haberleşme) 0,11 0,05 0,05 0,04 0, (Eğlence Ve Kültür) 1,2 2,65 2,14 1,16 1, (Eğitim) 0 0 0,02 0, (Lokanta Ve Oteller) 0,11 1,42 0,87 1,49 2, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 1,65 2,95 2,09 1,87 4,13 TÜFE Aylık Değişim 2,50 1,82 1,36 1,82 2,81 Tablo 5: Ana-Harcama Gruplarına Göre Tüketici Fiyat Endeksi ve Değişim Oranları (%), Bölgelere Göre, Ocak 2016

6 Yorum: Ocak ayında TÜFE, %1,70 ortalama piyasa beklentisine karşın %1,82 oranında artış gösterdi. Yıllık TÜFE, 2014 Mayıs ayından beri en yüksek seviyeye çıkarak %9,58 oldu. Gıda fiyatlarında beklentilerin üzerinde artış, TL deki değer kaybı, tütün ve alkol gibi ürünlerde vergi ve fiyat ayarlamaları, toplu taşıma ücretlerine yapılan zam, elektrik tarifelerindeki artışlar TÜFE artışında etkili oldu. Çekirdek enflasyonda ise bozulma eğilimi Ocak ayında devam ederek yükseliş trendini korudu. Gıda ve alkolsüz içecekler grubu %4,28 oranındaki artış ile TÜFE yi en çok artıran kalem oldu. Ocak ayında yaşanan sert hava koşulları, asgari ücret artışının talepte yarattığı artış ve özellikle et fiyatlarındaki yükseliş gıda fiyatlarında yukarı doğru baskı yaratan temel unsurlar oldu. Diğer taraftan, bu grubun girdi olarak kullanıldığı lokanta ve oteller grubu fiyatlarında %1,08 oranında yükseliş gerçekleşti. Ayrıca, vergi artışlarının etkisiyle alkollü içecekler ve tütün grubu fiyatlarının da yükseldiği görülmektedir. Yurtiçi petrol ürünlerindeki düşüşe karşın araba fiyatları ve topluma taşıma ücretlerindeki artış nedeniyle ulaştırma grubu fiyatları % 0,34 oranında yükselmiştir. Elektrik ücretine yapılan zam, kira artışı nedeniyle konut grubunda, beyaz eşya fiyatlarında yükseliş sonucu ev eşyası grubu fiyatlarındaki yükselişler TÜFE yi yukarı yönlü etkilemiştir. TÜFE yi azaltıcı yönde etkileyen tek grup olarak giyim ve ayakkabı grubu fiyatları ise mevsimsel olarak gerileyerek aylık bazda %-6,71 oranında düşmüştür.

7 Çekirdek enflasyondaki artış bir miktar ivme kaybetse de yükseliş trendini koruyarak kur geçişkenliği sürecinin devam ettiğini ortaya koymaktadır. H ve I endeksleri, yakından takip edilen çekirdek enflasyon göstergeleridir. Çekirdek enflasyon, gelecekteki enflasyon eğilimi ile ilgili ön gösterge olarak kullanılmaktadır. Bu göstergelere ulaşmak için TÜFE de belli ürünler dışarıda bırakılır ve enflasyon eğilimi belirlenmeye çalışılır. Ocak ayında H tanımlı özel kapsamlı TÜFE (İşlenmemiş Gıda Ürünleri, Enerji, Alkollü içecekler, Tütün ürünleri ve Altın hariç TÜFE) bir önceki aya göre %0,42 oranında artış göstererek %9,37; I tanımlı özel kapsamlı TÜFE (Gıda, Enerji, Alkollü ve Alkolsüz içecekler, Tütün ürünleri ve Altın hariç TÜFE) %0,33 oranında artarak %9,63 oldu.

8 Sonuç olarak Ocak ayında TÜFE kapsamında yer alan 12 alt kalemden giyim ve ayakkabı grubu hariç diğer bütün kalemlerde fiyat artışının yaşanması enflasyonun genele yayıldığını göstermektedir. Gıda fiyatlarındaki artış, yılbaşından geçerli olmak üzere yapılan kamusal zamlar, vergi artışları, $/TL deki oynaklık ve asgari ücret düzenlemesi enflasyonu artırıcı yönde etkileyen temel faktörler olmuştur. Ancak, bir süredir devam eden gıda fiyatlarındaki yüksek seyir TÜFE nin beklentiler üzerinde gelmesinde en önemli paya sahiptir. TÜFE sepetinde yer alan ürünler, gıda ve gıda dışı olarak enflasyona katkı bakımından ayrıma tabi tutulduğunda gıdanın katkısının 2015 Eylül den itibaren artarak devam ettiği görülmektedir. Kaynak: FinansInvest Oysa, Birlemiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü nün (Food and Agriculture Organization, FAO), global gıda fiyatlarının seyrini ölçmek amacıyla oluşturduğu FAO Gıda Fiyat Endeksi nden görüldüğü üzere dünyada gıda fiyatları düşmeye devam etmektedir.

9 Endeks, 5 adet grupta (Et, Mandıra Ürünü, Şeker, Hububat ve Bitkisel Yağlar) toplam 73 madde gıda maddesi fiyatı ağırlıklandırılarak oluşturulmuştur. Yandaki grafikten görüldüğü üzere, FAO Gıda Fiyat Endeksi 2015 yılındaki düşüşünü 2016 Ocak ayında da sürdürerek endeks puan değerine gerilemiştir. Türkiye ve dış dünya arasındaki bu fiyat farklılığı, 2015 yılında oluşturulan Gıda Komitesi 1 nin çalışmaları ve atacağı adımları daha kritik hale getirmektedir. Bu anlamda, Gıda Komitesi nin sunduğu rapor üzerine et ithalatının serbest bırakılması ile tavan fiyat uygulama konusundaki hükümetin iradesi et fiyatlarını sınırlayabilir. Diğer taraftan, Ocak ayında ekmek fiyatlarına yapılan zammın gelecek aylarda enflasyon üzerinde baskı yaratacağı beklenmektedir. Yine Gıda Komitesi nin sunduğu rapor üzerine üreticiye yönelik tedbirler alınacağı ifade edilmektedir. Mevcut haliyle alınan/alınacak önlemlerin amacına ne kadar ve hangi vadede hizmet edeceğini şu an için tespit etmek mümkün değildir ancak, gıda fiyatlarında belirgin bir düşüş gerçekleşmeden enflasyonda hedeflenen seviyenin yakalanamayacağı aşikardır. Doç.Dr.İsmail Orçun GÜNDÜZ 1 Gıda Komitesi, Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi nin kısa adıdır. Komite, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarının başkanlığında; Ekonomi, Gümrük ve Ticaret, Kalkınma ve Maliye Bakanlıklarının Müsteşarları, Hazine Müsteşarı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı ve Türkiye İstatistik Kurumu Başkanının katılımıyla oluşturulmuştur. Komite, görev alanı ile ilgili konuları görüşerek Ekonomi Koordinasyon Kuruluna raporlamaktadır.