İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTABI 5. SINIF YAZARLAR. Abdullah ÇATAL Turgut ÇİFTÇİ. Ali Sacit TÜRKER

Transkript

1 İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTABI 5. SINIF YAZARLAR Dr. Mehmet AKGÜL Abdullah ALBAYRAK Dr. Ramazan YILDIRIM Mustafa ALDI Abdullah ÇATAL Turgut ÇİFTÇİ Fatih DEMİRCİ Ahmet KARA Ekrem ÖZBAY Dr. Ahmet EKŞİ Eyüp KOÇ Hüseyin PAÇA Ali Sacit TÜRKER DEVLET KİTAPLARI BEŞİNCİ BASKI..., 2012

2 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI...: 4519 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: ?.Y Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. Editör Dil Uzmanı : Musa ŞİMŞEKÇAKAN : Oktay ALTIN Muharrem OKUMUŞ Görsel Tasarım : Dilek ANDER Emre ANDER Ertuğrul ÇAKIR Rehberlik Uzmanı : Hayrullah CAN Program Geliştirme Uzmanı : Selçuk GÖKÇE Eğitim Teknolojisi Uzmanı : Ahmet KOPMAZ Yusuf İLME ISBN Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu nun gün ve 107 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün gün ve 3398 sayılı yazısı ile beşinci defa adet basılmıştır.

3

4

5

6

7 7 İÇİNDEKİLER ORGANİZASYON ŞEMASI... 9 KULLANILAN SEMBOLLER ÖĞRENME ALANI: İNANÇ 1. ÜNİTE: ALLAH İNANCI 1. İnsan Akıllı ve İnanan Bir Varlıktır Evrende Bir Düzen Vardır Allah Vardır ve Birdir Çalışırım, Allah ın Yardımına Güvenirim ve Başarırım İhlâs Suresi ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: İBADET 2. ÜNİTE: İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM 1. İbadet Nedir ve Niçin Yapılır? İbadetlerle İlgili Kavramlar: Farz, Vacip, Sünnet Başlıca İbadetler Camiyi Tanıyalım Dua Dua İbadetin Özüdür Niçin ve Nasıl Dua Edilir? Kur an dan ve Hz. Peygamberden Dua Örnekleri Kültürümüzden Dua Örnekleri Güzel İş ve Güzel Davranış: Salih Amel İbadetler Davranışlarımızı Güzelleştirir Rabbenâ Duaları ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.) 3. ÜNİTE: HZ. MUHAMMED VE AİLE HAYATI 1. Hz. Muhammed in Evliliği ve Çocukları Hz. Muhammed in Ailesi İçindeki Örnek Davranışları Hz. Muhammed in Ailesinin Örnek Davranışları Hz. Muhammed in Ailesinde Sevinçler ve Sıkıntılar Paylaşılırdı Hz. Muhammed in Ailesinde Misafire Cömert Davranılırdı Hz. Muhammed in Ailesinde İsraftan Kaçınılırdı Hz. Muhammed in Ailesinde Akrabalık ve Komşuluk İlişkilerine Önem Verilirdi Hz. Muhammed in Ailesinde Öksüzler ve Yoksullar Gözetilirdi Okuma Metni: Peygamberimiz ve Yetim Çocuk Salavat Duaları ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 75

8 8 ÖĞRENME ALANI: KUR AN VE YORUMU 4. ÜNİTE: KUR AN-I KERİM İN TEMEL EĞİTİCİ NİTELİKLERİ 1. İslam Dininin Temel Kaynağı: Kur an Kur an İyiye ve Güzele Yönlendirir, Kötülüklerden Sakındırır Kur an ın Açıklayıcılığı ve Yol Göstericiliği Allah ı Arayan İnsan: Hz. İbrahim Okuma Metni: Ateşte Gül Bahçesi Fil Suresi ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: AHLAK 5. ÜNİTE: SEVİNÇ VE ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM 1. Paylaşmak Niçin Önemlidir? Sevinçlerimizi Paylaşalım Dinî Bayramlarımız Millî Bayramlarımız Cuma Günü ve Ramazan Ayı Kandil Geceleri Nevruz ve Hıdrellez Üzüntülerimizi Paylaşalım Hastaları Ziyaret Ederiz Geçmişlerimizi Anarız Zor Durumda Olanlara Yardım Ederiz Engellilere Sevgi ile Bakar, Sıkıntılarını Paylaşırız Tahiyyat Duası ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: DİN VE KÜLTÜR 6. ÜNİTE: VATANIMIZI VE MİLLETİMİZİ SEVİYORUZ 1. Vatan ve Millet Kavramlarını Öğreniyoruz Biz Vatanımızı ve Milletimizi Çok Severiz Bu Vatanda Hepimiz Bir Milletiz Manevi Değerlerimizi Koruyup Saygı Gösteririz Bayrağımıza ve İstiklâl Marşı mıza Saygı Duyarız Gazilerimize Saygı Gösterir, Şehitlerimizi Rahmetle Anarız Askerlik Yapmak Vatan Borcumuzdur Yurtta Barış, Dünyada Barış Temel İlkemizdir ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM SÖZLÜK KAYNAKÇA

9 9 ORGANİZASYON ŞEMASI ÜNİTE ALLAH İNANCI ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. İçinde Allah sözcüğü geçen atasözü bulunuz. 2. Ülkemizde birden fazla cumhurbaşkanı olsaydı neler yaşanırdı? Düşününüz. 3. Allah ın eşi ve benzeri yoktur. sözünün ne anlama geldiğini büyüklerinizden öğreniniz. Ünite ile ilgili araştırmaya, düşünmeye ve gözlem yapmaya yönlendirici hazırlık sorularının yer aldığı bölüm. 12 ALLAH İNANCI Konu başlarında ön bilgileri harekete geçirmeyi amaçlayan motivasyon ifadelerinin yer aldığı bölüm. Konuyla ilgili özlü bilgilerin yer aldığı bölüm. 1. İnsan Akıllı ve İnanan Bir Varlıktır İnsanı diğer varlıklardan ayıran özellikler nelerdir? Her şeyi yaratan, canlıları yaşatan Allah tır. Allah, canlılar arasında insanı farklı yaratmış ve ona akıl vermiştir. Aklımız sayesinde çevremizde olup bitenler üzerinde düşünürüz. Nelerin iyi veya kötü olduğunu aklımızla anlamaya çalışırız. Yararlı ile zararlı olanı, doğru ile yanlışı yine aklımızla ayırt ederiz. Tüm bunların arasından doğru olanı tercih eder ve ona yöneliriz. Akıl, Allah ın insana lütfettiği en büyük nimetlerden biridir. İnsanın doğru karar verebilmesi için aklını kullanması gerekir. Kur an da sık sık aklı kullanmaya, bilginin önemine ve doğru karar vermeye vurgu yapılmıştır: De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunu düşünüp anlar. 1 Diğer taraftan Allah ın ayetlerini düşünmek için aklı kullanmanın gereği Kur an da şöyle bildirilmiştir: (Resulüm!) Sana bu mübarek kitabı, ayetlerini düşünsünler ve aklı olanlar öğüt alsınlar diye indirdik. 2 Bu yüzden her işte, her olayda, her yerde ve her zaman aklımızı kullanarak doğru kararlar vermeliyiz. Bu, hem kendimiz hem de çevremiz için en iyi tercih olur. NOT EDELİM İnsanların benimsedikleri birtakım değerler vardır. İnanç ve ahlak bu değerlerden bazılarıdır. İnsanlar bu ahlaki değerlerin önemini, aklını kullanarak anlayabilir. Allah a inanan insanlar, Allah ın bildirdiği ahlaki değerlerin kendilerine sorumluluk yüklediğine de inanırlar. Bu yüzden bu değerleri davranış hâline getirmeye çalışırlar. Böylece hem bireysel hem de toplumsal hayatlarını düzene koyarlar. İnsan, akıl sahibi olmasının yanı sıra inanan bir varlıktır. O aklıyla; Düşünür ve olayları kavrar. Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kurar. Benzerliklerin ve farklılıkların bilincine varır. 1 Zümer suresi, 9. ayet. 2 Sâd suresi, 29. ayet.

