Çin Öncülüğünde Yeni Bölgesel Finansal Mimari Oluşturma Çabaları: Tek Kuşak-Tek Yol Projesi

Transkript

1 Çin Öncülüğünde Yeni Bölgesel Finansal Mimari Oluşturma Çabaları: Tek Kuşak-Tek Yol Projesi Çin in küresel anlamda bir üretim merkezi haline gelmesi ve satın alma gücü paritesine göre dünyanın en büyük ekonomisi konumuna yükselmesi bütün dünyanın dikkatle izlediği bir gelişme. Bu özellikleri nedeniyle Çin in her hamlesi ve ülkede yaşanan her gelişme anında dünya kamuoyunun gündeminin üst sıralarında kendisine yer buluyor. 21. yüzyılda ekonomik ilişkilerin niteliği ve boyutu ciddi bir biçimde değişim geçirmekte, bu değişim ulusal ve uluslararası düzeyde kurumsal yapıları da değişime zorlamaktadır. Üretim ve ticari güç dengelerindeki değişim, küresel finansal yapıda da karşılık bulmaya başlamıştır. Dünyanın yeni ekonomik çekim merkezi olma potansiyeli olan Asya kıtasında finansal işbirliğine yönelik bölgesel bir merkez oluşturmak için parasal istikrar, yatırım, finansman, kredi derecelendirmesi ve diğer alanlarda işbirliğinin güçlendirilmesi gerektiğine yönelik genel bir kabul oluşmuştur. Bu bağlamda Çin bir bütün olarak Asya Kıtası nın kalkınması ve dünya üretim ve ticaret merkezi haline gelmesi sürecinde kendisi için önemli stratejik hamleler yapan bir ülke olarak dikkat çekmektedir. Bu stratejik hamleler Çin'in dünya gücü konumuna yükseltilmesi, Asya ve Avrupa Birliği üzerindeki politik ve ekonomik gücünün artırılması üzerine kuruludur. Bu bağlamda Çin, bölgesel bağlantılara ve altyapı inşasının genişletilmesine/iyileştirilmesine özel bir önem vermekte ve bu doğrultuda önemli girişimlere ev sahipliği yapmaktadır. Bu çabaların en somut yansımaları İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu girişimleridir (Tek Kuşak-Tek Yol). Çin bir taraftan kendi yatırım ortamını iyileştirirken diğer taraftan mümkün olduğundan fazla ülkenin Tek Kuşak-Tek Yol projelerine dahil olması için çaba göstermektedir. Çin bu genel stratejisi çerçevesinde 2014 den bu tarafa 3 farklı finansal yapının oluşumuna öncülük etmiştir. Bunlar BRICS Kalkınma Bankası, 1 İpek Yolu Altyapı Fonu ve Asya Altyapı Yatırım Bankasıdır. Çin in bu yapılanmalara öncülük etmesinde iki sebebin öne çıktığı görülmektedir. Bunlar: 1. Dünya finansal sisteminin reformu konusunda yeterli adımların atılmaması: Küresel kurumlardaki baskın güç olarak ABD gelişmekte olan ülkelerin yükselişi karşısında birbiriyle çelişen tavırlar takınmaktadır. Bir yandan bu ülkelerin küresel yönetime daha fazla katkıda bulunmalarını isterken diğer taraftan Çin ve diğer oyuncuların kendisinin küresel kurumlardaki kontrolünü zayıflatacakları kaygısını taşımaktadır. ABD'nin bu ikircikli tavrı nedeniyle gelişmekte olan ülkelerin IMF ve Dünya Bankasındaki kotalarını ve dolayısıyla oy haklarını artırmaya dönük reform çabaları sonuçsuz kalmıştır. Örneğin Çin hem Dünya Bankasına hem de Asya Kalkınma Bankasına üye olmakla birlikte fiili olarak 1 Yeni Kalkınma Bankası olarak isimlendirilmektedir. ix

