A Study on Egg Yields of Partridge with Non-Linear Models

Transkript

1 YYÜ TAR BİL DERG (YYU J AGR SCI) 2016, 26(1): Geliş Tarihi (Received): Kabul Tarihi (Acceped): Araşırma Makalesi/Research Aricle (Original Paper) Kınalı Kekliklerde Yumura Veriminin Bazı Doğrusal Olmaan Modellerle İncelenmesi Turga ŞENGÜL 1, Şenol ÇELİK 1*, Hakan İNCİ 1, Bünamin SÖĞÜT 1, Ahme Yusuf ŞENGÜL 1 1 Bingöl Üniversiesi Ziraa Fakülesi Zooekni Bölümü, Bingöl, Türkie *e-posa: senolcelik@bingol.edu.r Öze: Bu araşırmada, kınalı kekliklerin (Alecoris chukar) 5 alık dönemdeki umura verimi farklı doğrusal olmaan modeller ile analiz edilmişir. Kekliklerde umura verimini anımlamak için Gamma, McNall, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modelleri kullanılmışır. Modelleri karşılaşırmada Pseudo belirleme kasaısı (Pseudo-R 2 ), Akaike Bilgi Krieri (AIC) ve Baesci Bilgi Krieri (BIC) kullanılmışır. Gamma, McNall, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modellerinde Pseudo-R 2 değerleri sırasıla , , ve olarak bulunmuşur. Bu modellere göre AIC ve BIC değerleri sırasıla; , ; , ; , ve , olarak sapanmışır. McNall modelinin kekliklerde umura verimini anımlaan en ii model olduğu, Adams- Bell modelinin ise en az anımlaan model olduğu sonucu oraa çıkmışır. Anahar kelimeler: Doğrusal olmaan modeller, Keklik, Yumura verimi A Sud on Egg Yields of Parridge wih Non-Linear Models Absrac: The aim of his sud was o invesigae he egg ields of parridge wih non-linear models in 5 mouns of ling period. Gamma, McNalla, Modified Comparmenal and Adams-Bell models were used o describe egg ields of parridge. Pseudo-R 2, Akaike Informaion Crieria (AIC) and Bias Informaion Crieria (BIC) were used o compare models. Pseudo-R 2 values were , , and for Gamma, McNall, Modified Comparmenal and Adams-Bell, respecivel. AIC and BIC values of hese models were , ; , ; , and , , respecivel. As a resul, i could be said ha McNall is he bes and Adams-Bell model is he leas one o describe egg ields of parridges. Kewords: Nonlinear models, Parridge, Egg producion Giriş Son ıllarda kapalı şarlarda eişirilmee başlanan kekliklerin umura verimi ve canlı ağırlık arışları konusunda çeşili araşırmalar apılmakadır. Kekliklerde özellikle kuluçkalık umura üreimi büük önem aşımaka ve umura verimini arırmak için farklı ugulamalar denenmekedir. Bu amaçla, öncelikle kekliklerde umura verimi döneminin incelenmesi ve mevcu verimlerin belirlenmesi önem aşımakadır. Gavora ve ark. (1971), umura ipi avuklarda hafalık, 2 hafalık ve alık umura üreimini McMillan modelile incelemişlerdir. McMillan (1981), kümes havanları umura üreimini Comparmenal Model ile analiz emişir. Gavora ve ark. (1982), cinsel olgunluka senkronize kuşların umura üreimi üzerine Wood, Comparmenal ve Pos-peak linear olarak 3 modeli araşırmış, en ugun modelin Comparmenal olduğunu bildirmişlerdir. Cason ve Brion (1988), avuklarda umura üreimini Comparmenal, Logisic ve Adams-Bell modellerile incelemişlerdir. Lokhors (1996), günlük avuk umurası üreimini maemaiksel modellerle ahmin emişir. Çein ve ark. (1997), enansif şarlarda eişirilen (er ve kafes) kekliklerden elde edilen umura verimini sırasıla; ve ade olarak bildirmişlerdir. Çein ve ark. (2002), umura verimini 1 33

