Geçen sayımızda şiirleriyle hayatına yer verdiğimiz Erzincanlı Ozan Aşık Müslim Seyranı nın bu sayımızda da hikâyelerini yayınlayacağız.

Transkript

1 HALK İRFANINDAN Düzenleyen: Banu ALTINOVA "Araştırmacı-Yazar" Geçen sayımızda şiirleriyle hayatına yer verdiğimiz Erzincanlı Ozan Aşık Müslim Seyranı nın bu sayımızda da hikâyelerini yayınlayacağız. Bilindiği gibi edebiyatımız tahkiyeli eserler bakımından oldukça zengindir. Nesilden nesice sözlü gelenek halinde devam eden hikâyeler anlatıcıdan anlatıcıya zenginleşerek anonim bir nitelik kazanmıştır. Günümüzde ise özellikle medyanın etkisiyle eski değerini kaybettiği için halk ozanları arasında yaşatılmaya çalışılmaktadır. Ozanların duyarlı oldukları konulardaki fikirlerini, duygularını saz eşliğinde şiirlerle dile getirmeleri ya da " kıssadan hisse" adı verilen hikâyeler anlatmaları insanlar tarafından günümüzde de beğeni kazanmaktadır. Özellikle öğüt vermek, bir olayın sonucunda ders çıkarmak için anlatılan hikâyeler çok yaygındır. Anlatılmak istenenler doğrudan değil de bazı kahramanların aracılığıyla anlatılırsa daha kalıcı olup; insanların belleğinde daha derin izler bırakmaktadır. Seyrani de bu amacı güderek aşağıda ki üç hikâyeyi (kıssayı) kaleme almıştır: BIZ YORULDUK Çok konuşan siyaset adamlarından biri bir miting yerinde lüzumlu lüzumsuz durmadan konuşuyormuş. Dinleyen halk bu konuşmadan usanmış. Biri nazik bir şekilde ikaz etmek istemiş: "Efendi efendi çok konuştun, yoruldun, sana yazık biraz dinlen." Bu ihtarı anlamayan konuşmacı: "Yok yok yorulmadım, ben konuşmakla yorulmam." demiş. Adam bu sefer demiş ki: "Sen konuşmakla yorulmadın ama biz dinleye dinleye artık yorulduk." AT ALMADAN MÜSÜR YARAR Geçmiş zamanlarda bir köyde bir anne, bir baba, evlenme çağı gelmiş genç bir kız ve genç bir oğlandan oluşan dört nüfuslu bir aile varmış. Bu ailedeki genç oğlan akıllı,sıhhatli ve yakışıklıymış. Derdî ve sorunu yokmuş; ama hayatından hiç memnun değilmiş. Bu mutsuzluğunun sebebi de annesinin, babasının ve kardeşinin deli olmalarıymış. Günlerden bir gün bunların evine iki tane misafir gelmiş. Uzun bir çöl yolculuğu yapan bu misafirler çok susamışlar. Eskiden beri misafirperver olan köylüler, küplerinde güveçlerinde ne varsa misafirlere yedirmek istemişler. Bu misafirler çok susadıkları için ilk olarak su istemişler; ama köyün içinde ne çeşme ne de akarsu varmış. Evde de hiç su kalmamış. Köye yarını saat uzaklıkta bir çay akıyormuş. Köylüler de su ihtiyaçlarını o çaydan karşılıyorlarmış. Misafirler su isteyince anne

2 si kızına testiyi verip o çaydan su getirmesini istemiş. Kızcağız testiyi alıp dereye su almaya inmiş; ama kız suya gitmeden önce kardeşi bunların huylarını bildiği için kıza çabuk gidip gelmesini söylemiş. Hiç istifini bozmayan kızcağız çayın kıyısında testiyi suyla doldurmuş. Karşı tarafta bir köy daha varmış. Bu çayın üzerinden geçmek için çayın üzerine sırat köprüsü gibi incecik bir ağaç atmışlar. Buradan gelip geçenler bu incecik ağaç parçasının üzerinden geçerken bin bir korku ile geçmekteymişler. Hatta bu ağaç köprü üzerinden geçemeyerek suya düşenler ve boğulanlar olurmuş. Evlenme zamanı gelen bu kız, işte o köprüye bakmış ve oturduğu yerde kendi kendine mırıldanmaya başlamış: "Benim kocaya varacak zamanım geldi. Şu karşı köyden gelip beni isterler; annem babam beni verirler. Benim de bir oğlum olur. O büyüyüp dört beş yaşına girince bu köprüden geçemez, suya düşer boğulur." diyerek efkârlı efkârlı ağlamaya başlamış. Evde misafirler su bekliyorlarmış. Oğlan ve babası kızın arkasından annesini göndermişler. Babası: "Hanım, kızımız gelmedi, yoksa biri mi kaçırdı. Ne oldu da gelmedi. Hele git de bak." demiş. Kızın annesi çabucak dereye, kızının yanına gitmiş. Bakmış ki kızı testiyi doldurmuş yere koymuş, oturmuş çayın kıyısında ağlıyor. Annesi telaşla kızının yanına gitmiş: " Hayrola yavrum niye böyle dertli dertli ağlıyorsun?" deyince kız daha çok kederlenip annesine: "Anne, ben ağlamayayım da kim ağlasın?" demiş. Annesi: "Aman yavrum, nedir o dertlerin bana söyle, bende dertlerine ortak olayım." deyince kız hıçkıra hıçkıra anlatmaya başlamış: "Anne, benim kocaya varma zamanım geldi. Şu karşı ki köyden gelir beni isterler, siz de beni verirsiniz, bir oğlum olur, yürüme zamanı çocuğum dayısına gelir, bu çayın üzerindeki incecik köprüden geçemez, suya düşer boğulur. Daha bundan büyük dert olur mu?" Kızı gibi olan annesi dizlerine vurup: "Vah benim yavrum vah, demek ki o kara günlerini ben de göreceğim." diyerek, kızına sarılmış, baş başa verip ağlamaya başlamışlar. Evdeki misafirler ise su bekliyorlarmış. Oğlan bu sefer de onları gidip getirmesi için babasını göndermiş. Babası gidip bakmış ki hanımı ve kızı çayın kenarına oturmuşlar dertli dertli ağlıyorlar. Hemen yanlarına gelmiş telaşla hanımına: " Hayrola hanım niye böyle kederlenip ağlıyorsunuz" demiş. Hanımı derin derin içini çekerek: " Hele gel herif, bu yavrumun dertlerini anlatayım dinle. Bak kızımız yetişmiş, bugün yarın şu karşı köyden gelir isterler. Biz de Allah'ın emri ile veririz. Bu yavrumun bir oğlu olur. Biraz büyüyünce çocuk dayısına gitmek ister, bu ağaç köprüden geçemez, suya düşer boğulur. Bundan büyük dert olur mu?" Hanımının bu sözlerine hemen kederlenen kocası da: "Sahiden yavrumuzun o kara günlerini biz de mi göreceğiz?" diyerek hıçkıra hıçkıra ağlamaya başlamış. Evde su bekleyen oğlan ise bakmış ki babası da gitti gelmedi, bu divanelerin gene bir şey yaptıklarını düşünerek misafirlerden izin alıp dereye gitmiş. Bir de bakmış ki üçü de suyun kıyısına oturmuş bir ölüye ağlar gibi ağlıyorlar. Yanlarına gidip niye ağladıklarını sormuş. Annesi de: "Bak oğlum bu senin bacın yetişmiş, kocaya varma zamanı gelmiş, şu karşı köyden gelip bacını isterler, biz de veririz. Bir oğlu olur, oğlu büyür, yürüdüğü zaman senin yanına gelmek ister, bu incecik köprüden geçemez, düşer suya boğulur. Bu bize hep dert değil mi? Evlat acısı değil mi?" demiş. Annesinin anlattıklarını dinleyen oğlan sinirlenmiş ve testiyi de alarak onları eve getirmiş. O gün misafirlere hizmet eden oğlan ertesi gün misafirleri uğurlamış. Kaderine küsen oğlan kendi kendine: "Ey Allah'ını, bu delileri hep benim başıma mı verdin? Ölüsü olan bir gün, delisi olan her gün ağlar." diyerek evi barkı terk edip gurbete gitmiş.

3 Üç beş gün köyden köye ilden ile dolaşan oğlan bir gün köyün birinden geçerken, evin birinin önünde çamaşır yıkayan orta yaşlı bir kadın görmüş. Bu kadının Memo isminde de bir oğulluğu varmış. O da kısa bir süre önce ölmüş. Kadın oğlana: " Böyle nereden gelirsin? Nereye gidersin? Sanki hiç neşen keyfin yok." diye sormuş. Oğlan da sert bir tavırla "Cehennemden gelirim cehenneme giderim." demiş. Neşesiz olmasının sebebini öğrenmek için ısrar eden kadına: " Ya teyze, cehenneme gidenin hiç keyfi olur mu?" diye cevap vermiş. Kadın da: "Madem ki sen cehennemden geliyorsun; bizim kitap okuyanlarımız Allah'ın, peygamberlerin, cennetin, cehennemin olduğunu insanların öldüğü zaman bazısının cennete, bazısının cehenneme gittiğini söylüyorlar. Acaba bunlar doğru mu?"diye sorunca oğlan: " Doğru teyze, hepsi doğru. İşte ben cehennemden geliyorum." demiş. Kadın: "Mademki cehennemden geliyorsun bir iki sene evvel benim Memo isminde bir oğlum öldü. Belki onu orada görmüşsündür. Oğulluğum Memo iyi adamdı. Senin gibi has, güzeldi. Hiç kimseye kötülüğü olmadı. Gerek ki cennete gide, ama belki yolunu şaşırıp cehenneme gitmiştir. Belki seni karşılar." deyince oğlan biraz ferahlamış. Elindeki ufak tefeği yere indirmiş ve: "Demek ki sen Memo'nun analığısın. Hele ver elini öpeyim. Memo orada benim samimi arkadaşımdır. Memo'nun sağlığı iyi, hiçbir kaygısı yok; ama üstü başı yırtık, yiyeceği içeceği yok aç sefil bir halde."demiş. Kadın: "Ya sana kurban olayım genç yiğit. Ne olur biraz şu ağacın altında otur da ben eve gideyim, Memo'nun elbiselerini, çamaşırlarını bohça edeyim, bir tekir helva ile taze yufka pişireyim, getirip sana vereyim sen de Memo'ya götür" demiş. Oğlan bu sefer daha çok rahatlamış, sakin bir tavırla: " Eh anne insanlık dediğin dünyadan kalktı mı? Bir bohçayı, helvayı cehennemde arkadaşım Memo'ya niye götürmeyeyim." demiş. Kadın eve gelmiş; helvayı, yufkayı pişirmeye başlamış. Oğlan, Memo'nun aç perişan olduğunu söyleyince, kadın helvayı, yufkayı pişirirken kederlenip, şiir okumaya başlamış: Haram oldu bize bir parça ekmek Hiç yaraşmaz oldu bize Memo'suz yemek Hasret olduk birken yüzünü görmek Ah seni sefilim mağdurum Memo Kadın mırıldanarak helvayı pişirmiş, 2lbiseleri çamaşırları bohça etmiş, getirip vermiş ve oğlana: "Bizden Memo'ya selam söyle, hasretle gözlerinden öperim. Sakın bizi hiç düşünmesin. 8iz iyiyiz, eğer senin gibi yapabilirse o da bir defa cehennemden çıksın gelsin. Onu özledik görmek istiyoruz." demiş. Oğlan: " Peki teyze ben ona selamınızı götürürüm. Helvayı bohçayı veririm; ama onun gelmesi çok zor; çünkü orada sıkı tedbirler alıyorlar." demiş ve oradan ayrılmış. İyice acıktığı için kadının verdikleriyle karnını doyurmuş ve bohçayı da eline alıp yoluna devam etmiş. Kadın, kocası tarladan gelirken onu sevinerek karşılamış: " Herif gel hele, öbür dünyadan oğulluğum Memo'nun yanından bir adam geldi. Cehennemde aynı yerdelermiş. Ben de Memo'nun halini hatırını sordum. O da Memo'nun canının sağ olduğunu; ama yiyecek giyecek durumunun perişan olduğunu söyledi. Ben de Memo'ya bir tekir helva ile yufka pişirdim. Elbiselerini, çamaşırlarını bohça ettim, ona verdim. O da

4 götürüp Memo'ya verecek." demiş. Bu sözleri dinleyen adam : "Ney Allah'ın delisi, hiç ölüp de öbür dünyaya gidip gelen olur mu?" diyerek karısına kızmış ve vakit geçirmeden atını hazır(atıp adamın arkasından gitmiş. Oğlan yolunu yarılamışken bir de dönüp arkasına bakmış ki bir adam tozu dumana katmış dolu dizgin geliyor. Oğlan meseleyi anlamış ve yavaş yavaş yol kenarına inmiş. Orada çalılıklar içine bohçayı saklamış. Hiç belli etmeden yine yürümeye devam etmiş. Atlı, oğlanın yanına gelince atını durdurmuş ve oğlana bu yolda elinde bohça olan bir genci görüp görmediğini sormuş. Oğlan gayet sakin bir şekilde: " Amca sen olgun bir adama benziyorsun. Niye bu kadar telaşlısın? Her iş oluruna varır. Hele biraz sakin ol konuşalım. Ondan sonra yoluna gidersin." demiş. Oğlanın bu sözleri adamın hoşuna gitmiş ve hemen atından inip oğlanın yanına gitmiş. Oğlana: "Oğlum sen çok bilgili bir insana benziyorsun. Hele bize de anlat da biz de bilelim." deyince oğlan da: "Amca ben elinde bohça olan adamı gördüm. Buradan gelip geçti. Ona gider kavuşursun. Bohçayı elinden alırsın. Yalnız benim dediğimi yapman gerek. Bu atın dört tane senin ise iki tane ayağın var. Bu at dört ayağı ile hareket edene kadar sen iki ayağınla daha fazla hareket edersin. Onun için bu atı koşturana kadar kendin koşarsan daha çabuk o adama kavuşursun." deyince adam: "Sen çok doğru söylüyorsun, bari sen bu atımı burada tut da ben de koşarak o adama varayım, bohçayı elinden alayım." diyerek atı oğlana vermiş ve var hızıyla koşa koşa gitmiş. Adam gidince oğlan çalılıklar içine sakladığı bohçayı çıkarmış ve ata binerek yönünü değiştirip yoluna devam etmiş. Biçare adam ise bohçayı alacağım diye var gücüyle koşarken atından da olmuş. Oğlan birkaç gün yolculuktan sonra tam yiyeceği bitmişken başka bir köyden geçmiş. Orada saf bir adamın öküzü ve kara sabanı ile tarlada çift sürdüğünü görmüş ve adama selam vererek konuşmaya başlamış. Adam öküzlerini durdurmuş ve oğlanın atını incelemiş. Oğlana atını satıp satmayacağını, nereden gelip nereye gittiğini sormuş. Oğlan da: "Bizi bir zaman cehenneme koydular, oradan kaçtık bu seferde cennete girdik. Orada uzun bir süre kaldık; ama ben dünyaya gelmek istedim. İşte atımla beraber dünyayı geziyorum." demiş. Bu konuşmaları dinleyen saf adam kendisinin de okuyan insanlardan cenneti cehennemi duyduğunu; fakat hiç oradan gelen insanlarla karşılaşmadığını söylemiş. Oğlan da oralardan gelmenin çok zor olduğunu sadece kendisinin gelmeyi başardığını söyleyince adam onun oraları anlatmasını istemiş. Oğlan da hem cenneti hem de cehennemi gezdiğini söyleyerek anlatmaya başlamış: " Cennetin serbestçe gezen hurileri, gılmanları, şırıl şırıl akan kevser suları,cıvıl cıvıl öten cennet kuşları daha hayran olacak neleri var neleri saymakla bitmez. Cehennem ise, bir zindan gibi. Bir tarafta katran kazanı, bir tarafta münkir nekir melek4eri ile zebaniler var. Melekler adamların hayrını şerrini soruyor,zebaniler de kimini tutup ateşe, kimini ise katran kazanına atıyorlar. Her taraf çığlık çığlığa bağıranlarla dolu. Ben de korkup oradan kaçtım." deyince adam korkudan titreyip hangisinin daha kalabalık olduğunu sormuş. O da cennette çok az insanın olduğunu fakat cehennemin çok kalabalık olduğunu söylemiş. Cehennemde çok insan olduğunu duyan adam cennet gibi bir yer dururken neden insanların cehenneme gittiğini sormuş. Oğlan da onların bu dünyada doğrudan sapan insanlar olduklarını, bu dünyada iyilik yapan insanların hiç cehenneme git-

5 mediklerini anlatmış ve artık yoluna devam etmesi gerektiğini söylemiş. Oğlanın anlattıklarından etkilenen adam onun atını satın almak istemiş. Oğlan da onun iyi bir adam olduğunu ve atı bir tabak pilavla bir deste ekmeğe vereceğini söylemiş. Buna çok sevinen adam öküzleri oğlana emanet ederek eve pilav pişirmeye ve ekmek almaya gitmiş. Eve gelip karısına olanları anlatmış ve pilav pişirmesini istemiş. Bu pazarlık kadının tuhafına gitmiş ve işin içinde bir iş olduğunu düşünmüş. Adam ise yapılan pazarlıktan çok memnun olduğu için heyecanla atın müdürünü yapmaya gitmiş. Hemen keseri, testereyi çivileri alarak ağaç tahtalarını birbirine birleştirip ata müsün yapmaya başlamış. Bu arada hanımı da pilavı pişirmiş. Adam hanımının hamile olduğunu ve ahırda atın arkasından geçerken atın çifte atarak karısına zarar vereceğini düşünmüş. 8unun için karısına bir deneme yapalım demiş. Ahıra gitmişler, adam at gibi durup ellerini müdüre dayamış ve hanımının arkasından gelip geçmesini söylemiş. Hanımı da arkasından geçerken adam aynı at gibi bir çifte atmış ve ayakları hanımının karnına değmiş. Hamile olan kadın "oy öldüm öldüm" diye bağırmış. Adam hanımını orada sancılar içinde bırakarak pilavı bir kaba boşaltmış, ekmeği alıp koşarak tarlaya gitmiş. Bir tabak pilavla bir deste ekmeğe at alayım derken bir de bakmış ki atın da öküzlerin de yerinde yeller esiyor. Oğlan, atı ve öküzleri alıp götürürken öküzlerin boyunduruğunu tarlaya dikmiş, boyunduruğun üst başına da öküzlerin taze dışkısını koymuş. Bu zavallı adam tarlaya gelip pilavı, ekmeği yere indirmiş ve öküzleri, atı, oğlanı orada göremeyince ellerini yüzüne koyup derin derin düşünmeye başlamış. Tarlaya dikilen boyunduruğun üst başında öküzlerin taze dışkısını görünce: "Ha tamam demek ki öküzler göğe çıkmış, göğe çıkarken de boyunduruğun üst başına dışkılaşışlar" diye düşünerek avunmuş. Oğlan ise öküzleri ve atı götürürken kendi kendine: " Ben sanıyordum ki deliler sadece bizde varmış; oysaki bizimkilerden daha delileri de varmış." diyerek rahatlayıp yoluna devam etmiş. BİR ZALİMLE BİR MAZLUM Eskiden beri dinler, inançlar vardır. Ne var ki bu inançlar herkesin görüşüne, bilgisine göre değişir. Bu da herkesin yetişmesine göredir. Yani; manevi, efsanevi varlıklara bazıları inanır, bazıları ise inanmaz; fakat insanların oluşumunda, dinlerin doğuşunda bu şeylerin çok sırrı ve hikmeti vardır. Allah'tan sonra peygamberlerin, evliyaların, erenlerin kutsal olduğuna inanılır. Allah, onlara fazilet, keramet gibi yüce meziyetler vermiştir. Keramete sahip olmuş olan bu mübarek zatların yatırları, türbeleri ziyaret edilir. Kimi dilek diler, kimi murat kimi de rahmet ister. Herkesin tövbesi ve arzusu neyse onu isteyerek yüz sürüp dua eder. Bir memleketin hiçbir vasıta gitmeyen yüksek dağlık, ağaçlık yerinde bir yatırın türbesi varmış. Bir gün itikatlı, mazlum fakirin biri, bir erenin türbesine gidip orayı ziyaret etmeyi vadetmiş. Onun için koç beslemiş ve koçunu önüne katarak yola çıkmış. Onun arkasında da zalim bir adam yanına bir korut ( bir yaşındaki keçi) almış oraya gidiyormuş. Yarı yolda fakir adama kavuşmuş. Hiç selam verme den adamın yanına gidip ona: "Al şu korutu ver o koçu bana" demiş. Mazlum adam gücü yetmediği için, hiç sesini çıkarmadan koçu vermiş, korutu almış. İkisi de yollarına devam edip yatıra varmışlar.

6 Adabına göre tavaf yapmışlar. Mazlum adam korkusundan koçunu diğer adamın aldığını kimseye söyleyememiş. Velhasıl koç zalimin adına, korut mazlumun adına kesilmiş. Çaresiz kalan mazlum köyüne dönmeden önce türbenin önüne diz çökmüş, ellerini açmış ve şöyle dua etmiş: "Ya Allahım sen bilirsin. Ya yatar evliya sana da ayandır. Koç kimin korut kimin.