2 bu kurumlarda etkin bir pozisyonu bulunmamaktadır. Çin uluslararası ekonomik kuruluşlarda küresel ölçekte artan ekonomik gücüne paralel bir temsil hakkı olmadığını çeşitli platformlarda dile getirmiş, bunun düzeltilmesi için birtakım girişimlerde bulunmuş, ancak sonuç alamamıştır. Bunun üzerine 15 Temmuz 2014 de BRICS kapsamında BRICS (Yeni) Kalkınma Bankası nın kurulmasını sağlamış, 2 29 Aralık 2014 de İpek Yolu Altyapı Fonu nu oluşturmuştur. Yeni Kalkınma Bankası bir taraftan altyapı yatırımlarını finanse edecek, diğer taraftan üye ülkelerin para birimlerinde ortaya çıkacak dalgalanmaları dengeleyecek finansman imkânları oluşturacak şekilde tasarlanmıştır. 40 milyar dolar kaynak ayrılan İpek Yolu Altyapı Fonu ise karayolu, demiryolu, otoyol ve havalimanı yapımının yanısıra enerji tedariki, demir-çelik, çimento sektörlerindeki yatırımların finansmanında aktif rol alacaktır. 2. Asya ülkelerinin altyapı yatırım taleplerinin Dünya Bankası, ADB gibi kurumların kapasitelerinin çok ötesinde finansman gerektirmesi: Özellikle Bölgede büyük miktarlara varan sermaye altyapısı ihtiyacı ve altyapı finansmanında finansman açığının varlığı, 3 Çin'i yeni bir banka kurulması için harekete geçirmiştir. Bölge ülkelerinde altyapının iyileştirilmesi ekonomik kalkınmanın sürdürülebilirliği açısından son derece önemli bir konudur. Altyapı yetersizlikleri Bölge ülkelerinin ekonomik kalkınma sürecinde karşılaştıkları en önemli problemlerden biridir. Altyapı hem ekonomik aktivitenin verimlilik düzeyini belirleyen bir faktör olarak hem de yoksul insanların temel hizmetlere erişiminin artırılması için hayati bir önem taşımaktadır. 4 Birçok bölgesel ve çok taraflı kalkınma bankası faaliyetlerine başladığında altyapı üzerinde odaklanmıştır. Bunun en iyi örnekleri Dünya Bankası ve Avrupa Yatırım Bankasıdır. BRICS Kalkınma Bankasının ve AIIB nin kuruluş gerekçeleri de altyapı ihtiyaçlarının karşılanması ve daha sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması olarak belirlenmiştir. Asya Kalkınma Bankasının (ADB) tahminlerine göre dönemi için Asya Pasifik Bölgesi nde 8 trilyon dolarlık bir altyapı yatırımına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu finansmanın ADB ve Dünya Bankasının imkânlarıyla karşılanması mümkün gözükmemektedir. Bu yetersizliklerine ilaveten mevcut uluslararası finansal kuruluşlar (Dünya Bankası, IMF ve Asya Kalkınma Bankası) genellikle yavaş hareket etmekle ve aşırı bürokratik olmakla eleştirilmektedir. Dolayısıyla yeni bir finansman kaynağına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu gerekçe öne çıkarılarak 24 Ekim 2014 de Pekin de 21 ülke tarafından imzalanan bir anlaşmayla Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) kurulmuş, diğer ülkeler 31 Mart 2015 tarihine kadar Anlaşmaya taraf olmaya davet edilmişlerdir. Banka başlangıçta yarısı Çin tarafından karşılanacak olan 50 milyar dolarlık bir sermayeyle sonunda faaliyete geçmesi planlanmıştır. Asya Kalkınma Bankasının (ADB) yaklaşık 1/3'üne karşılık gelen bu sermaye tutarının 100 milyar dolara çıkarılması beklenmektedir. Başlangıçta Bankanın %49 luk hissesinin Çin e ait olması söz konusu iken bu durum ilerleyen zamanlarda değişmiştir. Banka 2016 Ocak ayı itibarıyla işlemlerine başlamıştır. %26 lık bir payla Bankanın en büyük 2 Bankanın merkezi en büyük hissedar pozisyonundaki Çin in Şangay şehridir. 