2 T. ŞENGÜL, Ş. ÇELİK, H. İNCİ, B. SÖĞÜT, A. Y. ŞENGÜL aşlı kekliklerde ve 2 aşlı kekliklerde ade olarak bildirmişlerdir. Minvielle ve ark. (2000), bıldırcın umuralarında pik verimi döneminde umurlama oranını %88-%98 arası bir değer olarak sapamışlardır. Grossman ve Koops (2001), Logisic fonksiondan üreilen hafalık umura üreim eğrisini kullanarak avuklarda umura üreim modelini gelişirmişir. Özek ve Bahiarca (2004), kınalı kekliklerin % umura verimlerinin umurlama periodunun 5. hafasına kadar aığını, 5. hafada maksimuma ulaşığını (%39.24), 6. hafadan 9. hafaa kadar azaldığını ve 9. hafadan sonra hızla düşüğünü bildirmişlerdir. Kırıkçı ve ark. (2006), kaa kekliklerinde olduğunu açıklamışlardır. Asöndü ve Özbe (2008), enansif şarlarda kafes ve er siseminde eişirilen Kaa kekliklerinde, umura verimi ve umurlama oranını (%) sırasıla; ve ade, %39.79 ve %39.87 olarak bildirmişlerdir. Farklı barındırma şekilleri umura verimini önemli düzede ekilememişir. Şengül ve ark. (2008), kekliklerde cinsel olgunluk aşının gün, pik umura veriminin gün ve umurlama döneminden iibaren 147 günde keklik başına oralama ade umura veriminin sağlandığını bildirmişlerdir. Narinç ve ark. (2013), bıldırcın umuraların pik verimi döneminde oluşan verimi oplam verimin % 94'ü olarak elde emişlerdir. Bu çalışmada, kınalı kekliklerin umura vermee başlamasından sonra umurlama dönemi sonuna kadar umura veriminin doğrusal olmaan modeller ile incelenmesi ve en ugun modelin belirlenmesi amaçlanmışır. Maeral ve Yönem Maeral Araşırmanın havan maeralini, 43 hafalık aşaki 12 ade kınalı keklik (Alecoris chukar) oluşurmuşur. Keklikler umurlama periodu bounca üzeri el örgüle kaplı er bölmelerinde barındırılmışır. Yumura verimleri günlük olarak ve 5 a sürele kadedilmişir. Haziran aında kuluçkadan çıkan kekliklerden 304 gün sonra umura oplanmaa başlanmışır. Deneme bounca kekliklere em ve su serbes olarak sağlanmışır. Yumura ağırlıklarının belirlenmesinde 0.01 g hassasieli elekronik erazi kullanılmışır. Yönem Yumura verimini daha ii anımlamak için kümülaif umura verimi değerlendirilmişir. Kümülaif umura verimi için ugun model udurulmaa çalışılmışır. Çalışmada Gamma, McNall, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modelleri kullanılmışır. Gamma modeli, Wood (1967) arafından önerilmişir. McNall modeli, McNall (1971) arafından ileri sürülmüş ve Gamma modelinin değişirilmiş versionudur. Modified comparmenal modeli Yang ve ark. (1989) ve Adams-Bell modeli ise (Adams and Bell, 1980) arafından gelişirilmişir. Bu modeller doğrusal olmaan regreson modelleri olup, Çizelge 1 de verilmişir. Çizelge 1. Yumura verimi için kullanılan doğrusal olmaan regreson denklemleri Model Denklem Gamma b ( c ) a e McNall 0.5 b ( c d ) a e Modified Comparmenal pe -f = 1+ e -g(-h) Adams-Bell 1 = - k( - l) -j im : hafalık dönemde keklik-gün umura üreim üzdesi, a: En üksek verime arış oranı, c: En üksek verimden azalış oranı, d: Zaman değişkeninin kareköküle oranılıdır, p: En üksek umura veriminin asimpoik değeri, f: Yumurlamada azalış oranı, g: Cinsel olgunluğa kadar geçen zaman, h: İlk hafada oluşan oralama umura saısıdır. i, j, k, l ve m paramereleri sabi olarak değerlendirilir. 34

