Akıllı Şebekeler İçin Haberleşme Çözümü A Communication Solution For Smart Grids
|
|
- Şebnem Ince
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Akıllı Şebekeler İçin Haberleşme Çözümü A Communication Solution For Smart Grids Armağan Temiz 1, Özgür Kahraman 1, Cem Şahin 1, Abdullah Nadar 1 1 TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü, Ankara/Türkiye armagan.temiz@tubitak.gov.tr, kahraman.ozgur@tubitak.gov.tr, cem.sahin@tubitak.gov.tr, abdullah.nadar@tubitak.gov.tr Özet Enerji ihtiyacının giderek arttığı günümüzde enerji kalitesi ve sürekliliği önem arz etmektedir. Bu durum, sürekliliğin, kalitenin ve talebin karşılanabilmesi için yenilenebilir enerji kaynaklarının şebekeye dâhil edilmesini ve bu kaynakların kontrollü bir şekilde yönetilmesini gerektirmektedir. Bu sebeple akıllı şebekelerde güvenilir, sürekli ve genişletilebilir bir haberleşme sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu doküman, akıllı şebekeler için örnek bir haberleşme çözümü içermektedir. Makalede IEC61850 ve MODBUS TCP/IP protokolleri tanıtılmış ve haberleşme uygulamasında bu protokoller kullanılmıştır. Sistemin güvenlik analizi üzerinde bazı tanımlamalar yapılmış ve haberleşme sisteminin gereksinimleri belirlenmiştir. Ayrıca görüntüleme - insan makine arayüzünün sahip olması gereken özellikler ve sistem çözümü anlatılmıştır. Makalede bahsedilen bu haberleşme çözümü, TÜBİTAK MAM-EE Smart Grid Controller For PV Network projesi kapsamında tasarlanmış, laboratuvar ilk örneği olarak kurulmuş ve test edilmiştir. Anahtar kelimeler: Akıllı şebekeler, endüstriyel haberleşme protokolleri, insan makine ara yüzü, endüstriyel haberleşme ağı güvenliği 1. Giriş Enerji ihtiyacının giderek artması ve elektrik üretiminde kullanılan kaynakların kısıtlı olması yenilenebilir enerji kaynaklarının sisteme dâhil edilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Yenilenebilir enerji kaynaklarını elektrik şebekesine dağıtım seviyesinde dâhil etmek ve bu kaynakları sağlıklı bir şekilde gözlemlemek ve kontrol etmek gerekmektedir. Bu gereklilik beraberinde sürekli, güvenilir ve genişletilebilir bir haberleşme ağı oluşturulmasına ihtiyaç duyar [1]. Bu haberleşme ağı sayesinde şebekedeki herhangi bir cihazdan anlık veri okunabilir, cihaza uzaktan müdahale edilebilir ve uzun süreli veri depolama yapılabilir. Haberleşme sistemi, kullanıcı tarafı veri toplama ünitesi, alt kontrolcü ünitesi ve ana kontrolcü ünitesi olmak üzere üç aşamalı olarak tasarlanmıştır. Kullanıcı tarafı bilgi toplama ünitesi, saha tarafında kullanılan cihazları tek noktada birleştirmek ve alt kontrolcüye tek noktadan göndermek üzere tasarlanmıştır. Alt kontrolcünün görevi ise farklı noktalardaki sahalardan gelen verilerin tek noktada sisteme dâhil olmasını sağlamak ve gelen verilerin uygun ve tek protokole çevrilerek ana kontrolcüye gönderilmesini sağlamaktır. Son olarak ana kontrolcü ise alt kontrolcülerden gelen verileri insan makine arayüzü yazılımına uygun protokole dönüştürmek ve isteğe bağlı olarak, kontrol fonksiyonlarını gerçeklemek üzere tasarlanmıştır. Veri görüntüleme, analiz, arşivleme ve isteğe bağlı kontrol fonksiyonları da insan makine arayüzü yazılımında yapılmaktadır. Akıllı şebeke sistemlerinin başlıca elemanları Güneş paneli eviricileri, akıllı sayaçlar, rüzgâr türbinleri ve haberleşme sistemleri, akıllı ortam sensörleri (sıcaklık vb.), hibrit araçlar vb. cihazlardır. Bu gibi cihazların taşıdığı veri miktarı, güncelleme periyodu ve bulunduğu ortam göz önünde bulundurularak uygun haberleşme protokolü seçilmeli ve olası güvenlik açıkları tespit edilerek gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Hali hazırda devam etmekte olan Güneş Panelleri için Akıllı Şebeke Kontrolcüsü projemizde yapılan araştırmalarımız doğrultusunda bahsi geçen cihazlarda yoğun olarak MODBUS TCP/IP protokolü kullanıldığı görülmüştür [2]. Bu sebeple tasarladığımız sistemde oluşturduğumuz alt kontrolcü (Substation Controller) sahadan veriyi MODBUS TCP/IP ile almaktadır. Günümüzde IEC61850 protokolü uyumlu cihazların giderek artması ana kontrolcü ile alt kontrolcü haberleşmesini bu protokol ile gerçeklenmesinin başlıca nedenlerindendir. Bu sayede tasarlanan sistem en sık kullanılan saha protokolü MODBUS TCP/IP ile haberleşen her saha cihazına bağlanabilir ve IEC61850 ile konuşan her alt ve ana kontrolcüye bağlanabilir konumdadır. Bu makalede haberleşme protokolleri ve sistem çözümü başlığı altında kullanılan haberleşme protokollerinin detaylı açıklamaları, sistem çözümü ve sistemin ağ güvenliği analizi yer almaktadır. İzleme insan makine arayüzü başlığı alında ise arayüz yazılımının gereksinimleri ve sistem çözümü anlatılmıştır. 2. Haberleşme Protokolleri ve Sistem Çözümü 2.1. MODBUS TCP/IP Protokolü Modbus, ilk olarak 1979 yılında Modicon tarafından kendi PLC lerinde kullanmak için geliştirdiği bir seri kanal haberleşme protokolüdür. [3] Master-slave yapısıyla haberleşir. Slave, veriyi sağlayan taraftır ve master tarafının yönetiminde haberleşme sağlanır, data okuma isteği gönderen
2 master tarafıdır. Bir master 247 adet slave'e bağlanabilir ve bu slave'lerin herbirine bir birim numarası (Unit ID) verilir, bu ID sayesinde master hangi slave ile haberleşme sağlayacağını gönderdiği mesaj paketi içinde belirtir. Modbus açık kaynak kodlu haberleşme protokolü olarak tasarlandığından, üreticiler ürünlerinde MODBUS protokolünü kullanırken herhangi bir ücret ödememektedir. Bu sebepten dolayı MODBUS günümüzde endüstriyel uygulamalarda en çok kullanılan ve destek verilen haberleşme protokolü olmuştur. Genel kullanım alanı saha seviyesinde kullanılan ölçüm cihazlarından gelen verilerin ana kontrolcüye iletilme aşamasındadır. Kullanılan cihazın türüne ve taşıdığı veriye bağlı olarak MODBUS RTU, MODBUS ASCII ve MODBUS TCP/IP, MODBUS over UDP, MODBUS Plus olmak üzere 5 farklı MODBUS protokolü geliştirilmiştir. Bunlardan seri kanal haberleşmesinde en sık kullanılan MODBUS RTU olduğu gibi, ethernet altyapısında kullanılan haberleşme protokolü ise MODBUS TCP/IP dir. MODBUS RTU, verilerin binary olarak alınıp gönderildiği ve bu verilerin güvenilirliğini artırmak için çevrimsel artıklık denetimi (CRC - Cyclic Redundancy Check) doğrulama verisi ile birlikte gönderildiği haberleşme protokolüdür. Bu eklenen CRC verisi gönderilecek olan verinin içeriğine göre hesaplanır ve gönderilen veriye eklenir. Alıcı taraf da aynı şekilde gelen veriye göre bir CRC kodu hesaplar ve onu gelen CRC verisiyle kıyaslar ve bu şekilde gelen verinin doğruluğu kontrol edilmiş olur. Seri kanal haberleşmede en çok tercih edilen ve destek verilen haberleşme standartıdır. Mesajın gideceği hedef MODBUS TCP/IP de birim nosu (Unit ID) olarak mesaj paketine eklenirken, MODBUS RTU da 8 bitlik hedef adresi eklenir. başlatılır. Bu yapı, endüstriyel cihazların birçoğunda kullanılan bir yapı olduğu için ve üreticiden bağımsız genişletilebilir bir sistem kurmak adına tasarlanan haberleşme sisteminde desteklenmesi gereken haberleşme protokollerinin başında gelmektedir IEC61850 Protokolü IEC elektriksel şebeke veri haberleşmesi ve elektriksel trafo merkezleri modellemesi için kullanılan uluslararası