3 ADB'nin kullandırdığı yıllık kredi tutarı yoğun yatırım talebinin sadece %2'sini karşılayabilmektedir. 4 Halihazırda dünya ölçeğinde 1.4 milyar insan elektriğe, 900 milyon insan temiz içme suyu kaynaklarına ve 2.6 milyar insan temel sağlık hizmetlerine ulaşamamaktadır. 5 Ekonomisinin büyüklüğü, ekonomik büyüme oranları, yüksek miktarlardaki döviz rezervleri dikkate alındığında Çin in Bankanın finansmanında sorun yaşamayacağı söylenebilir. x

3 hissedarı olan Çin i, %7,5 hisseyle Hindistan takip etmiş, en büyük 11. hissedar olan Türkiye nin payı ise %2,5 olarak belirlenmiştir. Ekonomi politik açıdan bakıldığında, Asya Altyapı Yatırım Bankası mevcut uluslararası finansal kuruluşların tamamlayıcısı mı yoksa alternatifi mi olacak sorusu gündeme oturmuştur. Bölgesel bir kalkınma bankası olarak AIIB, sürdürülebilir kalkınma ve büyümeyi sağlayacak bölgesel altyapı yatırımlarını etkin bir şekilde yönlendirme potansiyeline sahiptir. Finanse edilecek altyapı projeleri ağırlıklı olarak enerji, taşımacılık ve telekomünikasyon altyapısı, kentsel ve kırsal kalkınma ve çevre konularında olacaktır. AIIB ve mevcut uluslararası finansal kuruluşlar arasındaki en önemli farklılık yönetim ve kararları etkileme gücü konularında ortaya çıkmaktadır. Küresel ölçekte gelişmekte olan ülkelere kalkınma yardımı sağlamaktan sorumlu olan Dünya Bankasının başkanı ABD tarafından belirlenir ve genellikle Amerikalı olur. Asya Kalkınma Bankası Asya odaklıdır, ancak en büyük hissedarlar olan Japonya ve ABD'nin öne çıktığı bir yapılanma söz konusudur (bütün başkanlar Japonya dandır). AIIB Başkanı en büyük hissedar olan Çin tarafından belirlenecektir. Bankanın merkezi Pekin de olup, zaman içerisinde diğer ülkelerde temsilcilikler açılması planlanmaktadır. Çin Dünya Bankasında %4,85, IMF de %3,81 ve Asya Kalkınma Bankasında %5,47 lik oy gücüne sahiptir. Bu oranlar Çin in ekonomik büyüklüğü ve dünya ekonomisindeki yeriyle orantılı değildir. Diğer taraftan, AIIB de Çin in oy oranı %26,06 ya tekabül etmektedir. Bu oran ABD nin sürekli eleştirilen Dünya Bankası ve IMF deki oy gücünün (%16,21) çok üzerindedir. Çin'in AIIB'deki bu durumu diğer kurumlardaki yönetim yapısı ile ilgili yaptığı haklı eleştirilerini zayıflatmaktadır. Konuyla ilgili literatürde işin teknik boyutundan ziyade Çin in böyle bir girişimde bulunmasının arkasında hangi saiklerin yer aldığı, bu girişimin Çin in politik, ekonomik ve stratejik önceliklerine nasıl hizmet edeceği gibi hususlar tartışılmaktadır. Çin bu girişimlerle, uluslararası pazarlardaki payını artırmak ve bunu sürdürülebilir bir çerçeveye oturtmak istediğinin ve bulunduğu Bölgede küresel güç odaklarının ve onların kurumsal yapılarının dışında kendi finansal ağını oluşturmaya başladığının işaretlerini vermeye başlamıştır. Bu çerçevede İkinci Dünya Savaşı ndan sonra kurulan uluslararası ekonomik düzende önemli değişiklikler olacağı tahmin edilmektedir. AIIB, Çin'in "Tek Kuşak-Tek Yol" stratejisinin gelişmesine yardımcı olacak bir girişim olarak değerlendirilebilir. Asya'da Güney