10 10 ORGANİZASYON ŞEMASI Öğretmen rehberliğinde ders kazanımlarından bir veya birkaçını gerçekleştirmeye yönelik olarak yapılacak etkinliklerin yer aldığı bölümler. KONUŞALIM Salavat dualarının anlamı üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz. SÖYLEYELİM DEĞERLENDİRELİM YORUMLAYALIM PAYLAŞALIM RÖPORTAJ YAPALIM TARTIŞALIM KISSADAN ANLADIKLARIMIZ ÇİZELİM FİLM RAPORU EMPATİ YAPALIM TAMAMLAYALIM LİSTELEYELİM YAZALIM ŞİİR YAZALIM BELİRTELİM KARŞILAŞTIRALIM HİKÂYE HARİTASI ÇIKARALIM ÖRNEKLER VERELİM GÜNLÜK YAZALIM BULALIM Konuyla ilgili ayet, hadis, atasözü, anekdot gibi özlü bilgilerin yer aldığı bölüm. Ders kazanımlarından bir veya birkaçını gerçekleştirmeyi amaçlayan özlü bilgilerin yer aldığı bölüm. NOT EDELİM Tekvin Allah ın yaratma sıfatını ifade eder. BİLGİ KUTUSU Kur an ı okumak ve anlamaya çalışmak bir ibadettir.

11 11 1. ÜNİTE ALLAH İNANCI ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. İçinde Allah sözcüğü geçen atasözü bulunuz. 2. Ülkemizde birden fazla cumhurbaşkanı olsaydı neler yaşanırdı? Düşününüz. 3. Allah ın eşi ve benzeri yoktur. sözünün ne anlama geldiğini büyüklerinizden öğreniniz.

12 12 ALLAH İNANCI 1. İnsan Akıllı ve İnanan Bir Varlıktır İnsanı diğer varlıklardan ayıran özellikler nelerdir? Her şeyi yaratan, canlıları yaşatan Allah tır. Allah, canlılar arasında insanı farklı yaratmış ve ona akıl vermiştir. Aklımız sayesinde çevremizde olup bitenler üzerinde düşünürüz. Nelerin iyi veya kötü olduğunu aklımızla anlamaya çalışırız. Yararlı ile zararlı olanı, doğru ile yanlışı yine aklımızla ayırt ederiz. Tüm bunların arasından doğru olanı tercih eder ve ona yöneliriz. Akıl, Allah ın insana lütfettiği en büyük nimetlerden biridir. İnsanın doğru karar verebilmesi için aklını kullanması gerekir. Kur an da sık sık aklı kullanmaya, bilginin önemine ve doğru karar vermeye vurgu yapılmıştır: De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunu düşünüp anlar. 1 Diğer taraftan Allah ın ayetlerini düşünmek için aklı kullanmanın gereği Kur an da şöyle bildirilmiştir: (Resulüm!) Sana bu mübarek kitabı, ayetlerini düşünsünler ve aklı olanlar öğüt alsınlar diye indirdik. 2 Bu yüzden her işte, her olayda, her yerde ve her zaman aklımızı kullanarak doğru kararlar vermeliyiz. Bu, hem kendimiz hem de çevremiz için en iyi tercih olur. İnsanların benimsedikleri birtakım değerler vardır. İnanç ve ahlak bu değerlerden bazılarıdır. İnsanlar bu ahlaki değerlerin önemini, aklını kullanarak anlayabilir. Allah a inanan insanlar, Allah ın bildirdiği ahlaki değerlerin kendilerine sorumluluk yüklediğine de inanırlar. Bu yüzden bu değerleri davranış hâline getirmeye çalışırlar. Böylece hem bireysel hem de toplumsal hayatlarını düzene koyarlar. 1 Zümer suresi, 9. ayet. 2 Sâd suresi, 29. ayet. NOT EDELİM İnsan, akıl sahibi olmasının yanı sıra inanan bir varlıktır. O aklıyla; Düşünür ve olayları kavrar. Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kurar. Benzerliklerin ve farklılıkların bilincine varır.

13 13 1. ÜNİTE İnsanların çoğu; evreni ve evrendeki her şeyi yaratan yüce bir gücün yani Allah ın varlığına inanmaktadır. Allah a inanmak, ona güvenmektir. Onun asla haksızlık yapmayacağına, doğru işler yaptığımız zaman daima yanımızda olacağına inanmaktır. YAZALIM Arkadaşımıza Ben sana inanıyorum. dediğimizde şunları ifade etmiş oluruz: Sana güveniyorum. Sözüne bağlı olduğuna inanıyorum. Doğru söylediğine inanıyorum. Seçim ve kararlarının doğru olduğuna inanıyorum. Düzenli, planlı ve programlı iş yaptığına inanıyorum. Allah a inanıyorum. sözüyle de şunları kastederiz: Allah, güvenilir ve adildir. Asla kimseye haksızlık yapmaz. Allah ın eşi ve benzeri yoktur Verilen yönergeye uygun bir şekilde düşüncelerinizi yukardaki boşluklara yazınız. 2. Evrende Bir Düzen Vardır Yağmurun ve karın oluşumu, Güneş ve ayın hareket etmesi, Gece ve gündüzün birbirini takip etmesi, Mevsimlerin oluşumu, Gezegenlerin kendi yörüngelerinde belli bir hızla dönmesi, Meyve-sebzelerin farklı tat ve renklerde olması, Her şeyin bir yapanı, bir yaratıcısı vardır. Her resmin bir ressamı, her heykelin bir heykeltıraşı olduğu gibi bu muhteşem evrenin de bir yaratanı vardır. Yazı tahtasında veya bilgisayar ekranında anlamlı bir cümle veya bir çocuk resmi gördüğünüzü varsayın. Ne düşünürsünüz? Bunu biri, yazmış veya çizmiş olmalı, değil mi? Yediğimiz yemekler ve giydiğimiz giysiler tesadüfen veya kendiliğinden meydana gelmiş olabilir mi? Ya binlerce bitki ve hayvan türleri, milyonlarca gezegen, uçsuz bucaksız evren! Bunları yaratan bir güç olmalı. O da sonsuz güç sahibi

14 14 ALLAH İNANCI YAZALIM Sen Yarattın Baharları, yazları, Güneşi, yıldızları, Hakka tapan bizleri Sen yarattın Allah ım! Bahçemdeki gülleri, Öten bülbülleri, Dua eden dilleri! Sen yarattın Allah ım! Yaşar KANDEMİR, Allah a İnanıyorum, s. 19. Yukarıdaki şiire göre Allah, neleri ve kimleri yaratmıştır? Yazınız. olan Yüce Allah tır. Kur an da Rûm suresinin 8. ayetinde bu konuya şöyle dikkat çekilmiştir: Allah, gökler ile yeri ve ikisi arasındakileri ancak hak ve hikmete uygun olarak ve belirli bir süre için yaratmıştır Allah ın yarattığı evrende bir düzen vardır. Evren, üzerinde yaşadığımız dünya ile tüm yıldız ve gezegenleri içine alan varlıklar bütünüdür. İçinde yaşadığımız doğayı gözlemlediğimiz ve üzerinde düşündüğümüz zaman, varlıklar arasında bir denge, düzen ve uyum olduğunu anlarız. Varlıklar amaçsız yaratılmamıştır. Her varlığın bir yaratılış amacı ve görevi vardır. Sâd suresinin, 27. ayetinde bu konuya şöyle değinilmiştir: Biz göğü, yeri ve ikisi arasındakileri boş yere yaratmadık Doğadaki varlıklar arasında bir uyum vardır. Güneş ve ay, belli bir düzen içinde hareket eder. Bu gerçek, Kur an da şöyle ifade edilmiştir: Güneşi parlak bir ışık (kaynağı) ve ayı aydınlık kılan ve yılların sayısını bilesiniz, (zamanı) ölçebilesiniz diye ona evreler koyan odur. Bunların hiçbirini Allah, bir anlam ve amaçtan yoksun yaratmış değildir. (Allah) bilmek isteyen bir topluluk için ayetlerini ayrıntılı olarak (işte böyle) açıklıyor. 1 Akarsular, göller, denizler, dağlar, ovalar, vadiler, karada ve denizlerdeki binlerce canlı, çeşit çeşit sebzeler, meyveler, doğaya eşsiz bir güzellik katar. Bu güzelliklerin meydana gelmesinde, yaşamasında suyun ve yağmurun önemli bir rolü vardır. Bu durumun Allah ın koyduğu belli bir ölçü ve düzene bağlı olduğu bir ayette şöyle dile getirilmiştir: Gökten uygun bir ölçüde yağmur indirdik ve (faydalanmanız için) onu yeryüzünde tuttuk 2 İnsan ve hayvanların yaşaması için gerekli olan her şey doğada yeterli miktarda vardır. Doğada canlı ve cansız pek çok varlık bulunmaktadır. İnsan, hayvan, bitki, toprak, su, hava bunlardan birkaçıdır. Dünya, Allah tarafından canlıların yaşayabileceği biçimde yaratılmıştır. Dünya; suyu, havası ve toprağıyla insanlar ve diğer canlılar için ideal bir ortamdır. 1 Yûnus suresi, 5. ayet. 2 Mü minûn suresi, 18. ayet.

