MODERN IRRIGATION SYSTEM OF THE PLAIN OF KONYA KONYA OVASI SULAMASI. Çumra EYLÜL 2000 TARİHLERİNDE GERÇEKLEŞEN

Transkript

1 MODERN IRRIGATION SYSTEM OF THE PLAIN OF KONYA KONYA OVASI SULAMASI Çumra EYLÜL 2000 TARİHLERİNDE GERÇEKLEŞEN 1. ULUSLARARASI ÇATALHÖYÜK TEN GÜNÜMÜZE ÇUMRA KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABINDA Sayfa DE YAYINLANMIŞTIR (KONGREYE İSTANBUL DA BULUNDUĞUMDAN KATILAMADIM) 1

2 MODERN IRRIGATION SYSTEM OF PLAIN OF KONYA Mehmet BİLDİRİCİ İnş.Y.Müh- Araştırmacı Yazar The irrigation project of Konya Plain is the first modern irrigation project in Turkey. At the same time it is one of the ten irrigation projects of the World at the beginning of the 20 century. Water resource of the project is Beyşehir Lake. The water of this lake have been conveyed to the Konya Plain by an open earth conveyance canal of 217 Km. The irrigation of the plain have been realized by 3 main irrigation canals. The details of the project are as follows: BEYŞEHİR LAKE Drainage Area : km 2 Maximum Lake Level (in 1949) : m Regulator Sill Level : m Lake Bottom Level : m Reservoir Capacity : hm 3 Lake Surface : 678 km 2 SUĞLA LAKE Drainage Area : 1786 km 2 Maximum Water Level : m Lake Bottom Level : m Reservoir Capacity : 412 hm 3 Lake Surface : 112 km 2 CONVEYANCE CANAL (Distance between Beyşehir-Alemdar regulators) Type : Earth open trapeze canal Length : 217 km Discharge Capacity : 22.4 m 3 /sec Base Width : 25 m Average Slope : FIRST MAIN IRRIGATION CANAL Type : Earth, open, trapeze canal Lengt : 59 km Intake Structure : Yayla Regulator Discharge Capacity : 12 m 3 /sec Average Slope : Irrigation Area : dönüm ( ha) SECOND MAIN IRRIGATION CANAL Type : Earth, open, trapeze canal Length : 19.5 km Discharge Capacity : 3.6 m 3 /sec Irrigation Area : ha Intake Structure : Postalcık Regulator THİRD MAIN IRRIGATION CANAL Length : 12 km 2

3 Intake Structure : Postalcık Regulator (This branch have been cancelled, 15 years later because of drainage problems) OVA KANALI Length : 30 km Discharge Capacity : 6 m 3 /sec Intake Structure : Alemdar Regulator SECONDER CANALS : km THIN CANALS : 630 km Çarşamba canals as Sol Çarşamba (Left Çarşamba), Orta Çarşamba (Central Çarşamba) and Sağ Çarşamba (Right Çarşamba) were dug later. Their intake structure is Alemdar Regulator. Important hydraulic structures are as follows: (Ref.1) - (Ref.4) Regulators : 7 (Beyşehir- Bağlama-İncesu-Saray- Yayla-Postalcık-Alemdar) Intake Structure : 174 Siphons : 33 Water Bridge (Tavşan Köprü) : 1 All are shown in the enclosed plan PREPARATIN OF THE PROJECT Before the project the water of Beyşehir Lake was used to flow to Suğla Lake by the natural Beyşehir Creek. Suğla Lake has underground waterways called düden. In arid years the water was used to escape into these holes and the lake surface used to dry. In rainy years the water was used to flow to Çarşamba Çay and both to Konya Plain and was used to create drainage problems. A new conveyance canal has been dug by-passing Suğla Lake to convey the water to Konya Plain. (Ref.7) The project has been prepared the years and was awarded in The details of the contract are as follows: Contractor : Ottoman -Anatolia Railway Company : Societe du Chemin de Fer Ottoman d Anatolia : Imperie de Castro,Galata Rue, Constantinopel Contract Prices : French Frank Date of Contract : Approval date by Sultan Abdülhamid : Date of commencement of work : Total payment : French Frank Time for completion of works : 6 years Acceptance Inspection : December 1912 Supervisor Manager of the Project and Site Language of the Contract : Süleyman Sırrı- Manager of Public Works, İstanbul : German Engineer Waldorp : Technically French, Officially Turkish MEHMET FERİT PAŞA SUPPORTS THE PROJECT The Governor of Konya, Mehmet Ferid Paşa ( ), supported the project. He was born in Avlonia in Albania and finished his education in Yanya. He entered as civil officer in Ottoman public sector. After serving in Crete, Bosnia and Bulgaria he became the governor of Konya ( ) and than Sadrazam (Prime Minister, ) of Ottoman Cabinet. He died in San Remo in Italy. He was very good ruler, A new water source called 3