Kore ve Japonya; Avrupa'da İngiltere, Fransa ve Almanya gibi ABD müttefiklerini AIIB'ye dahil etmek suretiyle Çin, küresel hakimiyet yarışında kendine alan açmaya çalışmaktadır. Küresel ekonomi ve finans sisteminin merkezinde yer alan ülkeler Çin in yükselişi karşısında teyakkuz halinde bulunmakta ve bütün stratejik ve politik kararlarında bu durumu en önemli değişkenlerden biri olarak konumlandırmaktadırlar. Bu bağlamda öncelikli stratejilerinin Çin i mevcut uluslararası sistemdeki edilgen pozisyonunu biraz iyileştirerek bağımsız hareket etme kabiliyetini kısıtlamak olduğu görülmektedir. Örneğin 2015 yılının sonlarında Çin in parası Yuan ın, sepet para tekniğine göre oluşturulan IMF parası SDR içine dahil edilmesi bu çabaların bir sonucu olarak görülebilir. Ancak Çin bu kalıba xi

4 sığmamakta ve mevcut küresel ekonomik ve finansal sistem için tehdit oluşturabilecek kurumsal yapılara öncülük etmektedir. Çin bu oluşumlar çerçevesinde kendi para birimi Yuan ın Bölgede kullanımının artmasını hedeflemektedir. Çin hükümeti İpek Yolu kuşağındaki ülkelerin, şirketlerin ve finansal kurumların Yuan cinsinden birimlendirilmiş tahvil satışlarını desteklemektedir. Ayrıca yurt içindeki finansal kuruluşların ve şirketlerin diğer ülkelerde tahvil satışlarını, kazançlarını Bölge ülkelerinde harcamaya dönüştürmelerini ve bu ülkeler arasında para swaplarını genişletmelerini teşvik etmektedir. SWIFT karşısında CIPS (Çin Uluslararası Ödeme Sistemi) öne çıkarılarak uluslararası para transferinde de söz sahibi olmak istemektedir. Bunları gerçekleştirebilirse varlıkların fiyatlanmasında ve uluslararası sermaye hareketlerinde Yuan uzun vadede dolara alternatif bir para birimi olabilecektir. Diğer taraftan, küresel ölçekte doların değerindeki artışlar Çin in elindeki muazzam döviz rezervlerinin satın alma gücünü artırarak ülkenin finansal anlamda elini daha da güçlendirmektedir. AIIB, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin kontrolünde olan uluslararası finansal kuruluşlara (özellikle Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası) rakip olarak görülmekte, mevcut küresel ekonomik düzene bir meydan okuma olarak değerlendirilmektedir. Hatta bazı analistler tarafından Yeni Kalkınma Bankası IMF nin; Asya Altyapı Yatırım Bankası ise Dünya Bankasının alternatifi olarak gösterilmektedir. Bir başka açıdan bakıldığında, Yeni Kalkınma Bankası Dünya Bankasının alternatifi olarak görülürken AIIB nin Asya Kalkınma Bankasına karşılık geldiği söylenebilir. Çin in bu girişimlerini ABD nin Bölgede nüfuzunu artırmaya dönük girişimlerine (Trans Pasifik Ticaret Ortaklığı çalışmaları gibi) karşı hamleler olduğu şeklinde değerlendirmeler de yapılmaktadır. Bu değerlendirmelere göre, halihazırda ABD den sonra dünyanın 2. büyük ekonomisi olan Çin in yakın bir gelecekte küresel ölçekte ekonomik üstünlüğü ABD den alması beklenmekte, bu durum ABD nin elinde askeri gücün dışındaki güç unsurlarını giderek zayıflatmaktadır. ABD, bu üç kuruluşu (BRICS Kalkınma Bankası, İpek Yolu Altyapı Fonu ve Asya Altyapı Yatırım Bankası) Bölgedeki egemen rolünü zayıflatacak girişimler olarak görmekte ve 