15 15 1. ÜNİTE YORUMLAYALIM Nasrettin Hoca, yazın sıcağında eşekle bir köye gidiyormuş. Yolda biraz dinlenmek istemiş. Koca bir ceviz ağacının altına uzanmış. O sırada koca koca bal kabaklarına bakmış bir de koca ağaçtaki küçük cevizlere, Yüce Rabb im, şu incecik kabak sapında kocaman kabak yaratmışsın. Şu dalları gökyüzüne çıkmış, koca ceviz ağacında ise küçücük ceviz yaratmışsın. Koca kabakları, ceviz ağacında, ceviz tanelerinin de kabakta bitmesi daha uygun olmaz mıydı, demiş. Derken bir ceviz tanesi Hoca nın tam alnına düşmez mi! Hoca nın gözünde şimşekler çakar. Hemen kavuğu başına geçirip, Tövbe Yüce Rabb im, bir daha senin işine karışmam. Ne yaratmışsan bir hikmet üzere yaratmışsındır. Şimdi ağaçta ceviz yerine kabak olsaydı ne olurdu hâlim, demiş. Osman SEVİM, Nasrettin Hoca Fıkraları, s. 209, 210. (Kısaltılmıştır.) Yukarıdaki metni okuduktan sonra aşağıdaki soruları cevaplayınız. Bu fıkra size neler düşündürüyor? Yer çekimi olmasaydı ne olurdu? Güneş dünyamıza şu ankinden daha yakın olsaydı ne olurdu?

16 16 ALLAH İNANCI Aynı sudan beslenen; fakat farklı renk, tat ve kokulara sahip meyve ve sebzelerdeki olağanüstülüğe Kur an da şöyle dikkat çekilmiştir: Yeryüzünde birbirine komşu kara parçaları, üzüm bağları, ekinler, bir kökten ve çeşitli köklerden dallanmış hurma ağaçları vardır ki hepsi aynı su ile sulanır. (Böyle iken) verdikleri ürünlerde onların bir kısmını bir kısmına üstün kılarız. İşte bunlarda akıllarını kullanan bir toplum için ibretler vardır. 1 Evrendeki düzen, milyonlarca yıldır bozulmadan devam etmektedir. Güneş, ay, yıldız ve gezegenler de kendi yörüngelerinde hareket etmektedir. Dünya nın kendi ekseni etrafında dönmesiyle gece ve gündüz; Güneş etrafında dönmesiyle de mevsimler meydana gelir. Gece-gündüz ve mevsimlerin devamlılığı bu düzene bağlıdır. Allah, bu düzene Fâtır suresinin 13. ayetinde şöyle işaret etmiştir: Allah, geceyi gündüze katar, gündüzü de geceye katar. Güneşi ve ayı da koyduğu kanunlara bağlı kılmıştır. Her biri belirli bir vakte kadar akıp gitmektedir. İşte Rabb iniz Allah, budur Evrendeki mükemmel düzen ve uyum her varlığın Allah tarafından belli bir plan dâhilinde, belli bir ölçü çerçevesinde, birbiriyle uyumlu ve değişmez yasalara uygun yaratıldığını göstermektedir. Mevsimlerin birbiri ardısıra gelmesi evrende bir düzenin olduğunun kanıtıdır. 1 Ra d suresi, 4. ayet.

17 17 1. ÜNİTE Vücudumuzdaki organlarımız birbiriyle düzenli ve uyumlu çalışır. Bu sayede sağlıklı bir yaşam süreriz. Örneğin vücut sıcaklığımız 40 derece ve üzerine çıksa ailemiz ateşimiz yükseldiği için bizi hemen doktora götürür. Çünkü insanların ortalama vücut sıcaklıkları 37 derecedir. İşte bu, Allah ın insan vücuduna koyduğu bir ölçüdür. Allah ın yaratması her an devam etmektedir. Evrendeki düzenin devam etmesi de bunun sonucudur. Eğer Allah ın yaratması dursaydı dünyadaki yaşam devam edemezdi. Bu konuda bir ayette şöyle buyrulur: Allah ın, yaratmayı nasıl başlattığını, sonra bunu (nasıl) tekrarladığını görmediler mi? Şüphesiz bu, Allah a göre kolaydır. 1 Yaratma durursa dünyadaki yaşamın devam etmesi mümkün değildir. Bizler bir şeyi yoktan var edemeyiz; ancak var olanı kullanarak yeni şeyler yapabiliriz. Örneğin ağaçtan kereste, keresteden mobilya yaparız. Topraktaki demir tozlarını demire dönüştürür, demirden araçlar ve yapılar üretiriz. Akarsu üzerine baraj kurar, enerji elde ederiz. Yünden giysiler, sütten yoğurt, sebzeden yemek yaparız. Elverişli toprağa tohum eker ve ağaç fidanı dikeriz. Gelişimlerini gözler ve ürünlerinden yararlanırız. Buradan yola çıkarak meyveleri ve sebzeleri insanın yarattığını söyleyemeyiz. DEĞERLENDİRELİM Yedi göğü birbiriyle tam bir uyum içinde yaratan odur. Rahman ın yaratışında hiçbir aksaklık göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun? Mülk suresi, 3. ayet. Evrendeki düzen açısından yukarıdaki ayeti değerlendiriniz. 1 Ankebût suresi, 19. ayet.

18 18 ALLAH İNANCI Toprağı, suyu, ışığı, güneşi, yağmuru ve rüzgârı yaratan Allah tır. Bir ayette bu konuya işaret edilmiştir: Sizin için gökten rızık indiriyor, (rızkın sebebi olan yağmur, güneş ve hava veriyor) 1 Nahl suresinin 17. ayetinde de bu konuya şöyle dikkat çekilmiştir: O hâlde, yaratan (Allah), hiçbir şey yaratamayan herhangi bir (varlıkla) kıyaslanabilir mi? Artık öğüt alıp düşünmez misiniz? NOT EDELİM Tekvin Allah ın yaratma sıfatını ifade eder. Bitkileri, hayvanları, insanları, yeri, göğü, yıldızları, her şeyi ama her şeyi Allah yarattı. Peki, bu ne anlama geliyor? Bizi de Allah yarattı, arkadaşlarımızı da. Hepimiz yaratılmışız, tek bir Yaradan var; o da Allah tır. FİLM RAPORU Evrendeki düzeni işleyen bir belgesel izleyiniz ve aşağıdaki formu kullanarak bir rapor hazırlayınız. 1. Adım soyadım: 2. Filmin adı: 3. Film hakkındaki duygu ve düşüncelerim: 4. Filmin beğenmediğim bölümleri: 5. Filmin beğendiğim yönleri: 6. Filmin bana öğrettikleri: 7. Filmden çıkardığım en önemli sonuç: 1 Mü min suresi, 13. ayet.

