Araş.Gör., S.Ü~ Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Ana Bilim Dalı, Konya. Bilal Dik

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Vet. Fak. Dergisi Cilt: 4, Sayı: 1 ( ), 1988 BAYTİCOL POUR-ON'UN KENELER ÜZERİNE ETKİSİYLE İLGİLİ SAHA ÇALIŞMALARI Recherches rurale sur activite de tiques de Bayticol pour-on Rifat Cantoray* Bilal Dik** Resunıe: Dans ce travail on a etudie l' activite du Bayticol cantre les tiques du boeuf injecte naturellement. L' experience a ite applique e dans les conditions rurales. La solution de Bayticol deja pret a ı o/o a eti versee tout au long du dos des animaux comme dose ı mg. par kg. avec une seule application. L' essai a ite jait sur 20 boeıifs. De plus cinq boeıifs a ite separis comme temoins. A la fin de ce travail on a vu que le resultat etait tres efficace cantre les tiques des boeıifs. En plus on a observe la tozerence parjaite des animaux au Bayticol. Özet: Bu çalışmada aktif maddesi Fluriıethrin olan Bayticol'un sığırlardaki kenelere karşı etkisi incelendi. Çalışma kô'y şartlarında yapıldı. Bayticol' un o/ 0 ı lik kullanmaya hazır solüsyonut kenelerle ıabii enfeste 20 sığır üzerinde uygulandı. Ayrıca 5 sığır kontrol olarak bırakıldı. İlaç sığırların szrt çizgisi boyunca tatbik edildi. Bayticol' a karşı hayvanların toleransının mükemmel olduğu gözlendi. K enelere karşı ı mg/ kg dozdaki tek uygulama tam etkili bulundu. Giriş Hayvan yeti tiriciliğinin ba lıca problemlerinden birisi de kenelerdir. Bu tür ektoparazitler bütün dünyada özellikle yaz aylarında hayvanıara hücum ederek çe itli etkileriyle konakçılarına zarar verir ve önemli ölçüde ekonomik kayıplara sebep olurlar. Meksika'da kene enfestasyonu sonucu meydana gelen et kaybı sığır ba ına 30 kg olmaktadır. Avustralya'da yalnız 1972 f 73 kene sezonunda Boophilus microplus'tan ileri gelen zarar 60 milyon Amerikan dolarıdır. Keneler tarafından bula tırılan Theileria (Doğu Sahil Humması) enfeksiyonu sonucu Doğu Afrika'da bir yılda dananın telef olduğu bildirilmektedir ( 1). * Prof. Dr., S.Ü. Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Ana Bilim Dalı, Konya. ** Araş.Gör., S.Ü~ Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Ana Bilim Dalı, Konya.

2 280 Rıfat Cantoı av - Bilal Dik Ülkemizde keneler değişik bölgelerde çok yaygın durumdadır (5, 6, 7, 8, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21). Sığırlarda bu gibi ektoparazit enfestasyonlarının tedavisi pratikte bazen sorun oluşturur. Enfestasyonun şiddeti ve hayvanlarda meydana gelen tahribatın çok fazla olması, tedavi ve kontrol açısından bu olaylara ilgiyi artırmış, dolayısıyla ötedenberi bu parazitlerle mücadelenin zorunluluğuna inanılmıştır. Bu inançla birtakım araştırıcılar yıllardır uygun savaş metodlarının, öldürücü insektisitlerin bulunması için çalışmaktadırlar. Son yapılan çalışmalar sonunda, etken maddesi sentetik bir pyrethroid (Flumethrin) olan Bayticol pour-on piyasaya çıkarılmıştır. Bu ilacın çeşitli ektoparazitlere karşı yüksek derecede etkili olduğu, değişik ülkelerde gerçekleştirilen araştırmalarla tespit edilmiştir (2, 3, 4, 1 O, 11, 14, 22, 23). Yapılan çalışmalar; Bayticol pour-on'un tikisidal etkisinin uygulamadan birkaç dakika sonra ortaya çıktığını, ilacın vücuda yayılışının ter ve yağ bezlerinin aktivasyonu sonucu oluştuğunu baş ve kuyruk hareketlerinin de bu işlemi kolaylaştırdığını ortaya koymuştur (ll, 23). Materyal ve Metot Bu çalışma hayvanlarda sağlık taraması amacı ile gidilen Konya' nın Çumra ilçesine bağlı Apa köyünde, sığırların kenelerle aşırı derecede enfeste olduğunun görülmesi üzerine planlanmış, Bayticol pouron'un keneler üzerine etkisi ve saha şartlarında sığırlardaki kullanış emniyeti araştırılmıştır. Araştırmada kenelerle doğal enfeste 25 sığır kullanılmış olup, denemeye alınan bu ha yvanların larva, nimf ve olgun kenelerle enfeste olduğu saptanmıştır. Bayticol pour-on'un keneler üzerindeki tesirini ölçmek için, 20 sığır I mg/ kg dozda kullanılmaya hazır o/ 0 I lik Bayticol pour-on ile sırt çizgisi. boyunca ilaçlanmıştır. İlaç, ambalajının içinde bulunan ölçü aleti ile doze edilerek hayvanlara tatbik edilnıiştir. Doz oranı bütün sığırlarda sabit tutularak, bir kez uygulama yapılmıştır. Geriye kalan 5 sığır kontrol olarak bırakılmıştır. İlaçlamadan önce ve bir hafta sonra denemeye alınan tüm hayvanların üzerlerindeki canlı keneler sayılarak, türleri tayin edilmiştir. Araştırma süresince sığırlar enfeste merada otlatılınaya devam edilmiştir. Bulgular İlaçlamadan bir hafta sonra bütün hayvanlar canlı kene yönünden muayene edilmiş, 3 ve 16 no'lu sığırlar dışında, tedavi grubundaki hayvanlarda canlı keneye rastlanmamış, fakat bu hayvanların üzerinde yassılaşmış ve kurumuş, ölü kenelere.tesadüf edilmiştir.