endüstriyel haberleşme protokolüdür [5]. Verilerin ve komutların Akıllı Elektronik Cihazlar(IED) ve trafo merkezleri arasında verimli ve güvenilir haberleşme sağlanması için geliştirilmiştir. IEC 61850, (yüksek hızlı) veri ağı üzerinden kullanım için tasarlanmıştır. IEC61850, Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) Teknik komitesi (TC57) tarafından geliştirilen modellenebilir haberleşme standartlarından biridir. Günümüze kadar endüstriyel haberleşme ağlarında kullanılan haberleşme protokollerinde bulunmayan ya da geliştirilmesi gereken ihtiyaçlara göre tasarlanmıştır. Bunlardan başlıca olanları aşağıdaki gibi sıralanabilir. Yüksek hızda akıllı elektronik cihazlar arası iletişim desteği (IED-IED) Kurum ağı üzerinden yapılandırmaya izin verilmesi Yüksek derecede hazır bulunma Kesin veri iletim süreleri Standardizasyona tabi olması MODBUS TCP/IP de ise temel fark, CRC gibi doğrulama verisi ve hedef istasyon TCP paketine göre tanımlanır ve gönderilir. MODBUS RTU da CRC nin yaptığı işlemi burada işlem tanımlayıcı (Transaction Identifier) yapar ve gelengiden veri kontrol edilmiş ve senkronizasyon sağlanmış olur. Farklı marka ve model ürünlerin ek cihaza ihtiyaç duymadan haberleşebilmesi Cihazlar arası dosya transferine izin vermesi Farklı MODBUS profillerinde ortak olan yapı ise ortak veri tiplerinin saklandığı adres aralığıdır. [4] Adres aralığı tablosu aşağıda verilmiştir, bu tabloda işlevine göre register adres aralıkları ve bu adresleri okumak veya bu adreslere yazmak için gerekli, mesaj paketinin içerisinde gönderilmesi gereken fonksiyon kodları verilmiştir. Çizelge 1. MODBUS Parametreleri Adres Aralıları Veri Adres Aralığı Süreksiz zamanlı çıkış bitleri Süreksiz zamanlı giriş bitleri Analog giriş adresleri Analog çıkış adresleri Okuma Fonksiyon komutu Tek adrese yazma komutu Çoklu adrese yazma komutu FC01 FC05 FC15 FC02 NA NA FC04 NA NA FC03 FC06 FC16 Kullanılan cihazın, okunmak istenilen parametresinin bulunduğu adresi ya da, kontrol komutu göndermek istenilen parametrenin adresi ürünün ilgili dokümanından bularak ve gerekli işlevi yapacak fonkisyon kodunu ve gönderilecek veriyi de içeren mesaj paketi ile sorgu atılarak haberleşme Güvenli haberleşme desteği IEC protokolü aşağıdaki başlıklar altında gruplanarak geliştirilmiştir. [6] Çizelge 2. IEC61850 standardının yapısı Bölüm No Başlık 1 Giriş ve Genel Tanım 2 Terim Sözlüğü 3 Genel Gereksinimler 4 Sistem ve Proje Yönetimi 5 Fonksiyonlar için haberleşme gereksinimleri cihaz modelleri 6 Elektrik santrallerinde akıllı cihazlar arası haberleşme için yapılandırma tanım dili 7 Santral ve fider ekipmanları için temel haberleşme yapısı 7.1 Prensip ve modeller 7.2 İletişim servis arayüzü özeti (ACSI) 7.3 Ortak veri sınıfları (CDC) 7.4 Uyumlu mantıksal düğüm grupları ve veri sınıfları
3 8 Özel haberleşme servisi eşleştirmesi (SCSM) 8.1 MMS eşleştirmesi (ISO/IEC 9506 Bölüm 1 ve 2) ve ISO/IEC Özel haberleşme servisi eşleştirmesi (SCSM) 9.1 Örneklenmiş verinin tek yönlü olarak çoklu noktalardan tek noktaya gönderimi 9.2 Örneklenmiş verinin ISO/IEC 8802 ye tabi olarak gönderimi 10 Uyum testi Bölüm 3, 4 ve 5 te belirli haberleşme fonksiyonları gereksinimlerinin belirlendiği bölümdür. Bölüm 7 de bahsedilen ortak veri sınıfları haberleşmesi kullanılacak cihazda bulunan veri sınıflarına göre oluşturulur. Bu veri sınıfları durum, kontrol, ölçme ve santral verisi olarak sıralanabilir. Bölüm 8 ve 9 da ise bu veri sınıflarının TCP paketi tanımlamalarına göre MMS (Manufacturing Message Specification) standardına uygun hale getirildiği bölümlerdir. Bölüm 8-1 tanımlamasına göre protokolünde kullanılan örnek bir obje (veri) adı aşağıdaki gibidir; Relay1/XCBR1$ST$Loc$stVal Relay1 : Mantıksal Cihaz XCBR1 : Mantıksal Düğüm noktası ST : Fonksiyonel Kısıt Loc : Veri stval : Verinin özelliği Bölüm 6 da ise cihazların protokole uygun bir şekilde yapılandırılması sağlayan XML tabanlı SCL (Santral Yapılandırma Dili) dosyalarının hazırlandığı bölümdür. Bu dosya, cihazın hangi veri tipinde çalışacağı, hangi parametrelerinin kullanılacağı, hangi sıklıkta sorgulanacağı vb. haberleşme ayarları içeren dosyadır. Ve bölüm 10 da ise yapılan konfigürasyonun, fonksiyon sınırlandırmalarıyla ve protokol tanımlarıyla uyumunu test etmek için gerekli yöntem anlatılıyor. Genel olarak IEC61850, yapılandırmadaki sistematik tasarımı, farklı model ve markaların birbirleriyle haberleşebilmesi, hızlı, güvenilir ve genişletilebilir yapısı ile akıllı şebeke sistemlerinin sahip olması gereken haberleşme protokollerinin başında gelmektedir Sistem Çözümü Giriş bölümünde bahsedilen akıllı şebekeler için haberleşme çözümünün, TÜBİTAK MAM-EE Smart Grid Controller For PV Network projesinde uygulamak için geliştirilmiştir. Uygulamanın başlangıcında sistem gereksinimlerine göre bir ön tasarım gerçekleştirilmiş ve sistemin genişleme ihtimali de göz önüne alınarak, sistem şekil 1 de ki gibi tasarlanmıştır. Şekil 1 incelenecek olursa sistemin kullanıcı (saha) tarafında eviriciler ve akıllı sayaçlar bulunmakta ve bunlar bir ağ anahtarlama cihazına bağlanmaktadır. Birbirine yakın cihazlar RJ45 Ethernet kablosu ile (AĞ1) aynı ağ anahtarlama cihazına bağlanış olup tek bir kablosuz haberleşme cihazı ile haberleşme ağında (AĞ2) bulunmaktadır. Daha uzakta ve birbirine yakın bulunan başka akıllı cihazlar da farklı bir ağ anahtarlama cihazı ve farklı bir kablosuz haberleşme aygıtı üzerinden haberleşme ağına bağlanmıştır. Birinci kullanıcı (saha) bölgesi olarak da adlandırabileceğimiz bu bölgedeki cihazlar aynı alt kontrolcü ile haberleşmekte olup haberleşme protokolü olarak MODBUS TCP/IP kullanmaktadır. Bu protokol, 2.1 de ayrıntılı olarak anlatılmış olup protokolün birçok cihaz tarafından desteklenmesi sistemimizin genişleme durumunda bize farklı marka kullanma avantajı sağlamaktadır. Her bir kullanıcı (saha) bölgesinin MODBUS TCP/IP ile haberleştiği bir alt kontrolcü bulunmakta böylece bölgesel çapta ayrılabilen ve genişlemesi daha kolay bir sistem yapısı meydana gelmektedir. Her bir alt kontrolcü aslında bir OG/AG transformatörünü temsil etmekte ve her bir transformatör için bir alt kontrolcü oluşturulması hedeflenmektedir. Tasarlanan sistemde tüm alt kontrolcüler, sistemin merkezinde bulunması hedeflenen tek bir ana kontrolcü ile IEC61850 protokolünü kullanarak haberleşmektedir. Şekil 1 de AĞ 3 olarak tanımlanan bu haberleşme, kablosuz olarak yapılmakta olup uzaktaki alt kontrolcülerin barındırdıkları yönlü antenler ile ana kontrolcü merkezinde bulunan her yönde haberleşebilen (omni-directional) anten yardımıyla gerçekleşmektedir. Yapılan testlerde 30 0 açı ile yerleştirilen yönlü antenler 1,5 km ye kadar haberleşmeyi başarıyla gerçekleştirmiştir ve antenler doğru konumlandırıldığında teorik olarak bu mesafe daha da artabilir. Projenin son aşaması olan saha uygulamasında kullanılacak olan bu haberleşme çözümü, ilk örnek üzerinde denenmiş ve başarı sağlanmıştır. Bu ilk örnek, kullanıcı tarafında bir evirici ve bir akıllı sayaç kullanılarak oluşturulmuştur. Kablosuz haberleşme cihazı ile MODBUS TCP/IP protokolüyle haberleşen bu kullanıcı, şekilde yer alan AG Kullanıcı 1 i temsil etmekte ve alt kontrolcü