19 19 1. ÜNİTE 3. Allah Vardır ve Birdir Allah ın birliği ile evrendeki düzen arsında nasıl bir ilişki vardır? Allah ın bir olması, onun eşi ve benzeri olmadığı anlamına gelir. Allah ın eşi, benzeri, ortağı ve dengi yoktur. Kur an ın birçok ayetinde bu konu sık sık vurgulanmıştır. Bu ayetlerden birinde şöyle buyrulmuştur: Onun benzeri hiçbir şey yoktur 1 Her ili bir vali, ilçeyi bir kaymakam, mahalleyi bir muhtar yönetir. Her okulda bir müdür, her sınıfta bir sınıf başkanı olur. Eğer bunlar birden fazla olsaydı yetki karmaşası sonucu toplumda, sınıfta büyük bir düzensizlik yaşanırdı. Gün gelir, birinin evet dediğine diğeri hayır diyebilirdi. Düzeni sağlamak mümkün olamazdı. Aynı şekilde birden çok tanrı olsaydı zamanla birinin dediğini diğeri reddeder ve evrende kargaşa meydana gelirdi. Bu husus Kur an-ı Kerim de şöyle ifade edilmektedir: Eğer yerde ve gökte Allah tan başka ilahlar olsaydı, kesinlikle ikisinin de düzeni bozulurdu. Demek ki arşın Rabb i Allah, onların nitelemelerinden uzaktır, yücedir. 2 Evrenin ve evrendeki düzenin sağlıklı işleyişi, kâinatta tek yaratıcının Allah olduğunu gösterir. Buna tevhit inancı da denir. Bu inanca göre Allah, tektir. Tek ilah ve tek Rab odur. Evrenin ve evrenin içindekilerin yaratıcısı odur. Din, kitap ve peygamber gön- derme konusunda tek söz sahibi de odur. YORUMLAYALIM Ayşe, her akşam babasına o gün okulda ne olduğunu anlatırdı. Bu konuşmaların birinde babasına, Babacığım, bugün öğretmenimiz Ferhat ile Serhat ı yine karıştırdı. Birbirlerine o kadar benziyorlar ki hepimiz onları karıştırıyoruz. dedi. Babası, Aslında her insan birbirine az çok benzer; ama ikizlerde bu benzerlik daha fazla oluyor. Allah, ikizleri böyle yaratmış. karşılığını verince Ayşe, Acaba Allah ın da benzeri var mı? diye sordu. Babası, Hayır kızım, Allah ın benzeri yoktur. O, hiçbir şeye benzemez. Çünkü Allah birdir. dedi. Ayşe, Allah ın bir olduğunu nasıl anlıyoruz? diye bir soru daha sordu. Babası, Eğer birden fazla tanrı bulunsaydı, aralarında anlaşmazlık çıkardı. Biri yağmur yağdırmak isterken diğeri kar yağdırmak isteyebilirdi. O zaman da evrendeki düzen bozulur, her şey altüst olurdu. cevabını verdi. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Kılavuzu 5, s. 8. Yukarıdaki öyküye göre Allah ın dengi ve benzeri olsaydı evrende neler yaşanırdı? Yorumlayınız. 1 Şûrâ suresi, 11. ayet. 2 Enbiyâ suresi, 22. ayet.

20 20 ALLAH İNANCI Yüce Allah ın sıfatlarında ve fiillerinde de eşi ve benzeri yoktur. Her şeyi duyan, her şeyi gören, gözeten ve her şeyi bilen, Allah tır. Allah, bizim her şeyimizi bilmektedir. Nelere ihtiyaç duyduğumuzu, istek ve beklentilerimizi iyi bilendir. Sahip olduğumuz ve sahip olamadığımız her şeyin farkındadır. Duyduklarımızı, duymadıklarımızı, gördüklerimizi, göremediklerimizi, bildiklerimizi, bilmediklerimizi ve bizim için gizli olan her şeyi bilmektedir. Kur an-ı Kerim de bu gerçek şöyle dile getirilmiştir: O, karada ve denizde ne varsa bilir, onun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez. O, yerin karanlıkları içindeki tek bir taneyi dahi bilir 1 Bizler bazı ışınları göremeyiz. Kulaklarımız belli seviyenin altındaki ve üstündeki sesleri işitemez. Örneğin fısıltılı konuşmaları ve bazı hayvanların çıkardığı sesleri duyamayız. Ancak bu sesler çok hassas aygıtlarla tespit edilebilmektedir. Bilgi edinme araçlarımız sınırlı olunca elimizdeki bilgi de sınırlı kalmaktadır. Hâlbuki Allah ın görmesi, duyması ve bilgisi, sınırsız ve sonsuzdur. Allah ın bilgisi sınırsız olduğu gibi gücü de sınırsız ve sonsuzdur. Çünkü Allah her istediğini yapabilme ve gerçekleştirme gücüne sahiptir. Örneğin Allah, her şeyi yoktan var eder ve bütün canlıların her türlü ihtiyacını karşılar. Diğer taraftan Allah ın yapmak istediğinin önüne kimse geçemez. Allah ın engellemek istediği bir işi de kimse gerçekleştiremez. Allah bir insana iyilik yapmak istiyorsa hiçbir güç buna engel olamaz. En âm suresinin 17. ayetinde bu konu şöyle dile getirilmiştir: Allah sana bir hayır verirse (bunu da geri alacak yoktur.) O, her şeye gücü yetendir. Bizler Allah ın her şeyi bildiğine, gördüğüne, duyduğuna ve her şeye gücü yettiğine inanırız. Bu nedenle kötü ve zararlı davranışlardan uzak durmalı, iyi ve yararlı işler yapmalıyız. 1 En âm suresi, 59. ayet. NOT EDELİM Vahdaniyet: Allah ın bir olması, Basar: Allah ın her şeyi görmesi, Semi: Allah ın her şeyi işitmesi, Kudret: Allah ın her şeye gücünün yetmesi, İlim: Allah ın her şeyi bilmesi anlamına gelir.

21 21 1. ÜNİTE DEĞERLENDİRELİM Güzel bir yaz günüydü. Metin ile Mine bahçeye çıktılar. İki kardeş, ağaçtan kayısı topladılar. Güzelce yıkayıp yemeğe başladılar. Meyveler çok lezzetliydi. Tadına doyum olmayan bu meyveleri yerken birdenbire Mine, Allah ım! dedi, Sana şükürler olsun. Biz insanlar için ne güzel şeyler yaratmışsın Gerçekten öyle. diye tamamladı Metin, Allah a ne kadar şükretsek azdır. Sonra bir kayısı çekirdeğini iki parmağı arasında tutarak Mine ye sordu: Bak kardeşim. Bu çekirdeği toprağa gömersek bundan ne çıkar? Mine yanıt verdi: Bir kayısı ağacı çıkar. Peki, bu kayısı ağacı ne kadar meyve verir? Ooo Yüzlerce meyve verir. Seneleri hesaba katarsak binlerce kayısı verir. Peki, o binlerce kayısının çekirdeğini toprağa ekersek ne olur? Binlerce kayısı ağacı çıkar. Bir kayısı ormanı olur. Metin, Mine ye baktı. Elindeki kayısı çekirdeğini tekrar ona göstererek, Demek ki şu çekirdeğin içinde nice ormanlar saklı değil mi? dedi. Mine: Oh Bu ne akıl almaz bir şey! diye mırıldandı. Allah ım sen ne büyüksün, bir çekirdeğe ormanlar sığdırmışsın. Evet, dedi Metin. Onun gücü, onun esrarlı kudreti pek büyük. Bu konuşma iki kardeşi duygulandırmıştı. Yedikleri kayısının tadı daha da güzelleşmişti. Gökyüzü mavi mavi onlara bakıyor gibiydi. Hafif bir rüzgâr saçlarını okşadı. İçlerine bir sevinç yayıldı. Gökhan EVLİYAOĞLU, Çocuk ve Dua, s. 39,40. Yukarıdaki metnin vermek istediği mesajı bularak arkadaşlarınızla değerlendiriniz.

22 22 ALLAH İNANCI BULALIM... Hazreti Ömer, halifeliği zamanında sütçülerin süte su katmasını yasaklamış ve bu emrini her tarafa duyurmuştu. Şehrin asayişini kontrol etmek için bir gece Medine de dolaşırken yoruldu ve biraz dinlenmek üzere bir evin duvarına yaslandı. Evin içinde anne ile kızı arasında geçen şu konuşmayı duydu: Anne: -Haydi kızım, kalk da sütlere biraz su katıver. Kız: -Halifenin sütlere su katılmasını yasakladığını bilmiyor musun? Anne: -Evet biliyorum. Kız: -Öyle ise halifenin yasakladığı işi nasıl yapabilirim? Anne: -Kalk da su koy şu sütlere. Ömer seni nereden görecek? Kız: -Ömer görmez ama Rabb im görür. Vallahi ben onun göreceği yerde yapmadığım bir işi görmediği yerde de yapmam Seyfettin YAZICI, Temel Dinî Bilgiler, s. 35. Yukarıdaki metne bir başlık bulunuz. 4. Çalışırım, Allah ın Yardımına Güvenirim ve Başarırım Çalışmadan başarılı olunabilir mi? Allah bizlere öğrenme, tercih etme ve tercih ettiğimiz işi gerçekleştirme gücü vermiştir. İnsan ihtiyaç sahibi bir varlıktır. Su, ekmek, oksijen, bilgi, sevgi onu canlı ve diri tutar. Bunlardan bir kısmı Allah tarafından insana lütfedilmiştir. Bir kısmını ise insan ancak çalışarak, emek harcayarak elde edebilir. İnsan, gücü nispetinde kendisine, ailesine ve topluma faydalı olmaya çalışır. Hayatında mutlu, huzurlu ve başarılı olma konusunda çaba gösterir. Dinimiz çalışkanlığı övmekte, insanın, çalışmadan ve gayret etmeden isteklerine ulaşmasının mümkün olamayacağını dile getirmektedir. Derslerde başarılı olmak ve sınıfı geçmek ancak düzenli çalışmakla mümkündür. Dünya ve ahiret mutluluğuna ulaşmanın yolu da çalışmaktan geçmektedir.

