BİLGİ TEKNOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI BİLGİSAYAR NEDİR? ÖZETLE BİLGİSAYAR ŞUNLARI YAPAR BİLGİSAYARIN BİLEŞENLERİ

Transkript

1 BİLGİ TEKNOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI BİLGİSAYAR NEDİR? Bilgisayar; girilen verileri kullanıcının isteğine göre işleyebilen, veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yaparak kullanıcıya tekrar sunabilen ve gerektiğinde bunları saklayabilen elektronik bir aygıttır. ÖZETLE BİLGİSAYAR ŞUNLARI YAPAR Veriler üzerinde aritmetiksel ve mantıksal işlemler yapar. Yaptığı işlemlerin sonucunu saklar. Sakladığı bilgilere istenildiğinde erişilebilir. BİLGİSAYARIN BİLEŞENLERİ Bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki ana bileşenden oluşur. Donanım ve yazılım birbirine bağlı kavramlardır. Bilgisayarın fiziki parçalarına donanım denir. Yani dokunabildiğimiz bütün parçaları «Bilgisayar Donanımı» olarak adlandırılır. Bilgisayar kasası ve içindekiler; ekran, klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, hoparlör ve mikrofon gibi birimler bilgisayarın donanım bileşenini oluştururlar. Yazılım ise uzman kişiler tarafından hazırlanan, kullanıcıya bilgisayar ile yapacağı işlemlerde büyük kolaylıklar sunan programlardır. BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİSİ Bilgisayar teknolojisinin gelişimi ile birlikte bilgi ve iletişim teknolojileri de gelişmiştir. Bu gelişmeler kullanıcılara toplum hayatında eğitim, bilim, kültür ve sanat etkinlikleri, finansman, ticaret vb alanlarda önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojisi iki grupta incelenebilir: a. Bilgisayar teknolojileri Donanım ürünleri Yazılım ürünleri b. İletişim teknolojileri Bilimsel araştırmalarda kullanılan bilgisayar teknolojileri (donanım ve yazılımlar), araştırmaların güvenirliğini artırırken maliyetlerin düşmesini ve zamanın daha verimli kullanılmasını sağlamaktadır. Kamu hizmetlerinde hizmet uygulamaları, vatandaşlara daha kaliteli hizmetler sunmakta, vatandaşlık numarası, vergi numarası gibi hizmetlerle daha kısa zamanda kişiler kendilerini tanıtmakta ve işlemlerini web ortamında takip edebilmektedir. İletişim teknolojilerindeki gelişmeler ile bilgi alışverişi hızlanmış, zaman ve mekan kavramı önemini yitirmiştir. Artık günümüzde Mobil İnternet bağlantıları ile bankacılık, ticaret, alışveriş vb. işlemler her yerden yapılabilmektedir.

2 BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ Bilgisayarları çeşitli şekillerde sınıflandırmak mümkündür. En genel sınıflandırması şöyledir; Ana Bilgisayar Mini Bilgisayar Ağ (Network) Bilgisayarı Kişisel Bilgisayar Dizüstü (Laptop) Bilgisayar SONUÇ OLARAK Bilgisayarlar çok geniş bir kullanıcı yelpazesine sahiptir. Günümüzde ev hanımları da, büyük şirket yöneticileri de bilgisayar kullanmaktadır. Ana bilgisayarlar genelde büyük işletmeler ve kamu kurumları tarafından kullanılır. Ofis ve evlerde ise daha çok kişisel bilgisayarlar kullanılmaktadır. Sabit olarak bir yerde çalışmayan ve sürekli olarak bilgisayarda işi olanların dizüstü bilgisayar kullanmaları daha uygundur. Mini bilgisayarlar ise yanında sürekli bir ajanda veya not tutucu taşımak isteyenlerin tercihi olmaktadır. Yeni kullanıcılar ihtiyaçlarını iyi karşılayacak bilgisayar türünü tercih etmektedirler. Bilgisayarın maliyetleri de bu tercihi büyük oranda etkilemektedir. BİLGİSAYAR KULLANIRKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ? Bilgisayarın karşısında otururken şunlara özen gösterilmelidir: Masa yüksekliği cm. Yüksekliği ayarlanabilir, sırtı bele uygun ve esnek bir ergonomik koltuk Omuzlar rahat bırakılmış Dik oturulmuş ve sırt desteklenmiş Kollar yatay veya biraz yukarıda Dirsek ve eller düz bir çizgide Bacakların üst kısmı yatay Dizler 90 veya 110 derece açıda olmalı

