YENİ DEPREM YÖNETMELİĞİNDE YIĞMA BİNA TASARIMI VE DEPREM GÜVENLİĞİ DEĞERLENDİRMESİ İÇİN ÖNERİLER

Transkript

1 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR YENİ DEPREM YÖNETMELİĞİNDE YIĞMA BİNA TASARIMI E DEPREM GÜENLİĞİ DEĞERLENDİRMESİ İÇİN ÖNERİLER ÖZET: Fikret KURAN İnşaat Yüksek Mühendisi, akılar Genel Müdürlüğü, Ankara .kuran@vgm.gov.tr Deprem Yönetmeliği nin güncellenmesi ve Avrupa Birliği Yapı Standartları olan Eurocode 8 ile uyumlulaştırılmasına ilişkin ülkemizdeki çalışmalar halen devam etmektedir. Avrupa da en azla deprem tehlikesine sahip ülkelerden biri olan İtalya da, Eurocode 8 ve ulusal parametreler kullanarak 23 yılında ulusal yönetmelik hazırlanmıştır. İtalya da bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra ise, deprem tehlikesinin çok düşük olduğu bölgelerde dahi, yığma bina tasarımında zorluklar yaşanmış ve ulusal yönetmeliklerini 25 yılında güncellemek ihtiyacı doğmuştur. Yaşanan bu sorunlar karşısında, Avrupa da yığma binaların deprem davranışı hakkında deneysel ve analitik ar-ge çalışmalarına başlanılmıştır. Bu bakımdan 23 yılının sonunda son halini alan Eurocode 8 in yığma binaların tasarımına ilişkin kuralları güncelliğini kaybetmiştir. Yeni deprem yönetmeliğinde, yığma binalara ilişkin tasarım kurallarının Eurocode 8 ile aynı olması durumunda benzer sorunların ülkemizde de olması kaçınılmaz olacaktır. Bu makalede; Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, İtalya ve Yeni Zelanda gibi deprem tehlikesi yüksek, gelişmiş ülkelerdeki yönetmelikler karşılaştırılmakta, yeni deprem yönetmeliğinde yığma binaların tasarımı ve deprem güvenliğinin değerlendirilmesine ilişkin öneriler verilmektedir. ANAHTAR KELİMELER : Deprem Yönetmeliği, Eurocode 8, Yığma Bina 1.GİRİŞ Türkiye de yığma bina tasarımı son yıllarda çok azla olmamasına karşılık günümüzde halen yapılagelmektedir. Ayrıca mevcut yapı stokunun önemli bir kısmını yığma binalar oluşturmaktadır. Ülkemizde yapılan yığma yapılar çoğunlukla donatısız yığma ve kuşatılmış yığma olarak yapılmaktadır. Tüm modern deprem yönetmelikleri kat sınırlaması, minimum duvar kalınlığı, minimum duvar alanı, minimum mesnetlenmemiş duvar uzunluğu vb. geometrik koşulları içerdiğinden, yeni yapılacak yığma bina tasarımında mühendisin çok azla seçeneği bulunmamaktadır. Bu bakımdan yığma binaların tasarımı ile kapsamlı bilgi düzeyinde incelenen mevcut bir yığma binanın deprem güvenliğinin belirlenmesi hemen hemen eşdeğerdir (Magenes ve Penna, 211). Bu nedenle yığma binaların tasarımındaki kurallar mevcut binaların değerlendirilmesini de etkilemektedir. Ülkemizde halen deprem yönetmeliğinin yenilenme çalışmaları devam etmekte ve yeni yönetmeliğin Eurocode standartları ile uyumlu olması amaçlanmaktadır. Bilindiği üzere bina tasarımına ilişkin Eurocode standartlarının hazırlanması uzun yıllar sürmüştür. Son on yıldır ise Avrupa da birçok ülke, bu standartları ulusal parametrelerini hazırlayarak kullanmaya başlamıştır. Avrupa da deprem tehlikesinin en azla olduğu ülkelerden biri olan İtalya, 23 yılında kendi ulusal parametrelerini içeren ve Eurocode 8 i reerans alarak hazırladıkları yönetmeliği ülkelerinde kullanmaya başlamıştır. OPCM 3274 olarak isimlendirilen bu yönetmeliğin özellikle yığma yapı tasarımlarında kullanılmaya başlanılmasından sonra birçok sorunlarla karşılaşılmıştır. Eurocode 8 ve OPCM 3274 e göre tasarlanan 2 ve 3 katlı donatısız yığma binalar yer ivmesinin.1g hatta.5 g olması durumunda dahi deprem yükleri altında yeterli güvenliği sağlamamaktadır. Her iki yönetmeliğe göre deprem hesabı yapılmasına gerek olmayan basit yığma binalarda da aynı sorunla karşılaşılmıştır (Morandi ve Magenes, 28). Avrupa da göreli çok düşük deprem tehlikesi bulunan Belçika, Fransa, Almanya ve İsviçre gibi ülkelerde de benzer sorunlarla karşılaşılmıştır (Magenes ve Penna, 211). Bu sorunlara çözüm bulmak ve bu

2 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR tür binaların davranışını daha iyi ortaya koyabilmek için yığma binalarının tasarımı, değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi amaçlı Avrupa da araştırma projelerine başlanılmıştır. Bu projelerden bazıları FP6 ESECMaSE (24-28), Relius (25-28) ve EUCENTRE (25-21) olarak sıralanabilir. Bu projelerden elde edilen bilgiler ise henüz Eurocode 8 ve Eurocode 6 standartlarına yansıtılmamıştır. 