23 23 1. ÜNİTE DEĞERLENDİRELİM Sakın oturduğunuz yerde, Allah rızkımı ver. deyip durmayın. Biliyorsunuz ki gökten ne altın yağar ne de gümüş. Hz. Ömer Bilal EREN, Güzel Sözler Antolojisi, C 2, s. 30. Her işinde Allah a güven ki başariya ulaşasın. Gazali Mahmut YILMAZ, İhya dan Hikâyeler, C 2, s Yukarıdaki sözleri tevekkül açısından değerlendiriniz. Allah insanlara, çaba ve çalışmalarına göre karşılık verir. Kur an da bu konu oldukça açık biçimde ifade edilmiştir: İnsana çalışmasından başka bir şey yoktur. 1 Bir başka ayette ise Kim de ahireti ister ve inanarak ona yaraşır biçimde çalışırsa öylelerinin çalışmalarının karşılığı verilir. 2 buyrulur. Öyleyse bizler her konuda, her yerde ve her zaman hak ve adalet ölçülerine dikkat ederek dürüstçe çalışmalıyız. İnsan ihtiyaçlarını karşılamak için öncelikle çalışmalıdır. Gerekli gayreti gösterdikten sonra Allah a güvenmelidir. Bu durum bir ayette şöyle belirtilmektedir: Kararını verdiğin zaman artık Allah a dayanıp güven. Çünkü Allah, kendisine dayanıp güvenenleri sever. 3 Örneğin derslerimizde başarılı olmak için çalışmalı ve Allah a güvenmeliyiz. Böylece Allah a tevekkül etmiş oluruz. Allah, kendisine güvenerek çalışanları elbette başarıya ulaştırır. PAYLAŞALIM Gazete, dergi ya da internetten yaşanmış başarı hikâyelerine örnekler bulunuz. Bu hikâyelerden yaşama dair çıkardığınız öğütleri arkadaşlarınızla paylaşınız. 1 Necm suresi, 39. ayet. 2 İsrâ suresi, 19. ayet. 3 Âl-i İmrân suresi, 159. ayet.

24 24 ALLAH İNANCI 5. İhlâs Suresi ve Anlamı İhlâs suresini ezbere biliyor musunuz? İhlâs suresi, Kur an-ı Kerim in 112. suresidir. En kısa surelerden biri olup Mekke Döneminde indirilmiştir. Allah ın birliğini, eşi ve benzeri olmadığını yani tevhidi anlatan bir suredir. İhlâs; samimiyet, içtenlik, her türlü hurafe ve batıl inanışlardan uzak durmak demektir. Diğer bir ifadeyle Allah a ve onun bildirdiklerine gönülden bağlılıktır. Okunuşu Bismillâhirrahmânirrahîm 1. Kul huvallâhu ehad. 2. Allâhu s Samed. 3. Lem yelid ve lem yûled. 4. Ve lem yekun lehû küfüven ehad. Anlamı Rahman ve Rahîm olan Allah ın adıyla 1. De ki: O, Allah tır, bir tektir. 2. Allah Samed dir (Her şey ona muhtaçtır; o, hiçbir şeye muhtaç değildir.). 3. Ondan çocuk olmamıştır (Kimsenin babası değildir.). Kendisi de doğmamıştır (Kimsenin çocuğu da değildir.). 4. Hiçbir şey ona denk ve benzer de değildir. KONUŞALIM İhlâs suresinin anlamı üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz.

25 25 1. ÜNİTE ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM A. Aşağıdaki açık uçlu soruları cevaplayınız. 1. İnsanı diğer varlıklardan ayıran özellikleri sıralayınız. 2. Allah a inanmak, davranışlarımızı nasıl etkiler? Örneklerle açıklayınız. 3. İhlâs suresinin anlamının ne ifade ettiğini açıklayınız. B. Aşağıdaki çoktan seçmeli sorunun doğru seçeneğini işaretleyiniz. 1. Aşağıdaki kelimelerden hangisi İhlâs suresinde geçen Samed sözcüğünün karşılığıdır? A) Çok merhametli B) İhtiyacı olmayan C) Cömert D) Adaletli C. Aşağıdaki bilgilerin doğrularını D yanlışlarını, Y ile işaretleyiniz. ( ) Ahlaki değerlerin önemini aklımızı kullanarak anlayabiliriz. ( ) Evrendeki düzen ve uyum bir tesadüf eseridir. ( ) Akıl, Allah ın insana lütfettiği en büyük nimetlerden biridir. ( ) İnsan, her şeyi işitir ve görebilir. Ç. Aşağıdaki sözcükleri bulmacada işaretleyiniz. ALLAH RAHÎM RAB MERHAMETLİ İLAH RAHMAN BAĞIŞLAYICI

26 26 ALLAH İNANCI ÖZ DEĞERLENDİRME Allah İnancı ünitesinin sonunda neleri ne kadar öğrendiğinizi anlamak için kendinizi değerlendiriniz. Bunun için size uygun olan seçeneklere X işareti koyunuz. ÖZ DEĞERLENDİRME Bunu çok iyi yapabiliyorum. Bunu kısmen yapabiliyorum. Bunu yapamıyorum. İnsanı diğer varlıklardan ayıran özellikleri listeleyebilirim. İnsanın inanan ve akıllı bir varlık olduğu konusunda bir paragraf yazabilirim. Evrendeki düzenden hareketle yaratıcının varlığını açıklayabilirim. Allah ın bizi ve her şeyi yarattığını fark edebilirim. Kur an-ı Kerim den evrendeki düzeni ifade eden bir ayet meali söyleyebilirim. Allah ın eşi ve benzeri olmadığını açıklayabilirim. Allah ın isimlerinden bazılarını anlamlarıyla birlikte söyleyebilirim. Çalışmanın Allah tarafından karşılıksız bırakılmayacağı bilinci ile iyi işler yapabilirim. Allah ın her şeyi işittiğini, bildiğini, gördüğünü ve her şeye gücünün yettiğini fark edebilirim. İhlâs suresini ezbere okuyabilir ve anlamını söyleyebilirim.

27 27 2. ÜNİTE İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. İbadet, farz, sünnet ve dua sözcüklerinin anlamlarını araştırıp öğreniniz. 2. Ettiğiniz bir duayla ilgili anınızı defterinize yazınız. 3. Sevdikleriniz için nasıl dua edersiniz? Bir örnek bulunuz.

28 28 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM 1. İbadet Nedir ve Niçin Yapılır? Allah a kulluk etmek ne demektir? Söyleyiniz. İbadet; Allah a kulluk etmek, saygı göstermek, buyruklarını yerine getirmek ve yasaklarından kaçınmaktır. İbadet yapmakla, Allah a olan sevgi, saygı, inanç ve bağlılığımızı ortaya koymuş oluruz. Kur an, ibadet konusu üzerinde önemle durur. Allah, Rabb inize ibadet edin ve iyi işler yapın ki kurtuluşa eresiniz. 1 buyurmaktadır. Namazlarda okunan, Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz. 2 ayetiyle de ibadetin sadece Allah için yapılması gerektiği ifade edilmektedir. Namaz, oruç, hac ve zekât İslam ın temel ibadetlerindendir. Bunların zamanı, yeri ve yapılış şekli dinimizce belirlenmiştir. İbadetler bunlarla sınırlı değildir. İnsanın inancı gereği Allah ın hoşnutluğunu kazanmak için kulluk bilinciyle yaptığı her olumlu ve faydalı davranışı ibadet sayılır. Örneğin Kur an okumak, dua etmek, tevhit okumak, Peygamberimiz ve ehl-i beytine salavat getirmek, çalışmak, iyiliği özendirmek, kötülüğe engel olmak ve güler yüzlü olmak birer ibadettir. Ayrıca Allah ın yasakladığı her türlü davranıştan kaçınmak da ibadettir. 1 Hac suresi, 77. ayet. 2 Fâtiha suresi, 5. ayet. ÇİZELİM Küçük bir tebessüm, içten bir selam, Dosta hatır soran, bir iki kelam, Kısaca diyor ki insana İslam, İhlâsla yaptığın, her şey ibadet Cengiz NUMANOĞLU, Şuur, s. 232,233. Yukarıdaki dörtlükte yer alan ibadetle ilgili kavramların altını çiziniz.

