- Aybaşı kanamalarının, ergenlik çağından başlayarak hemen hemen her ay tekrarlanan yumurtlama faaliyetlerinin sona ermesi demektir.

Transkript

1 Menopoz: Son defa adet görmektir. Menopoz sözcüğü ilk olarak 1812 yılında Gardanne isimli bir Fransız jinekolog tarafından kullanılmıştır. Latince olarak Meno=Ay Pause=Son anlamına gelen kelimelerin birleşiminden türetilmiştir. Ancak klinik olarak bir kişiye siz menopozdasınız diyebilmek için en son görülen adetin üzerinden 1 yıl geçmelidir. Kuşkusuz 2-3 aydır adet görmeyen ve çeşitli belirtileri olan bir bayanda bazı laboratuar tetkikleri yapılarak menopozda olup olmadığı saptanabilir. - Aybaşı kanamalarının, ergenlik çağından başlayarak hemen hemen her ay tekrarlanan yumurtlama faaliyetlerinin sona ermesi demektir. - Kadın yaşamının doğal bir evresidir,bir süreçtir. İlk adet görme (menarş) ile başlayan kadının üreme dönemi, menopoz adı verilen, adetlerin sona ermesine kadar sürer. Menopoz ana hatlarıyla kadının çocuk sahibi olamayacağı bir dönemdir. Yumurtalıkların gerek yumurta ve gerekse kadınlık hormonu olan östrojeni üretme yeteneği sona erer. Menopoz (son adet ) öncesi, adet düzensizliklerinin sıkça görülmeye başladığı ve bazı menopoz belirtilerinin görüldüğü yıllara Pre menopoz dönemi denir. Menopozdan sonraki döneme ise Post menopoz denir. Tüm bu yılları kapsayan döneme ise(premenopoz, menopoz, post menopoz) KLİMAKTERİUM, bayana ise KLİMAKTERİK BAYAN adı verilir. Menopoza Ne Zaman Girilir? - Menopoz yaşı 45 ila 60 yaşları arasında değişmektedir. İstatistiki olarak ortalama yaş 51.4 yaşıdır. Türkiye'de ise bu yaş ortalaması 46 dır. Doğum yapanlarda, düzenli seks hayatı olanlarda, spor yapanlarda, erken adet gören bayanlarda daha geç menopoza giriş görülmektedir. Geç adet görenler, düzensiz hayat tarzı olan (beslenme,içki,sigara,uyku düzeni,stres), cinsel hayatı bozuk olanlarda, doğum yapmamışlarda, 30 yaş civarı eşin kaybeden veya boşananlarda menopoza diğerlerine nazaran daha erken giriş görülür. Erken Menopoz yaşı: 35 yaş altında menopoza girilmesi durumuna denir. 1 / 9

2 Erken Menopoz 35 yaşın altında her yaşta olabilmektedir. Yani 18 veya 22 yaşında ki bir bayan dahi menopoza girebilir, bir daha adet görmez ve doğurganlığı kaybolur. Bu kişilerde ya doğuştan yumurta oluşturacak hücre sayısında azlık vardır ya da geçirilen çeşitli hastalıklar veya büyük üzüntü ve stresler sonucu veya kullanılan çeşitli tedavi yöntemleri ve ilaçlar sonucu bu yumurtalar harap olur. (Mesela bazı kemoterapi-kanser tedavisi ilaçları ve radyoterapi yöntemleri) Bazı erken menopozlar POF (prematüre overian failure - erken yumurta tükenmesi) olarak değerlendirilir. Geç Menopoz Yaşı: Genç Menopoz yaşı diye bir sınırlandırma yaşı yoktur. Kanama her yaşa kadar devam edebilir. Cerrahi Menopoz; ise çeşitli nedenlerle ameliyat ile bayanın yumurtalıklarının alınması ve buna bağlı olarak oluşan menopozdur. Dönemin Önemi: - Türkiye'de menopoza giriş yaşı ortalama olarak 46 dır. Devlet İstatistikleri Enstitüsü raporlarına göre 2000 yılında beklene yaşam süresi kadınlar için 72 dir = 34 yıl,bu neredeyse ise bir bayanın hayatının üçte birini kapsayan bir dönemdir ve beklenen yaşam süresi ileriki yıllarda daha da artacaktır. Bir bayanın sosyal, maddi ve manevi olgunluğa eriştiği bu dönemde, hatta bazı meslek ve konumlarda kişinin bilgi, tecrübe ve beceri açısından pozisyonun zirvesinde bulunduğu ve hayatının en verimli olacağı bu dönemde en basitinden menopozun getirdiği gece terlemeleri ve buna ağlı uyanma ve de uykusuzluk ve sonuçları ile yaşamak kişiye çok şey kaybettirecektir. Hayat her zaman ve her yaşta güzeldir. Yaşamasını bilelim. Sağlıklı Yaşayıp Yaşam Kalitemizi Artıralım. Menopoz Belirtileri ve Şikayetleri ; - Genelde adet düzensizlikleri ile başlar. Normal seyreden menstural kanamalar alışılmışın dışında ya şiddetlenir ya da seyrek görülmekle birlikte azalır. Büyük çoğunlukta başlangıçta 2-3 ayda bire düşer. Çok daha az bir kısımda ise 2 / 9