2.DEPREM YÜKÜ AZALTMA KATSAYISI ve DAYANIM FAZLALIĞI ORANI KARAMLARI Modern tüm deprem yönetmeliklerinde doğrusal elastik deprem yükleri; % 5 sönüm oranına sahip doğrusal elastik tek serbestlik dereceli sistemin periyodu (T) ile tasarım depreminin etkisi altında oluşan toplam ivme arasındaki ilişkisini gösteren ve standardize edilen davranış spektrumundan elde edilmektedir. Elastik deprem yükleri, taşıyıcı sistem davranışının doğrusal elastik olması ve böylece sistemde hiçbir hasarın meydana gelmemesi durumunda söz konusu olabilir. Oysa şiddetli depremlerin etkisi altında elastik deprem yükleri çok büyük değerler alırlar ve bu değerlerle ekonomik bir bina tasarımı mümkün olmaz. Bu nedenle yeni yapılan binalarda kullanıcıların can güvenliğini sağlamak kaydıyla, şiddetli depremlerde bina taşıyıcı sisteminde belirli düzeyde hasara bilerek izin verilir. Diğer bir iadeyle, bina taşıyıcı sisteminin bazı elemanları doğrusal olmayan (nonlineer) davranış gösterecek biçimde tasarlanırlar. Kabul edilebilir hasarın olabilmesi için ise binanın taşıyıcı sisteminin belirli bir miktarda sünek ve enerji yutma kapasitesinin olması gerekmektedir (Aydınoğlu vd.,29). Nonlineer sistemi niteleyen iki temel parametreden birincisi Dayanım Azaltma Katsayısı dır. R y ile gösterilen bu katsayısı, lineer elastik dayanım talebinin ( F e ) kapasiteye ( F y ) oranıdır (Şekil 1). F R e y F y (1) 1 R (2 1) 2 y (2) R y 1( 1) T T S (3) Ra e e y d y d Ry. DFO (4) Süneklik Katsayısı olarak adlandırılan ve μ ile gösterilen ikinci temel parametre ise, nonlineer sistemin maksimum yerdeğiştirmesinin (u max ) akma yerdeğiştirmesine (u y ) oranıdır ( μ=u max /u y ). Doğal titreşim periyodu belirli bir sınır periyodundan daha uzun olan (T > T S ) göreli esnek sistemlerde, nonlineer sistemin maksimum yerdeğiştirmesi u max ile eşlenik lineer sistemin maksimum yerdeğiştirmesi u e birbirine yaklaşık olarak eşit olmaktadır (u max u e ). Bu özelliğe eşit yerdeğiştirme kuralı adı verilmektedir. Bu durumda Dayanım Azaltma Katsayısı, Süneklik Katsayısı na eşit olmaktadır (R y = μ) (Şekil 1-a). Doğal titreşim periyodu (T) belirli bir sınır periyodundan daha kısa olan (T < T S ) göreli rijit sistemlerde ise (deprem yönetmeliğinde tasarımda T S =T A, 7. bölümde ise güvenli tarata kalmak için T S =T B olarak alınmaktadır), nonlineer sistemin maksimum yerdeğiştirmesi u max, eşlenik lineer sistemin maksimum yerdeğiştirmesi u e den çok daha büyük olmaktadır (u max >> u e ). Böyle sistemlerde eşit enerji kuralı (Denk.2) geçerli olmaktadır (Şekil 1-b). Periyodu çok kısa olan rijit yapılarda eşit enerji kuralına göre hesaplanan R y değeri ise tasarımda güvenli olmamaktadır (Paulay and Priestly, 1992). Bu nedenle R y ile yapı periyodu arasında Denk.3 ile verilen ilişki tanımlanmıştır. Rijitliği sonsuza yaklaşan sistemde (T ), Dayanım Azaltma Katsayısı birim değere yaklaşmaktadır (R y 1). Tasarımda binanın yatay yük dayanımı ( F y ), taşıyıcı sistemin akma dayanımı veya kapasitesi olarak da nitelendirilebilir. Ancak bu dayanım, tasarımda malzeme güvelik katsayısının kullanılması, ortalama dayanımın karakteristik dayanımdan daha büyük olması, taşıyıcı sistemin hipersitatiklik derecesi, yönetmeliklerde istenen minimum kurallar ve sınırlamalar gibi nedenlerden dolayı hesaplanan taşıma gücünden daima daha büyüktür. Bütün bu aktörlere bağlı olarak, yönetmeliklere göre tasarlanmış bir binanın tasarım dayanımının ( F d ) gerçekte ondan daha büyük bir ( F y ) kapasiteye karşı geldiğini göstermektedir. Kapasitenin ( F y ) tasarım dayanımına ( F d ) oranına Dayanım Fazlalığı Oranı-DFO

3 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR (Overstrength Ratio-OSR) denilmektedir. Bu durumda deprem yönetmeliğinde tanımlanan Deprem Yükü Azaltma Katsayısı R a, lineer elastik dayanım talebi F e nin tasarım dayanımı F d ye oranı olarak tanımlanmaktadır: Denk.4 den görüleceği üzere, Deprem Yükü Azaltma Katsayısı nın iki bileşeni vardır ve Dayanım Azaltma Katsayısı ile Dayanım Fazlalığı Oranı ile çarpımına eşittir (Aydınoğlu vd. 29). Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ndaki bu kavram, tüm modern deprem yönetmeliklerinde de bulunmaktadır. (a) (b) (c) Şekil 1 a-b) Dayanım Azaltma Katsayısı (R y ) İle Süneklik (µ) Arasındaki İlişki (Paulay ve Priestly, 1992) c) S=1, a g =.4 ve I=1 Alınarak Farklı Yönetmeliklerde Yığma Bina Tasarım Yatay Yük Oranı ( t /W) 3. DEPREM YÖNETMELİKLERİNDE YIĞMA BİNALAR Türk Deprem Yönetmeliğinde geometrik ve konstrukti kuralların yanısıra, bina periyodundan bağımsız olarak spektrumun plato kısmında kabulü ile, Spektrum Katsayısı 2.5 ve Deprem Yükü Azaltma Katsayısı (R a ) 2 alınarak eşdeğer deprem yüküne göre analiz yapılması şartı bulunmaktadır. TDY de yığma binalar için verilen R a değerinde süneklik veya DFO tanımlanmamıştır. Ancak yönetmelik, diğer bölümlerinde de olduğu gibi DFO oranını 2 empoze etmektedir. Yığma binalar taşıyıcı sistem türüne göre sınılandırılmamalarına karşılık Eurocode 8 terminolojisine uygun olarak donatısız ve kuşatılmış yığma binalar olarak tanımlanmakta, her deprem bölgesinde kat sınırlamasına bağlı olarak yapılabilmektedir. Eurocode 8 de yığma binalar ve basit yığma binalar olarak iki sınılama ile tanımlanmaktadır. Basit