29 29 2. ÜNİTE Hiçbir ibadet başka bir ibadetin yerini tutmaz. Bu nedenle inanan insan, namazını kılıp orucunu tuttuğu gibi çalışmak ve yardım etmek gibi güzel davranışları da ihmal etmemelidir. İbadet, Allah emrettiği için yapılır. Allah, Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb inize kulluk ediniz 1 buyurarak insanların kendisine ibadet etmelerini istemektedir. Bu durumda Müslüman olan herkes, Allah ın yapılmasını istediği şeyleri yapmalıdır. Yapılmasını istemediği şeylerden de uzak durmalıdır. ÖRNEKLER VERELİM Allah ın sevgisini kazanmak için yapılan her iş ibadettir. sözüne örnekler veriniz. İnsanlara yardımcı olmak İnsanın, Rabb ine ibadet etmeyi ve onun rızasını kazanmaya çalışması gerekir. Bu, insanın yaratılışına da uygundur. Bir ayette bu durum şöyle ifade edilmiştir: İnsanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım. 2 1 Bakara suresi, 21. ayet. 2 Zâriyât suresi, 56. ayet.

30 30 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM İbadetler, d yalnızca l Allah ın hoşnutluğunu h ğ kazanmak k k için i i yapılır. l Bu B husus h bir ayette şöyle belirtilmektedir: De ki: Benim namazım, ibadetlerim, hayatım ve ölümüm, hepsi âlemlerin Rabb i Allah içindir. 1 İbadet, Allah ın verdiği nimetlerden dolayı ona şükretmek ama- cıyla edilir. Allah, insana sayısız nimetler vermiş ve pek çok iyilik- te bulunmuştur. Ona düşünebilme yeteneği vermiştir. Dünyadaki canlı ve cansız varlıkları, onun hizmetine sunmuştur. Bunca iyiliğe karşılık insan da Allah a inanmalı ve yalnızca ona ibadet etme- lidir. Allah ın, kullarının yaptığı ibadete ihtiyacı yoktur. Ama kul- ların ibadet etmeye ihtiyaçları vardır. Çünkü ibadetlerin bi- reysel ve toplumsal pek çok yararı vardır. Örneğin, namaz kötülüklerden uzaklaştırır, cemaatle namaz kılmak birlik ve beraberlik duygularını pekiştirir, zekât dayanışmayı sağlar. İbadet eden insan, Allah ın buyruğuna uymuş ve sorumluluğunu yerine getirmiş olur. Böylece Allah ın sevgisini ve hoşnutluğunu kazanır. Allah ın kendisi- ne kulluk edenler için ödül olarak hazırladığı cen- nete de layık olur. YAZALIM Allah a niçin ibadet ederiz? sorusu çerçevesinde bir paragraf yazınız. 1 En âm suresi, 162. ayet. y

31 31 2. ÜNİTE 2. İbadetlerle İlgili Kavramlar: Farz, Vacip, Sünnet Farz, vacip ve sünnet kavramlarını daha önce hiç duydunuz mu? Bunların anlamlarını biliyor musunuz? İbadetle ilgili kavramların başlıcaları farz, vacip ve sünnettir. Farz: Allah ın Kur an da kullarından kesinlikle yapmalarını istediği iş ve davranışlara denir. Örneğin, günde beş vakit namaz kılmak, ramazan ayında oruç tutmak, zekât vermek farzdır. Vacip: Farz kadar kesin olmamakla birlikte yapılması gerekli olan iş ve davranışlara denir. Vitir namazı kılmak, kurban kesmek ve bayram namazı kılmak vacip olan ibadetlere örnektir. Müslümanların bunları da yapmaları gerekir. Sünnet: Farzın dışında Peygamberimizin yaptığı bizim de yapmamızı istediği iş ve davranışlara denir. Ramazan ayı dışında oruç tutmak, umre yapmak, beş vakit namazların sünnetlerini kılmak ve selamlaşmak sünnettir. LİSTELEYELİM Sünnet olan davranışlara örnekler vererek listeleyiniz. Yemekten önce ve sonra elleri yıkamak....

32 32 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM 3. Başlıca İbadetler Başlıca ibadetler hangileridir? Allah ın, yerine getirilmesini emrettiği başlıca ibadetler; namaz, oruç, hac ve zekâttır. Peygamberimiz bir hadisinde şöyle buyurmuştur: İslam beş temel esas üzerine kurulmuştur: Allah tan başka ilah bulunmadığını ve Muhammed in Allah ın kulu ve elçisi olduğunu kabul etmek, namaz kılmak, zekât vermek, hacca gitmek, oruç tutmak. 1 BİLGİ KUTUSU Namaz Namaz, Müslümanların yerine getirmekle zorunlu oldukları ibadetlerden biridir. Tekbir ile başlayıp selam ile biten ve Allah a kulluk etmek amacıyla yapılan bir ibadettir. Namaz sayesinde Allah ı anar, ona şükreder ve ondan yardım dileriz. 1 Buharî,, İman,, 8. D YANET TAKV M Hicrî: 28 Zilhicce 1432 Rumî: 11 Te rîn-i Sanî 1427 Ay Do u : Kas m: 17 Ay Bat : Ay 30 Gün Y l n 328. Günü Kalan Gün 37 Ö retmenler Günü Ö retmenler Haftas (24-30 Kas m) 24 KASIM 2011 PER EMBE LÇELER msak Güne Ö le kindi Ak am Yats K ble S LÇELER msak Güne Ö le kindi Ak am Yats K ble S Arnavutköy Maltepe Beylikdüzü Pendik Büyükçekmece Sancaktepe Çatalca Silivri Çekmeköy Sultanbeyli Esenyurt Sultangazi Kartal ile Küçükçekmece Tuzla *Takvimde yer almayan ilçelerin namaz vakitleri, illeriyle ayn d r. Namaz vakitlerini gösteren takvim. STANBUL msak : Güne : Ö le : kindi : Ak am : Yats : K ble S. : 10 00

33 33 2. ÜNİTE Allah, ergenlik çağına gelmiş, akıl sağlığı yerinde olan her Müslümana namazı azı farz kılmıştır. Allah şöyle buyurmaktadır: Namazı kılın, zekâtı verin 1 Namaz belli vakitlerde yapılan bir ibadettir. Günde beş vakit namaz, haftada bir defa cuma namazı, yılda iki kez bayram namazı ve ramazan ayında yatsı namazıyla birlikte teravih namazı da kılınır. BULALIM Namaz Namaz dinin direği, Aydınlatır yüreği. Kulluğun bir gereği, Müminler kılar onu. Rabb imizin isteği, Peygamberimizin sünneti, Beştir namazın vakti, Müminler kılar onu. Sabah, öğle, ikindi, Akşam ile yatsıyı, Arkasından vitiri, Müminler kılar onu. Haftada bir Cuma var. Yılda iki bayram var. Affedilir günahlar; Müminler kılar onu. Ramazan ayı gelir, Teravihe gidilir, Neşe ile kılınır. Müminler kılar onu. Murat ÖKÇESİZ İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Kılavuzu 5, s. 39. Yukarıdaki şiirde hangi namazlar geçmektedir? Bulunuz. 1 Hac suresi, 78. ayet. y

34 34 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Oruç Oruç, İslam ın beş temel esasından biridir. Oruç, ibadet niyetiyle tan yerinin ağarmasından akşam güneş batıncaya kadar herhangi bir şey yiyip içmemektir. Ergenlik çağına ulaşmış, akıllı ve sağlıklı Müslümanlar, oruç tutmakla yükümlüdürler. Allah, orucun farz bir ibadet olduğunu Kur an-ı Kerim de şöyle belirtir: Ey iman edenler! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı Bakara suresi, 183. ayet. y

