1.1. TEMEL KAVRAMLAR BÖLÜM 1 GİRİŞ HAMMADDE

Transkript

1 HAMMADDE Hammadde, endüstride bir ürün ya da yapının elde edilmesinde kullanılan gerekli bileşenlerin işlenip elde edilmesinden önceki durumudur. Bu terim çoğu zaman tabiattan elde edilen ve henüz işlenmemiş ya da çok az işlem görmüş maddeleri belirtmek için kullanılır. Demir cevheri, kereste, ham petrol hammadde ye örnek olabilecek materyallerdir. Hammaddeler sonsuz değildir ve kendilerini yenileyip yenileyememelerine göre iki başlık altında toplanırlar. Kendilerini yenileme yetisi olmayan hammaddeler genelde doğadan elde edilenlerdir. Uranyum, fosfatlar, demir, bakır, altın gibi madenler ve kömür, petrol, doğalgaz gibi fosil yakıtlar bu gruba girerler. Bunlar, belirli bir zaman dilimi içinde yeryüzünün kendi içinde oluşmuşlardır ve tükendiklerinde tekrar oluşmaları yine uzun zaman alacaktır. 2 1

2 HAMMADDE İnsanlar tarafından farklı amaçlar için, kullanılan yer kabuğunun, ulaşılabilen yerlerinde veya içinde bulunan her şey hammaddeler olarak adlandırılmaktadır. Mamul olarak kullanılan hammaddeler, biyolojik hammaddeler ve jeolojik hammaddeler olarak iki gruba ayrılabilir. Herhangi bir şekilde etkilenmemiş biyolojik hammaddeler hariç, diğer tüm hammaddeler "jeolojik hammaddeler" olarak, sınıflandırılabilir. Bu durumda, Jeolojik hammaddeleri aşağıdaki faktörler göz önüne alınarak sınırlandırılabilir. a - Atmosfer, hidrosfer ve litosferin içinde olması, b - Ulaşılabilir bir yerde bulunması. c - Jeolojik orjinli veya jeolojik olaylarla değişmiş olması HAMMADDE HAMMADDE TANIM ÖRNEK METALİK HAMMADDELER (Cevher) ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER ENERJİ HAMMADDELERİ SÜS TAŞLARI HAYVANSAL HAMMADDELER BİTKİSEL HAMMADDELER JEOLOJİK HAMMADDELER Metal içeren mineraller Süs taşları ve yakıt mineralleri hariç metal içermeyen mineraller Biyolojik kökenli ve jeolojik etkiye maruz kalmış mineraller Süs ve ziynet eşyası olarak kullanılan mineraller BİYOLOJİK HAMMADDELER DEMİR CEVHERİ, BAKIR CEVHERİ KİL, KİREÇ, KAOLEN HAM PETROL, DOĞALGAZ, KÖMÜR OLTU TAŞI, LÜLE TAŞI DERİ AĞAÇ 4 2

3 MİNERAL Mineral, Tabiatta çeşitli elementlerin birleşerek meydana getirdikleri, belirli fiziksel, kimyasal ve kristal yapıya sahip, homojen veya homojen görünüşlü, tabii olarak değişik şekillerde oluşmuş muntazam atomik düzeni olan ve insanoğlunun kullanımı için yerkabuğundan elde edilen ve genellikle katı olan bileşiklerdir. Buna göre minerallerin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz 1. Tabii olarak oluşur, 2. Herhangi bir parçası bütününün özelliklerini taşır, 3. Belirli bir kimyasal formülü vardır, 4. Katı halde olup nadiren sıvıdır, 5. İnorganiktir (yani tabiatta bulunur). Örnek, Hematit (Fe 2 O 3 ). Maden; Yer kabuğunda bulunan ekonomik değeri yüksek olan minerallere denir MİNERAL 6 3

4 MİNERAL MİNERAL 8 4

5 MİNERAL MİNERAL Hematit (Fe 2 O 3) Manyetit (Fe 3 O 4 ) Kromit (FeCr 2 O 4 ) İlmenit (Fe +2 TiO 3 ) Galenit (PbS) Pirit (FeS 2 ) Sfalerit (ZnS) Kalkopirit (CuFeS 2 ) 5

6 MİNERAL Realgar (AsS) Zinober (HgS) Markazit (FeS 2 ) Kuvars (SiO 2 ) Beril (Be 3 Al 2 Si 6 O 18 ) Zirkon (ZrSiO 4 ) Simitsonit (ZnCO 3 ) Brusit (Mg (OH) 2 ) MİNERAL 12 6

7 CEVHER,GANG Cevher; madenci açısından kârlı bir şekilde çıkarılabilen veya metalurjist açısından kârlı bir şekilde işleme tabi tutulabilen az veya çok gang mineralleri ile karışık herhangi bir metalin minerallerini içeren ve ekonomik değeri olan kayaçtır. Bu ve benzer tanımlar, cevherin metal eldesinde kullanılan bir malzeme olduğunu vurgulamaktadır. Bir kayacın cevher olabilmesi için ekonomik değeri olması kritiktir. Mesela bir altın rezervi için üzerinde yapılan fizibilite çalışmalarının ardından eğer o rezerv kar edilebilecek şekilde işletilebilecekse, yani ekonomik değeri varsa, rezervdeki altından "altın cevheri" olarak bahsedilebilir. Değerli olarak bilindiği halde ekonomik olarak işletilemediği, yani cevher sıfatını alamadığı için ayaklarımızın altında yatan yüz binlerce ton rezerv vardır. Örnek (Fe 2 O 3,SiO 2,Al 2 O 3, ) CEVHER,GANG Gang; Cevher içerisinde mevcut olan ve metal üretiminde kullanılmayan kalker, silika v.b.atık minerallerdir. Gang, basit olarak cevher minerallerinin birlikte büyüdüğü istenmeyen madde, mineral veya kayaçtır. Madenler, yaygın biçimde, çeşitli işlemlerle gang minerallerin cevher minerallerinden ayrılmasından önce ham cevherin öğütüldüğü mineral zenginleştirme tesislerine sahiptirler. 14 7

8 MİNERAL VEYA MADEN KAYNAĞI Mineral kaynağı terimi, mineral veya minerallerin çıkarılabileceği bir yer olarak tanımlanır, ancak yerkabuğu bir mineral kaynağı olarak kabul edilmez. Jeolojik hammaddelerin bir mineral kaynağı olabilmesi için iki temel şart vardır, Birincisi o malzeme için talep olmasıdır, Yani o madde marjinal bir değere sahip olmalıdır. ikinci şart ise, o malzemenin kabul edilebilir bir konsantrasyonda birikmiş olması gerekir. Geçerli konsantrasyonun varlığı belirlenirse, jeolojik hammaddenin mineral kaynağı olabilmesi için diğer faktörler göz önüne alınmalıdır MİNERAL VEYA MADEN KAYNAĞI Bu faktörler; 1 - Jeolojik bir hammadde olmalı, 2 - Keşfedilmesi, çıkarılması ve işlenebilmesi, teknolojik olarak mümkün olmalı, 3 - Teknolojik olarak kullanılabilmeli, 4 - Çıkartılmasında/işletilmesinde yasal bir engel olmamalı,, 5 - Yeter miktar ve kalitede olmalıdır. Bu faktörlerden birisi sağlanmazsa o hammadde mineral kaynağı olarak tanımlanamaz. Yukarıdaki parametrelerin çatısı altında, kabul edilebilir kalite ve miktardaki mineral konsantrasyonu mineral veya maden kaynağı olarak tanımlatır. 16 8

9 MİNERAL VEYA MADEN REZERVİ Rezerv kavramının sözlük anlamı, ileriki bir zamanda veya özel bir kullanım için bir şeyi (hammadde, para vb.) muhafaza etmektir. Bu tanım herhangi bir nesnenin rezerv olabilmesi için, o nesnenin miktarının ve kalitesinin bilinmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Mineral/Maden rezervi, mineral kaynağının ekonomik olabilecek kısmı yani yerkabuğunda bulunma miktarıdır. Bundan dolayı maden rezervini belirleyebilmek için kaynağı tanımlayan faktörlere aşağıdaki faktörlerin eklenmesi gereklidir; 1 - Maden rezervi maden kaynağının bir parçası olmalıdır, 2 - Belirli ekonomik faktörler altında kârlı şekilde üretilebiimelidir. Bu durumda maden rezervi, ekonomik, teknik ve yasal olarak üretilebilirse o zaman üretilebilir rezerv olarak tanımlanır. Maden endüstrisinde mineral veya maden rezervi, cevher rezervi ve üretilebilir veya işletilebilir rezerv gibi farklı terimler kullanılmaktadır. Herhangi bir madenden elde edilen satılabilir rezerv miktarı üretim kayıpları yüzünden üretilebilir rezervden her zaman daha küçüktür MİNERAL VEYA MADEN REZERVİ Cevher minerallerinin içinde bulunduğu kayaç topluluğu hacim veya ağırlığına o cevherin rezervi denir. Rezerv için cevherli kütlenin üç boyutlu olarak ortaya konması yani geometrisinin ortaya çıkarılması gerekmektedir. Cevher kütlesinin ortaya çıkarılması ve çalışılmasında, çoğu kez cevher rezervleri üç sınıfa ayırır. Bunlar, Görünür (proven), muhtemel (probable) ve mümkün (possible) rezervlerdir. Görünür rezerv öylesine örneklenmelidir ki onun sekli, rezervi ve ortalama tenörü belirli sınırlarla kesin olabilsin. Cevher kütlesi içinde bir başka yerde sondajdan ve geliştirme çalışmalarından örnekleme o kadar doğru olmayabilir. Fakat, cevher kütlesinin rezerv ve tenörü hakkında oldukça emin olunabilecek yeterli bilgi sahibi olunabilir. Bu durumda muhtemel rezerv söz konusudur. Arama çalışmaları esnasında, cevherin sadece kısmen arınmış bölge içinde yayıldığına işaret eden yeterli bilgimiz olabilir. Bu da cevherin belli bir hacim ve tenörü içerdiği mümkün rezerv miktarını verebilir. Pek çok ülkede, yukarıdaki sınıflama veya benzer sınıflamalar milli birer tanım veya yasal kavramalardır. Uygulama yapan jeolog her ülkedeki tanımları tam anlamıyla bilmeli ve bunları doğru kullanacağından emin olmalıdır. 18 9

10 MİNERAL VEYA MADEN REZERVİ Maden işletmeciliğinde gelir veya kâr, teknik ve yasal faktörlerle sık sık değişebilen üretim maliyetleri, ve satış fiyatlarının bir fonksiyonu olarak, tanımlanır. Bunun sonucu olarak da üretilebilir rezerv miktarı da dinamik bir yapı sunar. Bundan dolayı ekonomik (kârlı) bir maden yatağı zaman içerisinde ekonomik olmayan hale veya ekonomik olmayan bir maden yatağı ekonomik bir hale gelebilir. Genel olarak, jeolojik hammadde, maden kaynağı, maden rezervi, üretilebilir rezerv ve satılabilir rezerv arasında aşağıdaki şekilde kütlesel olarak ilişki vardır. JH>MK>MR>ÜR>SR JH: Jeolojik hammadde MK: Maden kaynağı MR: Maden rezervi ÜR: Üretilebilir rezerv SR: Satılabilir Rezerv SR=ÜR-ÜK ÜK: Üretim kayıpları CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlama : Bir cevherdeki çeşitli minerallerin kimyasal yapılarını bozmadan, endüstrinin ihtiyacına en uygun hammadde haline getirebilmek ve ekonomik değer taşıyanları taşımayanlardan ayırmak için yapılan işlemlerin hepsine cevher hazırlama denir. (Ana metal içeriğinin arttırılması) Ana metal minerali ile gang minerallerinin farklı özelliklerinden yararlanılarak minerallerin birbirinden kısmen ayrılması cevher hazırlama veya zenginleştirme işlemi ile gerçekleştirilir

11 CEVHER HAZIRLAMA Bir cevherin endüstride kullanılabilmesi için kullanım alanlarının farklılığına göre değişik şartlar aranır. Bu şartların başlıcaları; Cevheri oluşturan tanelerin belirli bir büyüklükte olması, Cevherin içerdiği kıymetli element veya kıymetli mineral yüzdesinin belirli bir yüzdenin üstünde olması, Cevherin içerdiği zararlı element veya zararlı mineral yüzdesinin belirli bir yüzdenin altında olması CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlamayı Gerektiren Sebepler a) Ekonomik sebepler, Cevher üretildiği şekliyle ekonomik olmayabilir. Cevher hazırlama işlemleri neticesinde ekonomik hale getirilir. Cevher üretildiğinde ekonomiktir, ancak cevher hazırlama işlemleri neticesinde bu ekonomikliği daha da arttırılabilir. b) Teknolojik sebepler, Burada amaç, cevheri teknolojinin ihtiyaçlarına en uygun hale getirmektir. Mesela, cam endüstrisinde ana hammaddeyi oluşturan silis kumunun, 0,1-0,5 mm boyutunda olması ve en çok %0,05 Fe içermesi teknolojik bir zorunluluktur. Kauçuk, ilaç, boya endüstrilerinde dolgu maddesi olarak kullanılan manyezit, dolomit, kalker gibi hammaddelerin 20 mikron altına öğütülmesi yine teknolojik bir zorunluluktur

12 CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlama kademesi kırma, öğütme ve sınıflandırma (eleme-klasifikasyon) işlemlerini kapsamaktadır. Genel olarak kırma işlemleri belirli vardiyalarda, öğütme işlemleri ise 24 saat devamlı yapılabilmektedir. Bu sebeple öğütme öncesinde, uygun kapasiteli bir ince cevher deposu yer alır. Cevher hazırlama tesislerinde kırma işlemleri kuru olarak, öğütme işlemleri ise uygulanacak zenginleştirme işleminin özelliğine bağlı olarak yaş veya kuru olarak yapılabilmektedir. Bu işlemlere cevher hazırlamada, zenginleştirme öncesi işlemler denilir. Kırma ve Öğütme: Faydalı mineralleri serbest hale getirme olayıdır. Tane boyutunu küçültmek amacıyla uygulanan işlemlerdir. Sınıflandırma: Kırma ve Öğütme işlemleri sonucunda elde edilen ürünlerin boyutlarına göre ayrılması olayıdır. Boyut Küçültme Oranı: Boyut küçültme aracına beslenen malzeme boyutunun, boyut küçültme aracından çıkan malzeme oranına boyut küçültme oranı denir. Mesela 200 cm boyutundaki bir malzeme 2 cm ye kırılmışsa boyut küçültme oranı 200/2 =100:1 dir CEVHER HAZIRLAMA Cevherdeki Minerallerin Serbest Hale Getirilmesi Bir cevher içerisinde istenen ve istenmeyenler olmak üzere birden fazla mineral türü bulunabilir. Bunları birbirinden ayırabilmek için serbestleşme boyutu denen boyuta kadar kırma ve öğütme işlemleri ile boyut küçültme işlemine tabi tutulması gerekir. Boyut küçültme işlemi temel olarak üç maksada yönelik olarak yapılır. a. Cevherin gerekli ve gereksiz kısımlarını birbirinden ayırabilmek için fiziki serbestleşmeyi sağlamak b. Cevheri zenginleştirme cihazının kabul edebileceği boyuta getirmek. c. Endüstrinin istediği özelliklere uygun hammadde haline getirmek Serbestleşme: Bağlı tanelerin bölünerek serbest taneler haline gelmelerine serbestleşme denir. Bağlı Tane: Birbirinden ayrılması istenen kıymetli ve kıymetsiz mineralin bir arada bulundukları tanelere bağlı taneler (bileşik taneler) denir. Serbest Tane: Tek bir mineral veya mineral grubundan oluşan tanelere serbest tane denir

13 CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlamada Yararlanılan Mineral Özellikleri Fiziksel Özellikler 1. Sertlik Minerallerin sertlik veya yumuşaklığı, özellikle, kırma ve öğütme işlemlerinde etkili olmaktadır. Cevheri oluşturan minerallerin sertliği arttıkça, kırıcı ve değirmenlerdeki astar aşınmasında artar. 2. Gevreklik Bazı mineraller,yumuşak oldukları halde kırılmaya karşı dayanıklıdırlar. Bunlara örnek olarak, mika, talk, jips, nabit bakır, nabit gümüş gösterilebilir. Bazı mineraller (Kuvars) ise sert olmalarına karşı kolayca kırılabilirler 3. Yapı ve Kırılış Şekli Minerallerin kırılış şekilleri, genellikle, kristal yapılarına uygun olmaktadır. Kristal yapıları ise, cevherin oluşum şekli ve cevher yatağının türü ile yakından ilgilidir. Örneğin, galen kübik ; manyetit küresel ; mika, molibdenit, levha; kuvars sivri köşeli prizmatik kırılmış tane verme eğilimindedirler. 4. Renk ve Parlaklık Renk ve parlaklık, minerallerin göz veya optik bir aygıtla tanınmasını sağlayan özelliklerdir. Bir cevheri oluşturan minerallerin farklı renk veya parlaklıkta olmalarından yararlanılarak el ile veya optik esaslı otomatik ayırıcılarla, bu mineraller birbirlerinden ayrılabilmektedir CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlamada Yararlanılan Mineral Özellikleri Fiziksel Özellikler 5. Özgül Ağırlığı Mineraller arasındaki özgül ağırlık farklılığı, bunların birbirinden ayrılmasında yararlanılan, en önemli özelliklerden biridir. Farklı özgül ağırlıklar, akışkan ortamlardaki çökelmelerde, farklı çökelme hızlarına neden olmaktadır. 6. Manyetik Duyarlık Minerallerin manyetik duyarlıkları farklı düzeylerde olmaktadır. Bu özellik den yararlanılarak, manyetik ayırma yöntemi geliştirilmiştir. 7. Elektrik İletkenliği Minerallerin elektrik iletkenlikleri birbirinden farklıdır. Bazı mineraller iletken,bazıları da yarı iletken veya yalıtkan olmaktadır. 8. Flüoresans ve Fosforesans Bazı mineraller, uzun veya kısa dalgalı morötesi (ultraviolete) ışınların etkisiyle flüoresans veya fosforesans özelliği gösterirler. Bu özelliklerden yararlanılarak, elle veya otomatik ayıklama yapılabilir. 9. Radyo Aktivite, ve ışınları yayan minerallere radyo aktif mineraller adı verilmektedir. Uranyum içeren mineraller bu türe örnek olarak gösterilebilir. Radyo aktif olan mineraller, olmayanlardan radyo aktivite düzeyini ölçen aygıtlar (Geiger Müller tüpü, sintilasyon sayıcısı gibi) yardımı ile ayrılabilir. Bu özellik, elle veya otomatik aygıtla yapılan ayıklama işlemlerinde kullanılmaktadır. 13

14 CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlamada Yararlanılan Mineral Özellikleri Fiziko Kimyasal Özellikler Fiziksel ve Kimyasal özelliklerin yanı sıra, yüzey ve ara yüzey özellikleri gibi, bazı fiziko- Kimyasal özellikler de minerallerin birbirinden ayrılmasında önemli rol oynarlar. Yüzey ve Ara Yüzey Minerallerin yüzey özellikleri, bunların iki fazın ara yüzeyindeki davranışlarını etkilemektedir. Yağlılık, yapışkanlık, ıslanabilme, kutuplaşabilme, yüzeylerin değme açısı ve yüzey gerilimi ara yüzeylerin özelliklerini oluşturmaktadır. Çeşitli kimyasal maddelerin (reaktif) yardımı ile mineral yüzeylerinin özellikleri, istenildiği şekilde değiştirilebilmektedir. Bundan yaralanılarak, cevher hazırlamanın en çok kullanılan yöntemlerinden biri olan köpük ile yüzdürme (köpük flotasyonu) geliştirilmiştir CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlamada Yararlanılan Mineral Özellikleri Isıl Özellikler 1. Isı ile Gözenekliğin (porozite) Değişimi Bazı mineraller ısıtıldıklarında, uçucu maddelerini kaybederek gözenekli ve süngerimsi bir yapı kazanırlar. Boşluklara dolan hava nedeniyle bunların görünür özgül ağırlıkları azalır. Bu da ayırma için bir özellik oluşturmaktadır. 2. Isı İle Dağılma Bazı mineraller ısıtıldıklarında, kristal sularını veya düşük sıcaklıklarda uçucu olan bileşenlerini kaybederek dağılırlar. Kalsit, fluorit, jips, kolemanit, ve barit bu tür minerallere örnek olarak gösterilebilir. 3. Kalsine Etme (Kalsinasyon) Karbonatlı minerallerin bünyesindeki CO2 yi uzaklaştırmak amacıyla yapılan ısıl işleme kalsinasyon denilmektedir. Kalsinasyon ile bazı cevherler (siderit içeren demir cevherleri, smitsonit içeren çinko cevherleri, magnezit gibi) belirli ölçülerde zenginleştirilebilirler. 14

15 CEVHER HAZIRLAMA Cevher Hazırlamada Yararlanılan Mineral Özellikleri Isıl Özellikler 4. Kavurma Sülfür minerallerinin kükürdünü uzaklaştırmak amacıyla yapılan ısıl işleme kavurma denir. Liç öncesi uygulanan kavurma ile (sülfat, klorür ve oksit kavurması) sülfür mineralleri kolay çözünür hale getirilmektedir. Ayrıca çeşitli demir minerallerine yüksek manyetik duyarlılık kazandırmak için de kavurma yapılmaktadır. 5. Isı İle manyetikliğin Değişimi Hematiti, limonit, siderit, pirit, gibi demir mineralleri, ısıl işlem uygulaması ile, oksijen, karbondioksit veya kükürt kaybederek veya uygun koşullarda oksitlenerek manyetit e dönüşürler. Böylece, en yüksek düzeyde manyetik duyarlık kazandıklarından, diğer minerallerden ayrılabilirler ZENGİNLEŞTİRME Zenginleştirme; değerli mineralleri değersiz olanlardan ayırma işlemidir. Bu ayırma işlemi minerallerin fiziksel, fizikokimyasal ve kimyasal farklılıklarından istifade etmek suretiyle yapılmaktadır. Zenginleştirme işlemi sonucunda kazanılan değerli ürüne konsantre değersiz ürüne ise atık denmektedir. Halen dünyadaki zengin maden yataklarının tükenmiş olması düşük tenörlü cevherler üzerine çalışmak zorunluluğu, cevher zenginleştirme metotlarının önemini her gün biraz daha artırmaktadır

16 ZENGİNLEŞTİRME Tenör; Bir cevher veya konsantre içerisindeki metal miktarının toplam kütleye olan oranının yüzde olarak ifade edilmesidir. İlgilenilen metalin asıl kütle içinde çok az miktarlarda olması halinde milyonda bir anlamına gelen ppm birimi de kullanılabilir. Konsantre; Cevher hazırlama işlemleri sonucunda elde edilen değerli ürün topluluğudur. Şlam: İnce toz halindeki cevher veya kömürün sulu hali mm boyutlu şlam kömürü termik santrallerde değerlendirilir. Pülp: İnce taneli bir katının su içinde dağılmış şeklidir. Toplam pülp ağırlığı, su ve katının ağırlıkları toplamıdır. Katı Oranı: Pülpteki katı ağırlığının toplam pülp ağırlığına oranıdır. Pülp ağırlığı: P = S+K Katı oranı: %k = K/P Su oranı: %s =S/P ZENGİNLEŞTİRME Zenginleştirme İşleminde Dikkate Alınacak Hususlar : Zenginleştirme yöntemi, cevherdeki değerli ve değersiz tüm minerallerin şekline, fiziksel, kimyasal ve fizikokimyasal özelliklerindeki farklılıklara, boyut dağılımlarına bağlı olarak seçilir. Sağlıklı bir seçim için ocaktan alınan numuneler üzerinde, Cevherin içerdiği minerallerin tespiti, Tespit edilen minerallerin özelliklerinin belirlenmesi, Zenginleştirme işlemi için yararlanılacak özellik farklılıklarının tespiti, Tane serbestleşme boyutunun saptanması, Bu bilgiler ışığı altında uygun yöntem veya yöntemlerin seçilmesidir

17 ZENGİNLEŞTİRME İstenilen boyuta öğütülmüş olan cevher, tesisin tesisin zenginleştirme kısmına gönderilerek, değerli mineraller ile değersiz mineraller ayrı ürünler halinde elde edilirler. Büyük oranda değerli mineralden oluşan ürüne KONSANTRE, değersiz mineralleri içeren ürüne ise ARTIK denilir. Tesisin zenginleştirme kısmında, cevherin içerdiği minerallerin özelliklerine bağlı olarak, uygun ayırma yöntemi seçilmektedir. Cevherdeki değerli mineral sayısı birden fazla ise, bunlar tek bir konsantre içerisinde toplanabilecekleri gibi ayrı ayrı konsantreler halinde de üretilebilirler CEVHER HAZIRLAMA AKIM ŞEMASI Maden ocağından üretilen cevher Depolama Zenginleştirme öncesi işlemler ( Kırma, öğütme, sınıflandırma ) ZENGİNLEŞTİRME Değerli ürün Artık ürün Susuzlandırma Koyulaştırma Depolama Artık barajı Diğer teknolojik işlemler 34 17

18 CEVHER ÜRETİMİ CEVHER ÜRETİMİ 18

19 CEVHER ÜRETİMİ CEVHER ÜRETİMİ 19

20 CEVHER ÜRETİMİ CEVHER ÜRETİMİ 20

21 CEVHER ÜRETİMİ CEVHER ÜRETİMİ Cevher Hazırlamada Temel İşlemlerin Tematik Gösterimi 21