3 En ugun modeli belirlemek için modelleri karşılaşırmada Pseudo belirleme kasaısı (R 2 ), Akaike Bilgi Krieri (AIC) ve Baesci Bilgi Krieri (BIC) kullanılmışır. Pseudo-R 2 değeri, SSE 2 Pseudo - R = 1- SST C olarak hesaplanır (Narinç ve ark. 2013). Burada SSE: Haa kareler oplamı, SST C : Düzelilmiş genel kareler oplamıdır. AIC isaisiği 2 AIC = n ln ( ˆ ) + 2k olarak (Akaike 1974) ve BIC isaisiği, 2 BIC = n ln ( ˆ ) + k ln n şeklinde hesaplanır (Schwarz 1978; Priesle 1981). Burada, n: Gözlem saısı, k: Paramere saısıdır. Bulgular ve Tarışma Kekliklerin Maıs-Elül aları arasındaki dönemde (aklaşık 5 a) hafalara göre umura verimi Şekil 1 ve Çizelge 2 de verilmişir. Burada kekliklerin kuluçkadan çıkışan iibaren 304 gün geçiken umura üreiminin başladığı, ilk 13 hafada üksek umura veriminin olduğu ve daha sonraki dönemde ise umura veriminin düşüğü sapanmışır. Şekil 1 de görüldüğü gibi kekliklerde ilk umurlama aşı 44. hafa olarak belirlenmişir. Yumurlama dönemi bounca oplam 325 ade umura elde edildiğinden keklik başına düşen oralama umura verimi olarak hesaplanmışır. Hafalara göre umura verimi incelendiğinde, pik verime 48. hafada ani 336 günde (27 ade) ulaşılmışır. 49. ve 50. hafalar da pik veriminin sürdüğü dönemler olmuşur. Bunu sırasıla 26 adele 47. ve 52. hafalar ve 25 adele 51. hafa izlemişir. Çalışmada, kekliklerin aşı ilerledikçe umura veriminde düşüş gözlenmişir. Yumura verimindeki düşüş 59. hafadan iibaren daha belirgin olmuşur. Yumura veriminde en düşük verim 60. ve 64. hafalarda elde edilmişir. Pik verimin görüldüğü dönemde sağlanan verim oplam verimin % 48'ini oluşurmuşur. Kekliklerde pik umura verimine diğer kanalı havanlardan daha geç aşlarda ulaşılmakadır. Ancak bazı kanalı ürlerinde pik umura veriminden sonra umura veriminde ciddi bir düşüş görülürken, kekliklerde pik umura veriminden sonra umura veriminde dikkae değer bir düşme olmamışır. Şekil 1. Kekliklerin hafalık ve kümülaif umura verimleri (ade) 35

4 T. ŞENGÜL, Ş. ÇELİK, H. İNCİ, B. SÖĞÜT, A. Y. ŞENGÜL Çizelge 2. Kekliklerde hafalık ve kümülaif umura verimi (ade) Hafalar YV Kümülaif YV YV: Yumura verimi Çizelge 3 e kekliklerin 44. hafadan 64. hafaa kadar olan kümülaif umura verimleri 4 farklı model ile incelenmişir. Gamma, McNall, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modelleri ile paramere ahminleri apılmışır. Pseudo-R 2, AIC ve BIC gibi uum iiliği krierleri ile en ugun model araşırılmışır. Her bir ahmin modelinde, paramere ahminleri 0.05 önem düzeinde belirlenmişir. Paramere kasaılarına bakılarak Gamma modeli McNall modeli Modified Comparmenal modeli Adams-Bell modeli şeklinde bulunmuşur ( ) e, e ( ) 8.925, (-6.619) = p /(1+ e ) ve = 1/(0.01+ (1.822)(0.419) ) ( ) Pseudo-R 2 değerleri sırasıla Gamma modelinde , McNall modelinde , Modified comparmenal modelinde ve Adams-Bell modelinde olarak bulunmuşur. İncelenen modellerde Pseudo-R 2 değerleri birbirlerine çok akın olmasına rağmen McNall modelinde bu değer biraz daha üksekir. AIC hesaplandığında McNall modeli en küçük değere sahipir (42.051). Gamma, Modified comparmenal ve Adams-Bell modellerinde AIC değerleri sırasıla , ve olarak bulunmuşur. Benzer şekilde BIC değeri ile en düşük McNall modelinde elde edilirken, Gamma, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modellerinde