3 adet kanama süreleri sıklaşabilir. Bu dönemdeki kadınlarda hep gebelik korkusu vardır,geciken her adet kanaması bir gebelik olabileceği korkusu ile bu hanımlarımızı rahatsız etmektedir. Adet kanaması geç olarak gelse bile kadında hep gebe kalma korkusu olacak ve cinsel hayatı bozulacak, seksten uzaklaşacaktır. Düzensiz ve bozuk bir cinsel yaşamın ise menopoza girişi hızlandırdığı düşünülmektedir. Menopoza giren kadınların dörtte üçünde görülen en yaygın belirtilerden biri de sıcak basmalarıdır. Ayrıca gece terlemeleri (gece yarısı meydana gelen ve bazen uykudan uyandıran sıcak basmaları) uykusuzluk, çarpıntı, zihin karışıklığı, değişken ruh halleri, depresyon olabilir. Nasıl ki her insan boy, kilo, görünüm, ten rengi gibi birbirinden çok farklı ise menopozunda belirtileri tek tek her kadına özgü biçimde gelişmektedir. Menopozun Kadın Vücudunda Oluşturabileceği Değişiklikler ve Sıkıntılar: - Östrojen hormonunun azalması bazı değişimleri de beraberinde getirebilir. Bunlar arasında aniden sıcak basması, yüzde daha fazla olmak üzere kızarma atakları, sinirlilik, huzursuzluk, uykusuzluk ya da depresyon gibi duygusal değişmeler, vajinal dokuların kuruması ve incelmesi ve buna bağlı olarak cinsel birleşmede ağrı gibi belirtiler yer alabilir. Bu belirtiler bazı kişilerde hiç görülmeyebileceği gibi, bazı kişilerde belirtilerin çoğu bir arada görülebilir. Menopoz Dönemi, kemiklerin süngersi bir hal alması demek olan osteoporoz ile, hormonların etkisiyle menopoz öncesi kadınlarda daha az görülen damar sertliğinin hızlanması gibi sorunları da beraberinde taşıyabilir. Tüm bunları sıralarsak: - büyük ve küçük dudaklarda kuruma, kaşıntı; - vajen duvarında incelme ve kuruma; - cinsel ilişkide acı ve sonuç olarak cinsel isteksizlik; - çok sık vajinal hastalıklara yakalanma; - idrar yolu enfeksiyonları; - idrar kaçırma şikayetleri; - rahim sarkması; - ciltte kurumalar, pullanmalar, kolayca oluşan çürüme ve morluklar; - ses te kalınlaşma; - vücut tüylerinde azalma ve incelme; - kalpte çeşitli rahatsızlıklar; - dolaşım sistemi bozuklukları (damar hastalıkları); - iskelet sisteminde kemik erimesi; - memelerde gevşeme, yumuşam; 3 / 9

4 ve bu gibi değişiklikler görülmektedir. Menopoz Kadın Hayatının DOĞAL - Fizyolojik bir dönemimidir? - Annelerimiz, anneannelerimiz ve de onların anneleri menopoz tedavisi mi görmüşler? Yoksa bu dönemdeki başata kadına hayatı zehir eden bazı kadınlarda şiddetli seyreden bazen gecede 3-4 defa onu uykudan uyandıran, buna bağlı uykusuz kalma ve gündüz yorgunluk, dikkat toplayamama, düşünce ve hareketlerde yavaşlama, saldırganlık ve alınganlık ile hayat kalitesini erken dönemde bozan; ve psikolojik olarak uykusuzluğun getirdiği depresyon, depresyonun getirdiği uyumsuzluk, sosyal ilişkilerde zayıflık, yalnızlık, ağlama krizleri, cinsel istek azlığı ve buna bağlı ailevi problemler ve de kendine güven kaybı (çok az bir kadında bu dönemde cinsel istek artışı olabilir) gibi hayatı tehdit edebilen, yaşam kalitemizi düşürüp bize ızdırap veren bu sıkıntıları ortadan kaldırıp hayatımızın üçte birini ve de en güzel olması gereken yıllarımızı sağlık ve mutluluk içinde mi yaşamak. Ayrıca ileri yıllarda ise kemik erimesi nedeni ile (osteoporoz-osteopeni) vücut kemik sisteminde ciddi problemlere yol açabilecek ve hayatın kaybına varabilecek sonuçlara gidebilecektir. Teknolojinin, tetkik ve tanı yöntemlerini ve kullanılan ilaç ve de tedavi yöntemlerinin bu kadar ilerlediği bir zamanda bunlardan faydalanmamak hayat kalitesini düşürür ve kişiyi sıkıntıya sokar. Tıbbın amacı kişiye zarar vermek değil değildir, ona faydalı olmaktır. Nedense bu menopoz dönemlerinde doktorlara ve tedavilere bir güvensizlik gelişmekte kulaktan dolma yanlış bilgiler ile kadınlarımız tedaviden korkmaktadırlar. Doktorlar bir düşman olarak görülmekte,onlardan uzaklaşılmaktadır. Bana ilaç verip zarar verecek ben kullanmayacağım veya yarıda bırakıp, bilmem kim kullanmış şöyle olmuş gibi yaklaşımlar sergilemektedirler. Hepimiz insanız bizimde annelerimiz, ablalarımız kız kardeşlerimiz var, biz niye size zarar vermek isteyelim ki? (sizin anneniz kullanıyor mu derseniz aynı şey bendede var,kavga dövüş ikna etmeye çalışıyorum) Günümüzde menopoz tedavisinde kullanılan gerek belirtileri yok etmede gerekse menopozun vücutta yapacağı bedensel etkileri azaltmak ve kontrol altına almakta kullanılan ilaçlar yıllar süren her yönüyle yıllarca incelendikten sonra kullanılmaktadır. Menopoz tedavisi bir şablon-kalıp tedavisi değildir. Her kadın özel olarak bir birey olarak alınır ve incelenir. Elde edilen verilerle kişiye ve konumuna uygun tedavi düzenlenir. 4 / 9

5 Tedaviye Doğru; - En önemli şeylerden bir tanesi hastanın çok çok dikkatli incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Hasta önce sorgulanır; - -şimdiye kadar geçirdiği hastalıklar - -alerjisi var mı? - -kullandığı ilaçlar - -ameliyat olup olmadığı - -aldığı tedaviler - -sigara ve alkol kullanımı; - -aileden gelen bir hastalığı olup olmadığı - -ailedeki kadınlarda menopoz yaşı ve durumu, meme veya rahim hastalıkları olup olmadığı - -daha önceki adet düzeni, doğum, kürtaj, düşük sayıları - -şikayetleri nelerdir gibi, Sorgulamadan sonra; - Kadını tepeden tırnağa inceleyen bir muayeneye ve incelemeye geçilir. - Kilo,boy ölçülür,alışılmış rutin jinekolojik muayenenin yanında genel vücut muayenesi de yapılır, kalp,akciğer, karaciğer de problem araştırılır, varis vs bakılır. - Muayenede önce her kadının her yıl yaptırması gereken tetkikler yapılır, muayene sırasında smear testi yapılır, göğüs muayenesi yapılır. - Ayrıca 40 yaş üstünde ise hiç bir şikayeti olmasa da her kadına mamografi (meme filmi) ve meme ultrasonu istenir, 40 yaş altındaki kadınlarda eğer bir şikayet veya belirti varsa istenir. Mamografi konusunda rutin şöyledir; yaş arasında ise ve riskli (ailede meme şikayeti veya daha önceden başka problemler yaşamışsa gibi) gruba girmeyen hanımlarda yılda bir veya iki yılda bir,hekimin kanısına göre mamografi çekilir. - 50yaş üstü veya hangi yaşta olursa olsun riskli gruba girdiğini kabul ettiğimiz hastalara ve menopozda hormon replasman tedavisi alan hanımlara her yıl kesinkes meme filmi çekilir. - Özet olarak menopoz tedavisi gören veya görecek her kadına mamografi yapılır. 5 / 9

6 - Rutin laboratuar tetkikleri istenir; kan sayımı,idrar tahlili, gerekli hormonlar - Kullanılması düşünülen ilaçlar karaciğerden geçip süzüldükleri için karaciğer' e ve böbreğe ait testler yapılır. - Rahim ve yumurtalıklar ultrasonografi ile kontrol edilir. - Rutin tetkiklerin dışında hastada genel veya bölgesel bir hastalık varsa buna ait tetkikler istenerek hastalığın durumuna bakılır, (mesela guatr hastalığı gibi) verilecek tedavinin bu hastalığa bir zararı dokunup dokunmadığı araştırılır. - Eğer hastada düzensiz bir kanama varsa mutlaka bir rahim içi dokusu örneği alınır, bu acısız,çok basit bir işlemdir. Böylece kişinin bir profili çıkarılır, sosyal,ekonomik ve de kültürel düzeyi göz önüne alınarak, belirtiler ve bulgular buna eklenerek ne tür bir tedavi uygulanacağına karar verilir. Burada görüleceği gibi bu tedavi planı kişiye göre hazırlanır, daha sonra hasta ile birebir karşılıklı oturularak,haklı olarak soracağı sorular cevaplanır ve tereddütleri giderilir ve ortak anlaşma sağlandıktan sonra,hasta güven duyduktan sonra tedavisi verilir. Tedavide; Kişinin şikayetlerini giderme ve östrojen eksikliği ile daha sonra oluşabilecek zararları azaltmaya yönelik planlanır. Ancak östrojen hormon tedavisi, meme kanseri veya rahim kanseri bulunması halinde, bu hastalığın seyrini hızlandıracağı için, mutlaka uzman bir doktorun muayenesi ve periyodik takipleri altında sürdürülmelidir. Hormonal tedavi; hap,cilde yapışan flaster, iğne veya vajinal krem-fitil olarak verilir İlaç tedavisinin yanı sıra geçiş dönemini algılayabilmesi için kısa bir süre psikolojik danışma alması önerilir. Nefes alma egzersizleri de kişiye destek ve rahatlık verir,ayrıca iskelet sistemini de kuvvetlendirme çok çok yararlı olacağı için gerekli fiziksel egzersiz şemasının düzenlenmesi için 6 / 9

7 fizyoterapist desteği önerilir. Gerekli beslenme önerileri içinde diyetisyen'e başvurmak idealdir. Çok kısaca menopozun ileri dönem problemi olan kemik erimesinden bahsedersek; Menopozun başlangıç döneminde daha yoğun görülen sıcak basması ve duygusal belirtiler, zamanla kendi kendine azalmakla beraber, vajina, özellikle kemik ve damar gibi dokulardaki bozukluk yıllar geçtikçe devam edecektir. Kemik erimesine OSTEOPOROZ diyoruz, Kemik erimesi en çok: - beyaz ten - sarışın - kalsiyumdan eksik diyetle beslenmiş - veya ilaçlar veya hastalıklar nedeni ile yeterli kalsiyum alamamış kadınlarda - hareketsiz yaşayan veya işi gereği devamlı oturan - sigara içen hanımlarda daha çok görülmektedir. kemik kütlesi kaybolarak süngerimsi hal alır ve çok kolay kırılabilir bir hal alır, bu bölgeler özellikle yukarıdan aşağıya boyun, bel ve kalça kemiğidir. Menopozal osteoporoz östrojen kaybı ile oluştuğundan (kabaca östrojen kemiklerin kalsiyumu almasını sağlar), östrojen olmayınca veya az olunca kemik yenilenemez. Kısa soru cevaplar; Menopozdayım cinsel ilişki bana acı veriyor, ne yapmalıyım? 7 / 9

8 İlişkideki acımanın nedeni östrojen eksikliğine bağlı vajendeki kurumadır, doktorunuz size uygun tedaviyi ve kremi verince bu sorun kesinkes çözülecektir. Hormon tedavisi alan menopozlu bir kadın gebe kalabilir mi? Hayır,yumurtalık artık döllenebilir yumurta üretmediğinden hamile kalamaz Bir arkadaşım hormon tedavisi alıyorsan güneşe çıkma dedi,doğru mu? Bu hiç güneş görmeyeceksiniz anlamında değil, hormon takviyesi alan hanımlarda ciltte güneşten lekelenme şansı biraz daha artar, ama önemli olan buradaki yaş faktörüdür, menopozdaki hanımlarımızı 50 yaş ve üstü kabul edersek kadın veya erkek bu yaştaki kişilerin ciltleri güneşe karşı daha hassas olur. Kalsiyum haplarını ne zaman yutmalıyım? Bunun için özel bir zaman olmamakla birlikte yemekle beraber alınması emilimini kolaylaştırır, akşam olması daha tercih sebebidir. 8 / 9

9 Sigara ve Menopoz arasındaki ilişki nedir? Menopozdan severek Sigaranın ve menopozu de korkmayınız, üreterek beş yaşayınız, ila hayatınızın on yıl kadar her her erkene anını yaşta bedeninize aldığı başka düşünülmektedir. güzeldir. ve ruhunuza saygı ile yaşayarak, 9 / 9