yığma binaların deprem yükleri altında analiz edilmesi ve güvenlik tahkiki yapılmasına gerek yoktur. Yığma binalar taşıyıcı sistem tipine göre ise donatısız, kuşatılmış ve donatılı yığma binalar olmak üzere 3 kategoriye ayrılmıştır. Yığma binalar a g S değeri (S: zemin türüne göre arasındadır),2g ve basit binalar için a g kg (1<k<2) değeri,15 üzerinde deprem tehlikesine ait bölgelerde yapılmasına izin verilmemektedir. Kuşatılmış veya donatılı yığma binalar için ise sınırlama bulunmamaktadır. Donatısız yığma binalar için Deprem Yükü Azaltma katsayısını iade eden q katsayısı arasında tanımlanmakta ve en düşük değer 1.5 olarak alınması tavsiye edilmektedir. Yığma binalar için verilen q değerlerinde, dayanım azlalığı ile ilgili bir bilgi olmamasına karşılık, standartta verilen q değerlerin içerisinde dayanım azlalığı dikkate alınmaktadır (Tomazevic, 214). Eurocode 8 de donatısız yığma binaların sünek davranış göstermediği, gevrek davranış gösterdiği kabul edilmektedir. İtalya da ise Eurocode 8 in aynısı olan ve ulusal parametreleri de içeren yönetmeliği OPCM 3274 (23) de q değeri doğrudan Eurocode 8 den (q=1.5) alınmıştır. q değerine bağlı olarak eşdeğer deprem yükünün çok büyük olması ve konstrükti ve geometrik kısıtlama kuralları yığma bina tasarımını imkansız hale getirmiş, tasarımcının başka taşıyıcı sistem türüne yönelmesini zorlamıştır (Morandi, 26). Bu nedenle bu standart hemen revize edilerek değiştirilmiş ve 25 yılında OPCM 3431 yürürlüğe girmiştir. 28 yılında ise İtalya Bina Yönetmeliği (NTC-28) hazırlanmıştır. OPCM 3431 ve NTC (28) de donatısız ve donatılı yığma binalar her deprem bölgesinde yapılabilmektedir. Bu yönetmeliklerde Deprem Yükü Azaltma Katsayısı, DFO da dikkate alınarak yeniden belirlenmiştir. DFO yu temsil eden ve eşdeğer sistemin yatay yük kapasitesinin, ilk elemanın kapasitesine ulaştığı andaki yatay yüke oranı olarak tari edilen α u /α 1 in statik itme analizinden bulunması halinde alabileceği en büyük değer 2.5 olarak sınırlandırılmıştır. İtme analizinin yapılmaması durumunda ise Tablo 1 de verilen değerlerin kullanılması önerilmektedir. Aynı q değerleri

4 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR 213 yılında hazırlanan Eurocode 8 Ulusal Ek dokümanında da yer almaktadır. OPCM 3431 ve NTC (28) de mevcut yığma binaların deprem güvenliklerinin belirlenmesinde ise düşeyde düzensizlik içermeyen binalarda q=2.α u /α 1, diğer durumda ise q=1.5α u /α 1 olarak tanımlanmaktadır. DFO kavramına karşılık gelen α u /α 1 değerinin kesin olarak belirlenemediği durumlarda 1.5 olarak alınacağı belirtilmektedir. İtalya da bu yönetmelik ve standartlara ilave olarak tarihi yapıların deprem güvenliklerinin belirlenmesi ve güçlendirilmesi için rehber doküman (Guidelines or Evaluation and Mitigation o Seismic Risk to Cultural Heritage-26) bulunmaktadır. Bu dokümanda lineer elastik analiz için Deprem Yükü Azaltma Katsayısı (q) yükseklik boyunca düzensizlik içermeyen tarihi yığma yapılarda 3., düşeyde düzensizlik içeren tarihi yığma yapılarda ise 2.25 olarak tanımlanmaktadır. Tanımlanan bu değerlerin içerisinde DFO katsayısı 1.5 olarak yer almaktadır. Tablo 1. OPCM 3431-NTC (28) de Deprem Yükü Azaltma Katsayısı (q) ve DFO (α u /α 1 )Değerleri Donatısız Yığma Binalar; Düzenli q=2.α u /α 1 Tek Katlı α u /α 1 =1.4 Donatısız Yığma Binalar; Düşeyde Düzensizlik İçeren q=1.5α u /α 1 İki ve üzeri α u /α 1 =1.8 Donatılı Yığma Binalar; Düzenli q=2.5α u /α 1 Tek Katlı α u /α 1 =1.3 Donatılı Yığma Binalar; Düşeyde Düzensizlik İçeren Donatılı Yığma Binalar; Kapasite Tasarım İlkesine Göre q=2.α u /α 1 İki ve üzeri α u /α 1 =1.5 q=3.α u /α 1 α u /α 1 =1.3 Mevcut bina deprem güvelik ve güçlendirme yönetmelikleri olan ASCE 41 (213), önceki versiyonu ASCE 41 (27), ön standartlar FEMA 356 (2) ve FEMA 273 (1997) de Deprem Yükü Azaltma Katsayısı (R a ), sistem bazından ziyade eleman bazında mκ olarak tanımlanmaktadır. Burada m süneklik kapasitesine bağlı olarak Deprem Yükü Azaltma Katsayısı, κ ise,75-1, arasında değişen ve bilgi düzeyine bağlı olarak tanımlanan katsayıdır. FEMA 356 ve FEMA 273 de diyagonal çekme ve eğilme (toe crushing) kuvvet kontrollü, kayma ve devrilme (rocking) deplasman kontrollü olarak tanımlanmaktadır. ASCE 41 (27) de ise yalnızca eğilme ( rocking) deormasyon kontrollü göçme biçiminde yer almakta, kayma ve eğilme (toe crushing) göçme biçimleri ise kuvvet kontrollü göçme biçiminde yer almaktadır. Diyagonal çekme göçme biçimi ise hesaplamalarda dikkate alınmamaktadır. 