Kolon ve rektum kanserleri

Transkript

1 Kolon ve rektum kanserleri Editörler Prof. Dr. Adil BAYKAN Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Klinik Şefi Prof Dr. Abdullah ZORLUOĞLU Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ethem GEÇİM Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem TERZİ Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği İstanbul, 2010

2 KOLON VE REKTUM KANSERLERİ Yayın hakkı Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği ne aittir. Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı, 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre; kitabı yayınlayanın ve yazarlarının önceden izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz, yayınlanamaz, depolanamaz. Bu kitabın editörleri ve yazarları, kitapta önerilen ilaçlar dahil olmak üzere tıbbi ve cerrahi uygulamaların doğru ve güncel standartlara uygun olması için her türlü çabayı göstermişlerdir. Buna rağmen okuyuculara bir ilaç ya da ürünü kullanmadan önce prospektuslarından doz, endikasyon ve kontrendikasyon bilgilerini kontrol etmelerini öneririz. ISBN: I. Baskı - Ocak 2010, İstanbul Tasarım, Ofset Hazırlık ve Baskı Seçil Ofset Matbaacılık ve Ambalaj Sanayi Ltd. Şti.

3 Derneğimizin Onursal Başkanı ve kurucu üyemiz Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu na ve diğer kurucu üyelerimiz; Prof. Dr. Adnan Salepçioğlu, Prof. Dr. H. Kaya Çilingiroğlu, Prof. Dr. Ercüment Gürel, Prof. Dr. M. Ayhan Kızıl, Prof. Dr. Ahmet Nejat Özbal, Prof. Dr. Halit Osmanoğlu, Prof. Dr. Emin Uğur Erkoçak, Prof. Dr. Emin Nur Danişmend, Prof. Dr. Ali Akyüz, Prof. Dr. Necmettin Sökücü, Prof. Dr. Ö. Tarık Akçal, Prof. Dr. Mehmet Füzün e ithaf ederiz.

4 Teşekkür Titiz çalışmaları ile kitabın ortaya çıkmasını sağlayan Hocalarımıza, bizlere destek olan Eşlerimize ve Derneğimiz sekreteri Sayın Gamze Oral a özverili katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Ayrıca kitabın basımına önemli maddi katkıda bulunan Nevin Baykent Sağlık ve Eğitim Vakfı na da teşekkürü bir borç biliriz. Editörler

5 Önsöz Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği olarak Kolon, Rektum ve Anal Bölge Hastalıkları ile Hemoroid Hastalığı ve Tedavisi kitaplarından sonra sizlere Kolon ve Rektum Kanserleri kitabını sunmaktan mutluluk duyuyoruz. Kolorektal kanserler gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde görülme sıklığı artan ölümcül hastalıkların başında gelmektedir. Son yıllarda hastalığın etiyopatogenezinin daha iyi anlaşılması, tanı araçlarındaki teknolojik sıçrama, cerrahi tedavinin optimizasyonu, adjuvan tedavide yenilikler ve multidisipliner yaklaşımın önemi gibi pek çok olumlu gelişme kaydedilmiştir. Bu kitapta kolorektal kanserlere yukarıda değinilen yenilikçi bakış açısını yansıtmayı amaçladık. Kolon ve Rektum Kanserleri kitabı, güncel bilgilerle donatılmış bir temel kaynak kitabı olarak düşünüldü. Hazırlık süreci bir yılı aşan bu kitap 48 bölümden oluştu. Her bir bölümü konusunda deneyimli bilim insanları yazdı. Kendilerine şükranlarımızı sunuyoruz. Kitaptaki bölümlerde yazarlar kendi orijinal resimlerini kullandılar. Kitaptaki şekiller ise Türk Kolon ve Rektum Cerrahi Derneği ile çalışan iki profesyonel ressama çizdirildi. Kitabı incelediğinizde göreceğiniz üzere özellikle rektum kanserinde klinik yaklaşımda ciddi değişiklikler gündemdedir. Görüntüleme yöntemlerindeki gelişmeler, rektum kanserinin ameliyat öncesi daha doğru evrelenmesini sağlamakta ve tedavi yöntemleri buna göre planlanmaktadır. Kolonoskopik tetkikin yurt sathına yayılması ve genel cerrahlar tarafından başarıyla kullanılması kolorektal kanserlerin tanı ve tedavisine büyük katkı sağlamaktadır. Öte yandan ameliyat malzemelerindeki teknolojik ilerleme özellikle staplerlerin yaygın olarak kullanılmaya başlanılması ile geçmişte sıkça uygulanan abdominoperineal rezeksiyonlar yerini sfinkterlerin korunduğu ameliyatlara bırakmıştır. Tabii ki sfinkterlerin korunması bir hedef olmakla beraber esas olan onkolojik prensiplerin tam olarak uygulanmasıdır. Bunu sağlamak için de total mezorektal eksizyonun tekniğinin tüm cerrahlarca çok iyi bilinmesi ve uygulanması gerekir. Bu sayede rektum kanserinde lokal nüks oranı önemli ölçüde aşağılara çekilebilmektedir. Lokal nüksü daha da azaltmak için neoadjuvan tedavi güncel tedavide yerini almıştır. Kolon ve rektum cerrahisi giderek artan bir şekilde laparoskopik yöntemle yapılmaya başlanmıştır. Kanser cerrahisi açısından da bu konu kitabımızda enine boyuna tartışılmıştır. Kitabımızda tüm bu konular, değişik yazarlar tarafından farklı bölümlerde işlenmiştir. Bilindiği gibi tek bir konuya odaklanmış kaynak kitaplarda, yazarlar farklı başlıklarda birbirlerinin konularına girip çıkabilmektedirler. Bu kitapta da konuların akışı içerisinde yer yer tekrarlar olması, biz editörleri rahatsız etmedi. Tersine o bölümü okuyan okuyucunun farklı bölümlere geçiş yapmak zorunda kalarak dikkatinin dağılmaması için bunun bir avantaj olacağını düşündük. Kolon ve Rektum Kanserleri kitabını okuyucularımızın ilgi ve değerlendirmelerine en içten saygılarımızla sunarız. Editörler Prof. Dr. Adil BAYKAN Prof Dr. Abdullah ZORLUOĞLU Prof. Dr. Ethem GEÇİM Prof. Dr. Cem TERZİ