3 DONANIM BİRİMLERİ Bilgisayarın Çalışma Mantığı Bellek Giriş Birimleri Merkezi İşlem Birimi Çıkış Birimleri DONANIM AYGITLARI - Giriş aygıtları - Merkezi İşlem Birimi (İşlemci) - Depolama aygıtları - Çıkış aygıtları - Çevresel aygıtlar GİRİŞ AYGITLARI - Klavye -Fare - Tarayıcı - Modem - Optik Okuyucu - Barkod Okuyucu - Mikrofon - Dokunmatik Ekran KLAVYE (Keyboard) Bilgisayarın en önemli giriş parçasıdır. Bilgisayara veri ve komut girişi klavye sayesinde olur. Bilgisayara yazı yazmak ve komut vermek gibi işlemlerin yapılabilmesini sağlayan daktiloya benzer donanımdır. Klavyede bir devre vardır ve bu sayede basılan tuşun kodu İşlemciye iletilir. Klavye üzerindeki tuşları, her program kendi amacı doğrultusunda kullanır. Yani bir tuş bir programda farklı bir amaç için kullanılırken başka bir programda farklı bir amaç için kullanılabilir. FARE (Mouse) Veri girişi için kullanılır, fare imleci ve fare üzerindeki tuşlarla bilgisayar kullanılır.

4 TARAYICI (Scanner) Bir resim, bir fotoğraf veya kağıt üzerinde bir dokümanı bilgisayar ortamına aktarmayı sağlayan cihazdır. MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ (Central Processor Unit Merkezi İşlem Birimi) Bilgisayarda bütün işlemlerin gerçekleşmesini sağlar. CPU yada MİB de denir. Çeşitli donanım aygıtlarından gelen verileri işleyerek, aritmetiksel ve mantıksal işlemleri yaparak diğer aygıtların anlayabileceği dile çevirir ve bu verileri ilgili donanıma gönderir. İşlemcide gerçekleştirilen tüm işlemlerin zamanında yapılıp yapılmadığını belirlemek için bir saat bulunmaktadır. ÇIKIŞ AYGITLARI - Monitör - Yazıcı - Modem - Çizici (Plotter) - Hoparlör - Projeksiyon Cihazı EKRAN (Monitör) Bilgisayarın kullanıcının yaptığı işlemleri görebilmesini sağlayan görsel parçasıdır. Monitörde hareketli ya da sabit resim olarak algılananlar aslında tek karelik resimlerdir. Bu tek karelik resimler satır satır oluşturulmuştur ve saniyede bir çok kere yenilenirler. YAZICI (Printer) Ekrandan sonra en yaygın çıkış birimidir. Bilgisayar kaydettiğimiz bilgileri, yapılan çalışmaları kısaca kağıda dökülebilecek her şeyi yazıcı aracılığıyla elde ederiz. ANAKART Anakart tüm sistem birimlerini üzerinde barındırır. Diğer kartlar (ekran kartı, modem, ses kartı vb.) anakart üzerindeki genişleme yuvalarına takılır. Tüm kartların kendi üzerine takılmasından ötürü de anakart olarak adlandırılırlar. Ana kartlar destekledikleri mikroişlemci türlerine bağlı olarak adlandırılırlar.

5 BELLEK (HAFIZA) Bellek, bilgisayarda bir programla ilgili bütün komut ve verilerin işlem görmek üzere depo edildiği, değişik işlemler sırasında oluşan ara ve sonuç bilgilerinin saklandığı kayıt ortamlarıdır. İki tip bellek vardır: RAM: Geçici Bellektir. Bilgisayar kullanırken elektrikler kesildiğinde yada Bilgisayar herhangi bir nedenle kapatıldığında üzerindeki veriler silinir. ROM: Anakart üzerinde bulunur ve içinde anakarta ait bilgiler (program kodları) bulunur. Anakart fabrikada üretildiği zaman programlanır. ÖLÇÜ BİRİMLERİ Bilgisayarda kullanılan ölçü birimlerinin en küçüğü BİTtir. (Binary digit) Ölçü birimleri, işlemcideki, sabit diskteki ya da Ram deki bilginin büyüklüğünü ifade eder. 1 ve 0 larla ifade edilir. Örneğin; klavyede K tuşuna bastığımızda, K nın karakter karşılığı olan sayılarına başmış oluruz. Bu sayılar bilgisayarın anlayacağı sayılardır. Bit = En küçük ölçü birimi 8 BİT = 1 BAYT (8 Bit in yanyana gelmesiyle oluşan ölçü birimidir.) 1024 BAYT = 1 KİLOBAYT (KB) 1024 KİLOBAYT = 1 MEGABAYT (MB) 1024 MEGABAYT = 1 GİGABAYT (GB) 1024 GIGABAYT = 1 TERABAYT (TB) DEPOLAMA BİRİMLERİ Bilgisayarda bilgileri nereye kaydederiz? - Flash Disk (Flash bellek) - Hafıza kartı (Sd Kart) - CD-WR Writer (CD Yazıcılar) - Sabit disk (Hard Disk) Flash Disk (Flash Bellek) Günümüzde çok sık kullanılan taşınabilir bellek türüdür. Her geçen gün daha yüksek kapasiteli flash diskler piyasaya çıkmaktadır. 2 gb flash diskten 256 gb flash diske kadar çeşitli flash diskler bulunmaktadır. SD Kart (Hafıza Kartı) Günümüzde çok sık kullanılan taşınabilir bellek türüdür. Her geçen gün daha yüksek kapasiteli SD kartlar piyasaya çıkmaktadır. 2 gb SD karttan 256 gb SD karta kadar çeşitli SD kartlar bulunmaktadır.

6 CD DVD -WR Writer (CD ve DVD Yazıcılar) CD leri ve DVD leri okumak, içerisine bilgi yazdırmak için kullanılırlar. SABİT DİSK (Hard Disk) Bilgisayarın en önemli işlevlerinden biri bilgileri saklayabilmesidir. Bilgisayarın bilgi saklanabilmesini sağlayan en önemli birimi hard diskidir. Hard disk, kalıcı bir depolama ortamı, kullanıcının belgelerini, dosyalarını saklayabilmesini sağlayan bir depo işlevi görür. KULLANIM SÜRESİNE GÖRE YAZILIM TÜRLERİ ÜCRETSİZ YAZILIM (Freeware) : Kişiler ya da kurumlar tarafından üretilen, ücretsiz olarak kullanıma sunulan yazılımlardır. PAYLAŞIM YAZILIMI (Shareware) : İzin verilen süre içerisinde ücretsiz olarak kullanılabilen yazılımlardır. Genellikle 15 yada 30 günlüktür. LİSANSLI YAZILIM (Licenced): Tüm özellikleri çalışan ve satın alınarak kullanılabilen yazılımlardır. Programın özelliklerine göre ücreti değişebilir. KULLANIM AMACINA GÖRE YAZILIM TÜRLERİ Sistem Yazılımları: Genel olarak bilgisayar ve benzeri aygıtları işleten, yürüten yazılımlardır. Windows, Android, Pardus, İos, Macintosh gibi işletim sistemlerini örnek olarak verebiliriz. Uygulama Yazılımları: Bilgisayarda bir iş yapabilmek için kullanılan veya eğlence amaçlı olan yazılımlardır. Word, Excel gibi Office yazılımları; Photoshop, Flash gibi tasarım ve animasyon yazılımları; Video, müzik oynatıcılar, Bilgisayar oyunları, internet sayfaları, antivirüs programları örnek olarak verilebilir. Programlama Yazılımları: Yeni bir bilgisayar programı, bilgisayar oyunu veya internet sayfası oluşturmak için kullanılan yazılımlardır. C Sharp, Visual Basic, Java, Php, Asp gibi programlama dillerini örnek olarak verebiliriz.

7 GÜVENLİK Gizli bilgilere başkaları tarafından erişilebilmesi, virüs gibi zararlı verilerin bilgisayara girmesi gibi sorunlar üzerine güvenlik kavramı ortaya çıkmıştır. Güvenlik en temelde, internet üzerinden gönderilen bilgilere izinsiz erişimin önlenmesidir. Bilgilere dışardan erişim olduğunda, verilerin silinmesi söz konusu olabilir. Bu durumda taşınabilir kayıt ortamlarına yedeklemek gerekir. Aynı şekilde elektrik kesintilerinde de veri kaybı oluşabilir. Bunu önlemek için, verinin sabit diske yada taşınabilir kayıt ortamlarına kaydedilmesi gerekir. Dosyalara dışardan erişimin engellenmesi için şifre (parola) belirlenmeli yada güvenlik duvarı kullanılmalıdır. Güvenlik duvarı, internetten gelen bilgilerin içeriğine bakarak hangilerinin geçmesi gerektiğine karar verir. Kişisel bilgilerimize erişimi engellemek için de şifre kullanılmalıdır. BİLGİSAYAR VİRÜSLERİ Çalıştığında bilgisayara zarar veren ve çoğalma (diğer dosyalara ve bilgisayarlara yayılma, bulaşma) özelliğine sahip bilgisayar programlarıdır. Virüslerin bilgisayarlara verileceği zarar, programlanma biçimine göre değişir. Bir kısmı dosyalara bulaşırken bir kısmı doğrudan bilgisayarın sistem alanına yayılır. Bazıları belli bir tarihin gelmesi, sabit diskin belli bir alanının dolması gibi bir koşula bağlı olarak çalışır. Virüsler eskiden disketler yoluyla bulaşır ve yayılırdı. Günümüzde ise genellikle e-posta, herkese açık dosya arşivleri yada internet aracılığıyla yayılmaktadır. Virüslerden korunmanın en etkili yolu, AntiVirüs programları kullanmaktır. Bu programlar virüsleri bulur, temizler ve virüslere karşı koruyucu bir kalkan (karantina) oluşturur. Her gün yeni virüsler ortaya çıktığı için bu programlar sürekli güncellenmelidir. Şüpheli kişilerden gelen ekli e-postaları açmadan silmek, e-postayla yada internetteki çeşitli ortamlardan veya başka bilgisayarlardan, flash bellek yada CD lerden alınan dosya ve programları kullanmadan önce, virüs taramasından geçirmek gerekir. İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR? Bilgisayarlarda işletim sistemi, donanımın doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama programlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. En yaygın olarak kullanılan işletim sistemleri iki ana grupta toplanabilir: Microsoft Windows grubu UNIX benzeri işletim sistemlerini içeren grup (bu grup içinde pek çok Unix versiyonu, Linux ve Mac OS sayılabilir). AĞ NEDİR? AĞ İNTERNET ve E-POSTA Ağ, paylaşım amacıyla iki ya da daha fazla cihazın bir araya getirilmesiyle oluşturulan bir yapıdır. Yüzlerce iş istasyonu veya kişisel bilgisayardan oluşabileceği gibi, iki bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla da elde edilebilir.

8 BİLGİSAYAR AĞLARI Bilgisayar ağları genellikle boyutuna, kapsadığı alana veya yapısına göre sınıflandırılır. Aralarındaki farklar yavaş yavaş kaybolmasına rağmen aşağıdaki ağ sınıflandırmaları sıkça kullanılır: LAN (Local Area Network Yerel Alan Ağları) MAN (Metropolitian Area Network Metropol Alan Ağları) WAN (Wide Area Network Geniş Alan Ağları) LAN (LOCAL AREA NETWORK YEREL ALAN AĞI) Yerel alan ağları (LAN - Local Area Network) adından da anlaşılabileceği gibi bir yerleşke veya bir kurum içerisinde oluşturulan, dışa kapalı ağlardır. Bilgisayarlar arası uzaklık birkaç kilometreden fazla değildir. İstasyonlar küçük bir coğrafi alan içerisindedir. Yerel ağlar diğerlerine göre daha hızlı çalışırlarken megabit gibi yüksek hızlara erişirler. Örnek olarak, evlerde veya işyerlerinde oluşturulan ağlar yerel alan ağlarına girer. LAN lar, genellikle internet paylaşımının gerçekleştirilmesi, çok kullanıcılı basit programların kullanılması veya çok kullanıcılı oyunların oynandığı ağlardır. METROPOL ALAN AĞI (MAN) İçerisinden birden çok Yerel Alan Ağı barındıran, bir üniversite kampüsü, büyük bir işyeri, şehri veya bölgeyi kapsayan ağ türüdür. Örneğin bir ildeki tüm bankaların farklı şubelerinin bilgisayarları Metropol Alan Ağı ile birbirine bağlıdır. WAN (WIDE AREA NETWORK GENİŞ ALAN AĞI) Birbirlerine çok uzak yerel ağların bir araya gelerek oluşturduğu geniş ağlardır. Ağlar arası bağlantı fiber optik bir kablo ile olabileceği gibi uydular üzerinden de sağlanabilir. Örnek olarak İNTERNET verilebilir. BİLGİSAYAR AĞLARI NEDEN KULLANILIR? Bir bilgisayar ağı kurmanın en temel nedeni ağdaki bilgisayarlar arasında iletişim kurmaktır. Örneğin, ağ üzerindeki bir bilgisayarda yer alan müzikleri ağdaki diğer bilgisayarlar çalabilir. Dosya paylaşmak için. Yazıcı, tarayıcı gibi donanımları paylaşmak için. Birbirleriyle iletişim kuran yazılım, oyun vs. kullanmak için. İnternet hizmeti gibi çeşitli servisleri paylaşmak için. Ağ üzerinden cihazların kontrolünü ve yönetimini sağlamak için.

9 BİLGİSAYARIN AĞ BAĞLANTI NOKTALARI Bilgisayarları ağ kullanarak birbirine bağlamak ve bilgi paylaşmak için her bilgisayarda bir ETHERNET KARTINA ihtiyaç vardır. Bu kart, dünyada sadece o kartta bulunan özel bir numaraya sahiptir. Bu kart ethernet kabloları aracılığıyla bilgisayarları birbirine bağlar. Kabloların ucundaki bağlantı noktasına RJ-45 adı verilir. GEREKLİ AĞ ELEMANLARI Paylaşacak bilgileri olan en az iki birim (bilgisayar, cep telefonu) Birbiriyle bağlantıyı sağlayan bir yöntem ya da yol (şebekeler, vericiler, kablolar yada cihazlar) İletişimi sağlayan kurallar (iletişim dili - protokoller) İNTERNET NEDİR? İNTERcontinental NETwork KITALAR ARASI AĞ İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Internet, insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. Internet i bu haliyle bir bilgi denizine, ya da büyükçe bir kütüphaneye benzetebiliriz. İNTERNETİN KULLANIM ALANLARI Yazılı, sözlü, görüntülü haberleşme sağlanabilir. Eğlence amaçlı kullanılabilir. (Okey, tavla, oyun, video, MP3) E-posta ile bir veya daha fazla kişiye mesaj ve dosya gönderebilirsiniz. Online (Çevrimiçi) sohbet edebilir, bilgi alış verişinde bulunabilirsiniz. Sesli ve görüntülü konferans düzenleyebilir veya bir kişi ile iletişim kurabilirsiniz. Dosya veya bilgileri bilgisayarınıza aktarabilirsiniz. (Download = indirme). Kredi kartı ile alış veriş yapabilirsiniz. Bilgisayarınızdan (havale, hesap kontrolü vb) bankacılık işlemlerini yapabilir; borsada oynayabilirsiniz. İnternet teki reklam sektörünün sağladığı reklam avantajlarını kullanarak para kazanabilirsiniz. Kendi bilgisayarınızdaki dosyaları İnternet teki web sayfanıza yükleyebilirsiniz (Upload = yükleme). ve daha birçok alanda kullanabiliriz. İNTERNET E NASIL BAĞLANIRIM? Neler olması gerekir? BİLGİSAYAR İŞLETİM SİSTEMİ TARAYICI YAZILIMI MODEM KABLOLAR TELEFON HATTI İNTERNET SERVİS SAĞLAYICI

10 MODEM Bilgisayardaki verileri yani dijital sinyali, analog sinyale çevirerek kablo üzerinden iletilmesini sağlayan cihazlardır. Standart telefon hatları sadece ses transferi yapabilir. İşte bu noktada modem devreye girer. Modem bilgisayardaki digital bilgiyi analog bilgiye çevirir buna MOdülasyon (modulation), karşı taraftaki modemle hattan aldığı analog bilgiyi digitale yani bilgisayarın anlayacağı dile çevirmesine de DEModülasyon (demodulation) denir. Modem bu kelimelerin birleştirilmesi ile oluşmuş bir kelimedir. İNTERNET İN TARİHÇESİ 1969:Çeşitli bilgisayar bilimleri ve askeri araştırma projelerini desteklemek için Savunma Bakanlığı ARPANET adında Paket Anahtarlamalı Ağ ı oluşturmaya başladı. Bu ağ, ABD'deki üniversite ve araştırma kuruluşlarının değişik tipteki bilgisayarlarını da içererek büyüdü. 1973:Ağ için bir protokol seti geliştirmek amacıyla Stanford Üniversitesi'nde - daha sonra BBN'in ve University College, London'in da dahil olduğu - bir internetworking projesi başlatıldı. 1978:Geçen süre boyunca İletişim Kontrol Protokolü nun (TCP - Transmission Control Protocol) dört uyarlaması geliştirildi ve denendi. 1980:ARPANET'e bağlı bilgisayarlar arasındaki iletişim kolaylaştırıldı. 1983:Tüm ARPANET kullanıcıları İletim Kontrol Protokolu/Internet Protokolü (TCP/IP Transmission Control Protocol/Internet Protocol) olarak bilinen yeni protokole geçiş yaptılar. O yıl TCP/IP, ARPANET'i de içeren Savunma Bakanlığı Internet'inde kullanılmak üzere standartlaştırıldı. 1990:Haziranın da ARPANET kullanımdan kaldırıldı. Yerini ABD, Avrupa, Japonya ve Pasifik ülkelerinde ticari ve hükümet işletimindeki omurgalar (backbone) aldı. ARPANET'in kaldırılmasına rağmen, TCP/IP protokolü kullanılmaya devam etti ve gelişti. 1995:Bu yıldan itibaren ABD İnternet omurga işletimi tamamen özel işleticilerinin elindedir. TÜRKİYE DE İNTERNET 1991:ODTÜ olarak TÜBİTAK'a TR-NET (Türkiye Internet Proje Grubu) projesi sunulmuştur. 1992:Ekim ayında Hollanda üzerinden ilk INTERNET bağlantısı gerçekleştirilmiştir. 1995:İnternet hızı 128 K'ya çıkarılmıştır.

11 İNTERNET TERİMLERİ PROTOKOL: Bilgisayarların birbiri ile anlaşmalarını sağlayan yazılımdır. En yaygın kullanılan bazı protokollere aşağıda yer verilmiştir. TCP/IP: TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), bilgisayarlar ile veri iletme/alma birimleri arasında organizasyonu sağlayan, böylece bir yerden diğerine veri iletişimini olanaklı kılan pek çok veri iletişim protokolüne verilen genel addır. FTP: (File Transfer Protocol) Dosya transferini gerçekleştiren protokoldür. HTTP (HyperText Transfer Protocol) WEB sayfalarında kullanılan bir protokoldür. SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) E-Posta gönderirken ve alırken kullanılır. TARAYICI (BROWSER) İnternet üzerinde gezinti yapmamızı (SÖRF) sağlayan programlardır. En fazla kullanılanları aşağıda sıralanmıştır. İnternet Explorer Mozilla Firefox Netscape Opera Google Chrome İNTERNET ADRESLERİ VE YAPISI Internet e bağlı kuruluşlar değişik gruplara ayrılabilir ve bir kuruluşun internet adresi, o kuruluşun ait olduğu guruba göre ilgili kısaltmalar içerir. Ayrıca, ülkelerin 2 harfli tanıtım kodları da adresin sonuna eklenir. Örnek: 1. KISIM: (WWW) WORLD WİDE WEB yani GENİŞ DÜNYA AĞI anlamına gelmektedir. İnternet adreslerinde genellikle kullanılan bir bölümdür. 2. KISIM: (MEB) Bu kısma alan adı denir. Her adres için farklıdır. Siteyle ilgili ipucu verir. 3. KISIM: (GOV) Bu kısma internet adresi uzantısı denir. Sitenin türünü gösterir. 4. KISIM: (TR) Ülke kodu kısaltmasıdır. Adres Çubuğu internet adresleri adres çubuğuna yazılır. Çoğu insan google ı interneti adresi sanmaktadır, halbu ki bu yanlıştır. Google sadece ticari bir sitedir. Bu sitenin adresi ise dir. İNTERNET ADRESİ UZANTILARI.gov Devlete ait kurumlar kullanılır. Örnek; Ticari siteler kullanır. Örnek; Ticari olmayan organizasyonlar, vakıflar kullanır. Örnek; İlk ve ortaöğretim okulları kullanır. Örnek; Askeri siteler kullanır. İletişim ağı ile ilgili kuruluşlar kullanır. Gerçek hayatta olmayan sadece internet üzerinde oluşmuş platformlar için kullanılır. Örnek: Üniversite siteleri için kullanılır. Örnek:

12 İNTERNET SİTELERİ TÜRLERİ Mail Siteleri İnternet üzerinden mesaj, resim ve dosya gönderip alabildiğim sitelerdir. Ayrıca birçok siteye üye olabilmek için mail hesabımızın olması gerekir. Mail sitelerinden mail hesabı alırız. Örnek olarak: Örnek bir mail hesabı: Sosyal Ağ Siteleri Beğeniler, resim, yazı video gibi paylaşımlar yapabildiğimiz kendimize ait bir hesabın olduğu, kendi medyamızı üretebildiğimiz, arkadaş edinip internet üzerinde sosyal bir çevre oluşturabildiğimiz sitelerdir. Örnek olarak: Forum Siteleri Üye olan insanların bilgi paylaşımında bulunduğu, birbirilerine soru sorabildiği ve cevaplarını alabildiği, kendi sordukları soruyla alakalı sayfaların oluşturulduğu, kolayca bilgiye ulaşabildiğimiz ve sorgulayabildiğimiz sitelerdir. Örnek olarak: bilgisayarbilisim.net E-Ticaret veya Alışveriş Siteleri Satın alacağımız bir ürünü internet üzerinden inceleyip alabildiğimiz alışveriş siteleridir. Güvenilir siteleri tercih etmeliyiz. Aldığımız ürün bize kargoyla ulaşacaktır. Aldığımız ürünün ücretini kredi kartıyla da ödeyebiliriz kapıda da ödeyebiliriz. Örnek Olarak: İnternet Bankacılığı Siteleri Bankacılık işlemlerimizi bankaya gitmeden internet üzerinden yapabildiğimiz sitelerdir. Bankalar bize bu hizmeti sunarlar. Bankalar müşterilerinin internet bankacılığı güvenliğini sağlayan uygulamalar ve yöntemler geliştirirler. Örnek Olarak: Arama Motorları İstediğimiz bir bilgiyi, resmi, videoyu kolayca internetten aratabildiğimiz ve ulaşabildiğimiz sitelerdir. Arama motorları bütün internet sitelerini gezerek aranan bilgiyi bulmaya çalışır. Örnek olarak: Haber Siteleri Televizyon ve gazetelerde yayın yapan haber kuruluşlarının internetteki siteleridir. haber siteleri sayesinde istediğimiz bir habere kolayca ulaşabilir haberi tekrar tekrar izleyebiliriz. Örnek olarak:

13 E-Devlet Siteleri: Devletle alakalı işlemlerimizi yapabildiğimiz sitelerdir. Yani devletin halkkına internet üzerinden hizmet sunmasıdır. E- devlet siteleri sayesinde ders notlarımıza bakabiliriz, Sınav yerimizi öğrenebiliriz, tc kimlik numarımızı öğrenebiliriz, devlete olan borcumuzu takip edebiliriz. Örnek olarak: e-okul.meb.gov.tr E-Eğitim Siteleri: İnternet üzerinden, dijital ortamda derslerimizi takip edebildiğimiz, sorular çözebildiğimiz, deneyler yapabildiğimiz, eğitsel uygulamalar kullanabildiğimiz, eğitsel oyunlar oynayabildiğimiz, istediğimiz zaman istediğimiz yerde eğitim öğretimi takip edebildiğimiz sitelerdir. Örnek olarak: BİLGİ PAYLAŞIM ARAÇLARI İŞBİRLİKLİ YAZARLIK İçeriğinin kullanıcıların katkılarıyla oluşturulduğu bilgi paylaşım yöntemidir. İşbirlikli yazarlık sitelerine en iyi örneği çevrimiçi bir ansiklopedi olan Vikipedi yi gösterebiliriz. Bu ansiklopedinin tamamı kullanıcıların ortak çalışmasıyla hazırlanmıştır. ÇOKLU ORTAM PAYLAŞIMLARI Çoklu ortam, bilginin yazı, ses, resim gibi farklı biçimlerin birlikte kullanılarak sunulmasıdır. Sadece ses veya görüntünün olduğu ortama çoklu ortam diyemezken, her ikisini içeren ortama çoklu ortam diyebiliriz. ÇOKLU ORTAM PAYLAŞIMLARI Çoklu ortam paylaşım sitelerinin en popülerleri Youtube, Flickr ve Instagram dır. Youtube bir video paylaşım sitesi iken Flickr ve Instagram ise birer resim ve fotoğraf paylaşma çoklu ortam siteleridir. WEB GÜNCELERİ (BLOG) İnternet günlüğü olarak tanımlayabileceğimiz Bloglar kullanıcıların dilediği konularda yazılar yazabileceği kişisel internet sayfalarıdır. Ziyaretçiler de blog sahibinin izin vermesi durumunda yazılara yorum yapabilirler. WEB GÜNCELERİ (BLOG) Kullanıcılar kişisel blog sayfalarında başından geçen bir olay, yaptığı bir alışveriş, okuduğu bir kitap, izlediği bir film gibi her konuyla ilgili yazı yazmakta serbesttir. Blog siteleri düşüncelerimizi milyonlarca internet kullanıcısıyla paylaşmak için güzel bir araçtır ve günümüzde oldukça popülerdir. Blog açmak ve kullanmak ücretsizdir ETİKETLEME Etiketler bir konuyla ilgili veya bir fotoğrafta yer alan kişiyi işaretlemek ve böylece o kişiyi haberdar etmek için kullanılır. Ayrıca etiketlenen kişinin ismine tıklandığında o kişiye ulaşılmasını da sağlar. SOSYAL İMLEME Kullanıcıların internette gezinirken beğendiği içerikleri veya siteleri işaretleyip diğer kullanıcılar ile paylaşabilmesini imkan veren bilgi paylaşım araçlarıdır. En popülerleri Delicious ve Reddit tir. SOSYAL MEDYA Sosyal medya, kişilerin internet üzerinde birbiriyle yaptığı görüşmeler ve paylaşımların bütünüdür.

14 SOSYAL AĞLAR Sosyal ağlar, insanların günlük yaşamlarındaki sosyal ilişkilerini, yaşadıkları olayları internet ortamına taşıyabildiği, duygu ve düşüncelerin yanı sıra fotoğraf, vidyolarını paylaşabildiği gerçek hayatın sanal bir kopyasıdır. Sosyal ağ denilince ilk sıralarda Facebook, Twitter ve Google Plus akla gelmektedir. SOSYAL AĞLARI KULLANIRKEN Milyonlarca kişinin yer aldığı sosyal ağları kullanırken çok dikkatli olmamız gerekir. Yanlışlıkla paylaştığımız veya yanlış kişilerle paylaştığımız bir bilgi bir anda milyonlarca kişiye ulaşabilir. KİŞİSEL BİLGİLERİNİZİ HERKESLE PAYLAŞMAYIN Kötü niyetli kişilerin eline geçtiğinde olumsuz sonuçlar doğurabilecek telefon numarası, doğum tarihi ve yaş T.C kimlik numarası e-posta adresi gibi bilgileri herkesle paylaşmayın. HERŞEYİ HERKESE AÇIK PAYLAŞMAYIN Aile, arkadaşlar, yakınlar gibi gruplar oluşturarak yapacağınız paylaşımları görecek kişileri belirleyin. Ailenize ait fotoğrafları yakınlarınızın görmesini isteyebilir fakat arkadaşlarınızın görmesini istemeyebilirsiniz. TANIMADIĞINIZ KİŞİLERLE İLETİŞİME GEÇMEYİN Arkadaşlık teklifi gönderen tanımadığınız kişilerin tekliflerini kabul etmeyin. Unutmayın, bu kişinin zannettiğiniz kişi olduğundan asla emin olamazsınız. Siz de tanımadığınız kişiye arkadaşlık teklifi göndermeyin. GÜÇLÜ ŞİFRE OLUŞTURUN Sosyal ağ hesaplarınızı güçlü şifreler ile koruyun. Unutmayın, hesabınız ele geçirilirse yapılan tüm paylaşımlardan siz sorumlu olursunuz. PAYLAŞIMLARA DİKKAT! Telif hakkıyla korunan içerikleri (müzik, vidyo, fotoğraf, program) asla paylaşmayın. Herhangi bir kişiye veya kuruma hakaret, küfür etmeyin, kötü ve aşağılayıcı sözler kullanmayın. Bunlar bilişim suçlarına girdiğinden hiç beklemediğiniz cezalar ile karşılaşabilirsiniz DİJİTAL KİMLİK İnternet ortamında sanal olarak oluşturulan kimlik kartıdır. Dijital kimliğiniz ad, soyad gibi kişisel bilgilerin yanısıra eğitim durumu, iletişim bilgileri, ilgi alanları ve iş deneyimleri gibi bilgileri de içerir. Dijital kimliğinizi ücretsiz oluşturabileceğiniz servislerden en bilineni LinkedIn dir. Dijital kimliğiniz sayesinde sanal özgeçmişinizi (CV) oluşturarak işverenlerin sizinle iletişime geçmesini sağlayabilir ya da iş arayanlar ile bağlantı kurabilirsiniz.