35 35 2. ÜNİTE RÖPORTAJ YAPALIM Çevrenizde hacca giden biri varsa ziyaret ettiği yerler ve yaptığı ibadetlerle ilgili duygu ve düşüncelerini içeren bir röportaj yapınız. Röportajınızı görsel unsurlarla destekleyerek bir metin hâline getiriniz. Hac Allah ın yapılmasını istediği ibadetlerden biri de hacdır. Hac, gerekli şartları taşıyan Müslümanların, ömürlerinde bir defa Kâbe ve çevresindeki kutsal yerleri ibadet niyetiyle ziyaret etmeleridir. Hac ibadeti sayesinde dünyanın birçok ülkesinden gelen Müslümanlar, bir araya gelerek birlikte Allah ı anar, ona şükreder ve dua ederler. Haccın farz bir ibadet olduğunu Allah şu ayette belirtmektedir: Gücü yetenlerin o evi (Kâbe) haccetmesi, Allah ın insanlar üzerinde bir hakkıdır 1 Zekât İslam dininde emredilen ibadeğerlendirelim detlerden biri de zekâttır. Zekât; zengin olanların, sahip oldukları Oruç insan için koruyucu bir kalkandır, mal ve paranın belli bir miktarını sadaka bir gölgedir, zekât bir nurdur. ihtiyacı olan kimselere vermesigazali dir. Yüce Allah bu konuda şöyle Mahmut YILMAZ, İhya dan Hikâyeler, C 2, s buyurmaktadır: Namazı kılın, zekâtı verin; kendiniz için yapyukarıdaki sözü oruç ve zekât ibadetinin tığınız her iyiliği, Allah ın yanınönemi açısından değerlendiriniz. da bulursunuz. Şüphesiz Allah 2 bütün yaptıklarınızı görür. Zekât sayesinde muhtaçlara yardım edilir ve Allah ın hoşnutluğu kazanılır. 1 Âl-i İmrân suresi, 97. ayet. 2 Bakara suresi, 110. ayet. y

36 36 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM 4. Camiyi Tanıyalım Sultanahmet Camii / İstanbul Camilerin Müslümanlar için önemi nedir? İbadet etmek amacıyla yapılan yerlere mabet denir. Mabetler bütün dinlerde sembol hâline gelmiştir. Müslümanların mabetlerine cami veya mescit adı verilir. Kur an-ı Kerim de cami ve mescitler, Allah a ibadet edilen ve onun adının anıldığı yerler olarak nitelendirilir. Camilerde namaz kılınır, Kur an okunur, dua edilir, vaaz ve hutbe dinlenir. Cami ve mescitler, mimari özellikleri bakımından diğer binalardan farklıdır. Caminin minare, mihrap, minber ve vaaz kürsüsü gibi kısımları vardır. Minber: Camide cuma ve bayram namazlarında hatibin hutbe okumak için çıktığı merdivenli yüksekçe yerdir. Mihrap: Cami ve mescitlerde Kâbe yönünü gösteren kısımdır. İmam, cemaate namaz kıldırırken mihrapta durur. Vaaz kürsüsü, caminin içinde vaaz verip cemaati dinî konularda aydınlatan kişinin oturduğu yüksekçe yerdir.

37 37 2. ÜNİTE Minare; namaz vaktinin i geldiğini i bildirmek k için i i camide müezzinin ü i i ezan okudu-ğu, salâ verdiği, şerefesi olan, çoğunlukla taştan yüksek ve ince d yapıdır. ŞİİR YAZALIM Minare caminin eli, Beş vakit konuşan dili, Ezan, seslerin güzeli, Uzun, ince minareler. Seyit Ahmet ARICI, Diyanet Dergisi, S 25, s. 25. Minare hakkında bir şiir yazmış olsaydınız hangi özelliklerine dikkat çekerdiniz? Akrostiş tekniğine göre siz de bir şiir yazınız. M İ N A R E

38 38 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Camiler, C Allah a ibadet d t etmek t k için i yapılmış l yerlerdir. l Camiye C i gelen l insanlar, i l beden b d ve kıyafet temizliğine dikkat etmelidirler. Yüce Allah, Ey âdemoğulları! Mescide her gidişinizde, güzel elbiselerinizi giyiniz 1 buyurmaktadır. Camiler, Müslümanların bireysel ve toplumsal yaşayışında önemli bir yere sahiptir. İnsanların toplanıp birbirleriyle kaynaştığı, aralarındaki sevgi ve dayanışma bağlarının güçlendiği yerlerdir. Bu yönüyle camiler, birlik ve beraberliğin pekişmesinde önemli görevler üstlenmektedir. İnsanlar cami ve mescitlerde birbirleriyle görüşür, tanışır ve kaynaşırlar. Birbirlerinin sorunlarından haberdar olurlar. Bunları çözmek için çaba harcarlar. Bu da toplumsal barış ve dayanışmaya katkı sağlar. YAZALIM Aşağıdaki fotoğrafta rakamlarla gösterilen kısımların isimlerini yazınız. 1)... 2)... 3) A râf suresi, 31. ayet. y

39 39 2. ÜNİTE 5. 5 Dua D Dua ettiğinizde neler hissettiniz? Dua, istekleri Allah a iletmektir. Sevinç ve üzüntüleri dan ile paylaşmaktır. Allah ile iletişim m kurmak, ondan yar- Yaradım istemek ve ona sığınmaktır. Verdiği nimetler için ona şükretmektir. Dua, yapılan hatalardan an dolayı Allah tan bağışlanma dilemektir. Rabb imiz yalnızca kendisinden yardım istememizi ve yalnızca kendisine dua etmemizi istemiştir. Bu konuda Kur an da şöyle buyurmuş-tur: Gerçek dua ancak onadır 1 Yüce Allah, böyle yapılan dualara karşılık vereceğini, Bana dua edin, za karşılık vereyim 2 buyurarak duanı- bildirmiştir. BULALIM Doğru Davranmayan Kimlerdir? ( ) Annem hastalanmıştı. Doktora gitti. Onun çabuk iyileşmesi için dua ettim. ( ) Ağabeyimin zor bir sınavı vardı. Günlerce çalıştı. Sonra Allah a dua etti. Sınavı kazandı. (X) Evini sağlam yapmayan birisi depremden korunmak için Allah a dua etmenin yeterli olacağını düşündü. ( ) Uzak bir ülkede deprem olmuştu. Çocuklar evsiz kalmıştı. Harçlıklarımızı topladık onlara gönderdik. Onları koruması için Allah a dua ettik. ( ) Ali çalışmadı. Sadece dua etti. Ama sınavda çok başarısız oldu. 1 Ra d d suresi, 14. ayet. 2 Mü min suresi, 60. ayet.

40 40 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM NOT EDELİM Dua Bir ihtiyar Yorgun argın Çöktü yere Susadım, dedi. Bir çırpıda Koştum eve Su getirdim İçti ve Su gibi aziz ol! dedi... Ahmet EFE, Işığın Yüreği, s Dua İbadetin Özüdür Dua etmenin de bir ibadet olduğunu biliyor muydunuz? Dua; kalbin, Allah a yönelmesi ve ondan yardım istemesidir. Ancak bu yardım isteği, Allah a saygıyla sunulmalıdır. Allah ı sevmenin ve ona saygı duymanın en güzel ifadesi ise ibadettir. İnsan, ibadet etmekle Allah ile iletişim kurarak isteklerini ona iletir. Kulun Allah ile iletişim kurduğu ibadetlerin başında ise dua gelir. Bu nedenle dua, müminler için bir ibadettir, denilebilir. Kur an-ı Kerim de pek çok ayette ibadetle dua bir arada yer almıştır. Bütün ibadetlerin içinde veya sonunda dua edilmesi öğütlenmiştir. Dua eden kişi, duadan önce üzerine düşen görevi yapmalıdır. Hiçbir şey yapmadan, çalışmadan, tehlikelere karşı tedbir almadan ve günahlardan korunmadan Allah tan istekte bulunmak doğru değildir. Önce, Rabb imize karşı görevlerimizin başında gelen ibadetleri yapmalı, sonra da ona dua ederek ondan yardım istemeliyiz. Dua ile ibadetin ayrılmaz bir bütün olduğunu Peygamberimiz bir sözünde şöyle ifade etmiştir: Dua, ibadetin özüdür. 1 Nitekim kişi, dua etmekle Allah a olan inancını, Allah ın merhametine olan güvenini ve onun karşısındaki acizliğini itiraf eder. Gücünü aşan konularda Allah tan yardım ister. Eksiklerinin tamamlanması, hatalarının affı için Allah a sığınır, tövbe eder. Allah a bağlılığını ve sevgisini dua ile ortaya koyar. y Böylece y Allah a karşı ş kulluk görevi g olan ibadetini de yerine y getirmiş g ş olur. 1 Tirmizî, Daavat, 1.