4 Çayırbağı has been conveyed and the first water network of the city has been constructed in Konya. CHIEF ENGINEER OF THE PROJECT German Engineer while working in Railway Company, Ottoman Government appointed him as civil engineer to prepare a report and project. From 1903 to 1913 he was chief engineer of the project. THE POJECT TODAY In the project drainage system has not been planned and later years a new dam and new canals have been added. This good planned project is still in use and this is the core of modern Konya Irrigation Project (Konya Ovaları Projesi -KOP) with these monumental regulator structures. CONCLUSION Irrigation was known from very earliest times in Konya plain. The site of Çatalhöyük was on one of the branch of Çarşamba Çay and primitive irrigation was applied in this site (Ref.7). In Late Hittite period and Roman times irrigation was main topic of the economy, (Ref.3) as in the capital of Seljuk, Konya (Ref.2) 4

5 KONYA OVASI SULAMASI Mehmet BİLDİRİCİ İnş.Y.Müh- Araştırmacı Yazar Konya Ovası Sulaması Projesi, 20.yüzyılın başlarında gerçekleştirilmiş Türkiye'nin ilk modern, ve dünyada dönemin en önde gelen sulama projelerinden biridir. Projenin su kaynağı, Beyşehir gölüdür. Gölün suları 217 km lik bir toprak isale kanalı ile Konya ovasına aktarılmıştır. 3 esas sulama kanalı ile sulamaya verilmiştir. Proje ile ilgili hidrolik bilgiler şöyledir. Durum ekli planda görülmektedir. BEYŞEHİR GÖLÜ Drenaj Alanı : km 2 Maksimum Su Kotu (1949) : 1.128,00 m Regülatör Eşik Kotu : 1.124,00 m Gölün Taban Kotu : 1.117,00 m Göl Hacmi : hm 3 Göl Alanı : 678 km 2 SUĞLA GÖLÜ Drenaj Alanı : km 2 Maksimum Su Kotu : 1.098,00 m Gölün Taban Kotu : 1.091,00 m Göl Hacmi : 412 hm 3 Göl alanı : 112 km 2 BEYŞEHİR ANA İSALE KANALI Tipi : Açık, toprak, trapez kesitli kanal Uzunluğu : 217 km Taban Genişliği : 25 m Kapasitesi : 22,4 m 3 /sn Yaklaşık Eğimi : BİRİNCİ ESAS SULAMA KANALI Tipi : Açık, toprak, trapez kesitli kanal Uzunluğu : 59 km Su Aldığı Yapı : Yayla Regülatörü Kapasitesi : 12 m 3 /sn Ortalama Eğim : Sulanan Alan (Projeye göre) : dönüm ha İKİNCİ ESAS SULAMA KANALI Tipi : Açık, toprak, trapez kesitli kanal Uzunluğu : 19.5 km Su Aldığı Yapı : Postalcık Regülatörü Kapasitesi : 3.6 m 3 /sn Sulama Alanı : ha ÜÇÜNCÜ ESAS SULAMA KANALI Tipi : Açık, toprak, trapez kesitli kanal Uzunluğu : 12 km (Bu esas kanal 15 yıl sonra drenaj problemleri nedeni ile iptal edilmiştir.) OVA KANALI (İlk İhale kapsamında) Tipi : Toprak, açık kanal Uzunluğu : 30 km Kapasitesi : 6 m 3 /sn 5