ile haberleşmektedir. Transformatör 1 Alt Kontrolcüsü olarak işlev gören bu alt kontrolcü, MODBUS TCP/IP protokolünde aldığı verileri bulundurduğu endüstriyel Ethernet haberleşme modülü sayesinde IEC61850 protokolüne çevirmekte ve bu verileri ana kontrolcüye aktarmaktadır. Ana kontrolcü de IEC61850 protokolü ile aldığı verileri bulundurduğu endüstriyel haberleşme modülü yardımıyla MODBUS TCP/IP protokolüne dönüştürerek HMI (insan makine arayüzü) ile haberleşme ortamı sağlamaktadır. HMI da MODBUS TCP/IP ile sorgu atarak ana kontrolcüden veri istemekte ve eş zamanlı izleme, kontrol ve veri depolama fonksiyonları bu verilerle yapılmaktadır Güvenlik Analizi Akıllı şebeke sistemlerinde en önemli konulardan bir tanesi de haberleşme sistemleridir. Genişletilebilir, uygulanabilir bir haberleşme ağının yanında güvenilir bir sistem olması çok büyük önem arz etmektedir. Güvenlik açığı olması durumunda, başlıca tehditler arasında, haberleşme ve kontrol sistemlerinin bloke edilmesi, üretim, tüketim verilerinin değiştirilerek gönderilmesi vb. durumlar gösterilebilir. Bu gibi durumlara mahal vermemek için öncelikle tasarlanan sistem detaylı bir biçimde analiz edilmeli, tanımlamalar yapılmalı ve ihtiyaçlar belirlenmelidir. Bu sayede ihtiyaçlar belirlenecek ve çözüm geliştirmek daha başarılı olacaktır. Tasarlanan sitemin güvenlik analizi "Federal Office for Information Security" kurumunun sağladığı "Akıllı şebekeler
4 Şekil 1. Haberleşme Ağı [7] ağ geçidi için güvenlik profili" adlı bildirisinde [8] yayınlanan tanımlamalar kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Burada yer alan tanımlamalar, tasarlanan sistemin kavranmasında ve olası tehditlerin belirlenmesinde belirleyici olacaktır. Sistem çözümünde ve şekil 2 de görüldüğü gibi, tasarlanan sistemde kablolu ve kablosuz ortam olmak üzere 2 farklı veri iletim ortamı bulunmaktadır. Her veri iletim ortamının güvenliği ayrı ayrı ele alınmalıdır. İstenilen Özellikler; Akıllı sayaç ve eviricilerin bağlı olduğu ağ anahtarına illegal olarak bağlanıldığında verilerin okunamaması ya da okunup değiştirilerek geri basılamaması ve haberleşme sisteminin kesintiye uğramamasını engellemek. Olası Durumlar; Kablolu ya da kablosuz haberleşmenin kesintiye uğratılarak, kontrol ve izleme faaliyetlerinin devre dışı bırakılması, sisteme illegal şekilde girilerek üretim ya da tüketim bilgilerinin değiştirilerek sisteme verilmesi, sistemdeki ana tehditlerdir. Kablolu haberleşme açısından düşünüldüğünde kullanıcının sisteme üretim ya da tüketim bilgilerini değiştirerek göndermesi, vb. durumlar meydana gelebilir. Kablosuz haberleşme açısından düşünüldüğünde ise, herhangi bir şekilde kablosuz güvenlik adımlarını geçerek ağdaki veriye ulaşan kişi haberleşmeyi kesebilir, bunu manipüle edebilir, örneğin üretimi fazla gösterebilir. Alınabilecek önlemler; BT ürününün içinde yer aldığı süreç kapsamında, kurum veya kişiler tarafından alınacak idari önlemler ve ağ anahtarlarının ve iş istasyonlarının kapalı ve güvenli bir yerde muhafaza edilmesi ve illegal müdahalenin cezalandırılması alınabilecek önlemler arasında sayılabilir. Ayrıca HMI tarafında kullanılan iş istasyonunda çalışan HMI ve Veri sunucusunun güvenliği açısından, o iş istasyonunda sadece HMI yazılımının çalışması vb. önlemler gerekebilir. Güvenlik Hedefi; Haberleşme ağında kablolu ve kablosuz olmak üzere 2 fiziksel katman kullanılıyor. Kablosuz haberleşmede güvenliği sağlamak için standart 3 aşamalı güvenlik önlemi olan SSID Hiding (Ağ adını gizleme), MAC Filtering (Fiziksel adrese göre filtreleme) ve WPA2-PSK (Yayım sinyali şifreleme) kullanılıyor. Kablolu haberleşmede ise çeşitli güvenlik uygulamalarını destekleyen ağ yönlendirme cihazları (router) kullanılarak yalnızca yetkilendirilmiş cihazlarla haberleşme etkin kılınıyor. Fakat burada değerlendirmeye alınması gereken bir şey daha var. Kablosuz haberleşme güvenlik önlemlerini veya router fiziksel katman filtrelemesini atlatan bir kötü niyetli kullanıcı sistemdeki verileri görebilir, değiştirebilir ya da haberleşmeyi, dolaylı olarak da kontrol mekanizmasını devre dışı bırakabilir. Bu gibi durumları önlemek için, alt kontrolcü ve ana kontrolcü arasında yetkilendirilmiş sertifikasyona dayanan özel sanal ağ (VPN) ve Secure Sockets Layer (SSL:
5 Şekil 2. Haberleşme Ağı ve Güvenliği taşıma katmanı güvenliği) birlikte kullanılması öngörülmüştür. Bu yapıda ana kontrolcü ya da ara kontrolcüde VPN aktifleştirilerek gerekli parametreler ve ayarlar yapıldıktan sonra bir sertifika oluşturulmaktadır. Bu sertifika daha sonra diğer kontrolcüye yüklenerek yetkilendirme yapılmaktadır. Böylece ana kontrolcü ve alt kontrolcü arasındaki haberleşmesinde kablosuz haberleşme aşılsa bile SSL ve VPN sayesinde kablolu ağ güvenliğe alınmış durumdadır. Ana kontrolcü ve HMI yazılımı arasındaki kablolu haberleşme de yine özel sanal ağ (VPN) ve Secure Sockets Layer (SSL: taşıma katmanı güvenliği) çözümü ile güvenliği sağlanmıştır. Bu çözüm, kontrolcüden elde edilen sertifika dosyasının HMI iş istasyonuna yüklenerek güvenli sanal özel ağ yapılandırmasına dayanmaktadır. Bu sayede ana kontrolcü ile iş istasyonu arasındaki kablolu haberleşme güvenlik altına alınmıştır. Alt kontrolcü ile saha cihazları arasındaki kablosuz haberleşmede yine SSID Hiding (Ağ adını gizleme), MAC Filtering (Fiziksel adrese göre filtreleme) ve WPA2-PSK (Yayım sinyali şifreleme) kullanılıyor. Fakat bu kısım içinde kablosuz güvenliğin aşılması ya da saha tarafındaki ağ geçitlerine yetkisiz girişlere sistemin onay vermemesi açısından çeşitli güvenlik standartlarını destekleyen ağ yönlendirme cihazı kullanılmıştır. Bu sayede yalnızca kayıtlı IP ve MAC adresine sahip cihazlar iletişim kurabilecekleri gibi, bu fiziksel katman güvenliğini aşılsa dahi, veriler alt kontrolcü ile saha cihazları arasında AES, DES, 3DES ile güvenlik altına alındığı için, yetkisiz kişilerce okunan veriler anlam taşımayacaktır. Tasarlanan güvenlik çözümünün sistematik çizimi şekil 2 deki gibidir. 3. İzleme İnsan Makine Arayüzü 3.1. Tanım ve Genel Özellikler İnsan makine arayüzü, temel olarak veri depolama, anlık veri izleme ve kontrol operasyonları gerçekleştiren çoğunlukla da bir iş istasyonu üzerine çalışan bir programdır. MMI, akıllı şebekeler için kritik araçlardan biridir ve temel olarak aşağıdaki özellikleri gerçekleştirir [9]: Sistemin anlık değişimlerini gözlemleyip bu değişimlere göre tepki vermek, Sistemdeki kritik verileri depolayarak ileride sistemin sağlıklı genişlemesi için yapılacak planlamalara ışık tutmak, Sistem içerisindeki verileri tablo ve grafiksel olarak görme imkânı sağlamak, Şebekede meydana gelen istenmeyen bir durum için alarm vermek ve bu alarmı veri tabanında saklamak, Bütün sistemi tek bir noktadan izleme ve kontrol imkânı sağlamak, Sistemdeki akıllı cihazlardan gelen bütün verileri arşivleme yeteneğine sahip olmak ve herhangi bir verinin herhangi bir zaman aralığındaki değerlerine erişebilmek, 3.2. Sistem Çözümü Bu kısımda akıllı şebekelerde kullanılmak üzere insan makine arayüzü için bir sistem çözümü anlatılmıştır. Projede