213 yılında ASCE 41 de yapılan değişikliklerde ise diyagonal çekme göçme modu kuvvet kontrollü göçme biçimine, kayma göçme biçimi FEMA 356 ve FEMA 273 de de olduğu gibi yeniden deormasyon kontrollü göçme biçimine dahil edilmiştir. Bu standartlarda tanımlanan can güvenliği perormans seviyesi tasarımda deprem yönetmeliklerinin empoze ettiği perormans seviyesi olarak kabul edilebilir. Bu nedenle bu perormans seviyeleri için tanımlanan mκ değerleri ile diğer yönetmeliklerde tanımlanan Deprem Yükü Azaltma Katsayısı nın karşılaştırılması bir hata içermeyecektir. Yeni Zelanda deprem yönetmeliği olan NZS (24) de Deprem Yükü Azaltma Katsayısındaki süneklik parametresi k µ ile iade edilmekte ve TDY-27 dekine benzer olarak zemin türü ve bina periyoduna göre değişmektedir. Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ndaki DFO ise 1/S p olarak iade edilmektedir. Bu yönetmelikte donatısız yığma bina tasarımına ilişkin kurallar bulunmadığından tasarım amaçlı Deprem Yükü Azaltma Katsayısı tanımlanmamıştır. Mevcut binaların değerlendirilmesi amaçlı ise rehber doküman bulunmaktadır (NZSEE 26). NZSEE (26) da donatısız yığma binaların değerlendirmesinde deprem talebinde, % 5 sönüm oranına sahip tepki spektrumu kullanılması halinde süneklik µ=1.5, S p =1. olarak verilmektedir. NZSEE (2 6) da % 15 sönüm oranı için bulunan tepki spektrumunun kullanılması durumunda ise µ=1., S p =1. olarak alınabileceği, ancak deprem yükündeki azalma % 5 sönüm oranına göre bulunan deprem yükünden en azla % 35 kadar azalabileceği iade edilmektedir. 21 ve 211 yılında Yeni Zelenda da meydana gelen depremler sonucunda donatısız yığma binalarda yaygın hasarın meydana gelmesi, mevcut yapı stoğunu oluşturan bu tür binaların deprem güvenliklerinin belirlenmesi ve güçlendirilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Yapılan çalışmalar neticesinde NZSEE 26 da verilen bu değerlerin çok tutucu olduğu görülmüştür. Cantebury Deprem Kraliyet Komisyonu (Cantebury Earthquake Royal Commission) donatısız yığma binaların değerlendirilmesinde % 5 sönüm oranına sahip tepki spektrumu kullanılarak µ=2. ve S p =.7 olarak alınması önerilmektedir (Cooper

5 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR vd. 212). Bu durumda k µ (R y ) bina periyoduna bağlı olarak 1. ile 2. arasında, Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ise 1/.7=1.43 ile 2/.7=2.85 arasında değişmektedir. Aynı öneri Auckland Üniversitesi taraından hazırlanan taslak standartta (NZSEE 211) da yer almaktadır. (Allen vd., 213) 215 taslak versiyonunda ise yığma bina duvarlarının kapasiteye ulaşma biçimlerine göre arklı Deprem Yükü Azaltma Katsayısı (K R ) tanımlanmaktadır. K R değerleri süneklik kapasitesinde ziyade yatay yük altında sönüm oranının artması ve periyodun uzamasına bağlı olarak binanın elastik deprem kuvveti talebin azalması olarak açıklanmaktadır. Bu nedenle deplasmanlarda azaltma yapılmasına izin verilmemektedir. Göçme biçiminin devrilme (rocking), sürtünmeye bağlı kayma veya derzlerden geçen diyagonal hasar biçimi olmasında K R değeri 3. olarak tanımlanmaktadır. Eğilme göçme modunda (toe crushing) K R değeri 1.5, kagir birimlerden geçen diyagonal çekme göçme modunda K R değeri 1. olarak tanımlanmaktadır. Binada arklı göçme modlarının olması durumunda, diğer göçme biçimindeki duvarların dayanımları ihmal edilmektedir. Farklı göçme modlarının olması durumunda, alternati olarak en küçük K R değerinin kullanılması da önerilmektedir. Tablo 2. Yönetmeliklerdeki R a Terminolojisi ve Donatısız Yığma Binalar İçin erilen Değerler Ülke Yönetmelik Yönetmelik Terminolojisi Donatısız Yığma İçin R a Değeri µ R y DFO R a µ R y DFO R a Türkiye TDY (27) R a Eurocode 8 Avrupa (24) q OPCM 3274 (23) q İtalya ABD Yeni Zelenda OPCM 3431 (25) ve NTC (28) - q α u /α 1 q GUIDELINES 1.5- q (26) α u /α 1 q ASCE 7 (21) R ASCE 41 κ3h mκ e /L (26) (rocking) κ ASCE 41 (Kayma) (213) mκ κ3h e /L (rocking) NZSEE 26 µ Drat NZSEE (211) ve Cantebury Deprem Kraliyet Komisyonu µ k µ =1+(µ- 1)T 1 /.7 µ (ξ= 5 %) k µ =1/.65=1.54 (ξ=15 %) k µ =1+(µ- 1)T 1 /.7 µ (ξ= 5 %) 1/S p k µ /S p 1.5 (5%) 1. (15%) 1/S p k µ /S p / Drat NZSEE K (215) R Devrilme (rocking), Sürtünmeye bağlı kayma (bed joint sliding) veya derzlerden geçen diyagonal hasar biçimleri 2 Eğilme (toe crushing) 3 Diyagonal Çekme (Kagir birimden geçen) Tablo 2 den görüleceği üzere, İtalyan yönetmeliği olan OPCM 3431 (25) ve NTC (28) diğer yönetmeliklere göre daha büyük R a değerlerinin kullanılmasını, dolayısı ile daha düşük tasarım eşdeğer deprem kuvvetini (Şekil 1-c) önermektedir. ASCE 41 in 27 versiyonunda kayma dayanımı kuvvet kontrollü iken (sünekliğe izin verilmiyor iken), 213 deki halinde ise tekrar deormasyon kontrollü göçme biçimine diğer bir iade ile sünek davranışa izin verildiği görülmektedir. NZSEE Drat (215) de ise Deprem Yükü Azaltma Katsayısı sürtünmeye bağlı göçme durumunda 3. olarak alınması önerilmektedir. Donatısız yığma binalara ilişkin dünyadaki yönetmeliklere bakıldığında, genel yönelimin R a değerlerinin arttırılması yönünde olduğu görülmektedir.