1997 deki Asya krizinin başlarında Japonya öncülüğünde oluşturulmak istenen Asya Para Fonu girişimini engellediği gibi bu girişimleri de etkisiz hale getirmek istemektedir. Ancak küresel ölçekte üretim, ticaret ve finans ilişkilerinin geldiği nokta ABD ye bu imkânı vermemektedir. Çin in Banka kurma girişiminin hemen ardından ABD açık bir dille bu yapılanmaya karşı çıkmış ve Bankaya ilgi gösteren diğer ülkelere üye olmamaları yönünde çağrıda bulunmuştur. Gelişmiş ülkeler içerisinde Japonya ve Kanada dışında bu çağrıya uyan ülke olmamıştır. Bu bir yönüyle Çin in diplomatik bir başarısı olarak görülürken diğer yönüyle de Batı nın Çin i böyle ciddi bir girişimde tek başına bırakmama çabalarının bir yansıması olarak algılanmaktadır. ABD nin karşı çıkmasına rağmen İngiltere, Bölge ile ticari bağlarını güçlendirecek bir araç olarak gördüğü Bankaya 12 Mart ta üyelik başvurusu yaptı. İngiltere nin başvurusu tereddüt yaşayan diğer ülkeler için emsal teşkil etmiş ve ardı ardına başvurular yapılmaya başlanmıştır. İngiltere yi 17 Mart ta Almanya, Fransa ve İtalya nın başvuruları izledi. Bu beklenmedik girişimlerin ardından Lüksemburg, Avusturya, İsviçre, Gürcistan, Türkiye ve Güney Kore, Rusya, Hollanda ve xii

5 Danimarka kurucu üyeler olarak AIIB'ye katılmak istediklerini deklare ettiler. Çin'in en önemli ticari ortaklarından olan Brezilya hiçbir şart koşmadan bankaya üye olacağını açıkladı. Bu ülkelerin katılımı AIIB'nin kredi derecesini artıracak ve tahvil ihraçlarında finansman maliyetlerini düşürebilecektir. Dünyanın önde gelen ekonomilerinden sadece ABD, Japonya ve Kanada Bankaya katılma niyetlerini açıklamadılar. Süreci yakından takip eden bu ülkeler daha sonra farklı bir statüde üye olabileceklerdir. 29 Haziran 2015 de Çin ve 49 ülke Bankanın kuruluş anlaşmasını imzaladı. 7 ülke ise iç onay sürecinin tamamlanmasının ardından anlaşmayı onaylayacak. Tayvan ve Kuzey Kore nin başvuruları reddedildi. Böylece AIIB 37 si Asya kıtasından, 20 si Asya dışından olmak üzere 57 kurucu üye ile yola çıkmış bulunuyor. Kuruluş anlaşmasında Bankanın açıklık, şeffaflık, bağımsızlık ve hesap verebilirlik ilkeleri açısından uluslararası standartlara uygun hareket edileceği taahhüt edildi. Uluslararası finansal mimarinin en önemli aktörlerinin, Çin in öncülük ettiği bir yapılanmada yer almak istemelerinin nedenleri ve olası sonuçları iyi analiz edilmelidir. ABD muhalefetine rağmen Avrupa ülkelerinin kendileri için önemli gördükleri ekonomik fırsatları değerlendirmek istedikleri görülmektedir. Bu başvurular diğer taraftan, Çin in Bölgede tek başına inisiyatif almasını engellemek gibi bir diplomatik hedef de gözetmektedir. Bu durumun uzun vadeli siyasi yansımaları olabilecektir. Bankanın kurulmasına yönelik ilk girişim olan Kasım 2013 den bu tarafa Çin açısından birçok şey değişikliğe uğradı. Her şeyden önce Çin Bölge dışından, özellikle Avrupa dan 20 ülkenin kurucu üye olmak için başvuracağını hesaba katmamıştı. Bu durum ABD nin açık muhalefetiyle birleşince Çin uluslararası destek kazanmak adına Bankanın kuruluş sermayesinde %25 lik payın Bölge dışı ülkelere ayrılmasına razı oldu. Diğer