bu değer sırasıla , ve olarak hesaplanmışır. Bu durumda Pseudo-R 2 değeri en üksek, AIC ve BIC değerleri en düşük olan McNall modeli kekliklerde kümülaif umura verimi için en ugun model olarak görülmekedir. Pseudo-R 2 değeri, AIC ve BIC değerleri dikkae alındığında umura verimine McNall modelinden sonra Gamma modelinin ugun alernaif model olduğu görülmüşür. Adams- Bell modelinin bu modeller içinde en az uum sağlaan model olduğu görülmüşür. Yumura verimi için doğrusal olmaan modellere ai sonuçlar Çizelge 3 e verilmişir. Şekil 2'de, umurlama periodunda üreilen umura veriminin gözlenen ve 4 farklı model sonucu elde edilen ahmini değerleri verilmişir. McNall ve Gamma modellerinde ahmini değerlerin gözlenen değerlere çok akın olduğu ani gözlenen değerlerle beklenen değerlerin uum içinde olduğu sapanmışır. Bölece McNall ve Gamma modellerinin birbirine çok benzer sonuçlar verdiği görülmüşür. 36

5 Çizelge 3. Model paramerelerinin ahmini ve her bir modelin uum iilik isaisikleri Model Paramere Kasaı Pseudo-R 2 AIC BIC Gamma a b c McNall a b c d Modified Comparmenal p f g h Adams-Bell i j k l m Burada, a: Başlangıç üreim (%), b: En üksek verime arış oranı c: En üksek verimden azalış oranı, d: Zaman değişkeninin kareköküle oranılıdır, p: En üksek umura veriminin asimpoik değeri, f: Yumurlamada azalış oranı, g: Cinsel olgunluğa kadar geçen zaman, h: İlk hafada oluşan oralama umura saısıdır. i, j, k, l ve m paramereleri sabi olarak değerlendirilir. Congleion ve ark. (1981), avuklarda umura verimini Tamamlanmamış Gamma Fonksionu ile modellemişlerdir. McMillan ve ark. (1986), 50 hafalık aşaki avukların umura veriminde Linear, Wood ve Comparmenal modelini incelemişir. İncelenen 3 modelden Linear ve Comparmenal model sonuçlarının birbirine bezer olduğu ve Wood modelinin en az ugun olan model olduğu görülmüşür. Cason ve Brion (1988), kümes havanlarında umura veriminde Comparmenal, Logisic ve Adam- Bells modelini karşılaşırmalı olarak incelemiş, en ugun modelin Adam-Bells modeli olduğunu sapamışlardır. Narinç ve ark. (2013), bıldırcın umura üreimini anımlamak için doğrusal olmaan modellerden Gamma, McNall, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modellerini kullanmış, en üksek Pseudo-R 2 değerini (0.9270) Adams-Bell modelinde elde emişlerdir. Narinç ve ark. (2014), umura üreimi ile ilgili çalışmalarında Gamma, McNall, Modified Comparmenal ve Adams-Bell modellerini kullanmışlar ve en düşük AIC ve BIC isaisik değerlerini Adams-Bell modelinde elde emişlerdir. Bu sonuçlara göre keklik ve diğer kanalı havanlara ai umura verimlerinin farklı bir şekilde modellendiği görülmekedir. 37

6 T. ŞENGÜL, Ş. ÇELİK, H. İNCİ, B. SÖĞÜT, A. Y. ŞENGÜL Gamma McNall Modified Comparmenal Adams-Bell Şekil 2. Gözlenen ve ahmini umura verimi (%). Sonuç Bu çalışmada er siseminde eişirilen kınalı kekliklerden bir umurlama sezonu bounca elde edilen umuralar bazı doğrusal olmaan maemaiksel modeller ile incelenmişir. Gözlenen değerler ve McNall, Gamma ve Modified Comparmenal modellerinden elde edilen ahmini değerlerin birlike uum içinde olduğu görülmüşür. Uum iiliği krierleri dikkae alınarak umura verimi için en ugun model McNall modelidir. McNall modelinden sonra