6 insan makine arayüzü olarak üçüncü parti bir HMI yazılımı kullanılmıştır. Şekil 3. İnsan Makine Arayüzü ana ekranı Şekil 3 te insan makine arayüzü ana ekranı gösterilmiştir. Bu ekran, projenin uygulanacağı bölgedeki elektriksel dağıtım şemasının ve trafo adlarının birebir referans alınması ile oluşturulmuştur. Şeklide, OG/AG transformatörleri üç ana fider üzerinden beslenmekte ve her biri üzerlerinde kendi isimlerinin yer aldığı bir kutucuk olarak gösterilmektedir. Sistemin uygulanacağı iki okulu besleyen transformatörlerin (şekilde büyük kutucuk olarak gözüken) üzerine tıklandığında, bu transformatörün haberleştiği alt kontrolcülere ait bilgi ekranları açılmakta ve seçilen bir kullanıcının verileri eş zamanlı olarak görülebilmektedir. Şekil 4. İnsan Makine Arayüzü bir kullanıcı (saha) ekranı Şekil 4 te üç evirici ve bir akıllı sayaç barındıran bir kullanıcının bilgi ekranı gösterilmiştir. Kullanıcı tarafına kurulan paneller, eviriciler yardımıyla şebekeyi beslemekte, eviriciler de eş zamanlı olarak kontrol edilebilmektedir. Transformatörün hemen önüne yerleştirilen akıllı sayaç ise şebekenin frekansını, güç faktörünü, akım ve gerilimlerini, toplam aktif ve reaktif güçlerini alt kontrolcüye iletmektedir. yedi adet olan bu menülerde kullanıcılardan eş zamanlı olarak gelen verilerin değerleri, belirli bir zaman aralığında arşivlenmiş verilerin grafiksel ve liste halinde görünümü, sistemde meydana gelen anormal durumların yerleri ve çeşitleri gibi çeşitli gözlemler yapılabilmekte ve arşivlenmiş verilere ulaşılabilmektedir. 4. Sonuçlar Akıllı şebeke sistemleri, eş zamanlı gözlem, yönetim, bilgi depolama, elektrik şebekesinin güvenliği, hızlı arıza tespit ve kendini onarma vb. fonksiyonlar açısından ele alındığında kullanılacak haberleşme sisteminin önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Bu makalede, bu gibi fonksiyonların sağlıklı bir şekilde çalışmasına, yenilenebilir enerji kaynaklarının birçok farklı noktadan şebekeye dâhil edilmesine izin veren bir haberleşme sistemi çözümü sunulmuştur. Haberleşmede kullanılan protokollerin tanımlamaları yapılmış, ayrıca haberleşme ağının güvenliği için de bir çözüm önerilmiştir. Akıllı şebekelerin izleme ve kontrolü için kullanılan örnek bir MMI arayüzü geliştirilmiştir. Sistemin geliştirilmeye açık bir laboratuvar ilk örneği kurulup devreye alınmıştır. 5. Kaynaklar [1] Farhangi, Hassan The path of the smart grid, Power and Energy Magazine, IEEE, Ocak-Şubat 2010 [2] Wei, D., Lu, Y., Jafari M., Skare, P., Rohde, K., Protecting Smart Grid Automation Systems Against Cyberattacks, IEEE Transactions, Aralık 2011 [3] [4] Modicon, Modicon Modbus Protocol Reference Guider, [5] [6] Mackiewicz, R. E., "Owerview of IEC and Benefits", IEEE, 2006 [7] Şahin, C., Kahraman, Ö., Temiz, A., Smiai, M.S., Alramadan, F.Y., Almutairi, S.S. ve Alshahrani, S. A Smart Control System for PV Generation in LV Distribution, The Saudi Arabia Smart Grid (SASG), Suudi Arabistan, 2012 [8] Federal Office for Information Security, Protection Profile for the Gateway of a Smart Metering System, 2011 [9] M. R. D. Zadeh, A. Hajimiragha, M. Adamiak, A. Palizban, S. Allan, New Control and Automation System for an Islanded Microgrid with Energy Storage Systems, Innovative Smart Grid Technologies - Middle East (ISGT Middle East), 2011 IEEE PES Conference on, 2011 Kullanıcı ekranının üst kısmında kullanıcılar ile ilgili çeşitli bilgilere erişebileceğimiz bir menü bulunmaktadır. Toplamda
Akıllı Şebekeler İçin Haberleşme Çözümü. A Communication Solution For Smart Grids
Akıllı Şebekeler İçin Haberleşme Çözümü A Communication Solution For Smart Grids Armağan Temiz, Özgür Kahraman, Cem Şahin, Abdullah Nadar MAM Enerji Enstitüsü, Ankara/Türkiye SUNUM PLANI Giriş Haberleşme
DetaylıAlçak Gerilim PV Sistemler için Akıllı Şebeke Kontrolcüsü
Alçak Gerilim PV Sistemler için Akıllı Şebeke Kontrolcüsü Tasarımı, Geliştirilmesi ve Pilot Uygulaması Abdullah Nadar MAM EE SUNUM PLANI Giriş PV Sistemi ve Entegrasyonu Akıllı Şebeke Kontrolcü Sistemi
DetaylıHABERLEŞME. izlenebilmekte ve komut alabilmektedir.
HABERLEŞME Otomasyon tip GESS ürünleri dış ortamla haberleşerek durum bilgilerini, ölçüm sonuçlarını (gerilim, akım, frekans) ve hata mesajlarını izleme imkanı sunmaktadır. Cihazlar dış ortamla haberleştirirken
DetaylıDağıtık Fotovoltaik Üretim için Akıllı Şebeke Kontrolcüsü A Smart Grid Controller for Distributed PV Generation
Dağıtık Fotovoltaik Üretim için Akıllı Şebeke Kontrolcüsü A Smart Grid Controller for Distributed PV Generation Özgür Kahraman 1, Armağan Temiz 1, Abdullah Nadar 1, Eda Bülbül Sönmez 1 1 TÜBİTAK MAM Enerji
DetaylıMODBUS PROTOKOLÜ ÜZERİNDEN KABLOLU VE KABLOSUZ ENERJİ İZLEME SİSTEMİ
MODBUS PROTOKOLÜ ÜZERİNDEN KABLOLU VE KABLOSUZ ENERJİ İZLEME SİSTEMİ 192.168.1.0 Networkunda çalışan izleme sistemi PC Eth, TCP/IP Cihaz 1, Cihaz 2, Şekil-1 U 200 Şekil-1 deki örnek konfigürasyonda standart
DetaylıTCP / IP NEDİR? TCP / IP SORUN ÇÖZME
TCP / IP NEDİR? TCP / IP SORUN ÇÖZME İki ya da daha fazla bilgisayarın birbirleriyle haberleşmesi için protokollere ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda Uluslararası Standartlar Organizasyonu
DetaylıTCP/IP. TCP (Transmission Control Protocol) Paketlerin iletimi. IP (Internet Protocol) Paketlerin yönlendirmesi TCP / IP
TCP/IP Protokolü TCP/IP TCP/IP nin tarihi ARPANET ile başlayan Internetin tarihidir. Adreslerin dağıtımı NIC (Network Information Center) tarafından yapılır. Türkiye de ise bunu ODTÜ-TUBİTAK yapmaktadır.
DetaylıUygulama 6. Sunum 5. Oturum 4. Taşıma 3. Ağ 2. Veri iletim 1
OSI MODELİ OSI Modeli Farklıbilgisayarların ve standartların gelişmesi ile sorunların ortaya çıkması nedeniyle ISO (International Organization for Standardization), OSI(Open Systems Interconnection) modelini
DetaylıBilgisayar Ağları ve Ağ Güvenliği DR. ÖĞR. ÜYESİ KENAN GENÇOL HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜH.
Bilgisayar Ağları ve Ağ Güvenliği DR. ÖĞR. ÜYESİ KENAN GENÇOL HİTİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜH. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) Bilgisayarlar arasında veri haberleşmesini
DetaylıENDÜSTRİYEL. Pazarlara Yönelik Sinyal İletim Çözümleri
ENDÜSTRİYEL Pazarlara Yönelik Sinyal İletim Çözümleri Enerji İletimi ve Dağıtımı için Data Networking Çözümleri Kritik Uygulama Görevlerinin Global Liderinden Trafo Merkezleri için Çözümler 2 Belden enerji
DetaylıAlgılayıcılar / Transmitter
1 Algılayıcı / Transmitter ATH100L Algılayıcılar / Transmitter ATH100L Kullanım Kılavuzu [Rev_1.0_ATH100L] 2 Algılayıcı / Transmitter ATH100L İÇİNDEKİLER 1. GENEL ÖZELLİKLER... 3 1.1. ATH100L... 3 1.2.
Detaylı1. İŞLETMECİ BİLGİ GÜVENLİ YÖNETİM SİSTEMİ (BGYS) KURULACAK VE İŞLETECEKTİR.
13.07.2014 tarih ve 29059 sayılı resmi gazete ile yürürlüğe giren Elektronik Haberleşme Sektöründe Şebeke ve Bilgi Güvenliği Yönetmeliği ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) elektronik haberleşme
DetaylıYeni Nesil Ağ Güvenliği
Yeni Nesil Ağ Güvenliği Ders 6 Mehmet Demirci 1 Bugün Taşıma katmanı güvenliği (TLS, SSL) İnternet katmanı güvenliği (IPSec) Kablosuz bağlantı güvenliği Güvenlik duvarları 2 SSL/TLS SSL ilk olarak Netscape
DetaylıComputer Networks 4. Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D.