taraftan Çin in yola çıkarken tasarladığı ticari amaçlar güden veya yardım niteliği ağır basan bir banka yerine çok taraflı bir kalkınma bankası gündeme geldi. Yine başlangıçta banka sermayesinin %50 sini karşılamayı planlarken bu oran %30 a geriledi. Doğal olarak bu pay Çin in oy gücünün de beklediğinin altına düşmesine yol açtı. Çin, dünyanın ikinci büyük ekonomisine, en büyük nüfusuna, büyük bir pazara ve en fazla döviz rezervlerine sahip bir ülkedir. Bu nedenle Çin le ilişkilerin güçlendirilmesi adına atılacak her adım önemlidir. Diğer taraftan genel olarak Asya nın yakın bir gelecekte dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerine ev sahipliği yapacağı genel kabul görmektedir. Bankaya kurucu üye olunması halinde önemli yatırım fırsatlarına erişmek mümkün olabilecektir. Avrupalı şirketlerin bu tarihi fırsatı kaçırmaları beklenemezdi. 6 Avrupalı ülkelerin kararları, sürecin dışında kalmaktansa Bankanın operasyonlarını diğer uluslararası örgütlerin işleyişiyle uyumlu hale getirmek suretiyle katılımcı olmanın daha iyi olacağına olan inançlarını yansıtmaktadır. AIIB'ye katılmak aslında uzun vadede dünyadaki en büyük tek pazar olacak olan Bölgeye dahil olmakla eş anlamlı olarak algılanmaktadır. Başlangıçta Bankanın birtakım uluslararası standartlara uygun bir yapılanmasının olmayacağı yönünde özellikle ABD tarafından dile getirilen kaygılar 6 İngiltere Başbakanı David Cameron kurucu üye olmanın İngiltere'nin ulusal çıkarlarına olduğunu açıkça ifade etmiştir. xiii

6 sözkonusu olmuştur. ABD ve denetimindeki uluslararası örgütler AIIB'nin projeler için düşük standartlar belirleyeceği veya Çin'in politik amaçlarıyla uyumlu projelere yatırım yapmayı tercih edeceği yönündeki (sözde) kaygılarını 7 yüksek sesle dillendirmişlerdir. Buna mukabil Çinli yetkililer, uluslararası finansal kuruluşların yüksek standartlarına (şeffaflık, çevrenin korunması, yolsuzlukla mücadele gibi) uygun bir yapılanma içerisinde olduklarını farklı ortamlarda dile getirmişler; Avrupalı ülkelerin üyelik sürecine dahil olmaları da bu konudaki kaygıları önemli ölçüde azaltmıştır. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü 17 Martta yaptığı açıklamada AIIB'nin operasyon politikasının ve yönetim yapısının dizaynında açıklık, kapsayıcılık, şeffaflık, sorumluluk ve hakkaniyet ilkelerinin gözetileceğine vurgu yapmış; ABD karar mekanizmalarında Çin in güçlü bir veto hakkının olacağını öne sürerken Çin Hükümeti bunu yalanlamıştır. Kaldı ki, Bankanın çok taraflı bir idari çerçevesinin olması, taraflardan birinin kurumu kontrolü altına alması riskine azaltıcı bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası başlangıçta bu oluşuma karşı olumsuz bir tavır sergilerken özellikle Avrupa ülkelerinin üyelik başvurularının arkasından daha yumuşak bir dil kullanmayı tercih etmişler; IMF, yeni yapılanmayla işbirliğinden söz etmeye başlamıştır. ABD Hazine Bakanlığından da benzer tonda açıklamalar yapılmaya başlandığı görülmektedir. Gelinen noktada, Batı nın Çin öncülüğündeki finansal mimariyi etkilemeye dönük yapıları rekabetçi değil, tamamlayıcı unsurlar olarak görme eğiliminin oluştuğu