6 Su Aldığı Yapı : Alemdar Regülatörü Daha sonraki yıllarda Alemdar Regülatöründen su alan, Sol Çarşamba, Orta Çarşamba, ve Sağ Çarşamba kanalları açılmıştır. İlk Proje kapsamındaki diğer yapılar da şöyledir. Sekonder Kanallar : km Tersiyer Kanallar : 630 km Regülatörler (7 adet) : Beyşehir Regülatörü -Gölden kanala su alıyor : Bağlama Regülatörü km de, Suğla gölüne su veriyor : İncesu Regülatörü km de : Saray Regülatörü km de :Yayla Regülatörü, km de, 1.esas kanala su alıyor : Postalcık Regülatörü km de, 2. Esas kanala su alıyor : Alemdar Regülatörü, km de, Ova kanallarına su alıyor Tavşan Köprü- Su köprüsü : 183 km de, Çarşamba çayı üzerinden geçiyor Su Alma Yapısı : 174 adet Sifon : 33 adet PROJENİN HAZIRLANMASI Proje öncesi Beyşehir gölünden taşan sular, tabii bir dere olan Beyşehir çayına taşarak, Suğla gölüne akıyordu. Suğla gölü düdenleri olan bir göldür. Kurak yıllarda sular bu düdenlerde kayboluyor ve Suğla gölü kuruyordu. Yağışlı yıllarda ise çoğalan su Mavi Boğaz denilen vadi tabanını aşıyor ve Bozkır tarafından gelen Çarşamba çayı ile birleşip Konya ovasına taşıyor, bataklıklar oluşturuyordu. Suğla gölünü by-pas ederek suyu yeni bir isale kanalı ile Konya ovasına vermek mümkündü. Daha önceleri bu konuda pek çok çalışma olmuş, ancak olumlu bir sonuca varamamıştı. Projenin etüt ve proje işlerine 1903 yılında, inşaatına ise 1908 yılında başlanılmıştır. İnşaat safhalarına ait bilgiler şöyledir. Müteahhit : Osmanlı-Anadolu Demiryolu Şirketi : Societe du Chemin de Fer Ottoman, Anatolia Keşif Bedeli : Fransız Frank Eksiltme : % 4 Sözleşme Tarihi : Sözleşmenin Sultan Abdülhamit tarafından tasdiki : İşe Başlama : İşin Süresi : 6 yıl Ödenen Miktar : Fransız Frank İşin Kabul Tarihi : Aralık 1912 Sözleşmenin dili : Resmi olarak Türkçe, teknik dil Fransızca Projenin gerçekleştirilmesinde aşağıda ismi geçen kişilerin çok katkıları olmuştur. Bunların kısa hayat hikayeleri de şöyledir. MEHMET FERİT PAŞA ( ) Bugün Arnavutluk sınırları içinde bulunan Avlonya'da doğmuştur. Arnavut kökenli bir ailenin çocuğudur. Lise öğrenimini Yanya'da yapmış, memur olarak devlette görev almıştır. Girit, Bosna ve Bulgaristan'da görev yaptıktan sonra Konya Valiliği'ne ( ) atanmıştır. Konya'da çok başarılı çalışmaları üzerine yıllarında Sadrazamlık grevi verilmiştir yılında gerçekleştirilen 2. Meşrutiyet dönemi ile görevi bırakmış, Türkiye'den ayrılmış ve 1914 yılında San Remo (İtalya) ölmüştür. Konya valiliği sırasında Konya Ovsa projesinin hazırlığı dışında, Konya'da büyük hizmetleri olmuş, Çayırbağı su kaynağından getirilen su Alaaddin tepesi üzerinde bir depoda toplanarak kente su verilmiş, su sıkıntısı önlenmiştir. A.WALDORP 6