en ii modelin Gamma model olduğu sölenilebilir. Kanaklar Adams CJ, Bell DD (1980). Predicing Poulr Egg Producion. Poulr Science 59: Akaike H (1974). A New Look a he Saisical Model Idenificaion. IEEE Transacions on Auomaic Conrol 19: Asöndü MH, Özbe O (2008). Kaa Kekliklerinde (Alecoris graeca) Farklı Barındırma Şeklinin Yumura Verimi ve Kuluçka Özellikleri Üzerine Ekisi. Fıra Üniversiesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 22 (5): Cason JA, Brion WM (1988). Comparison of Comparmenal and Adams-Bell Models of Poulr Egg Producion. Poulr Science, 67: Congleon WR, Chamberlan JR JT, Muir FV, Hawes RO (1981). Limiaions of Using he Incomplee Gamma Funcion o Generae Egg Producion Curves. Poulr Science, 60: Çein O, Kırıkçı K, Gülşen N (1997). Farklı Bakım Şarlarında Kınalı Kekliklerin (A. Chukar) Bazı Verim Özellikleri. Veeriner Bilimleri Dergisi, 13(2):

7 Çein O, Kırıkçı K, Günlü A, Tepeli C (2002). Kaa Kekliklerinin (A. Graeca) 2. Yaş Verim Performansları. Veeriner Bilimleri Dergisi, 18(1-2): Gavora JS, Parker RJ, McMillan I (1971). Mahemaical Model of Egg Producion. Poulr Science, 50: Gavora JS, Liljedahl I, McMillan I, Ahlen K (1982). Comparison of hree Mahemaical Models of Egg Producion. Poulr Science, 23: Grossman M, Koops WJ (2001). A Model for Indivudial Egg Producion in Chickens. Poulr Science 80: Heinzl H, Milböck M (2003). Pseudo R-squared Measures for Poisson Regression Models wih Over or Underdispersion. Compuaional Saisics and Daa Analsis, 44: Kırıkçı K, Günlü A, Çağlaan T, Garip M (2006). Ebeven Yaşının Kekliklerde (A. Graeca) Bazı Verim Özelliklerine Ekisi. Aaürk Üniversiesi Veeriner Bilimleri Dergisi 1(3-4): Lokhors C (1996). Mahemaical Curves for he Descripion of Inpu and Oupu Variables of he Dail Producion Process in Aviar Housing Ssems for Laing Hens. Poulr Science 75: McNall DH (1971). Mahemaical Model for Poulr Egg Producion. Biomerics 27: McMillan I (1981). Comparmenal Model Analsis of Poulr Egg Producion Curves. Poulr Science 60: McMillan I, Gowe RS, Gavora JS, Fairfull RW (1986). Predicion of Annual Producion from Par Record Egg Producion in Chickens b Three Mahemaical Models. Poulr Science 65: Narinç D, Karaman E, Akso T, Fıra MZ (2013). Invesigaion of Nonlinear Models o Describe Long erm Egg Producion in Japanese Quail. Poulr Science, 92 (6): Narinç D. Üçkardeş F, Aslan E (2014). Egg Producion Curve Analses in Poulr Science. World's Poulr Science Journal, 70 (4): Özek K, Bahiarca Y (2004). Damızlık Kınalı Kekliklerde (A. chukar) Yumura Verimi, Yumura Ağırlığı ve Davranış. Tavukçuluk Araşırma Dergisi, 5(1): Priesle M B (1981). Specral Analsis and Time Series. Academic Press, London, 890 p. Schwarz GE (1978). Esimaing he dimension of a Model. Annals of Saisics. 6(2): Shumwa RH, Soffer DS (2006). Time Series Analsis and Is Applicaions Wih R Examples. Springer Science Business Media, LLC. Şengül T, Çein M, Söğü B, Yurseven S (2008). Effec of Diear Viamin E Levels on Egg Producion Trais, Ferili and Haching Rae in Laing Parridges. J. Appl. Anim. Res. 34: Wood PDP (1967). Algebraic Model of he Lacaion Curve in Cale. Naure 216: Yang N, Wu C, McMillan I (1989). A new Mahemaical Model for Poulr Egg Producion. Poulr Science 68: