ONAY. Bu Bitirme Ödevi aşağıda adı geçen jüri üyeleri tarafından Kabul Edilmiştir /Edilmemiştir.../../ 20..

Transkript

1 ONAY Bu Bitirme Ödevi aşağıda adı geçen jüri üyeleri tarafından Kabul Edilmiştir /Edilmemiştir.../../ 20.. Danışman : Üye : Üye :

2 TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa No Tablo1. Mobilya Sektöründe İstihdam Edilen İşçi Sayısına Göre İşyeri Sayıları..21 Tablo2. Mobilya Sektörünün İllere Göre Dağılışı..22 Şekil 1. : Hızar Makinesi...11 Şekil 2. Zımpara Makinesi..11 Şekil 3. Zımba Makinesi.11 Şekil 4. Soket Çakma Tabancası.12 Şekil 5. Havalı Matkap Makinesi 12 Şekil 6. Planya Makinesi.12 Şekil 7. Kapitone Makinesi.13 Şekil 8. Kumaş Kesme Makinesi 13 Şekil 9. Dikiş Makinesi..13 Şekil 10. Kumaş Ölçüm Makinesi.14 Şekil 11. Nokta Kaynak Makinesi.14 Şekil 12. Sabit Dikey Matkap 14 Şekil 13. Otomatik Demir Hızar Makinesi 15 Şekil 14. Tozlardan Etkilenme..27 Şekil 15. Solventlerden Etkilenme Yolları 28

3 İÇİNDEKİLER Sayfa No ONAY TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 1 2. DÜNYADA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ 2 3. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÜLKEMİZDEKİ GELİŞİMİ Osmanlı Dönemi Cumhuriyet Sonrası Dönem ve Günümüz 4 4. İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ BİLGİLER VE TANIMLAR İş Sağlığı ve Güvenliği İş Güvenliğinin Önemi İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı İşçi Sağlığı İş Kazası Kaza 7 5. MESLEK HASTALIKLARI 8 6. AHŞAP VE MOBİLYA ATÖLYELERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ Mobilya ve Tarihi Gelişimi 9 7. AHŞAP VE MOBİLYA ATÖLYELERİNDE VERİLECEK İŞ GÜVENLİĞİ 10 EĞİTİMLERİ AHŞAP VE MOBİLYA ATÖLYELERİNDE KULLANILAN MAKİNELER Hızar Makinesi Zımpara Makinesi Zımba Çakma Makinesi Soket Çakma Tabancası Havalı Matkap Makinesi Planya Makinesi Kapitone Makinesi Kumaş Kesme Makinesi 13

4 8.9. Dikiş Makinesi Kumaş Ölçüm ve Kontrol Makinesi Nokta Kaynak Makinesi Sabit Dikey Matkap Sulu Otomatik Demir Hızar Makinesi AHŞAP VE MOBİLYA İMALAT SEKTÖRÜNDE KAZALAR 16 HASTALIKLAR VE TEHLİKELER Kazalar İŞ KAZALARININ OLUŞ NEDENLERİ Güvenliğe aykırı hareketlerden bazıları şunlardır Güvenliğe aykırı şartlardan bazıları şunlardır İŞ KAZALARININ MEYDANA GETİRDİĞİ ZARARLAR Görünen Zararlar Görünmeyen zararlar İŞ KAZALARINDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ TEZGAHTA EL ALETLERİ İLE ÇALIŞIRKEN Yangından korunmak için HASTALIKLAR VE TEHLİKELER Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar Biyolojik Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar MOBİLYA SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SORUNLARI TOZLARDAN ETKİLENME Ağaç tozlarının neden olabileceği başlıca sağlık sorunları SOLVENTLER ( MESLEKİ ETKİLENME YOLLARI ) Solventlerle Çalışmada Alınması Gereken Önlemler GÜRÜLTÜ Gürültüyü Teknik Yönden Azaltmak İçin KAS VE İSKELET SİSTEMİ BOZUKLUKLARI Elle Taşıma İşleri GENEL İŞ GÜVENŞİĞİ KURALLARI İşyerinin Temiz ve Düzenli Tutulması El aletleri 32

5 20.3. Tezgahlar Basınçlı Hava Kaldırma Araçları Yangında Yapılması Gerekenler Yaralanma Halinde Yapılması Gerekenler Mekanik Atölyelerde Kişisel Koruyucu donanımlar KİŞİSEL RİSKLER ve MARUZİYET DEĞERLERİ Toz Ölçümü Gürültü Ölçümü Termal Konfor Ölçümü Aydınlatma Ölçümü KAYNAKLAR 39

6 1. GİRİŞ Tüm dünyada ve ülkemizde mobilya sektörünün hızla geliştiği, büyüdüğü ve kendini yenilediği bu dönemde, ülkemiz mobilya sektöründe de gelişmeler ve yenilik hareketleri devam etmektedir. Sektörün gelişmesi ve daha verimli hale gelmesinde iş sağlığı ve güvenliği vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Mobilya sektöründe en çok karşılaşılan iş sağlığı ve güvenliği sorunları kazalardan kaynaklanmaktadır. Makineler kullanılırken duruş bozuklukları, kas-iskelet sistemi ile ilgili rahatsızlıklara neden olmaktadır. Ayrıca sektörde çalışanlar yoğun olarak toza ve kimyasal maddelere maruz kalmaktadırlar. Mobilya sektöründe görülen kazalar ve meslek hastalıklarını önlemek konusunda öncelikle makinelerde ve ortamda alınacak önlemlerin, eğer bu başarılamazsa Kişisel Koruyucu Donanımların kullanımının büyük önemi vardır. Öncelikle işçiler kullandıkları makineler ve ortamdaki riskler konusunda eğitilmeli, risk analiz yöntemleri kullanılarak görülen ve görülmesi muhtemel kazaların nasıl ortadan kaldırılabileceği incelenmelidir. Eğer var olan tehlikeler ortadan kaldırılamıyorsa o zaman bu tehlikelerle karşılaşma riski azaltılmalıdır. Bu tehlikelerle karşılaşıldığında sakatlanma ve yaralanma riskini aza indirmek için ise kişisel koruyucu donanımların uygun kullanımının büyük önemi vardır. 1

7 2. DÜNYADA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ Hastalığın daha evrensel olması ve iş kazalarını "yapılan işin gereği" olarak kabul edip hafife alınması nedenleriyle hastalıklara duyulan ilginin geçmişi daha eskidir. Meslek hastalıklarına olan ilgi, antik Yunan dan başlar. Hipokrat (MÖ ) madenlerdeki kurşun zehirlenmesi üzerinde durmuş ve Romalı Pliny (MS 23-77) kurşun ve kükürdün zehirli etkilerini ele alarak, ilk kişisel korunma aracı olan deri maskeleri yapmıştır. MS 2. yüzyılda, Yunanlı doktor Galen kurşun zehirlenmelerinin patolojisini ve bakır ocaklarındaki asit buharlarının zararlarını incelemiştir. Orta çağda bilimle birlikte bu tür çalışmalar da durmuş, Rönesans (MS ) meslek hastalıkları ile ilgili çalışmaların devam ettiği bir dönem olmuştur. Konuya ilişkin yasal düzenlemelerin dönüm noktası, Percival Pott un baca temizleyicilerinin kanser hastalığına yakalanmaları üzerine yapmış olduğu çalışmalar sonucu İngiliz Parlamentosu nun 1788 de Baca Temizleyicileri Yasası ve 1833 yılında İngiliz Fabrikaları Yasasının çıkarılmasıdır. İş sağlığı ve güvenliğinin ciddi biçimde ele alınması ve yasal düzenlemelere gidilmesi, 19. yüzyıldan sonradır de çıkartılan Çıraklık Sağlık ve Ahlak Yasası ile çırakların horlanmasına ve emeklerinin kötüye kullanılmasına engel olunmaya çalışılmıştır e kadar yasak olan sendikal etkinlikler yasallaşmış ve kölelik kaldırılmıştır. (1833) On dokuzuncu yüzyıldan itibaren sanayi devriminin yarattığı olumsuz çalışma koşullarının düzeltilmesinin sağlanması amacıyla, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yasaların hazırlanması ve yaptırımlar uygulanması konusunda çeşitli etkinliklerde bulunmuşlardır. Sosyal güvenlik ilkeleri on dokuzuncu yüzyılda yaygınlaşmış, çeşitli sigorta kurumları kurulmuş ve iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası uygulanmaya başlanmıştır. Dünyadaki meslek hastalıkları ve iş kazalarının önlenmesine yönelik çalışmalarda sendikaların katkıları yanında, 1919 yılında faaliyetine başlayan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) "Milletler Cemiyeti"ne bağlı olarak bu konuda önemli çalışmalar yapmış ve 1946 yılında ise Birleşmiş Milletler ile imzaladığı anlaşma sonucu bir uzmanlık kuruluşu durumuna gelmiştir. Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO) ile Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve bu kuruluşlarla işbirliği yapan birçok kuruluş, işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir. Ülkemizin de üyesi bulunduğu Uluslararası Çalışma Örgütü'nün 2

8 kimyasal maddeler için saptadığı "işyerlerindeki maruz kalma değerleri" ve işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili alınan kararlar ve oluşturulan "uluslararası sözleşmeler" bu konudaki sorunların çözümüne katkılar sağlamıştır 3

9 3. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÜLKEMİZDEKİ GELİŞİMİ 3.1. Osmanlı Dönemi Konunun ülkemizdeki gelişimini ise Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri olmak üzere iki ayrı dönem itibarı ile incelemeliyiz. Sanayileşmenin henüz oluşmadığı ve fabrika denilecek büyüklükte işyeri sayısının çok az olması bu konudaki çalışmaların gecikmesine neden olmuştur. Osmanlı döneminde konuya ilişkin önemli gelişmelerin olduğundan söz edemeyiz. Bu döneme ilişkin önemli yasaların 1865 yılında Ereğli kömür havzalarında çalışan işçilere yönelik olarak çıkarılan "Dilaver Paşa Nizamnamesi" ve yine aynı işkoluna yönelik olarak 1869 yılında çıkarılan Maadin Nizamnamesidir Cumhuriyet Sonrası Dönem ve Günümüz Cumhuriyet dönemine bakıldığında, 1921 yılında 151 sayılı " Ereğli Havza-i Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna müteallik Kanun" kömür işçilerinin çalışma şartları, iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili ilk yasadır yılında 394 sayılı yasa çalışanlara hafta tatilini getirmiştir. Daha sonra ise 1935 yılında milli bayram ve genel tatil günleri hakkındaki yasa da yürürlüğe girmiştir yılında 818 sayılı Borçlar yasası, iş kazası meslek hastalıkları ile ilgili hukuki hükümler getirmiştir yılında çıkarılan Belediyeler Yasası ise denetim konusunda hükümler içermektedir yılında çıkarılan 1593 sayılı "Umumi Hıfzıssıhha Kanunu" ve 1937 yılında çıkarılan 3008 sayılı İş Yasası bu konuda çıkarılan önemli yasalardır. Bu yasalara dayalı çok sayıda tüzük ile detaylar ve uygulamalar belirlenmiştir yılında Çalışma Bakanlığını kurulması İş güvenliği ve İş sağlığı konusunda en önemli aşama olarak görülmektedir yılında 4792 sayılı" İşçi Sigortaları Kurumu Yasası"da önemli bir aşamadır sayılı İş Yasası, 1967 yılında 931 sayılı yasayla yürürlükten kaldırılmış, bunun yerine ise 1971 tarihinde 1475 sayılı İş Yasası gelmiştir. Bu yasa uzun bir süre yürürlükte 4

10 kalmış ve bu yasaya dayanarak birçok tüzük ve yönetmelikte çıkarılmıştır. Son olarak 2003 tarihinde 4857 sayılı İş Yasası yürürlüğe girmiştir yılında yürürlüğe giren 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası işçilere çeşitli risklere karşı güvenceler getirmiştir. Bu yasa 2003 yılında çıkarılan 4958 sayılı yasayla değiştirilmiştir. Son olarak da tarihli 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası kabul edilmiştir 5

11 4. İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ BİLGİLER VE TANIMLAR 4.1. İş Sağlığı ve Güvenliği İş Sağlığı ve Güvenliği; işin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır İş Güvenliğinin Önemi Dünyada ve ülkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak özellikle iş yerlerinde çalışan kişilerin güvenliği ile ilgili bir takım sorunlar ortaya çıkmıştır. Bir takım tedbirleri önceden alarak iş yerlerini güvenli hale getirmek gerekmektedir 4.3. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak Çalışanları çalışma ortamından kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerine karşı korumak Çalışanların sağlık, güvenlik ve refahını sağlamak ve geliştirmektir. Üretimin devamlılığını sağlamak Verimliliği artırmak Çalışanlara en yüksek sağlıklı ortam sunmak, Çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden onları korumak, İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu sağlamak, İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza indirebilmek, Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak, 6

12 4.4. İşçi Sağlığı Bütün mesleklerde çalışanların sağlıklarını sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en üst düzeyde tutmak, çalışma koşullarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak üzere kurulmuş bir tıp dalıdır 4.5. İş Kazası İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaya iş kazası denir Kaza Güvenli olmayan ortamdan ve hareketlerden dolayı bir fonksiyonu veya işlemi kesintiye uğratan, önceden planlanmamış olaydır. 7

13 5. MESLEK HASTALIKLARI Meslek hastalığı, belirli bir meslek ya da sanayi kolunda çalışanlarda, işin niteliğinden ya da çalışma koşularından dolayı, bedensel ya da ruhsal bütünlüğün bozulmasıyla ortaya çıkan hastalıkların ortak adı. İş kazası ile meslek hastalığı arasındaki temel fark, ilkinde ani bir gelişmeye yol açan bir olay bulunmasına karşılık, ikincisinde sağlığın tedrici bir gelişme sonucunda bozulmasıdır. Meslek hastalıkları çoğunlukla kronik seyirli hastalıklardır ve uzun süreli etkilenme sonucunda meydana gelir. Bu yüzden meslek hastalığı tanımında bazı mesleklerde çalışıyor olmanın yanı sıra, belirli bir işyerinde uzunca bir süreden beri çalışıyor olma özelliği yer almalıdır. 8

14 6. AHŞAP VE MOBİLYA ATÖLYELERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ 6.1. Mobilya ve Tarihi Gelişimi İnsanlar çok eski tarihlerden itibaren ağaçların dallarını ve gövdelerini kullanarak eşya yapmışlardır. Bu dallar ve kalın gövdeler şekle sokulmaya çalışılırken insanların icat ettiği kesici aletler işi kolaylaştırmıştır. Yemek yerken kullanılan kaplar, kaşıklar, avlanırken kullanılan sivri uçlu oklar ve diğer basit eşyalar ahşap materyale şekil verilerek yapılmıştır. Tarih içinde yeni bulunan aletler, teknikler ve tecrübe ile imal edilen eşyaların çeşitliliği artmış ve insanların istedikleri şekli tahtaya vermeleri daha kolay hale gelmiştir. Zaman ilerledikçe insanların evlerinin ve evlerinde kullandıkları eşyaların ahşap olması marangozluk ve mobilyacılık mesleğini doğurmuştur. Makineleşmenin az olduğu dönemlerde, mekanik basit aletlerin kullanımı ile, daha çok el işçiliğine dayanan ürünler üretilmiştir. Ancak sanayi devrimi ile birlikte, mobilyacılık sektöründe kullanılan makineler da değişmiştir. Kısa bir süre içinde tahtaları kesen, onlara istenilen şekli veren, yüzeylerini zımparalayarak pürüzsüz hale getiren makineler yapılmıştır. Günümüzde de bu makineler, teknoloji ilerledikçe geliştirilmekte ve ahşaba şekil vermek konusunda daha çok imkanı marangozlara tanımaktadır. Bütün bu gelişmelere rağmen bu sektör, sanatın ve el emeğinin hala çok değerli olduğu bir sektördür. Makineler, standartlaştırılmış bazı işlemleri yerine getirmektedir ancak arzu edilen şeklin tasarlanması ve bu makineler yardımıyla hayata geçirilmesi önemli ölçüde ustalığa bağlıdır. Mobilyacılık sektöründe tahtaya şekil verilirken kullanılan aletlerin ve makinelerin tamamı, son derece tehlikelidir. Hemen hepsi kesici, düzeltici, inceltici ve koparıcı dişliler, testereler ve bıçaklarla çalışır. Ayrıca bu makinelerin tamamen otomatize olmaması, işin elle yapılmasını gerektirdiğinden, kaza tehlikelerini de beraberinde getirmektedir. Gelişmiş ülkelerde de, az gelişmiş ülkelerde de, genellikle mobilyacılık sektöründe faaliyet gösteren firmalar, küçük ölçeklidir. ABD de bile sektördeki firmaların %86 sı 50 den az işçi çalıştırmaktadır. 9

15 7. AHŞAP VE MOBİLYA ATÖLYELERİNDE VERİLECEK İŞ GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİ Genel bir çerçeve ile bakıldığında iş yerinde çalışanlar eğitime zorunlu tutulmalıdır.ahşap ve mobilya atölyelerinde verilen eğitimler şu şekilde olmalıdır ; 1. Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları 2. İş kazaları ve meslek hastalıklarının sebepleri ve iş yerindeki riskler 3. Kaza,yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması 4. İş ekipmanlarının güvenli kullanımı 5. Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları 6. Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler. 7. Kişisel koruyucu donanımlar 8. Operatör eğitimleri 9. İş yerinde güvenli ortam ve sistemleri kurma 10. Taşıma ve kaldırma 11. Kişisel koruyucu alet kullanımı 12. Ekranlı ekipmanlarla çalışma 13. Uyarı işaretleri 14. Kimyasal fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya çıkan riskler 15. Temizlik ve düzen 16. Yangın olayı ve yangından korunma 17. Temel konfor şartları 18. Ergonomi 19. Elektrik tehlikeleri riskleri ve önlemleri 20. İlk yardım, kurtarma 10

16 8. AHŞAP VE MOBİLYA ATÖLYELERİNDE KULLANILAN MAKİNELER Günümüzde makinelerin yardımıyla hemen hemen her işin daha kolay yapılabildiğini biliyoruz.makinelerin günlük yaşantımızda büyük bir yer kapladığı dönemde mobilya sektöründe insan gücünün yanı sıra bir çok makinelerden yararlanılmaktadır.bu makinelerin en çok kullanılanları ise şunlardır : 8.1. Hızar Makinesi Şekil 1: Hızar Makinesi 8.2. Zımpara Makinesi Şekil 2 : Zımpara Makinesi 8.3. Zımba Çakma Makinesi Şekil 3 : Zımba Makinesi 11

17 8.4. Soket Çakma Tabancası Şekil 4 : Soket Çakma Tabancası 8.5. Havalı Matkap Makinesi Şekil 5 : Havalı Matkap Makinesi 8.6. Planya Makinesi Şekil : 6 Planya Makinesi 12

18 8.7. Kapitone Makinesi Şekil 7 : Kapitone Makinesi 8.8 Kumaş Kesme Makinesi Şekil 8 : Kumaş Kesme Makinesi 8.9. Dikiş Makinesi Şekil 9 : Dikiş Makinesi 13

19 8.10. Kumaş Ölçüm ve Kontrol Makinesi Şekil 10 : Kumaş Ölçüm Makinesi Nokta Kaynak Makinesi Şekil 11 : Nokta Kaynak Makinesi Sabit Dikey Matkap Şekil 12 : Sabit Dikey Matkap 14

20 8.13. Sulu Otomatik Demir Hızar Makinesi Şekil 13 : Sulu Otomatik Demir Hızar Makinesi 15

21 9. AHŞAP VE MOBİLYA İMALAT SEKTÖRÜNDE KAZALAR HASTALIKLAR VE TEHLİKELER 9.1. Kazalar Ahşap ve mobilyacılık sektöründe en çok karşılaşılan sağlık sorunları, kazalardan kaynaklanmaktadır. Bu kazalar genellikle genç ve deneyimsiz işçiler arasında daha sık görülmektedir. Sektörün yapısı itibariyle, çalışanların mesleki bir eğitime tabi olmuş olma oranlarının düşük olması ve işin makine başında öğrenilmesi kaza riskini arttırmaktadır. Bu kazaların önemli bir bölümü sıradan sıyrıklar ve kesiklerden oluşmaktadır. Ancak sıyrıkların ve kesiklerin enfeksiyon kapması sonucu ciddi hastalıklar da ortaya çıkabilir. Bunlarla birlikte kullanılan makinelerin keskin olması ellerin ve parmakların kopmasına(ampütasyon) da neden olabilir. Ayrıca makineler kullanılırken duruş bozuklukları, kas-iskelet sistemi ile ilgili rahatsızlıklara neden olmaktadır. Tarihin ilk çağlarından itibaren, ağaç kökleri ve dallarından, önemli eşyalar yapılmaya başlanmıştır. İlk başlarda ağaçlar ateş için kullanılırken, sonrasında barınaklar için kullanılmış ve ardından da kaşık çatallar da dahil olmak üzere pek çok gereç ağaçlardan faydalanılarak yapılmaya başlanmıştır. İlk zamanlar bu eşyalara elle şekil verilmeye ve sivri uçlu kesici aletlerle yontulmaya çalışılırken zaman ilerleyip de teknoloji geliştikçe bu aletler de gelişmeye başlayarak makineleşmiştir. Ancak her ne kadar makineler kullanılsa da bu makinelere el ile destek verilmesi, mobilya üreticilerinin ve işçilerinin iş kazalarına sebep olmaktadır. Mobilya üretimimiz zamanla gelişmiş, üretilen mobilya eşyalar geliştirilmiştir ancak mobilya yapımında kullanılan makineler, ağaçlardaki fazlalıkları kesmekte, kopartmakta ve onlara şekil vermektedir. Bu nedenle de el ile mobilya üretiminde kullanılan makinelerin teması gittikçe yoğunlaşmaktadır. Bu temaslar sonucunda el kesilmeleri ya da parçaların, mobilya işçilerinin gözlerine gitmesi gibi sorunlarla karşılaşılabilmektedir. 16

22 10. İŞ KAZALARININ OLUŞ NEDENLERİ Kazaların oluş nedeni, kazadan hemen önceki güvenliğe aykırı hareket ve ortamın taşıdığı koşullardır. Bunların oluşumunun nedenleri şunlardır. 1. Çalışan kişinin psikolojik durumu (Çevre - aile, ev ile ilgili gaileler) 2. Çalışanların kusurları : a. Nasıl kullanıldığını, taşındığını v.b. bilmemek. b. Uygunsuz hal ve hareketlerin meydana getireceği tehlikeleri bilmemek. c. Doğuştan veya sonradan olmuş bedeni ve ruhi yetersizlikler 3. Güvenliğe aykırı hareket ve şartlar 9.1. Güvenliğe aykırı hareketlerden bazıları şunlardır a. Bir işte yetersiz olarak çalışmak b. Kendine ait olmayan işe karışmak c. Uygun olmayan hızda çalışmak d. Güvenlik önlemlerini işlemez hale getirmek e. Yeteri kadar güvenli olmayan araçları kullanmak f. Araçları güvenlik önlemi almadan kullanmak g. Güvenliği düşünmeden, yığınak, doldurma, boşaltma, taşıma, karıştırma v.b. işlemler yapmak. h. Tehlikeli ve hareket halindeki araçlar üzerinde çalışmak i. Kaba şaka yapmak, kızdırmak v.b Güvenliğe aykırı şartlardan bazıları şunlardır. a. Koruyucusuz alet, araç ve makineler b. Koruyucunun yetersizliği c. Kusurlu araç, makine, alet ve gereçler d. Kusurlu enerji elektrik, yakıt v.s. e. Uygun olmayan ışıklandırma, ısıtma ve havalandırma 17

23 11. İŞ KAZALARININ MEYDANA GETİRDİĞİ ZARARLAR İş kazalarının meydana getirdiği zararları ikiye ayırabiliriz Görünen Zararlar a. Çalışanların sağlığı ile ilgili meydana gelen zararlar yaralanma kırılma, kopma vb b. Makine, alet ve donanımların hasarı, c. İş parçalarının bozulması, d. Atölye binasının zarar görmesi Görünmeyen zararlar a. İş zamanı kaybı b. Tedavi, onarım, yapım, masrafları c. Moral bozukluğu ile verimin düşmesi d. İş yeri itibarının düşmesi 18

24 12. İŞ KAZALARINDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ İş kazalarını ve yangınları önlemek için aşağıdaki önlemler alınmalıdır. 1. Uygun iş elbisesi ile çalışınız. 2. Talaş ve kıvılcım sıçratan makinelerde çalışırken gözlük kullanınız. 3. Atölyeyi, makineleri, aletleri, tezgahları daima temiz bulundurunuz. 4. Tasarruf temizlik ve düzenin sağlanması için konulmuş kurallara uyunuz. 5. iş parçalarını uygun yerlere ve düzgün istif ediniz. 6. Ağır, büyük ve uzun iş parçalarını taşırken, işlerken personelden yardım isteyiniz 7. Saklanması gereken gereç, yedek parça ve takımları uygun dolap veya raflara düzenli yerleştiriniz. Dolap kapaklarına içindeki gerecin cinsini yazınız. 8. Kullanmasını bilmediğiniz makineleri ve aletleri kullanmayınız. 9. Makinelerde çalışırken güvenlikle ilgili kurallara uyunuz. 10. Makinelerin elektrik bağlantılarını, (fiş kordon gibi) dikkatle tutunuz. 11. Elektrikli el makinelerini, yanıcı gaz bulunan ve ıslak ortamda kullanmayınız. 12. Makinelerde çalışmaya başlamadan önce makinenin kesicilerini ve koruyucularını kontrol ediniz. Arızalı ve kusurlu makinelerde, kör ve kırık kesicilerle çalışmayınız. 13. Makinenin bir elemanı değiştirilirken veya onarılırken, şalteri kapatınız. Fişlerini çekiniz, uygunsa sigortasını veya motor kayışını çıkarınız. 14. Çalışmaya başlamadan.. makine üzerinde bulunan takımları, kesicileri ve diğer avadanlıkları kaldırınız. 15. Kombine makinelerde çalışırken, aynı makinede çalışan kişilerin güvenliğine dikkat ediniz. Kullanılmayan kesicilerin koruyucu kapaklarını kapatınız. 16. Makinede çalışırken anormal ses veya koku duyulduğunda şalteri kapatınız. Yetkiliye haber veriniz, makine tamamen durmadan el sürmeyiniz. 17. Hatalı çalışan personeli, dikkatli bir şekilde yanına giderek uyarınız. 18. Arızalı veya onarım amacı ile bekletilen makinenin üzerine uygun bir şekilde uyarı levhası koyunuz. 19. Makinelerin elektrik topraklamasını yaptırınız. 20. Atölye içinde normal şartlarda koşmayınız, yüksek sesle bağırmayınız.21. Dalgın ve huzursuz iken çalışmayınız. Yasaklanmış işleri yapmayınız. 19

25 13. TEZGAHTA EL ALETLERİ İLE ÇALIŞIRKEN 1. iş parçasını tezgâha bağladıktan sonra işleyiniz. 2. Her aleti ait olduğu işlemlerde kullanınız. 3. Körelmiş ve kusurlu aletlerle çalışmayınız. 4. Tezgâhın üzerindeki gereksiz aletleri kaldırınız. 5. Tezgâhın üzerini temiz ve düzenli bulundurunuz Yangından korunmak için 1. Atölyenin bütün bölümlerini, yapılacak bir temizlik planına göre her gün temizleyiniz. Talaşları atölyeden uzaklaştırınız. 2. Yağlı bez ve üstüpüleri ağzı kapalı metal kutularda saklayınız. 3. Atölye içinde sigara içilmesine izin vermeyiniz. 4. Kıvılcım çıkaran makinelerin etrafını temiz tutunuz, motorların tozlarını temizleyiniz. 5. Elektrikle ilgili tesisat ve onarımları yetkili kişilere yaptırınız. 6. Akşam atölyeden ayrılmadan atölyenin elektriğini ana panodan kapatınız. 7. Alevle yanan ısıtıcıların bulunduğu yerlerde vernik, tiner, ispirto v.b. maddeleri ulundurmayınız 8. Isıtma amacı ile soba kullanılıyorsa a. Çevresinde önlem alınız. b. Akşam, tamamen söndürmeden atölyeden ayrılmayınız. c. Yakıtını uygun şekilde koruyunuz, kullanınız. d. Borularını ve bacaları sık sık temizleyiniz (Ayda bir defa) 9.Yangın söndürme araçlarını daima kullanmaya hazır durumda bulundurunuz. b. Bu araçları kolay alınabilecek şekilde yerleştiriniz. c. Atölye içinde uygulanabilir bir yangın söndürme görev planı yapınız. Gerektiğinde bu araçların nasıl kullanılacağını öğreniniz, öğretiniz. d. Yangın söndürme uygulaması yapınız. (1 yılda en az bir defa) 20

26 14. HASTALIKLAR VE TEHLİKELER Meslek hastalıklarını kişinin, işi sebebiyle maruz kaldığı şartlar dolayısıyla sağlık durumunda meydana gelen bozukluklar ve aksamalar şeklinde tanımlayabiliriz. İş kazası ile meslek hastalığı arasındaki temel fark, ilkinde ani bir gelişmeye yol açan bir olay bulunmasına karşılık, ikincisinde sağlığın tedrici bir gelişme sonucunda bozulmasıdır. Tarım işçilerinde, güneşe aşırı maruz kalmaktan, deri kanseri ; tahılla uğraşmaktan aktinomikoz; at ve büyükbaş hayvanlarla ilgilenmekten şarbon, verem; fiziki gerilmelerden ötürü de sayısız ağrı ve sancı çeşitleri, dalgıçlarda caisson hastalığı (vurgun), cam üfürücülerinde katarakt (göze perde inmesi) rahatsızlıklarını meslek hastalıklarına örnek verebiliriz. Fibazine'de yer alan bu ayki köşemizde ülkemizde yaygın ve önemli imalat sektörlerinden biri olan mobilya sektöründe çalışan işçilerin maruz kaldıkları meslek hastalıklarının neler olduğunu, işyerlerinde bu risklerin önüne geçilebilmesi için olması ve alınması gereken önlemlerin neler olduğunu irdeleyeceğiz, aynı zamanda çalışanları sigorta güvencesi altına almadan önce işçi sağlığı ve güvenliği açısından sigortacı olarak bizlerin bilmesi gereken konuları işleyeceğiz. Mobilya sektörü ülkemizin yaygın en önemli imalat sektörleri arasında yer almaktadır. Ülkemizdeki mobilya sektöründe küçük ölçekli işletmeler ağırlıktadır, ülkemizde işyeri ve sigortalı işçi bu sektörde çalışmaktadır ( Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2008 yılı çalışma hayatı istatistikleri ). TABLO 1 : Mobilya sektöründe istihdam edilen işçi sayısına göre işyeri sayıları 21

27 Mobilya işçileri genellikle bu işin eğitimini ya hiç almamaktadırlar ya da eğitimi direk makinelerin başında almaktadırlar. Bu durum ise, mobilya işçilerinin iş kazalarına maruz kalmalarının nedenlerini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Her meslekte olduğu gibi, mobilyacılık ve marangozluk mesleğinde de iş kazalarına sebebiyet vermemek için, işin eğitiminin doğru bir şekilde verilmesi gerekmektedir gençlere. Mobilya yapımının gerçekleştirilmesi ve makinelerle çalışılmasının sonrasında sıra mobilyanın boya işlemine gelmiştir. Mobilyanın boyanması işlemi en zararsız işlem olabileceği gibi, sağlığa en çok zarar veren işlemlerden bir tanesi de olabilir. Boyalar kimyasal maddeler ile üretilmektedir. Solunduğunda akciğerlere ciddi zararlar verir. Bu solunan zehirli boya astım, bronşit hatta akciğer kanserine dahi yol açabilir. Boyahanenin yeterli havalandırılması işçi sağlığı açısından hayati öneme haizdir. Sadece boyahanede değil aynı zamanda zımparalama işlemi sırasında ortaya çıkan tozda işçi sağlığına büyük zarara verir. Zehirlenme boyacılık sektöründe en sık görülen rahatsızlıktır. Baş dönmesi, mide bulantısı gibi belirtileri vardır. Zehirlenmeden korunmak için koruyucu maske takılmalı, ortam iyi havalandırılmalı, aspiratörler açık tutulmalı, belli aralıklarla sağlık muayenesi olunmalı ve sık sık süt ve süt ürünleri (yoğurt ayran) tüketilmelidir. TABLO 2 : Mobilya sektörünün illere göre dağılımı Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar Tahta kesilirken, şekillendirilirken, baskılanırken, zımparalanırken ve cilalanırken tahta tozuna sunuk (maruz) kalınır. Bu tozların etkileri, sunuk kalınan süre ve toz parçacıklarının büyüklüklerine göre değişiklik gösterir. 22

28 Gözler, bu tozlar nedeniyle kızarabilir, alerjik reaksiyon gösterebilir. Cilt ve gözeneklerin de bu tozlarla kaplanması kontak dermatite neden olabilir.bu tozlar en çok solunum yollarını etkiler. Nefes alırken bu tozların burun boşluklarına, akciğerlere ve sinüslere gitmesi bazı hastalıklara neden olmaktadır. Burun alerjik reaksiyon gösterebilir ve sürekli salgı üretir ki bu da sürekli akıntıya neden olur. Astım ve bronşit en sık rastlanan rahatsızlıklardır. Kavak, kırmızı sedir, gül ağacı, tik ağacı, maun ve köknarın kontak dermatite neden olduğu bilinmektedir. Kavak, kırmızı sedir, gül ağacı ve maunun ayrıca astıma neden olduğu saptanmıştır. ABD, İngiltere, Hollanda, İtalya, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Avustralya da marangozluk yapanlar arasında nazal sinüs kanserinin görüldüğü rapor edilmiştir. Ancak özellikle ikinci dünya savaşından sonra bu ülkelerde kullanılan makinelerin ve teknolojilerin değişmesi ve bunlarla birlikte koruyucu önlemlerin arttırılması, ortamdaki tozu vakumla çeken aparatların yaygın kullanımı bu riski oldukça azaltmıştır. Ne var ki tozla birlikte, formaldehit ve asbestos gibi kanserojenlere de önemli ölçüde maruz kaldığı bilinen işçilerde akciğer kanseri riskinin çok daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Tahtalar, mobilya sektöründe işlenirken genellikle dışarıdan kimyasallar eklenir. Yapıştırıcılar, çözücüler, cilalar, insektisitler(böceklere karşı koruyucucu), fungisitler(mantarlara karşı koruyucu), su ve neme karşı koruyucular, boyalar, pigmentler ve vernikler, bunlardan bazılarıdır. Bunların neredeyse tamamı uçucudur ve tahta işlenirken veya ısıtılırken ve yakılırken ortamda açığa çıkabilirler. İçlerindeki en önemlileri tolüen, metanol, metil etil keton, n-butil alkol ve diklorometandır Biyolojik Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar Tahtalar, biyolojik bulaşıcıları taşıyor olabilirler. Ağaç kabuğunda yetişen küf ve mantar, alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Akçaağaç, kızılağaç ve mantar(cork)ağacının kabuklarında bulunan mantar sporlarını solumak ise akciğer hastalıklarına(suberosis, sequosis) neden olmaktadır. Daha önceki bölümlerde anlatıldığı gibi tahta tozları son derece tehlikeli olabilir. Bulunulan ortamda iyi bir havalandırma zorunludur. Bu yoksa ya da yeterli olmazsa tozlar ortalıkta uçuşacak ve sürekli çalışanlar tarafından solunulacaktır. Bunlarla birlikte yapıştırıcılar, vernikler, pigmentler, boyalar, tinerler ve çözücüler gibi solunulduğu zaman 23

29 ciddi rahatsızlıklar yaratan kimyasallar sektörde sürekli kullanıldığı için bütün bu sayılan risklere karşı solunum koruyucu maskeler ve eğer gerekiyorsa solunum cihazları kullanılmalıdır. Tozlar ve tahtalar kesilirken etrafa sıçrayan kıymık ve ince parçacıkların göze gelmesi durumunda körlüğe neden olabilecek kadar önemli yaralanmalar söz konusu olabilir. Bunu önlemek için öncelikle, tehlike ile işçiler arasına engeller konulması gerekir. Başarılı olunamazsa göz yaralanır ve gözün enfeksiyon kapması işleri daha da zor hale getirebilmektedir. Bunun için mutlaka göz koruyucu donanımlar olan gözlükler kullanılmalıdır Akciğer kanseri, yapısal olarak normal akciğer dokusundan olan hücrelerin gereksinim ve kontrol dışı çoğalarak akciğer içinde bir kitle (tümör) oluşturmasıdır. Burada oluşan kitle öncelikle bulunduğu ortamda büyür; daha ileriki aşamalarda ise çevre dokulara veya dolaşım yoluyla uzak organlara yayılarak (karaciğer, kemik,beyin vb. gibi) hasara yol açarlar. Bu yayılmaya metastaz adı verilir. Bir uzvun (kol veya bacağın) bir kısmını veya tamamını, tıbbi nedenlerden dolayı kesilmesine veya kopmasına ampütasyon denir. Damar hastalıkları, trafik kazaları, iş kazaları, tümörler, mikrobik hastalıklar, doğumsal anomaliler, yanıklar ve şeker hastalığına bağlı, daralmış olan damarlarda kan dolaşımı azalır. Beslenemeyen, oksijenlenemeyen doku giderek solar, soğur; şiddetli ağrılara neden olur. Deride ülserler denilen yaralar çıkar ve bu durum giderek o dokuda daha da ilerler ve nekroz denilen ölü dokuya veya kangrene çevrilir. Bu durumda, hastayı kurtarmak ve ölü dokunun ilerlemesini önleme amacıyla, tutulan uzvun kesilmesine karar verilir. Astım, solunum yollarının ataklar halinde gelen tıkanmaları ile kendini gösteren kronik bir hastalığıdır. Astımda solunum yollarının şişmesi ve tıkaçların oluşması sonucu havanın akciğerlere girip çıkması engellenir. Hastalar ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Ataklar sırasında öksürük, göğüste sıkışma hissi, solunumda hızlanma, hırıltı ve nefes darlığı olur. Astımlı hastalar çevredeki birçok maddeye astımlı olmayanlara göre daha duyarlıdır. Bu uyarılar hastalarda hırıltı ve öksürüğe yol açar. Bronşit, akciğerlere giden havayollarının iç yüzündeki zarın iltihaplanmasıdır. Akut ve kronik olarak iki gruba ayrılır. a. Akut Bronşit: Genellikle grip, kızamık, boğmaca veya tifo gibi hastalıklar sırasında görülür. 24