7 Hayatı hakkında bilgi sahibi olamadığımız Alman Mühendisi Waldorp 1903 yılında Haydarpaşa'da Demiryolları İdaresinde çalışırken, kendisine projenin etüt görevi verilmiş ve 1903 yılında projenin ilk etütlerini yapmış, ve 1913 yılında işin teslimine kadar tüm mühendislik görevlerinin başında bulunmuştur. Daha sonraki 1914'lü yıllarda Bayındırlık Bakanlığında çalıştığı bilinen Waldorp hakkında başka bilgi bulunmamaktadır. SÜLEYMAN SIRRI ( ) Selanik doğumludur. Mühendislik Mektebi mezunudur yıllarında Mühendislik Mektebi sulama hocasıdır. 2. dönem İstanbul milletvekilliği ve Bayındırlık Bakanlığı ( ) görevlerinde bulunmuştur. İstanbul Bayındırlık Müdürü olarak bu projenin kontrolluk işlerini yürütmüştür. PROJENİN BUGÜNKÜ DURUMU Sözleşme gereği yıllarında proje, yapım şirketi tarafından yönetilmiştir. Cumhuriyetin kurulması ile özerk bir idare tarafından yönetilmiş ve tarihinde çıkarılan 1053 sayılı kanunla yetki ve sorumluluklar belirlenmiştir. Özerk yönetim tarihine kadar devam etmiş ve bu tarihte tesis DSİ IV. Bölge Müdürlüğü'ne verilmiştir. (Ref. 7) REFERANSLAR 1. BİLDİRİCİ, M. (1994a) Konya Tarihi Su Yapıları - Historical Water Works of Konya DSİ Genel Müdürlüğü-Ankara 2. BİLDİRİCİ, M. (1994b) Selçuklu dönemi Konya sulaması -Konya irrigation system in Seljuk period DSİ Genel Müdürlüğü Su ve Toprak Kaynaklarını Geliştirme Konferansı Bildirileri 3. BİLDİRİCİ M, BİLDİRİCİ, İ.Ö. (1996) Historical Irrigation in the Plain of Ereğli of Konya ICID 16 th Congress on Irrigation and Drainage- Cairo, Egypt 4. BİLDİRİCİ M., BİLDİRİCİ İ.Ö.1999 "Historical irrigation systems in the region of Konya, through ages "ICID 17 th Congress on Irrigation and Drainage" Granada, Spain 5. BİLDİRİCİ M 1996 " Konya Ovası Sulama İnşaatının yapı malzemesi yönünden incelenmesi" Konya İnşaat Mühendisleri Şubesi Haber Bülteni sayı 10" 6. BİLDİRİCİ M "Konya Sulama Projesinde Kurukafa Mehmet " Yeni Konya Kırkambar " 7. ÖLÇER, B. (1968) Konya Ovası Irva ve İskası The Irrigation and Drainage System of Konya Plain DSİ Genel Müdürlüğü, Ankara 8. TODD, I. (1976) Çatalhüyük in Perspective 9. IECO-International Engineering Company and Aknil Mühendislik Müşavirlik "Konya-Çumra Havzası Master Plan"-"Master plan for tha Konya Çumra Plain" DSİ Genel Müdürlüğü 10. Akalın F.(DSİ Konya Manager) "Konya Ovası Bulaması'nın Bugunü" -The Irrigation of Konya Pain, Today" DSİ Bülteni Ekim Ankara 11. AKALIN Feyyaz 1984, "Konya Ovaları Projeleri (KOP)" -"The projects of Konya Plains" DSİ IV. Bölge Müdürlüğü-Konya 7

8 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18