Computer Networks 4 Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D. OSI Modeli Farklı bilgisayarların ve standartların gelişmesi ile sorunların ortaya çıkması nedeniyle ISO (International Organization
DetaylıOG VE AG GENİŞBANT POWER LINE HABERLEŞME
DAĞITIM ŞİRKETİ Kontrol Odası Yönetimi IP Altyapısı MV Akıllı şebekeleri ve akıllı sayaç okumaları hayata geçirebilmek için anahtar nitelikteki enerji değerlerini gerçek zamanlı olarak transfer edilebilecek
DetaylıEndüstriyel Kontrol Sistemleri Türk Standardları Enstitüsü Yazılım Test ve Belgelendirme Dairesi Başkanlığı
Endüstriyel Kontrol Sistemleri Türk Standardları Enstitüsü Yazılım Test ve Belgelendirme Dairesi Başkanlığı Tarih 1 Amaç 2 Eğitimin Amacı Endüstriyel Kontrol Sistemleri Kritik altyapıları tanımak SCADA
DetaylıAkıllı Şebekede Siber Güvenlik Standardizasyonu
Akıllı Şebekede Siber Güvenlik Standardizasyonu 1 PROJEYE NEDEN İHTİYAÇ DUYULDU İhtiyaçlar Mevzuatlar Teknoloji 2 SİBER GÜVENLİK TEHDİTLERİ NELERDİR Endüstriyel kontrol sistemlerinin ele geçirilmesi Zararlı
DetaylıOG VE AG GENİŞBANT POWER LINE HABERLEŞME
OG VE AG GENİŞBANT POWER LINE HABERLEŞME Akıllı şebekeleri ve akıllı sayaç okumaları hayata geçirebilmek için anahtar nitelikteki enerji değerlerini gerçek zamanlı olarak transfer edilebilecek bir haberleşme
DetaylıOTOMATİK SAYAÇ OKUMA SİSTEMİ (OSOS) KAPSAMINA DAHİL EDİLECEK SAYAÇLARIN HABERLEŞME DONANIMININ VE İLAVE TEÇHİZAT VE ALTYAPININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
OTOMATİK SAYAÇ OKUMA SİSTEMİ (OSOS) KAPSAMINA DAHİL EDİLECEK SAYAÇLARIN HABERLEŞME DONANIMININ VE İLAVE TEÇHİZAT VE ALTYAPININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ 1. TOROSLAR EDAŞ OSOS KAPSAMINDA KULLANILACAK SAYAÇLARIN
DetaylıENDA MODBUS PROTOKOLÜ
1. GÝRÝÞ ENDA MODBUS PROTOKOLÜ Modbus protokolü istemci/sunucu mimarisine dayalý bir endüstriyel iletiþim protokolüdür. Ýlk kez Modicon firmasý tarafýndan geliþtirilmiþ bir standart olup sahadaki cihazlar
DetaylıÖNDER BİLGİSAYAR KURSU. Sistem ve Ağ Uzmanlığı Eğitimi İçeriği
ÖNDER BİLGİSAYAR KURSU Sistem ve Ağ Uzmanlığı Eğitimi İçeriği BÖLÜM 1 KİŞİSEL BİLGİSAYAR DONANIMI 1.1. Kişisel Bilgisayarlar ve Uygulamalar Bilgisayarların Kullanım Şekli ve Yeri Bilgisayar Tipleri (Sunucular,
DetaylıEKLER EK 12UY0106-5/A4-1:
Yayın Tarihi: 26/12/2012 Rev. :01 EKLER EK 12UY0106-5/A4-1: nin Kazandırılması için Tavsiye Edilen Eğitime İlişkin Bilgiler Bu birimin kazandırılması için aşağıda tanımlanan içeriğe sahip bir eğitim programının
DetaylıA S T E K AKILLI ŞEBEKELER ELEKTRİK SAYAÇLARI UZAKTAN OKUMA SİSTEMİ SMART GRID SMART ENERGY SYSTEMS FOR PLANET S FUTURE
A S T E K SMART ENERGY SYSTEMS FOR PLANET S FUTURE SMART GRID AKILLI ŞEBEKELER ELEKTRİK SAYAÇLARI UZAKTAN OKUMA SİSTEMİ AKILLI ŞEBEKELER ÇÖZÜMÜ Dağıtım yapan işletmelerin otomasyon ihtiyaçları için AKILLI
Detaylı7 Uygulama 6. Sunum 5 Oturum Taşıma. 4 Ara katman- Yazılım ve donanım arası 3. Ağ Veri iletim. 2 Ağ Grubu-Donanım 1. Fiziksel. Uygulama Grubu-Yazılım
OSI Modeli Farklı bilgisayarların i l ve standartların gelişmesi ile sorunların ortaya çıkması nedeniyle ISO (International Organization for Standardization), OSI (Open Systems Interconnection) modelini
DetaylıGazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü. Bilgisayar Ağları Dersi Lab. 2. İçerik. IP ICMP MAC Tracert
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bilgisayar Ağları Dersi Lab. 2 İçerik IP ICMP MAC Tracert 1 IP Protokolü Ağ katmanı paketlerin kaynaktan hedefe ulaşmasından sorumludur.
DetaylıEk bilgi Internet:.../cecx
Modüler PLC ler CECX İki ürün versiyonu: CoDeSys tabanlı modüler PLC CoDeSys ve SofMotion tabanlı motion PLC Kolay konfigürasyon Otomatik modül algılaması Network de PLC yi bulmak için arama fonksiyonu
DetaylıBir bölgede başka bir bölgeye karşılıklı olarak, veri veya haberin gönderilmesini sağlayan.sistemlerdir.
1.1.3. Scada Yazılımından Beklenenler Hızlı ve kolay uygulama tasarımı Dinamik grafik çizim araçları Çizim kütüphaneleri Alarm yönetimi Tarih bilgilerinin toplanması Rapor üretimi 1.1.4. Scada Sistemleri
DetaylıBefore the light. www.logiba.com. AKILLI ŞEHiR AYDINLATMA SiSTEMi
Before the light www.logiba.com AKILLI ŞEHiR AYDINLATMA SiSTEMi Sanayi Siteleri Depolar Otopark Alanları Alışveriş Merkezleri Hayat ışığın kontrolünde, ışık ise sizin... Sokak Aydınlatmaları Park ve Bahçeler
DetaylıCP1E KM-N2-FLK MODBUS HABERLEŞMESİ
CP1E KM-N2-FLK MODBUS HABERLEŞMESİ Kablo Bağlantıları ve Slave Node Adresinin Belirlenmesi KM-N2-FLK Modbus Ayarlarının Yapılması PLC Modbus Ayarlarının Yapılması KM-N2-FLK dan 1 Word Okuma İşlemi KM-N2-FLK
DetaylıElbistan Meslek Yüksek Okulu Güz Yarıyılı
HAFTA IV Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2016 2017 Güz Yarıyılı Open System Interconnection (OSI) OSI modeli sıradüzensel 7 katmandan oluşur. OSI modeli hala geliştirilmekte olmasına rağmen satıcılar ve standart
DetaylıAkıllı Şebekeler Kontrol Merkezi Uygulamaları
Akıllı Şebekeler Kontrol Merkezi Uygulamaları SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) Ayşe Akkaya 25.03.2015 ayse.akkaya@siemens.com Ajanda AKILLI ŞEBEKE NEDİR? TÜRKİYE DE ELEKTRİK DAĞITIM SİSTEMLERİNİN
Detaylı5651 ve 5070 Sayılı Kanun Tanımlar Yükümlülükler ve Sorumluluklar Logix v2.3 Firewall. Rekare Bilgi Teknolojileri
5651 ve 5070 Sayılı Kanun Tanımlar Yükümlülükler ve Sorumluluklar Logix v2.3 Firewall 5651 Sayılı Kanun Kanunun Tanımı : İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen
DetaylıV1000-CP1E MODBUS HABERLEŞMESİ
V1000-CP1E MODBUS HABERLEŞMESİ İÇİNDEKİLER Giriş V1000 Haberleşme ve Bağlantı Ayarları CP1E Haberleşme ve Bağlantı Ayarları Modbus-RTU ve katar oluşturma Sonuç 1.Giriş Bu dökümanda V1000 sürücüler ile
DetaylıAğ Temelleri Semineri. erbil KARAMAN
Ağ Temelleri Semineri erbil KARAMAN Gündem 1. 1. İnternet 2. 2. TCP // IP IP 3. 3. Ağ Analizi 4. 4. Ağ Güvenliği internet Yeni Varoluş Habitatı Bilgi Hız Özgürlük Dönüşüm iletişim Alış Veriş İnternet bağlantısı
DetaylıBLM 6196 Bilgisayar Ağları ve Haberleşme Protokolleri
BLM 6196 Bilgisayar Ağları ve Haberleşme Protokolleri Simple Network Management Protocol (SNMP) 22.12.2016 Mustafa Cihan Taştan 16505002 1 İçerik SNMP Nedir? Ne Amaçla Kullanılır? SNMP Çalışma Yapısı SNMP
Detaylıentbus pro web tabanlı enerji izleme yazılımı
W Ağustos 2013 entbus pro web tabanlı enerji izleme yazılımı entbus pro kompanzasyon ve enerji kalitesini analiz etmeyi sağlayan bir Enerji Yönetimi yazılımıdır. İşletmelerde yer alan enerji ölçüm cihazlarını
DetaylıENERJİ HATLARI ÜZERİNDEN İLETİŞİM (POWERLINE COMMUNICATION)
ENERJİ HATLARI ÜZERİNDEN İLETİŞİM (POWERLINE COMMUNICATION) PLC - Elektrik Hatları Üzerinden Haberleşme PLC (Power Line Communication) mevcut güç hatları üzerinden sistemler arası veri alış verişini sağlamak