6 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR 3.1.Yönetmeliklerde Donatısız Yığma Duvarların Düzlem İçi Dayanımları Yığma duvarların göçme biçimini belirleyen temel aktörler duvarın geometrisi (yükseklik/ uzunluk), malzeme kalitesi, etkiyen yükün biçimi ve sınır koşulları (mesnet koşulları) olarak sıralanabilir. Yığma duvarlarda eğilme ve devrilme (rocking), diyagonal kesme (diagonal shear ailure) ve sürtünme kayma (sliding shear ailure) göçme biçimi olmak üzere 4 temel göçme mekanizması tanımlanmaktadır. Duvarın yatay yük dayanımı ise bu 4 göçme mekanizmasından en küçük olanı olarak belirlenmektedir. Bazı yönetmelikler bu dört göçme biçimini kapsıyor iken, bazıları yalnızca tek göçme biçimini (TDY 27, Eurocode 8-1) dikkate almaktadır. Devrilme (rocking) göçme biçimi yalnızca ASCE ve NZSEE Drat 215 de tanımlanıyor iken diğer yönetmeliklerde bu göçme biçimi doğrudan dikkate alınmamaktadır. Eğilme göçme biçimi tasarım kurallarını içeren Eurocode 8-1 ve TDY (27) haricinde diğer yönetmeliklerde tanımlanmaktadır. Her iki yönetmelikte eğilme davranışı tasarımdaki kısıtlamalar ile (düşey gerilme sınırlaması, boyut kısıtlaması) dolaylı olarak sağlanmaktadır. Eğilme kapasitesi hesabında diğer tüm yönetmeliklerin denklemleri, tasarım duvar basınç dayanımındaki azaltma katsayısı haricinde tamamen aynıdır. ASCE ve NZSEE 215 de bu katsayı.7, Eurocode 8-3 de 1/1.15=,87, NTC 28 de ise,85 olarak verilmektedir. Duvarın kesme davranışında diyagonal çekme ve sürtünmeye bağlı kayma (bed joint sliding) göçme biçimleri hakim olmaktadır. Yeni yapılan yığma binalarda düşey yük oranı az olduğundan, h/l oranındaki sınırlamalardan dolayı genelde duvarlarda kayma ( bed joint sliding) dayanımı kritik olmaktadır. Mevcut yığma binalarda ise yönetmelik ve standartların getirdiği geometrik ve yük sınırlamaları sağlanamadığından, diyagonal çekme dayanımı daha kritik olabilmektedir. Diyagonal çekme göçme biçimi tasarım yönetmeliklerinde doğrudan dikkate alınmıyor iken, mevcut bina değerlendirmesinde TDY 27 ve Eurocode 8-3 haricindeki diğer yönetmeliklerde bu göçme mekanizmasına ait hesaplama bulunmaktadır. Bu deneklemelerde kayma gerilmesinin büyüklüğünün duvar kesiti boyunca dağılımını iade eden b katsayısı (NTC 28) ve β katsayısı (ASCE 41-13, NZSEE 215-Drat) arasında arklılık bulunmaktadır. Sürtünmeye bağlı kayma (bed joint sliding) dayanımı tanımı, tüm yönetmeliklerde bulunmakla birlikte bazı tanımlamalar arklılıklar göstermektedir. NTC 28 de tasarımda bu göçme biçimine göre dayanım hesaplanıyor iken, mevcut bina değerlendirmesinde diyagonal çekme göçme biçimi esas alınmaktadır. Eurocode 8 ve NTC 28 de sürtünmeye bağlı kayma göçme modunda düşey gerilme hesabında eekti alan dikkate alınmakta, çekme gerilmesinin oluştuğu bölümde duvar çekme dayanımı olmadığı kabulü ile duvar kesit uzunluğu azaltılmaktadır (Şekil 2-a). Duvar kesitindeki basınç gerilme dağılımı lineer olarak kabul edilmekte, eksantritenin duvar uzunluğunun 1/6 sından daha büyük olması durumunda duvar uzunluğu ( l ) Denk.5 de verildiği şekilde azalmaktadır. Bu denklemde α s duvar mesnet koşuluna bağlı katsayı olup (H o = α s H) her iki ucunun dönmeye karşı tutulu olması durumunda.5, alt ucunun tutulu, üst ucunun serbest olması durumunda ise 1 olmaktadır. Bu tanımlamaya göre kesme dayanımı Denk.6 ile verilmektedir. e M H l Pl Pl (5) P l t lt( c ) lt c c d lt (6) demand l l 3.5 l 3.5 l 3.5 l c t Denk 5 ve Denk 6 dan görüleceği üzere, duvar kesme dayanımının hesaplanabilmesi için lineer elastik deprem analizi sonucunda duvara etkiyen yatay yük talebinin ( demand ) ve düşey yükün (P) bilinmesi (tasarım iç kuvvetleri) gerekmektedir. Yatay yük talebine ( demand ) bağlı olarak çatlamamış duvar uzunluğu (l c ) hesaplanmalıdır. Bu nedenle Eurocode 8 e göre hesaplanan yığma binaların yatay yük dayanımları, duvarın çatlamış olup olmamasına, bulundukları sismik tehlike bölgesine göre değişmektedir. Deprem tehlikesi yüksek bölgelerde duvara etkiyen yatay yük talebi artacağından çatlamamış duvar uzunluğu azalacak, duvardaki düşey gerilme ve kayma gerilmesi artmasına rağmen, Denk.6 ile verilen sürtünmeye bağlı tasarım kesme kuvveti dayanımı azalacaktır. Denk. 5 e göre hesaplanan çatlamış duvar uzunluğunun negati olması durumunda tüm kesitte çekme oluşacağından, duvarın sürtünmeye bağlı kesme kuvveti dayanımı olmadığı kabul edilmektedir (Tomazevic, 28). Bu durum ASCE de tanımlanan devrilme (rocking) göçme biçimini temsil etmektedir. Ancak Eurocode 8 de bu göçme modu tanımlanmadığından bu duvarın kesme kuvvetine katkısı olmadığı kabul edilmektedir. Tomazevic (28) taraından yapılan çalışmada donatısız

7 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR yığma binanın arklı deprem tehlike bölgelerinde olmaları halinde Eurocode 6 ve Eurocode 8-1 e göre tasarım dayanımları hesaplanmıştır. Donatısız yığma binanın yatay yük dayanımı, tasarım spektral ivmesinin a g =.2 olması durumunda, spektral ivmenin a g =.1g ye göre hesaplanan tasarım dayanımının yaklaşık % 7 i olmaktadır. a g =.25g olması durumunda ise, talep a g =.1g ye göre 2.5 kat artmakta, tasarım dayanımı ise.1g ye göre hesaplanan dayanımın 1/3 ü kadar olmaktadır (Şekil 2-b). Diğer bir iade ile talebin artması dayanımın azalmasına neden olmaktadır. Eurocode 8-1 deki en önemli tutarsızlıklardan birisi de sürtünmeye bağlı kayma gerilmesine getirilen üst sınırlamadır. Eurocode 6 ve Eurocode 8-1 de kayma gerilmesi, kagir birimin ortalama basınç dayanımının % 6.5 i ile (.65 b ) sınırlandırılıyorken, mevcut bina değerlendirmesinde (Eurocode 8-3) duvar basınç dayanımının % 6.5 i ile (.85 m ) sınırlandırılmaktadır. Bu üst sınır koşulu, kayma dayanımında çoğu zaman hakim olmakta, hesaplamaların aşırı güvenli olmasına neden olmaktadır. NTC 28 de ise kayma gerilmesi dayanımı 1.5 MPa ve kagir birimin yatay derzlere paralel yöndeki karakteristik basınç dayanımının 1.4 katı (1.4 bk ) dan küçük olanı ile sınırlandırılmaktadır ve bu sınırlamanın daha anlamlı olduğu düşünülmektedir. (a) (b) (c) Şekil 2 a) Çatlamamış Duvar Uzunluğu b) Aynı Binanın Farklı Deprem Tehlike Bölgesine ve Eurocode 8 e Göre Hesaplanan Talep ve Tasarım Dayanımları (Tomazevic, 28) c) NZSEE Drat 215 de Tanımlanan Sürtünmeye Bağlı Kesme Kuvvetinin Yük-Şekildeğiştirme İlişkisi Tablo 3. Yönetmeliklerde Kullanılan Simgeler ve Açıklamaları l,l w : Duvar uzunluğu m : Mevcut duvar ortalama basınç dayanımı l c : Duvar basınç bölgesi uzunluğu dm :Bilgi düzeyi katsayısıyla azaltılmış duvar ortalama dayanımı t, t nom :Duvar Kalınlığı td,, : Mevcut duvar diyagonal çekme dayanımı H,h: Duvar yüksekliği :Duvar diagonal çekme dayanımı H o : Duvar mesnet koşuluna bağlı olarak duvarın etkin τ d : Düşey yük olmaksızın mevcut duvar tasarım kayma dayanımı yüksekliği(h = α s H) N: Duvardaki eksenel yük bk : kagir birimin enine (yatay derz yönünde) karekteristik basınç dayanımının P w : Duvarın ağırlığı b : Kagir birimin ortalama basınç dayanımı σ, σ, a :Düşey yükler altında duvardaki gerilme (N/lt) υ d : Duvardaki eksenel gerilmenin duvar basınç dayanımına oranı (N/(lt d ) σ d :Düşey ve yatay yüklerin etkisi altında basınç b,β:duvar narinlik oranına bağlı katsayı(h/l<1 b=1;1<h/l<1.5 bölgesindeki ortalama düşey gerilme (N/l c t) b=h/l; h/l>1.5 b=1.5, h/l<.67 β=,67;.67< β<1 β=h/l; h/l>1 β=1 d, m :Tasarım duvar basınç dayanımı ( d = k /γ m veya μ,μ : TDY 27,ASCE41-13 μ=.5,eurocode8, OPCM3431, d = m /CF m ) NTC 28 μ=.4, NZSEE.3<μ <.8 (derzlerdeki harcın /c, vm,υ te : Eksenel yük olmadan karakteristik/mevcut duvar çatlama dayanımı kalitesine bağlı olarak) γ m : Karakteristik dayanım azaltma katsayısı / vd, υ te : Karakteristik/Mevcut duvar kayma dayanımı α:mesnet koşuluna bağlı katsayı (alt ve üst tutulu ise α=1, yalnızca alt tutulu ise α=.5) τ em : Duvar kayma emniyet gerilmesi α s :Mesnet koşuluna bağlı katsayı (alt ve üst tutulu ise α s =.5, yalnızca alt tutulu ise α s =1)

8 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR Tablo 4. Yönetmeliklerdeki Donatısız Yığma Duvar Dayanım Denklemleri Yönetmelik Eğilme/Devrilme (Rocking) Diyagonal Kesme Kuvveti Kapasitesi (Daigonal Tension) TDY (27) Eurocode 8-1 NTC 28 OPCM 3431 TDY (27) Tasarım Sürtünme Kesme Kuvveti (Bed Joint Sliding) em max lt em d.65 b 2 l t M d M 2M u u lex H H Mevcut Bina Rd lct m d min 1.5 MPa;1.4 bk t lct m em max lt em Eurocode ln 8-3 (1 1.15) 2H d NTC 28 OPCM 3431 ASCE NZSEE 215 Drat d N () lt md 2 l t M 1 u 2.85 d (Eksenel yükün çekme olması durumunda M u =) M 2M u u lex H H Toe crushing l toe N P w 1 h.7 ' m Rocking l r.9 N Pw h Toe crushing L.5 w 1 a toe N Pw h.7 ' m Rocking L.9 P.5P w r w h -- vd vm d.65 m 1.5 d lt 1 t b 1.5 d lt td b 1 td '.5.5 N te lt ' lt 1.5c a lt ' 1 lct vd --- Tek tabakalı duvar için N te.75 lt me N te lt bjs ltme.7 s L w t nom c P P w Çatlama ile birlikte alt sınır değeri (Şekil) sr.7() P Pw TDY (27) de ve ASCE de ise sürtünme kesme kuvveti dayanımı (bed joint sliding) yalnızca duvar eksenel yük oranına göre değişmekte, duvarın bütün kesitinin basınç altında olduğu kabulü ile dayanım hesabına duvarın bürüt kesit alanı dahil edilmektedir. Bu nedenle her iki yönetmelikte duvarın kesme kuvveti dayanımı talep kesme kuvvetinden bağımsızdır. Ancak ASCE de kesme kuvveti dayanımında azaltma

9 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR katsayıları kullanıldığından TDY 27 ye göre daha güvenli tarata kalmaktadır. NZSEE Drat 215 de sürtünmeye bağlı kesme kuvveti dayanımının hesabında çatlamış kesit dikkate alınmaktadır. Ancak, Eurocode 8 ve NTC 28 den arklı olarak, duvardaki çatlama sonucu derz harcı ile kagir birim arasında aderansın olmadığı (c=) kabul edilmekte, yalnızca düşey yükün sürtünme etkisi dayanıma dahil edilmekte, kesme dayanımına duvardaki rölati ötelenme oranına bağlı olarak alt sınır getirilmektedir (Şekil 2-c). 4.GENEL DEĞERLENDİRME E ÖNERİLER Son on yıl içerisinde yapılan deneysel çalışmalar neticesinde yığma binaların doğrusal olmayan davranışlarının ihmal edilmemesi gerektiği, mühendislik hizmeti görmüş modern yığma binalarda ihmal edilemeyecek süneklik kapasitelerinin olduğu görülmüştür (Magenes ve Penna, 211). Tomazevic (214), Tomazevic and Weiss (21) yığma binalar için Eurocode 8 de önerilen değerlerin çok tutucu olduğunu ve bunun yerine her yığma bina sistemi için verilen değerlerin üst sınırının kullanılması gerektiğini önermektedir. OPCM 3431 (25), NTC (28) ve İtalya Eurocode 8 Ulusal Ek inde (213) de ise iki ve üzeri katlı düzensizlik içermeyen donatısız yığma binalar için tanımlanan q değeri 3.6, tek katlı donatısız yığma bina için ise 2.8 dir. Cantebury Deprem Kraliyet Komisyonu ve NZSEE (211) taraından ise donatısız yığma binalar için µ=2, S p (1/DFO)=.7 önerilmektedir. Bu tanımlamaya göre R a değeri bina ve zemin hakim periyoduna bağlı olarak arasında değişmektedir. NZSEE Drat (215) de ise göçme biçimine göre bağlı olarak Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ( K R ) tanımlanmaktadır. Göçme biçiminin devrilme (rocking), sürtünmeye bağlı kayma veya derzlerden geçen diyagonal hasar biçimi olmasında K R değeri 3. olarak verilmektedir. Eurocode 8, OPCM 3431 ve NTC (28) de yığma bina tasarımı, taşıma gücü prensibine göre yer aldığından yükler katsayılarla arttırılmakta, karakteristik malzeme