söylenebilir. Sonuç olarak Çin öncülüğündeki bu girişim mevcut uluslararası ekonomik düzene bir meydan okuma gibi görülse de sistem bu meydan okumayı karşılayacak güç dengelerine sahip gözükmektedir. Gelinen noktada AIIB nin ABD nin finansal hegemonyasına bir başkaldırı olarak algılanması yerine işbirliği için altın bir fırsat olduğu yönünde değerlendirmeler öne çıkmaktadır. AIIB Asya kıtasındaki az gelişmiş ülke ve bölgelerin önemli boyutlardaki alt yapı yatırımlarının finansmanında Asya Kalkınma Bankasının tamamlayıcısı olabilir. Bankanın bu ülkelerde daha fazla karayolu, demiryolu, havalimanı, boru hattı gibi projeleri finanse etmek gibi çok daha sınırlı hedefleri olduğu göz önüne alındığında, kısa ve orta vadede bu tür bir tehdit algılamasının zemini olmadığı vurgusu yapılmaktadır. ADB, ortak finansmanın yanısıra AIIB ile altyapı finansmanı ile ilgili know-how paylaşımı ve teknik yardım sağlanmasının yararlarını gündeme getirmektedir. Yine de Pekin in, Bankanın Güney Doğu Asya daki Çin hakimiyetini güçlendirmeye yardımcı olacak yeni bir enstrüman olmadığını göstermek için yoğun çaba harcaması gerekmektedir. AIIB girişimini ve Çin in öncülük ettiği diğer finansal yapılanmaları IMF ve Dünya Bankası gibi küresel aktörlerin rollerini üstlenecek kurumlar olarak görmek, en azından kısa ve orta vadede, doğru değildir. Çin bu yapılarla ekonomik etki alanını genişletirken artan ekonomik gücünün yansımalarıyla özellikle bölgesel anlaşmazlıkları kendi lehine çözme kapasitesini de artırmış olmaktadır. Diğer yandan, rekabet güçleri zaten yüksek olan Çinli firmalara yönelik finansman imkânlarını da bu şekilde artırabilecektir. Bu finansman imkânlarının bu kuruluşlara 7 Konuyla ilgili yazılan metinlerde Bankaya yönelik görünüşte yapılan uluslararası standartlara uyumun yetersiz olacağı eleştirisinden ziyade, arka planda öne çıkan hususun Asya-Pasifik Bölgesi ndeki ABD hakimiyetinin zayıflayacak olmasına dikkat çekilmektedir. xiv

7 üye olan diğer gelişmekte olan ülkelere de yansımaları olacak, bu da Çin in sözkonusu ülkeler üzerindeki siyasi, ekonomik ve kültürel etkilerinin artmasına hizmet edebilecektir. Türkiye bu önemli girişimler ve gelişmeler karşısında nasıl bir pozisyon almalıdır? Banka üyeliği, Asya kıtasındaki altyapı yatırım projelerinden yararlanılarak mal, hizmet ve sermaye ihracı için yeni alanlara erişim imkânı sunacaktır. Bankanın özel sektöre yönelik proje finansman imkânlarından Türk firmaları uygun koşullarda yararlanabilecektir. Asya kıtasının tamamını kapsayan Tek Kuşak-Tek Yol Projesi nin finansmanının ağırlıklı olarak Banka kanalıyla sağlanacağı düşünüldüğünde, Türkiye nin bu sürecin dışında kalması çok büyük hata olacaktır. Diğer taraftan, Türkiye, Asya ülkeleriyle (özellikle Orta Asya) ekonomik, sosyal, siyasal ilişkilerini güçlendirilmesi açısından bu oluşumun dışına kalmamalıdır. Bu veriler ışığında Türkiye 25 Mart 2015 de Bankanın kurucu sekretaryasına üyelik talebini iletmiştir. Bankaya Bölge ülkesi statüsüyle kurucu üye olarak kabul edilen Türkiye, Bankada oy gücü bakımından 11. sırada yer almaktadır. Dr. Cengiz YAVĠLĠOĞLU Bakan Yardımcısı xv