DetaylıAğ Teknolojileri. Ağ Temelleri. Bir ağ kurmak için
Ağ Teknolojileri Ağ Temelleri Bir ağdan söz edebilmek için en az 2 bilgisayarın birbirlerine uygun bir iletişim ortamıyla bağlanması gerekmektedir. Üst sınır yok! Dünyadaki en büyük bilgisayar ağı İnternet
DetaylıElbistan Meslek Yüksek Okulu Güz Yarıyılı EKi Salı, Perşembe Öğr. Gör. Murat KEÇECĠOĞLU
Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2015 2016 Güz Yarıyılı 22-23 EKi. 2015 Salı, Perşembe Öğr. Gör. Murat KEÇECĠOĞLU OSI modeli sıradüzensel 7 katmandan oluşur. OSI modeli hala geliştirilmekte olmasına rağmen
DetaylıDEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI BİLGİ TOPLUMU DAİRESİ BAŞKANLIĞI. e-yazışma Projesi. Paket Yapısı
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI BİLGİ TOPLUMU DAİRESİ BAŞKANLIĞI e-yazışma Projesi Paket Yapısı 11/04/2011 İçindekiler 1. Giriş... 2 2. Paket Yapısı... 2 2.1. Paket Bileşenleri... 2 2.2. Senaryo... 6 1 1. Giriş
DetaylıFuel Automation Systems
Fuel Automation Systems Akaryakıt Otomasyon Sistemleri Akaryakıt Otomasyon Sistemleri Back Office Yönetim Sistemleri 444 8 129 / www.turksist.com.tr HAKKIMIZDA about us TURKSİST sektöre yeni giriş yapmış
DetaylıMeşrutiyet Caddesi 12/10 06540 Kızılay/ANKARA T: +90 (312) 417 0 254 info@cliguru.com
ICND1 - Interconnecting Cisco Network Devices-1 1. Basit Ağ oluşturma Ağ Fonksiyonları Ağ Güvenliği Bilgisayardan bilgisayara iletişim modeli TCP/IP's İnternet Katmanı TCP/IP's Taşıma Katmanı Paket İletim
DetaylıMerkez Ofis : Up Hill Towers A1 B Blok No:146 TR- 34746 Ataşehir / Istanbul
Merkez Ofis : Up Hill Towers A1 B Blok No:146 TR- 34746 Ataşehir / Istanbul 27.02.2011 1 Giriş Okosis San. Ve Tic. Ltd. Şirketi, otomasyon sektörü için yazılım ve donanım çözümleri üretmek, konusunda profesyonel
DetaylıARIZA AKIMI GÖSTERGE DÜZENEĞİ MODBUS KULLANMA KILAVUZU
ARIZA AKIMI GÖSTERGE DÜZENEĞİ MODBUS KULLANMA KILAVUZU REV01 - Mayıs 2017 İçindekiler TABLOLAR... 1 ŞEKİLLER... 1 HABERLEŞME... 2 Modbus... 2 Veri Modeli... 2 Veri Kodları... 3 Adresleme Modeli... 3 Fonksiyonlar...
DetaylıBu ürün WinXP, 2000, ME, Win98 de çalıştırılmak için tasarlanmıştır. Her işletim sistemi için yükleme yordamı yaklaşık olarak aynıdır.
78 Türkçe Hızlı Yükleme Kılavuzu Bu yükleme kılavuzu GW-7100U ve yazılımının yüklenmesinde size yol gösterecektir. Kablosuz ağ bağlantınızı kurmak için, aşağıdaki işlemleri sırayla uygulayın. 1. Yükleme
DetaylıE5_C-CJ PROGRAMSIZ HABERLEŞME
E5_C-CJ PROGRAMSIZ HABERLEŞME İÇİNDEKİLER Giriş E5_C Haberleşme Ayarları CJ Haberleşme Ayarları E5_C Okuma E5_C Yazma Giriş Bu dökümanda E5_C sıcaklık kontrolcülerin CJ/CP serisi PLC ler ile programsız
DetaylıOSOS KAPSAMINDA KULLANILACAK SAYAÇLARIN ASGARİ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
DAĞITIM ŞİRKETLERİNCE KURULACAK OSOS KAPSAMINA DAHİL EDİLECEK SAYAÇLARIN, HABERLEŞME DONANIMININ VE İLAVE TEÇHİZAT VE ALTYAPININ ORTAK ASGARİ 1. OSOS KAPSAMINDA KULLANILACAK SAYAÇLARIN ASGARİ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
DetaylıMULTILINK ETHERNET HABERLEŞME SWITCH LERİ. Endüstriyel Otomasyon, Elektrik Dağıtım Şirketleri ve Trafik Kontrol Pazarları İçin Ethernet Haberleşme
ETHERNET HERLEŞME SWITCH LERİ FAYDALARI Multilink ailesi, kritik tüm altyapı cihazlarınızla emniyetli, güvenilir bir şekilde haberleşme imkanı veren endüstriye ve alt istasyonlara yönelik güçlü Ethernet
DetaylıWiFi Relay Sayfa 1 / 11. WiFi Relay. Teknik Döküman
WiFi Relay Sayfa 1 / 11 WiFi Relay Teknik Döküman WiFi Relay Sayfa 2 / 11 1. ÖZELLĐKLER 100.0mm x 80.0mm devre boyutları 12/24 VDC giriş gerilimi Giriş ve çalışma gerilimini gösteren LED ler 4 adet, 12/24V,
DetaylıVERĠ HABERLEġMESĠ OSI REFERANS MODELĠ
VERĠ HABERLEġMESĠ OSI REFERANS MODELĠ Bölüm-2 Resul DAġ rdas@firat.edu.tr VERİ HABERLEŞMESİ TEMELLERİ Veri İletişimi İletişimin Genel Modeli OSI Referans Modeli OSI Modeli ile TCP/IP Modelinin Karşılaştırılması
DetaylıSiber Savunma. SG 507Siber Savaşlar Güz 2014 Yrd. Doç. Dr. Ferhat Dikbıyık
Siber Savunma SG 507Siber Savaşlar Güz 2014 Siber Savunma Siber Caydırıcılık genel anlamda problemli olduğundan etkisi düşük olabilir. Bu durumda bir devletin kendisini siber tehditlere karşı savunabilmesi
DetaylıMio Tool. Mio Tool Kullanım Klavuzu, Nisan 15, 2017 V 1.0 1
Mio Tool Mio Tool Kullanım Klavuzu Versiyon 1.0 Nisan 15, 2017 Mio Tool Kullanım Klavuzu, Nisan 15, 2017 2007-2017 Mioplus. Tüm hakları saklıdır. V 1.0 1 İçindekiler Genel Bakış...3 Giriş...3 Açıklama...3
Detaylıİnternet Yapılandırma Gereksinimleri. PC lerin Yapılandırılması. Windows XP altında ayar yapılması
İnternet Yapılandırma Gereksinimleri Giriş Noktanızı AP Yöneticisine bağlamak için, bilgisayarınızın TCP/IP ayarında aşağıdaki yapılandırma parametrelerini yapılandırmanız gerekmektedir: Statik IP Adresi:
DetaylıENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI
ENDÜSTRİYEL BİR TESİSTE DİNAMİK KOMPANZASYON UYGULAMASI Özgür GENCER Semra ÖZTÜRK Tarık ERFİDAN Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Elektrik Mühendisliği Bölümü, Kocaeli San-el Mühendislik Elektrik
DetaylıEntbus Web Tabanlı Enerji İzleme
Entbus Web Tabanlı Enerji İzleme ENTBUS PRO WEB TABANLI ENERJİ İZLEME YAZILIMI Entbus Pro kompanzasyon ve enerji kalitesini analiz etmeyi sağlayan bir Enerji Yönetimi yazılımıdır. İşletmelerde yer alan
DetaylıBSM 532 KABLOSUZ AĞLARIN MODELLEMESİ VE ANALİZİ OPNET MODELER
BSM 532 KABLOSUZ AĞLARIN MODELLEMESİ VE ANALİZİ OPNET MODELER Yazılımı ve Genel Özellikleri Doç.Dr. Cüneyt BAYILMIŞ Kablosuz Ağların Modellemesi ve Analizi 1 OPNET OPNET Modeler, iletişim sistemleri ve
DetaylıDFC-0124 REAKTİF KONTROL VE UZAKTAN İZLEME SİSTEMİ
DFC-0124 REAKTİF KONTROL VE UZAKTAN İZLEME SİSTEMİ YARININ TEKNOLOJİSİ BUGÜNDEN ELİNİZDE 24 KADEMELİ 6 KADEME ÇIKIŞI 6 KADEME ÇIKIŞI 6 KADEME ÇIKIŞI 6 KADEME ÇIKIŞI RÖLE VE STATİK KONTAKTÖR ÇIKIŞLARI HER
DetaylıİÇİNDEKİLER TELEKOMÜNİKASYON TEKNOLOJİLERİ SERTİFİKA PROGRAMI HAKKINDA SERTİFİKA PROGRAMININ AMACI SERTİFİKA PROGRAMI EĞİTİM HARİTASI
İÇİNDEKİLER 5 TELEKOMÜNİKASYON TEKNOLOJİLERİ SERTİFİKA PROGRAMI HAKKINDA 6 SERTİFİKA PROGRAMININ AMACI 8 SERTİFİKA PROGRAMI EĞİTİM HARİTASI 10 YENİ NESİL ERİŞİM TEKNOLOJİLERİ E-ÖĞRENME EĞİTİMİ 11 TELEKOMÜNİKASYON
DetaylıMUSKİ KUYU- DEPO-TERFİ İSTASYONLARI RTU PANO KURULUM VE SCADA SİSTEMİ TÜRKİYE NİN İLK YERLİ ÇİFT İŞLEMCİLİ RTU KURULUMU
MUSKİ KUYU- DEPO-TERFİ İSTASYONLARI RTU PANO KURULUM VE SCADA SİSTEMİ TÜRKİYE NİN İLK YERLİ ÇİFT İŞLEMCİLİ RTU KURULUMU M U S K İ S C A DA S i ste m i MUSKİ RTU Pano Kurulum ve SCADA Sistemi Nedir? MUSKİ
DetaylıBQ370-02 Modbus Analog Giriş Kartı 6 Kanal 4 20mA. Kullanım Kılavuzu. Doküman Versiyon: 1.0 03.05.2016 BQTEK