dayanımları da güvenlik katsayıları ile azaltılmaktadır. Deprem yönetmeliğinin güncellenmesinde de Eurocode 8 baz alınmaktadır. Yeni yönetmelikte donatısız yığma binaların, Eurocode 8 deki kısıtlamalar yerine, OPCM 3431 ve NTC (28) de olduğu gibi her deprem bölgesinde yapılmasına izin verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca basit yığma binalara ilişkin kuralların da yeni yönetmelikte yer alması önerilmektedir. Yazar taraından yığma binalar için OPCM3431 ve NTC (28) ve NZSEE (211) de olduğu şekilde, hem Dayanım Azaltma Katsayısı nı (R y ) hem de DFO kavramını içerecek şekilde düzenlenmesi önerilmektedir. Öneriler aşağıda sırlanmaktadır. Donatısız yığma binaların tasarımında Dayanım Azaltma Katsayısı nın R y =2., DFO=1.5 olarak alınması ve buna bağlı olarak R a nın 3. alınması önerilmektedir. Düşeyde düzensizlik içeren yığma binalarda ise R a =1.5x1.5=2.25 olarak önerilmektedir. Duvar karakteristik dayanım azaltma katsayısının γ m =2. olarak alınması önerilmektedir. Duvarın yatay yük dayanımının hesabında eğilme (Denk.7), diyagonal çekme (Denk 8) ve sürtünmeye bağlı kesme dayanımlarına (Denk.9 ve Denk.1) ilişkin hesaplamaların yer alması ve duvar dayanımı olarak en düşük olanının (Denk.11) alınması önerilmektedir. Sürtünmeye bağlı kesme kuvveti dayanımında, Eurocode 8 ve NTC 28 de olduğu gibi, çatlamış kesit oluşması durumunda ( e l 6 ) çekme bölgesi uzunluğu ihmal edilerek, basınç bölgesindeki duvar uzunluğunun alınması, ancak e l 2 olması durumunda bu duvar dayanımının ihmal edilmesi yerine, kesme kuvveti dayanımına P m alt sınırının getirilmesi önerilmektedir. Bu alt sınır koşulu ASCE ve NZSEE Drat 215 de tanımlanan devrilme göçme (rocking) modu ile aynı olduğundan, tanımlanan bu alt sınır ile bu göçme modunun tahkiki de yapılmış olacaktır. 2 l t M 1 M r u 2.85 lex (7) d H lt td 1 (8) dia m b td d min 1.5 MPa;1.4 bk s lct m (9)

10 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR N sr (1) m min ; ; ( ) (11) d lex dia s sr Eurocode 8-1 de kayma dayanımına getirilen.65 b ve Eurocode 8-3 deki.65 m koşulunun çok tutucu olduğu düşünülmektedir. Bunun yerine NTC 28 de olduğu gibi min(1.5 MPa ; 1.4 bk ) koşulunun özellikle mevcut bina değerlendirmesinde daha gerçekçi olduğu düşünülmektedir. Duvarlarda hasarı sınırlandırmak için, R a =1 olarak hesaplanarak bulunacak göreli kat ötelenmesi oranının %.35 olarak sınırlandırılması koşulu önerilmektedir. Yığma binaların sünek davranışını ve göçme modunu etkileyen önemli parametrelerden birisi duvardaki eksenel yük oranıdır. Eksenel yük oranı azla olan duvarlarda kesme göçmesinde süneklik çok az olmaktadır (Fehling vd., 28; Magenes vd., 28; Tomazevic, 214) Bu nedenle, yük katsayıları 1. alınarak hesaplanacak duvardaki düşey yüklere göre hesaplanan gerilme; birinci ve ikinci deprem bölgelerinde.35mpa dan ve.15 dan, üçüncü ve dördüncü deprem bölgelerinde k ise düşey gerilme.7 MPa dan ve.3 dan düşük olması önerilmektedir. k Eurocode 8-1 deki yığma bina tasarımında yeniden dağılıma, duvardaki kesme kuvveti %25 ten daha azla azalmamak ve %33 ten daha azla artmamak şartı ile izin verilmektedir. Kat kesme kuvvetine çok az katkısı olan bir elemanda dahi bu oranın aşılması söz konusu değildir. OPCM 3431 ve NTC (28) de ise rijit diyarama sahip taşıyıcı sistemlerde, eleman iç kuvvetinde % 25 artış/azalışa, toplamda kat kesme kuvvetinin 1/1 undan azla olmamak koşuluyla yeniden dağılıma max.25,. 1 izin verilmektedir. Esnek diyaramlı yığma binalarda ise, eleman iç 5. SONUÇ kat kuvvetinde % 25 artış/azalışa, kat kesme kuvvetinin % 1 u yerine aynı düzlemdeki duvarın aldığı toplam kesme kuvvetinin % 1 u koşulu yer almaktadır. Tasarımda veya yığma binaların deprem güvenliklerinin belirlenmesinde OPCM 3431 ve NTC (28) in tanımladığı şekilde yeniden dağılama izin verilmesi önerilmektedir. Delik oranı azla ve hücre et kalınlığı düşük olan tuğlalarda, Eurocode 6 da tanımlanan Grup II koşullarını sağlasa bile, yatay yükler altında lokal gevrek basınç ezilmesi olmakta, duvarın kayma dayanımı beklenen dayanıma ulaşamamakta, gevrek göçme biçimi sergilemektedir (Tomazevic, 23; 214). Bu tür göçme biçimi önlemek için boşluklu kagir birimler ile ilgili detaylı açıklamalar ve sınırlamaların getirilmesi önerilmektedir. Düzlem içi davranışın hakim olduğu varsayılarak tanımlanan R a değerinin geçerli olabilmesi için düzlem dışı devrilme göçme biçiminin mutlaka önlenmesi gerekmektedir. Eurocode 8 de düzlem dışı davranışa ilişkin detaylı kurallar (talebin belirlenmesi) bulunmamaktadır. Bu çalışmada detayları içermemekle birlikte, düzlem dışı davranış ile ilgili geometrik kısıtlamaların yanı sıra hesapla da gösterilmek üzere kuralların getirilmesi önerilmektedir. Mevcut yığma bina deprem güvenliğinin doğrusal elastik yöntem ile belirlenmesinde, tasarımda önerilen denklemlerin (Denk.7-Denk.11) kullanılması önerilmektedir. Ancak hesaplamada karakteristik dayanım ve malzeme güvenlik katsayısı kullanılması yerine ortalama dayanım ve Yönetmelik in 7. Bölümünde tanımlanan bilgi düzeyi katsayılarının uygulanması önerilmektedir. Mevcut yığma bina deprem güvenliğinin doğrusal elastik yöntem ile belirlenmesinde Deprem Yükü Azaltma Katsayısı nın tasarımda olduğu gibi R a =3. olarak tanımlanması önerilmektedir. Düşeyde süreksizlik içeren yığma binalarda ise Deprem Yükü Azaltma Katsayısı nın R a =1.5x1.5=2.25 olarak alınması önerilmektedir. Yığma binaların tasarımı ve deprem güvenliklerinin belirlenmesinde doğrusal elastik eşdeğer deprem yükü yönteminin yanı sıra, doğrusal olmayan itme analizi hesap yöntemine ilişkin kuralların da yer alması önerilmektedir. Son yıllarda, özellikle Avrupa da, yığma binaların deprem davranışı üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalardan elde edilen sonuçlar henüz Eurocode 8 e yansıtılmamıştır. Bu nedenle bu standardın

