PROF. DR. CEM DĐLÇĐN ADINA BĐR SEMPOZYUMUN ARDINDAN

Transkript

1 PROF. DR. CEM DĐLÇĐN ADINA BĐR SEMPOZYUMUN ARDINDAN Abdülkadir DAĞLAR * Erciyes Üniversitesi Klâsik Türk Edebiyatı Topluluğu tarafından bir dizi hâlinde düzenlenen sempozyumların son halkası olan III. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Cem Dilçin Adına) 13 Şubat 2009 Cuma Kayseri de gerçekleştirildi. Her biri Eski Türk Edebiyatı sahasının kıymetli hocalarından birine ithaf edilen, yine her biri bu alanın belli başlı konularını tartışma, irdeleme amacıyla planlanmış olan Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu serisinin ilki Mayıs 2007 tarihlerinde Prof. Dr. Tunca Kortantamer hatırasına şerh, belâgat, teori ve metot konularını, ikincisi ise Mayıs 2008 tarihlerinde Prof. Dr. Đsmail Ünver adına imlâ meselesini gündeme almıştı. Fuzûlî nin şiir üslûbu üzerine yaptığı incelemelerle Dîvân şiiri üzerinde stilistik çalışmaların nasıl olması gerektiğinin dikkate değer örneklerini veren Cem Dilçin, yine Fuzûlî nin bir gazelini şerh etmekle beraber yapısal yönden inceleyen meşhur makalesi ile de modern bir metin inceleme metodunun Dîvân şiirine uygulanabilirliğinin de ilk örneğini vermişti. Cem Dilçin in bu çalışmalarını, saha araştırmacılarının değişik modern metotları Dîvân şiirine uygulama denemeleri takip etti. Cem Dilçin in çalışmalarının, dikkatle incelendiği takdirde, temeli çok sağlam olan bir Türk Dili ve Edebiyatı formasyonu üzerine tedrîcen tekemmül eden bir yapı arz ettiği görülecektir. Bu çalışmalar, modern bir metottan çok iyi yararlanabilmenin ön ve en önemli şartının, Dîvân şiirinin lugatına, gramerine ve şiir bilgisine hakkıyla hâkimiyet olduğunu göstermektedir. Cem Dilçin in çalışmalarına göre, şiiri incelenecek olan şâirin, şiirini binâ ederken yapmış olduğu bilinçli tasarrufları veya şâirin ilhâmının sözlü ya da yazılı olarak orta çıkarken bilinçaltında hangi ifâde ve şiir kalıplarına döküldüğünü tespit edebilmek için, öncelikle tüm şiirsel ürünlerinin tek tek bütün * Öğr. Gör., Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. abdaglar@gmail.com

2 Tanıtma/Review 1189 detaylarıyla incelenmesi yoluyla şâirin şiir üslûbunun ortaya konması gerekmektedir. Bu stilistik incelemelerin verileri, şiir metinlerinin tenkidinde, tamirinde göz önüne alınarak sağlam ve doğru metinler ortaya konulmalıdır. Elde edilen bu sıhhatli metinler üzerinde ancak, geleneksel ve modern anlamda metin inceleme çalışmaları yapılabilir. Bilhassa Dîvân şiiri üzerinde modern metin inceleme metotlarını uygulamaya geçmeden önce metinden geleneksel manâda doğru olarak ne anlaşıldığının ve ne anlaşılabileceğinin ortaya konması, ardından tamamen eldeki malzemeden hareketle, metnin sunduğu imkânlar ışığında, kesinlikle şablonculuğa düşmeden modern bir metodun sıhhatli bir şekilde uygulanabileceğinin başarılı bir örneğini, Cem Dilçin ilgili makalesi ile vermiştir. Cem Dilçin in çalışmaları, bir şâirin şiirinin bir ömür boyunca bilimsel titizlik ve sabırla derinlemesine işlenmesinin önemini, değerini göstermektedir. Ancak bu yolla Dîvân şiirine yönelik bilimsel çalışmalar sağlam temeller üzerinde hak ettiği bir şekilde inşâ edilebilir. Cem Dilçin in metni esas alan çalışmalarından ötürü, onun adına düzenlenen bu sempozyumda sunulacak tebliğlerin de, metin merkezli olarak metni anlayıp çözümlemeye yönelmesinin isabetli olacağı düşüncesiyle geleneksel metin şerhi ve modern metin inceleme metotları konuları üzerinde olması kararlaştırılmıştı. Sempozyum 13 Şubat 2009 Cuma günü saat da Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi konferans salonunda saygı duruşu ve Đstiklâl Marşı nın ardından Erciyes Üniversitesi Klâsik Türk Edebiyatı Topluluğu nun yılları arasındaki sosyal, kültürel ve akademik faaliyetlerinden bazı fotoğrafların yer aldığı kısa bir slayt gösterisi ile başladı. Erciyes Üniversitesi Klâsik Türk Edebiyatı Topluluğu danışman hocası ve sempozyum düzenleme kurulu başkanı Prof. Dr. Atabey Kılıç, Erciyes Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Gündüz ve Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur un açılış konuşmalarından sonra Cem Dilçin in kendi kaleminden özgeçmişi ile sempozyuma katılan öğretim üyesi ve yardımcılarına iletisi okundu. Sempozyumda sunulan tebliğlerin bir kısmı geleneksel metin şerhi örnekleri ile ilgili olup şerh eserlerini tavsif, tasnif

3 1190 Abdülkadir DAĞLAR çalışmalarına katkı açısından ele almakla beraber bu eserlerin şerh disiplinleri hakkında bilgi vermeye yönelikti. Tebliğlerin bir kısmı da modern metin inceleme metotlarının klâsik şiir karşısındaki durumunu ve bu şiiri anlayıp çözümleme imkânlarını yoklamaya çalıştı. Dîvân şiiri metinlerini üslûp açısından değerlendiren birkaç tebliğle birlikte, yine bu şiiri geleneksel manâda doğru bir şekilde okuyup anlayabilmek için hangi kaynaklardan ne şekilde istifade edilebileceğini gösteren, bu konuda tekliflerde bulunan tebliğler de sunuldu. Bununla birlikte Türk edebiyatı araştırmalarında metin şerhinden metin tahliline geçiş sürecini anlatan bir sunumun yanında, bazı Dîvân şiiri örneklerinin modern diliçi şiirsel tercümelerini değerlendiren bir tebliğ de yer aldı. Son olarak, Dîvân şiirinin kendi dinamiklerinden özgün bir metin inceleme yöntemi teklif eden bir çalışma da katılımcıların dikkatlerine sunuldu. Sempozyumun ilk oturumunda ( ) Prof. Dr. Atabey Kılıç ın Geleneksel Şerh ve Modern Metin Đncelemelerine Eleştirel Bir Bakış: Metotlar, Çalışmalar, Beklentiler, Doç. Dr. Yavuz Bayram ın Yapısal ve Dilbilimsel Unsurlar Eşliğinde Ontolojik Tahlil Yönteminin Klâsik Türk Şiiri Metinlerinde Uygulanması, Yrd. Doç. Dr. Ömer Özkan ın Hermeneutik ve Klâsik Metin Şerhi, Öğr. Gör. Dr. Ömer Đnce nin Hâfız ın Bir Gazeline Modern Yöntemle Şerh Uygulama Denemesi ve Arş. Gör. Kezban Paksoy un Bursevî nin Bir Eseri: Şerh-i Rumûzât-ı Hacı Bayram-ı Velî başlıklı tebliğleri sunuldu. Đkinci oturumda ( ) Prof. Dr. Semih Tezcan ın Eski Anadolu Türkçesi Eserlerinde Bazı Arkaik Kelimeler Üzerine, Prof. Dr. Đsmail Hakkı Aksoyak ın Şerh Kitapları George Prior u Tanır mı?, Doç. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz un Sâmî nin Bir Beyti Üzerine, Yrd. Doç. Dr. Đbrahim Halil Tuğluk un Metin Şerhi Đçin Gerekli Bir Kaynak: Resimli Mazmunlar Sözlüğü, Arş. Gör. Turgut Koçoğlu nun Mesnevî-yi Şerîf in Đlk Türkçe Şerhlerinden Seyyid Ebussu ûd El-Kayserî nin Şerh-i Mesnevî si ve Arş. Gör. Sibel Üst ün Mu ammâ Şerhi Mecmû ası isimli bildirileri yer aldı. Üçüncü oturumda ( ) Doç. Dr. Đsmail Güleç in Dağılmış Đncileri Toplamaya Yardım Etmek: Şerh Tasnifi Meselesine Küçük Bir Katkı, Yrd. Doç. Dr. Gülgün Yazıcı nın Fuzûlî de Bin Varmış Bir Yokmuş / Çok Varmış Hiç Yokmuş, Öğr.

4 Tanıtma/Review 1191 Gör. Dr. Bilal Elbir in Türk Edebiyatında Mu ammâ ve Surûrî nin Bir Mu ammâ Şerhi, Dr. Ayşe Yıldız ın Klâsik Edebiyatımızda var içinde Redifli Şiirler ve Nedîm in var içinde Redifli Gazeli ve Öğr. Gör. Abdülkadir Dağlar ın Nâbî nin Mizah-Hezel Örneği Bir Mektup Şerhi başlıklı tebliğleri sunuldu. Dördüncü oturumda ( ) Prof. Dr. Ali Yıldırım ın Göstergebilim ve Metinlerarasılık Metoduyla Bir Beytin Çözümü Denemesi, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Tuncer in Metin Şerhinden Metin Tahliline Geçiş Süreci, Yrd. Doç. Dr. Bekir Çınar ın Ahmed Avni Konuk un Mesnevî-i Şerif Şerhi nin Đlk 18 Beytindeki Şerh Usûlü, Öğr. Gör. Dr. Yasemin Ertek Morkoç un Nedîm in Ey Gönül Redifli Gazeline Yapısalcı Yöntemin Uygulanışı, Okt. Zehra Gümüş ün Mesnevî ye Cevrî nin Manzum Şerhi: Hall-i Tahkîkât ve Okt. Özlem Şahin in Ahmed Avni Konuk un Füsûsu l-hikem Tercüme ve Şerhi nde Hazarât-ı Hamsenin Şerh Yöntemi adlı bildirileri yer aldı. Sempozyumun son oturumunda ( ) ise Prof. Dr. Đlhan Genç in Biçimci ve Alımlamacıların Metni Anlama ve Anlamlandırmadaki Bilimselliklerinin Klâsik Şiire Uygulanabilirliği, Doç. Dr. Ziya Avşar ın Düşünce Alanı Merkezli Metin Çözümleme Yöntemi ve Revânî nin Bir Gazelinin Bu Yönteme Göre Şerhi, Öğr. Gör. Dr. Đlyas Yazar ın Kadı Burhâneddin in Şiirinde Ölüm Temi ve Ecel Kavramına Biçimsel Yaklaşım, Dr. Furkan Öztürk ün Diliçi Çeviride Şiirsellik ve Neşatî nin Bir Gazeli ve Arş. Gör. Ahmet Tanyıldız ın Sözden Manâya Mesnevî Şerhlerinde Yorum Farklılıkları başlıklı tebliğleri sunuldu. Prof. Dr. Semih Tezcan, Prof. Dr. Đsmail Hakkı Aksoyak, Prof. Dr. Đlhan Genç, Prof. Dr. Atabey Kılıç, Prof. Dr. Ali Yıldırım ve Doç. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz un katıldıkları değerlendirme oturumunda ( ) ise, metin şerhi ve modern metin çözümlemeleri konusunda yapılacak çalışmaların hangi çizgide ve nasıl devam etmesi gerektiği üzerinde duruldu. 27 bildirinin sunulduğu bu sempozyumun fizikî ve insanî unsurları arasındaki düzenli işleyişi, bir gün içinde ve tek salonda yoğun bir şekilde aksamadan başlayıp bitmesi, bilhassa genç bilim adamlarının tebliğli iştirakinden ve tebliğlerinden duyulan memnuniyet, şehir içinden ve şehir dışından dinleyici olarak katılan bilim adamı ve öğrencilerin

5 1192 Abdülkadir DAĞLAR teveccühü ve düzenleyicilerinden görevlilerine kadar herkesin büyük bir özveriyle göstermiş olduğu gayret de değerlendirme oturumunda dile getirilen hususlar arasında idi. Sempozyumun her bir oturumu Dîvân şâirlerinden seçilmiş birer şiirin okunmasıyla başlatıldı. Erciyes Üniversitesi Klâsik Türk Edebiyatı Topluluğu başkanı ve lisans öğrencisi Ramazan Ekinci Şeyh Gâlib den, Eski Türk Edebiyatı yüksek lisans öğrencileri Erdem Can Öztürk Fuzûlî den, Elif Karasioğlu Necâtî Beg den, Emrah Bilgin Nedîm den ve Ahmet Kılıç Nâbî den birer gazeli, Serap Soyçekiç de Mihrî Hatun dan bir murabba ı birbirinden başarılı yorumlarla okuyup katılımcılara ve dinleyicilere Dîvân şiiri keyfinde bir sempozyum yaşattılar. Eski Türk Edebiyatı sahası araştırmacılarından Yrd. Doç. Dr. Mustafa Aslan (Cemâlî) da bu sempozyuma şu tarih kıt asıyla katkıda bulunmuştur: Vefâkâr dostların elbirliğiyle ihtirâm oldu Gelip toplandı hep ahbâb âdet ber-devâm oldu Ne hoş Cem Dilçin in nâmıyla şerh olmuş bu sempozyum Tekessüf şeş cihâta zammolup târih tamâm oldu Gayretleriyle, eserleriyle, talebeleriyle Eski Türk Edebiyatı alanının gelişmesine önemli katkılarda bulunan kıymetli hocalara ithafta bulunma geleneği çerçevesinde Prof. Dr. Abdülkadir Karahan anısına biri Şanlıurfa da (2005) ikisi Đstanbul da (2007, 2008) olmak üzere üç sempozyum düzenlenmiş, bu sempozyumlarda saha ile ilgili genel konular ele alınmıştı. Erciyes Üniversitesi Klâsik Türk Edebiyatı Topluluğu tarafından Kayseri de (2007, 2008, 2009) tertip edilen üç sempozyumda olduğu gibi, bundan sonra da bir seri hâlinde düzenlenmesi düşünülen sempozyumların her birinin bu sahanın bir emektar hocasına armağan edilmesi, her birinde özel konuların ele alınması planlanmaktadır. Prof. Dr. Tunca Kortantamer hatırasına düzenlenmiş olan sempozyumun bildirilerinin de yer aldığı uluslararası hakemli Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and

6 Tanıtma/Review 1193 History of Turkish or Turkic dergisinin Tunca Kortantamer Özel Sayısı I (Volume 2/3, Summer 2007) ve Tunca Kortantamer Özel Sayısı II (Volume 2/4, Fall 2007) özel sayıları basılmış olup, bildiriler ayrı bir sempozyum kitabı olarak da basılmak üzeredir. Prof. Dr. Đsmail Ünver adına düzenlenmiş olan sempozyumun bildirileri de aynı derginin Prof. Dr. Đsmail Ünver Adına -The Serial of Special Volumes- Đmlâ/Ortographic (Volume 3/6, Fall 2008) özel sayısında yayınlanmış olup, ayrıca basılması planlanmaktadır. Sempozyum düzenleme kurulu tarafından bu sempozyumda sunulan tebliğlerin de kitaplaştırılması ve aynı zamanda adı geçen derginin hazırlayacağı şerh konulu özel sayıda yayınlanması kararlaştırılmıştır. Bilimsel soğukluğun ve yoğunluğun vefâ ve samimiyet atmosferi ile dengelendiği bu sempozyumlarda bir konu etrafında pek çok tebliğin, makalenin bir araya getirilip yayınlanması ile âdetâ konuya dâir bir el kitabı ortaya konmuş olmakta, alandaki araştırma faaliyetleri nispeten disiplin altına alınmaktadır. Bu sempozyumların bundan sonra da aynı minval üzere, düzenli bir şekilde devam etmesinin Klâsik Türk Edebiyatı araştırmaları adına çok faydalı olacağı kanaatindeyiz.