Modbus Analog Giriş Kartı 6 Kanal 4 20mA Kullanım Kılavuzu Doküman Versiyon: 1.0 03.05.2016 BQTEK İçindekiler İçindekiler... 2 1. Cihaz Özellikleri... 3 2. Genel Bilgi... 3 1. Genel Görünüm... 4 2. Cihaz
DetaylıBosch'tan REG-Sentry Otomatik araç geçiş kontrol sistemi
Bosch'tan REG-Sentry Otomatik araç geçiş kontrol sistemi 2 Bosch REG-Sentry otomatik araç geçiş kontrol sistemi REG-Sentry, Araç Plakası Tanıma (LPR) tabanlı bir araç geçişi kontrol çözümüdür Eksiksiz
DetaylıÖğr. Gör. Serkan AKSU http://www.serkanaksu.net. http://www.serkanaksu.net/ 1
Öğr. Gör. Serkan AKSU http://www.serkanaksu.net http://www.serkanaksu.net/ 1 Bu dersin amacı; bilgisayarların birbirleriyle haberleşmesi konusunda genel bir yaklaşım oluşturacak şekilde gerekli bilgileri
DetaylıÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Kablosuz kişisel alan ağlarda kullanılan teknolojileri kavrayıp wi-fi ve bluetooth ağ cihazlarını tanıyacak, kablosuz kişisel alan ağ kurulumunu yapabileceksiniz.
DetaylıSERNET ET232CAS x2 RS232 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU. Telif Hakkı Uyarısı. >>> Otomasyon Ürünleri www.argenom.com
SERNET ET232CAS x2 RS232 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU Telif Hakkı Uyarısı Bu doküman Argenom Elektronik tarafından hazırlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. SERNET tescilli bir Argenom Elektronik markasıdır.
DetaylıSERNET ET232CAS x2 RS232 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU. Telif Hakkı Uyarısı. >>> Otomasyon Ürünleri www.argenom.com
SERNET ET232CAS x2 RS232 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU Telif Hakkı Uyarısı Bu doküman Argenom Elektronik tarafından hazırlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. SERNET tescilli bir Argenom Elektronik markasıdır.
DetaylıDünyada Veri Kaçağı ve Veri Kaçağı Önleme (DLP) Sistemleri Tahsin TÜRKÖZ Bilişim Sistemleri Güvenliği Grubu
Dünyada Veri Kaçağı ve Veri Kaçağı Önleme (DLP) Sistemleri Tahsin TÜRKÖZ Bilişim Sistemleri Güvenliği Grubu Mart, 2010 İçerik Veri Kaçağı Önleme Nedir? Dünyada ve Türkiye de Veri Kaçağı Teknoloji Ne Durumda?
DetaylıKablosuz Yerel Alan Ağlarda Güvenlik Uygulaması
Kablosuz Yerel Alan Ağlarda Güvenlik Uygulaması Onur Gök 1, Süleyman Yazıcı 2, Nevcihan Duru 3, Yaşar Becerikli 4 1 Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Kocaeli,
DetaylıGazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü. Bilgisayar Ağları Dersi Lab. 2
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bilgisayar Ağları Dersi Lab. 2 İçerik IP ICMP MAC Tracert IP Protokolü Ağ katmanı paketlerin kaynaktan hedefe ulaşmasından sorumludur.
DetaylıSERNET ET485CAS x2 RS485/RS422 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU. Telif Hakkı Uyarısı. >>> Otomasyon Ürünleri
SERNET ET485CAS x2 RS485/RS422 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU Telif Hakkı Uyarısı Bu doküman Argenom Elektronik tarafından hazırlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. SERNET tescilli bir Argenom Elektronik
DetaylıYeraltı Personel Takip ve Güvenlik Sistemi
Yeraltı Personel Takip ve Güvenlik Sistemi www.mine-mesh.com MINE Nedir? MineMesh, Yer altında çalışan personellerin sağlığını ve güvenliğini sağlamak için, madenler içerisindeki yapıya uygun haberleşme
DetaylıWiFi RS232 Converter Sayfa 1 / 12. WiFi RS232 Converter. Teknik Döküman
WiFi RS232 Converter Sayfa 1 / 12 WiFi RS232 Converter Teknik Döküman WiFi RS232 Converter Sayfa 2 / 12 1. ÖZELLĐKLER 60.20mm x 40.0mm devre boyutları (5-15)VDC giriş gerilimi Giriş ve çalışma gerilimini
DetaylıElektronik Kontrol Paneli
Elektronik Kontrol Paneli L-ION-EF21 Mikrokontrolör esaslı dijital teknoloji Gelişmiş kullanıcı arabirimi 2x16 Dijital LCD gösterge Kullanışlı Türkçe menü yapısı Parametre ayarları ile çok çeşitli sistemlere
DetaylıKablosuz Ağlar (WLAN)
Kablosuz Ağlar (WLAN) Kablosuz LAN Kablosuz iletişim teknolojisi, en basit tanımıyla, noktadan noktaya veya bir ağ yapısı şeklinde bağlantı sağlayan bir teknolojidir. Bu açıdan bakıldığında kablosuz iletişim
DetaylıYAKMA YÖNETİM SİSTEMLERİ. www.selnikel.com
Verim Artışı %3-5 Yakıt Tasarrufu Kazan/Brülör MM Kontrol Modülü DTI Bilgi Aktarım Ünitesi EGA Baca Gazı Analiz Cihazı Yardımcı Ekipmanlar YAKMA YÖNETİM SİSTEMLERİ Yüksek teknoloji ürünü Autoflame Yakma
DetaylıEndRev. 23/06/2015 TANK SEVİYE OTOMATİK DOLUM VE İZLEME CİHAZI
EndRev. 23/06/2015 TANK SEVİYE OTOMATİK DOLUM VE İZLEME CİHAZI TEKNİK ÖZELLİKLER Yapılandırma 32 Adet Fiziksel Adres (Terminal Numarası) Çalışma Hızı 22.1184 Mhz Hassasiyet +/- 1% Koruma IP65 Contalı Kutu
DetaylıKablosuz Sensör Ağı Uygulamaları İçin.Net Tabanlı Otomasyon Yazılımı Modeli
Kablosuz Sensör Ağı Uygulamaları İçin.Net Tabanlı Otomasyon Yazılımı Modeli Sinan Uğuz 1, Osman İpek 2 1 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Bucak Zeliha Tolunay Yüksekokulu sinanuguz@mehmetakif.edu.tr 2 Süleyman
DetaylıBİKOPS SMS Kontrollü Pano Sistemi
BİKOPS SMS Kontrollü Pano Sistemi Genel bakış BİKOPS, mevcut sisteminizin kısa mesaj (sms) yoluyla kontrol edilmesini sağlayan bir sistemdir. BİKOPS sayesinde cep telefonu kullanarak sisteminizi uzaktan
DetaylıOSI REFERANS MODELI-II
OSI REFERANS MODELI-II Ö Ğ R. G Ö R. V O L K A N A L T ı N T A Ş OSI REFERANS MODELI VERİBAĞı KATMANI Veri hattı katmanında, fiziksel katmanda elektronik medyanın üzerinde verilerin nasıl iletileceği ve
DetaylıAğ Donanımları NIC. Hub. Ağ Cihazları (Aktif Cihazlar) Hub. Hub
Ağ Donanımları Kartlar NIC, Modem Ağ Cihazları (Aktif Cihazlar) Repeater,, Access Point (Wireless), Transceiver, Bridge, Switch, Router Kablolar (Pasif Cihazlar) Coaxial, STP, UTP, Fiber Konnektörler (Connector)
DetaylıKablolu Şebekelerde Şeffaflık Birleştirilmiş Denetleme Sistemi BDS
Kablolu Şebekelerde Şeffaflık Birleştirilmiş Denetleme Sistemi BDS Arızanın tanımlanması, yerinin tespiti ve rapor edilmesi BDS Üniversal kablo şebekesi ve donanımların denetimi Kablo şebekelerinin ve
DetaylıReaktif Güç Yönetim Çözümleri. Tasarrufun Elektrik Yönü
Reaktif Güç Yönetim Çözümleri Tasarrufun Elektrik Yönü Temel Özellikler Kontrolörlerinin basit bir şekilde tanımlanması Güç faktör kontrolörleri reaktif gücü azaltarak güç dağıtım sistemlerinin maksimum
DetaylıDOKÜMAN YÖNETİM SİSTEMİ KULLANIMI GİDEN EVRAK
DOKÜMAN YÖNETİM SİSTEMİ KULLANIMI GİDEN EVRAK 1. DYS (Doküman Yönetim Sistemi) nin kullanımı için 3. parti bir programa ihtiyaç yoktur. Tamamen WEB tabanlı çalışmaktadır. 2. Sisteme http://dys.akdeniz.edu.tr
DetaylıE5_C ile NB PANEL ARASI RS485 MODBUS HABERLEŞMESİ
E5_C ile NB PANEL ARASI RS485 MODBUS HABERLEŞMESİ İÇİNDEKİLER E5_C ile NB Serisi Panel Arası Haberleşme Ayarları NB Serisi Panel e Veri Adreslerinin Yazılması E5_C ile NB Serisi Panel Arası Haberleşme
DetaylıComputer Networks 5. Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D.