11 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR yığma bölümü son gelişmeleri içermemekte ve güncelliğini kaybetmiş durumdadır. İtalya ve Yeni Zelanda gibi hasar yapıcı büyük depremler geçirmiş ülkeler, kendi yönetmelik ve rehber dokümanlarındaki yığma binalar için tanımlanan Deprem Yükü Azaltma Katsayısı nda, nonlineer davranışı ve DFO yu içerecek şekilde düzenlemeler yapmışlardır. Eurocode 8 in ülkemizde bu hali ile kullanılması durumunda tasarımın imkansız hale geleceği, mevcut yığma bina stokunun büyük bir kısmının da riskli bina kategorisinde olacağı düşünülmektedir. Yeni yönetmelikte doğrusal elastik analiz yöntemi ile donatısız yığma bina tasarım ve değerlendirmesinde Deprem Yükü Azaltma Katsayısı nın süneklik ve DFO kavramını içerecek şekilde R a =2x1.5=3. olarak tanımlanması önerilmektedir. Düşeyde düzensizlik içeren yığma binaların tasarım ve değerlendirmesinde ise R a =1.5x1.5=2.25 olarak alınması önerilmektedir. Donatısız yığma binaların tasarımı ve mevcut bina deprem güvenliklerinin belirlenmesinde duvar yatay yük dayanımının hesabında eğilme, diyagonal çekme ve sürtünmeye bağlı kesme dayanımlarına ilişkin denklemlerin yer alması ve duvar dayanımı olarak en düşük olanının alınması önerilmektedir. KAYNAKLAR Allen C, Masia MJ, Derakhshan H, Griith MC, Dizhur I, Ingham JM (213) What Ductility alue Should Be Used When Assessing Unreinorced Masonry Buildings, New Zealand Society or Earthquake Engineering (NZSEE) Technical Conerence Conerence, Wellington New Zealand,26-28 April ASCE (213), ASCE/SEI Standard Seismic Evaluation and Retroitting o Existing Buildings, American Society o Civil Engineers, Reston, irginia, USA ASCE (21), ASCE/SEI Standard Minimum Design Loads or Buildings and Other Structures, American Society o Civil Engineers, Reston, irginia, USA ASCE (26), ASCE/SEI Standard 41-6 Seismic Rehabilitation o Existing Buildings, American Society o Civil Engineers, Reston, irginia, USA Aydınoğlu N, Özer E, Celep Z ve Sucuoğlu H (29) Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik Açıklamalar ve Örnekler Kitabı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı CEN EN (24) Eurocode 8 Design o Structures or earthquake resistance Part 1: General rules, seismic actions and rules or buildings Cooper M, Carter R, Fenwick R (212) Final Report olume 4: Earthquake Prone Buildings Commissioned Technical Report or the Canterbury Earthquakes Royal Commission o Inquiry,New Zealand Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik-TDY (27), Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ankara Fehling E, Stürz J and Aldoghaim e (28) Identiication Suitable Behavior Factors For Masonry Members Under Earthquake Load, ESECMaSE Project Report, Universty o Kassel Guidelines or Evaluation and Mitigation o Seismic Risk to Cultural Heritage (26), Ministry or Cultural Heritage and Activities, Rome, Italy Magenes G, and Penna A (211) Seismic Design and Assessment o Masonry Buildings in Europe: Recent Research and Code Development Issues, 9 th Australasian Masonry Conerence, Queenstown, New Zealand February, Morandi P and Magenes G (28 ) Seismic Design o Masonry Buildings:Current Procedures and New Perspectives, 14 th World Conerence on Earthquake Engineering, October, Beijing, China

12 14-16 Ekim 215 DEÜ İZMİR Magenes G, Morandi P ve Penna A (28) Experimental in-plane cyclic response o masonry walls with clay units, 14 th World Conerence on Earthquake Engineering, October, Beijing, China Morandi, P. (26) New Proposals or Simpliied Seismic Design o Masonry Buildings, PhD Thesis, Rose School, University o Pavia, Italy Norme Tecniche Per Le Costruzioni, NTC (28) Ministero Delle Inrastrutture e dei Trasporti (in Italian) NZS (24) Structural Design Actions Part 5: Earthquake Actions NZ: Standards New Zealand NZSEE (26) Assessment and Improvement o the Structural Perormance o Buildings in Earthquake, New Zealand Society or Earthquake Engineering (NZSEE) NZSEE Drat (211) Assessment and Improvement o Unreinorced Masonry Buildings or Earthquake Resistance Supplement to Assessment and Improvement o the Structural Perormance o Buildings in Earthquakes. Faculty o Engineering, University o Auckland NZSEE Drat (215) Assessment and Improvement o Unreinorced Masonry Buildings or Earthquake Resistance, Section 1: Revision Seismic Assessment o Unreinorced Masonry Buildings, New Zealand Society or Earthquake Engineering (NZSEE) OPCM. n [25]. Ulteriori modiiche ed integrazioni all'ordinanza n.3274 del 2/3/23,recante Primi elementi in materia di criteri generali per la classiicazione sismica del territorio nazionale e di normative tecniche per le costruzioni in zona sismica Suppl.ord. n.85 alla G.U.n.17 del 1/5/25,Masonry Chapters 8 and 11 (in English) Paulay T, and Priestley, M J N (1992) Seismic Design o Reinorced Concrete and Masonry Buildings, New York: John Wiley & Sons Tomazavic M (214) Masonry Buildings, Seismic Perormance and Eurocodes, Perormance-Based Seismic Engineering:ision or an Earthquake Resilient Society, Editor Matej Fischinger, ISBN , Springer London pp Tomazevic M, Weiss P (21) Displacement capacity o masonry buildings as a basis or the assessment o behavior actor and experimental study Bull Earthquake Eng. 8: Tomazevic M, Bosiljkov and Lutman M (23) Masonry Research For Eurocodes, Structures 4th Commission Meeting, September, Padova, Italy CIB W23 Wall