3 Ara tırma sonucuna göre I mg/ kg dozda % 1 lik Bayticol pouron'un sığırlardaki R. bursa, H. anatolicum anatolicum, H. anatolicum excavatum, H. detritum ve R. turanicus gibi İxodidae türleri üzerine yüksek bir etkiye (% 99.5) sahip olduğu anla ılmı tır (Tablo 1). Genel olarak, tedavi edilen hayvanlarda ilaca bağlı arzu edilme- Tablo 1. % 1 lik Bayticol pour-on'un sığırlardaki keneler üzerine etkisi. Hayvan Tedaviden önceki Tedavi Tedaviden 1 hafta sonraki Azalma no canlı kene sayısı dozu canlı kene sayısı (%) -----~ o o o 5 22 o 6 7 o 7 8 o o 9 ll o lo 29 o 99.5 ll 9 mgjkg o ~ o o o 15 o lo o o o o ~ o Kontrol o

4 282 Rıfat Cantoray - Bilal Dik tara yen klinik bir semptom görülmemi tir. Uygulanan doz sığırlar fından iyi tolere edilmi tir.!(ontrol grubundaki hayvanların biri dı ında (no: 21) diğerlerinin hepsinde canlı kene sayısının azaldığı görülmü, fakat üzerlerinde ölü kenele~ e rastlanmamı tır. Tartışma ve Sonuç Bayticol pour-on çıkıncaya kadar çqitli kimyasal maddelerle, kenelere kaqı yapılan mücadele her zaman olumlu sonuç vermediği gibi, bu ilaçların kullanılması neticesinde tam öldürücü tesir de elde edilememi, aynı zamanda ilaçlamadan sonra istenilen koruyucu etkiye de rastlanmamı tı (2). Bazı ara tırıcılar yaptıkları çalı malarda Bayticol pour-on'un kenelere (3, 4, 10, ll, 22, 23) ve diğer sabit ektoparazitlere (14) kaqı yüksek etkili olduğunu ve bu etkinin ortalama olarak gün devam ettiğini bildirmi lerdir. Bu çalı manın bulguları da Bayticol pour-on'un sığırlardaki İxodidae türlerine kaqı yüksek bir tesire sahip olduğunu göstermi tir. Tedavi edilen hayvanlarda yassıla mı, kurumu ve ölü kenelere rastlanmı, aynı durum diğer ara tırıcılar ( 3, 4, 1 O, 22) tarafından da saptanmı tır. Kontrol grubundaki sığırlarda canlı kene sayısının azalması (no: 2 1 hariç), kenelerin çok konakçılı olmalarına bağlanmı tır. Bu hayvanlarda ölü kenelere rastlanmaması da bu görü ü desteklemektedir. Ortaya konulan bu saha çalı malarının sonuçları, sığırların kenelerine kaqı Bayticol pour-on'un terapotik etkisinin çok iyi olduğunu göstermi tir. l\!ietodun uygulanı ı basit, kullanı lı ve zamandan tasarruf sağlayıcı olmu tur. Bayticol pour-on'un bizce önemli özelliklerinden birisi de; ilacın keneleri öldürücü etkisinin birkaç dakika içinde ba laması (23) ve koruyucu etkisinin uzun sürmesidir (3, 4, 10, 11, 14, 22, 23). Buna göre 4-6 hafta aralıklarla tekrarlanacak uygulamalarla bir kene sezonu boyunca tüm keneleriri azaltılması ve buna paralel olarak sığırlarda theileriosis ve babesiosisin kontrol altına alınması mümkün olacaktır.