Computer Networks 5 Öğr. Gör. Yeşim AKTAŞ Bilgisayar Mühendisliği A.B.D. TCP/IP Modeli TCP/IP, günümüzde en yaygın olarak kullanılan protokol takımıdır ve TCP/IP protokol yığınına (TCP/IP stack) gömülü,
DetaylıProtocol Mimari, TCP/IP ve Internet Tabanlı Uygulamalar
Tabanlı Uygulamalar 3. Ders Yrd. Doç. Dr. İlhami M. ORAK Protocol Mimari, TCP/IP ve Internet Tabanlı Uygulamalar İletişimi tamamıyla ortadan kaldırmak için gönderici ile alıcı arasında hiçbir ortak kural
DetaylıKAREL KABLOSUZ İLETİŞİM ÇÖZÜMLERİ IP DECT SİSTEMLER
KAREL KABLOSUZ İLETİŞİM ÇÖZÜMLERİ IP DECT SİSTEMLER KAREL IP DECT SİSTEMİ, ÇALIŞANLARIN SÜREKLİ HAREKET HALİNDE OLDUĞU VE YOĞUN KABLOSUZ İLETİŞİM ÇÖZÜMÜNE İHTİYAÇ DUYULAN, ÖZELLİKLE FABRİKA, DEPO, HASTANE,
DetaylıHEEP-3000 MODEL EVENT RECORDING SYSTEM- RTU
HEEP-3000 MODEL EVENT RECORDING SYSTEM- RTU New HEEP-3000 Model event recording system RTU, Elektrik şebekelerinde Elektrik üretiminden, iletimine ve iletiminden dağıtımına kadar olan tüm elektrik tesislerinde
DetaylıAsgari Kayıt Saklama Gereksinimleri
Asgari Kayıt Saklama Gereksinimleri Bazı vergi mükelleflerine yönelik olmak üzere, belirlenen konulara ilişkin kayıtların elektronik ortamda oluşturulması, muhafaza ve ibraz edilmesine dair usul ve esasların
DetaylıAğ Yönetiminin Fonksiyonel Mimarisi
Bölüm 7 Ağ Yönetimi Ağ Yönetiminin Fonksiyonel Mimarisi a) Performans (Performance) Yönetimi b) Sistem Ayarları (Configuration) Yönetimi c) Hesap (Account) t)yönetimi i d) Hata (Fault) Yönetimi e) Güvenlik
DetaylıDoç. Dr. Ersan KABALCI. AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi
6. Bölüm Şebeke Bağlantıları ve Şebeke Giriş-Çıkışları Doç. Dr. Ersan KABALCI 1 AEK-207 Güneş Enerjisi İle Elektrik Üretimi Giriş Elektrik şebekesinin bulunmadığı yerleşimden uzak bölgelerde enerji ihtiyacını
DetaylıFOUR-FAITH F-DPU100 M2M 3G/4G ENDÜSTRİYEL PROTOKOLLERİ DESTEKLEYEN ÖZEL MODEM
FOUR-FAITH F-DPU100 M2M 3G/4G ENDÜSTRİYEL PROTOKOLLERİ DESTEKLEYEN ÖZEL MODEM GENEL ÖZELLİKLER F-DPU100, kablosuz olarak uzaktan, büyük veri iletimi için tasarlanmış bir IoT cihazıdır. Ethernet, RS232,
DetaylıAr-Ge Projeleri ve Tamamlanan Ar-Ge Projeleri Sonuçları
Ar-Ge Projeleri ve Tamamlanan Ar-Ge Projeleri Sonuçları 1 İÇERİK ÇEDAŞ hakkında Ar-Ge Projeleri ve Durumları Tamamlanan Ar-Ge Projeleri Sonuçları 2 ÇEDAŞ ve TÜRKİYE DEĞERLERİ ÇEDAŞ TÜRKİYE ORAN % Yüzölçümü
DetaylıBİLGİSAYAR AĞLARI VE İLETİŞİM
Hafta 7: BİLGİSAYAR AĞLARI VE İLETİŞİM 1. Kablosuz Ağ Temelleri 2. Kablosuz Bir Ağın Kurulumu 1. Kablosuz Ağ Kurulum Bileşenleri 2. Kablosuz Ağ Destek Araçları 3. Kablosuz Ağ Yapılandırması 1. Kablosuz
DetaylıGüç Parmaklarınızın Ucunda
Güç Parmaklarınızın Ucunda BU YAKIT SEVİYESİNİ KONTROL ETMİŞ... BU ARIZA TESPİT ETMİŞ... BU BAKIM ZAMANI UYARISI VERMİŞ... BU AKÜ VOLTAJINI BAKMIŞ... BU RADYATÖR SU SEVİYESİNİ KONTROL ETMİŞ... WEB TABANLI
DetaylıSCADA SISTEMLERI ILE PERFORMANS YÖNETIM SISTEMI UYGULAMALARı. Elma Yönetim ve Otomasyon Sistemleri
SCADA SISTEMLERI ILE PERFORMANS YÖNETIM SISTEMI UYGULAMALARı Elma Yönetim ve Otomasyon Sistemleri SCADA NEDIR? Proses (İşlem), Endüstriyel ve Bina Otomasyonunda kullanılan Programlanabilir Kontrolörler
DetaylıInternetin Yapı Taşları
Internetin Yapı Taşları Ali Erdinç Köroğlu III. Linux ve Özgür Yazılım Şenliği 13 Mayıs 200 Milli Kütüphane - Ankara Internetin Yapı Taşları OSI Katmanı TCP Katmanı IP Katmanı IP Adresleme IP Sınıfları
DetaylıYeni Nesil Kablosuz İletişim
Yeni Nesil Kablosuz İletişim Kablosuz Çözümler Kullanıcı Sayıları ve Kapsama Alanları Tekli Yönetilebilir Yaygın Uygulamalar E-Posta, Web E-Posta, Web Ticari Uygulamalar Ses, Data ve Video Önceliklendirme,
Detaylıİsimler : Çağdaş YÜREKLİ - Mustafa ÜNSAL - Emre UZUN - Köksal İÇÖZ Numaralar : 040080459-040090282 - 040090275-040090295 Grup No : E-1
EHB 481 Temel Haberleşme Sistemleri Tasarım ve Uygulamaları 2014-2015 Güz Yarıyılı Proje Aşama Raporu: 1. Aşama Standardizasyon Çalışmalarını İncelemesi Aşama 1: Standartlaşma aktivitesinin amacı İsimler
DetaylıNA VNC SERVER KULLANIMI. Genel Bilgi NA VNC Server Ayarları
NA VNC SERVER KULLANIMI Genel Bilgi NA VNC Server Ayarları Genel Bilgi Bu dökümanda NA ekranlarda VNC Server kullanımı anlatılmıştır. VNC, Virtual Network Computing kelimelerinin baş harflerinin bir araya
DetaylıBÖLÜM 8. Bilişim Sistemleri Güvenliği. Doç. Dr. Serkan ADA
BÖLÜM 8 Bilişim Sistemleri Güvenliği Doç. Dr. Serkan ADA Bilişim Sistemleri Güvenlik Açıkları Güvenlik bilişim sistemlerine yönelik yetkisiz erişimi, değiştirmeyi, hırsızlığı veya fiziksel hasarları engellemek
Detaylı