41 41 2. ÜNİTE BELİRTELİM Rabb iniz şöyle buyurdu: Bana dua edin, karşılık vereyim... Mü min suresi, 60. ayet. Sabır ve namaz ile Allah tan yardım isteyin Bakara suresi, 45. ayet. Onların mallarından kendilerini temizleyeceğin, arındıracağın bir sadaka al ve onlara dua et; senin duan onların kalbini yatıştırır ve huzur verir. Allah işitir ve bilir. Tevbe suresi, 103. ayet. Hac ibadetlerinizi bitirince atalarınızı andığınız gibi hatta ondan daha kuvvetli bir şekilde Allah ı anın. İnsanlardan öyleleri var ki: Ey Rabb imiz! Bize dünyada ver, derler. Böyle kimselerin ahiretten hiç nasibi yoktur. Bakara suresi, 200. ayet. Yukarıdaki ayetlerde hangi ibadetlere vurgu yapılmıştır? Belirtiniz Niçin ve Nasıl Dua Edilir? Gece Duası Geldi uyku zamanı, Huzur gönder ya Rabb i, Bütün yaratıklara, Rahatlık ver ya Rabb i. i Temiz yatağımızda, Sağ yatıp sağ kalkalım. ım. Sabahleyin neşeyle, Yolumuza çıkalım Gökhan EVLİYAOĞLUĞLU Çocuk ve Dua, s. 9. Yukarıdaki şiir sizlere neleri hatırlatmaktadır?

42 42 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM Allah h bizlere l birçok k nimet i t vermiştir. i Bizler, l verdiği bu nimetler için Allah a şükretmeliyiz. Verdiği nimetler sebebiyle onu anmalı, bizleri bu nimetlerden mahrum bırakmaması için ona içtenlikle dua etmeliyiz. Yüce Allah, kendisine yapılacak duaları kabul edeceğini haber vermektedir. Kur an-ı Kerim de, Kullarım sana benden sordukları zaman bilsinler ki ben onlara çok yakınım. Benden isteyenin, dua ettiğinde duasını kabul ederim. Artık onlar da benim davetime uysunlar... 1 buyrulmaktadır. Dua, insanın Allah katındaki değerini artırır. Ey Muhammed, de ki: Duanız olmasa Rabb im size niye değer versin?.. 2 ayeti bunu belirtmektedir. Peygamberimiz de Allah ın lütfundan isteyin. Çünkü Allah kendisinden istenmesini sever. İbadetin en değerlisi dua edip kurtuluş beklemektir. 3 buyurmaktadır. YORUMLAYALIM Belaya uğramaktan korkan kişi Allah a dua etsin. Cafer-i Sadık Tabersi, Mekârimü l-ahlak, C 2, s. 10. Yukarıdaki sözü duanın önemi açısından yorumlayınız. BİLGİ KUTUSU 1 Bakara suresi, 186. ayet. 2 Furkân suresi, 77. ayet. 3 Tirmizî, Daavat, 126.

43 43 2. ÜNİTE Bazen insan yalnızlık çekebilir, derdini paylaşacak kimse bulamayabilir. Çaresiz ve sıkıntılı zamanlarında insan, elini ve gönlünü Yüce Rabb ine açarak bütün içtenliği ile derdini ona döker, dua eder. Ona sığınarak ondan yardım ister. Allah ın yardımının kendisi ile birlikte olduğunu düşünür ve manevi güç kazanır. Böylece iç dünyası ferahlar, gönlü huzur ve mutlulukla dolar. Bu konuda Hz. Ali, Bela dalgalarını dua ile uzaklaştırın. Bela ile karşılaşmamış olan kişinin, bela ile karşılaşandan daha fazla duaya ihtiyacı bulunmaktadır. 1 diyerek duanın önemine dikkat çekmiştir. İnsan, bir ihtiyacı olduğunda Allah a dua eder, ondan yardım ister. İstenmeyen bir davranış yaptığında Allah a dua ederek bağışlanmasını diler. Anne-babasının, kardeşlerinin ve bütün inananların iyiliğini ister. Kimsesiz, fakir ve zor durumda olanlar ile yaşlıların daha iyi olmaları, mutlu ve rahat bir hayat sürmeleri için Allah a dua eder. İslam dininde duaya büyük önem verilmiştir. İnsan istediği zaman ve içinden geldiği gibi Allah a dua edebilir. İsteklerini ve içinde bulunduğu durumu doğrudan Allah a iletebilir. Hiçbir aracıya ya da özel bir yer ve zamana ihtiyaç duymaksızın Allah tan yardım isteyebilir. Duada önemli olan, insanın samimiyetle içinden gelenleri Rabb ine söylemesidir. DEĞERLENDİRELİM Bir mümin Allah a ortak koşmaksızın günah işlerse ona merhamet edip işlediği günahın affı için dua edilmelidir. Ebu Hanife el-âlim ve l-müteallim, s Yukarıdaki sözü duanın önemi açısından değerlendiriniz. Allah, Kur an da insanlardan dua etmelerini istemekte ve dua edenlere de karşılık vereceğini belirtmektedir. Allah; insanın içinden geçirdiği güzel duygu ve düşünceleri de bilir. Allah a hangi dilde ve ne şekilde dua edilirse edilsin o, herkesi duyar. Rabb imize kısık sesle ve içten gelerek dua ederiz. Nitekim bir ayette şöyle buyrulmaktadır: İçinden yalvararak ve ürpererek yüksek olmayan bir sesle sabah ve akşam Rabb ini an. Sakın umursamaz kimselerden olma. 2 Allah a, güzel adlarını anarak dua etmeliyiz. Bir ayette Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: De ki: İster Allah diye dua edin, ister Rahman diye dua edin 3 Dua ederken sadece kendimiz için değil, annemiz, babamız, kardeşlerimiz ve arkadaşlarımız için de dua etmeliyiz. Duanın sonunda Allah ım duamı kabul et! anlamında Âmin! deriz. Tek başına dua edilebildiği gibi topluca da dua edilebilir. Örneğin yemeklerde, düğünlerde, sünnet törenlerinde, camide ve bayram namazlarında topluca dua edilir. 1 Bihâru l-envar, C 93, s A râf suresi, 205. ayet. 3 İsrâ suresi, 110. ayet.

44 44 İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM YAZALIM Dualarımıza Allah ın güzel adlarının anlamlarını içeren şu ifadelerle başlayabiliriz: Rabb im!..... Ey Allah ım!.. Ya Rabb i... Yukarıdaki ifadelerden biriyle başlayan bir dua yazınız Kur an dan ve Hz. Peygamberden Dua Örnekleri Rabb im! İlmimi artır. Ayetteki dua cümlesinden ne anlıyorsunuz? Tâ-Hâ suresi, 114. ayet. Kur an-ı Kerim de birçok dua örneği vardır. Allah kendisine nasıl dua edileceğini Kur an-ı Kerim de öğretmektedir. Kur an dan Dua Örnekleri: Allah ım! Yalnız sana ibadet ederiz ve yalnız senden yardım dileriz. Bizi dosdoğru yola ilet. Kendilerine nimet verdiklerinin yoluna, gazaba uğrayanların ve doğruluktan sapmışların yoluna değil. 1 Rabb imiz! Bize dünyada iyilik ver, ahirette de iyilik ver. Bizi ateş azabından koru. 2 Rabb im! Beni ve soyumdan gelecekleri namazı devamlı kılanlardan eyle; ey Rabb imiz! Duamı kabul et. 3 Ey Rabb imiz! Hesabın görüleceği gün beni, ana-babamı ve müminleri bağışla! 4 Ey Rabb imiz! Bizi ve bizden önce gelip geçmiş imanlı kardeşlerimizi bağışla! Kalplerimizde iman edenlere karşı hiçbir kin bırakma! Rabb imiz! Şüphesiz ki sen çok şefkatli, çok merhametlisin. 5 1 Fâtiha suresi, 5-7. ayetler. 2 Bakara suresi, 201. ayet. 3 İbrahim suresi, 40. ayet. 4 İbrahim suresi, 41. ayet. 5 Haşr ş suresi, 10. ayet. y