5 Buyticol Pour-On'un Keneler Üzerine Etkisiyle İlgili Saha Çalışmaları 283 Teşekkür Kenelerin tür tayinlerini yapan Yard. Doç. Dr. Zafer Karaer'e tqekkürü bir borç birliriz. Kaynaklar ı. Bayer, Bayticol-Bayer Tarım ilaçları Sanayi Ltd.Şti., P.K. 277, Mecidiyeköy-İstanbul. 2. Cordoves, C.O., Farinas, J.L., Fleites, R., Garrido, P., Garcia, j., Hernandez, S. (1986). The economic damage due to ticks ina dairy lıerd. Vet. Med. Rev., 2, Dorn, H. and Pulga, M. ( ı985). Field trials witlı flumetlırin pour-on against Booplıilus microplus in Brazil. Vet. Med. Rev., 2, ı46-ı Dorn, H., Roınano, A. and Rodriguez, O. ( ı986). Field trials witlı Flumetlırin pouron in Argentina, Brazil and Columbia against Booplıilus microplus-a new method of tick control in cattle. Vet. Med. Rev., ı, Duınanlı, N. (ı983). Elazığ ve yöresinde Hyalomma excavatum' (Koc/ı, ı8.44),un biyo-ekolqjisi üzerinde araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi, 7, Gölcsu, K. ( ı959). Ankara ve civa rı st ğırlarında The ileriosis üzerinde sistematik araştırmalar. Tez. A.Ü. Vet. Fak. Yayınları ıı5j60, Yeni matbaa-ankara. 7. Göksu, K. (ı969). Rlıipiceplıalus bursa Canesirini ve Fanzago, ı877 ( Acarina lxodoidea)nın saha ve laboratuar şartlarında biyo-ekolojisi üzerinde araştırmalar. A. Ü. V et. Fak. Detg., 16; Göksu, K., Miınioğlu, M. ve Güler, S. (ı969). Organikfosforlu ve k/orlu hidrokarbonlu ( BHC) ilaçların ektoparazitlere etkilerine dair araştırmalar. Türk Vet. Hek. Dern. Derg., 39, ve Haınel, H.D. and Aınelsfoort, A.V. (1986). Demonstration of dermal distribution of flunıetlırin ı% mjv by means of a fluorescence teclınique. Vet. Med. Rev., ı, ı O. Haınel, H.D. and Duncan, I. M. ( 198G). Cattla tick control in Zimbabwe witlı flumethrin 1% pour-on. Vet. Med. Rev., 2, ll. Haınel, H.D. and Aınelsfoort, A.V. (1987). Efjicacy of flumetlırin ı% pour-on against Hyalomma trwu;atum in Karakul slıeep in Namibia. Vet. Med. Rev., 1, Karaer, Z. (1983). Ankara ili ve civarında bulunan kene türleri ile Hyalomma detritum'un (Sclıulze, ı919) bazı ekolojik özellikleri üzerine araştırmalar. TÜBİTAK VII Bilimler Kongresi Tebliğleri Karaer, Z. (1984). Hyalomma detritum (Sclıulze, ı919)'un biyolojisi üzerine araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi, Seri D\ 8, Liebisch, A. ( 1986). Bayticol pour-on : A new product and a new method for the control of stationary ectoparasites of cattle. Vet.. Med. Rev., 1, Merdivenci, A. ( 1970). Türkiye parazilleri ve parazitolojik yayınları. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları 161 O J9. Kutulmuş Matbaası, İstanbul.

6 284. Rıfat Cantoı ay - Bilal Dik 16. Miınioğlu, M., Yarar, M.Y. (1961). Türkiye'de ilk Anıb/yonıma variegatum (Fabricius, 1794) olayı. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 8, Miınioğlu, M., Ulutaş, M., Güler, S. (1971). Turdumuz sığırlarında Theileriosis etkenleri ve diğer kan parazitleri. Ajans-Türk Matbaacılık Sanayi, Ankara. 18. Miınioğlu, M. (1973). Veteriner ve Tıbbi ArtropodoloJi. A.Ü. Vet. Fak. Yayını, 295/ Özkoç, Ü. (1973). klarmara bölgesinde Boophilus calcaratus (Birula, 1895) un Piroplasnıa. bigemina (Patton, 1895) nın vektörü olduğun~ kanıtlayan bulgularımız. Pendik Vet. Kont. Araş. Enst. C., VI, Saym, F. (1968). HOE-2910 un ektoparazitler üzerine etkisiyle ilgili araştırmalar. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 16, Saym, F., Ergün, H., Karaer, Z. (1982). Tikaz'm ektoparazitler üzerine etkisiyle ilgili saha alışmaları. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 29, Sosa, E. ( 1985). Evaluation of the efficacy and residue effect of flumenthrin po ur-on against Boophilus microplus on cattle in Uruguay. Vet. Med. Rev., 2, Stendel, W. (198~). Studies on the distribution of flumethrin pour-on oıı the skin suiface and the haircoat of cattle. Vet. Med. Rev., 1,

** Araş.Gör., S.Ü~ Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Ana Bilim Dalı, Konya. Bilal Dik**

Araş.Gör., S.Ü~ Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Ana Bilim Dalı, Konya. Bilal Dik