6 vi Kolon ve Rektum Kanserleri

7 Kolon ve Rektum Kanserleri vii İÇİNDEKİLER 1. Kolorektal Kanserler: Epidemiyoloji, Etiyolojide Rol Oynayan Etkenler, Tarama ve Kemoprevansiyon Dr. Süphan ERTÜRK 2. Kolorektal Kanser Tedavisinde Tarihsel Perspektif Dr. Ethem GEÇİM Kolorektal Kanser Karşımıza Nasıl Çıkar? Semptomları, Süresi ve Yerleşim Yeri Hakkında Bilgiler Dr. Sezai DEMİRBAŞ 4. Kolorektal Kanser Tanısında Radyolojik Bakış Açısı: Baryumlu İncelemeler Dr. Uğur KORMAN 5. Kolorektal Kanserlerde Görüntüleme Dr. Gündüz ÖĞÜT 6. Kolorektal Kanserlerde PET ve PET/BT Uygulamaları Dr. Kerim SÖNMEZOĞLU Kolorektal Kanser Patolojisi, Histopatolojik Rapor, Evreleme ve Prognostik Faktörler Dr. Işınsu KUZU, Dr. M. Ayhan KUZU 8. Kolorektal Kanserde Moleküler Genetik Dr. Selman SÖKMEN 9. Kalıtsal Kolorektal Kanserler Dr. Abdullah ZORLUOĞLU 10. HNPCC (Herediter Non Polipozis Kolorektal Kanser) Dr. Abdullah ZORLUOĞLU 11. Kolorektal Polipler (Polipozis Dışı) Dr. Sümer YAMANER 12. İnflamatuar Barsak Hastalıklarında Kolorektal Kanser Dr. Serdar YÜCEYAR 13. Kolorektal Kanserlerde Hasta Bilgilendirilmesi ve Onam Dr. Ali Rıza TÜMER

8 viii Kolon ve Rektum Kanserleri 14. Ameliyat Öncesi Genel Değerlendirme, Barsak Hazırlığı, Antibiyotik Profilaksisi, Venöz Tromboemboli Profilaksisi Dr. Ali AKYÜZ, Dr. Emre BALIK 15. Kolon Kanseri Cerrahisi: Ameliyat Teknikleri Dr. Tarık AKÇAL, Dr. Süphan ERTÜRK 16. Hartmann Prosedürü Dr. B. Bülent MENTEŞ 17. Laparoskopik Kolon Cerrahisi Dr. Dursun BUĞRA 18. Kolon Kanserinde Özel Durumlar Dr. Necmettin SÖKÜCÜ, Dr. Emre BALIK 19. Apandiks Tümörleri Dr. Necmettin SÖKÜCÜ, Dr. Emre BALIK 20. Kolorektal Kansere Bağlı Peritoneal Karsinomatozis Dr. Mehmet FÜZÜN, Dr. Aras Emre CANDA 21. Ameliyat Sonrası Bakım ve Erken Dönem Komplikasyonları Dr. Mustafa ÖNCEL 22. Nüks Kolon Kanserinde Tedavi Dr. Tuncay YILMAZLAR, Dr. Ersin ÖZTÜRK 23. Kolon Kanserinde Adjuvan/Neoadjuvan ve Metastazda Medikal Tedavi Dr. Evin BÜYÜKÜNAL Rektum Kanseri Tedavisinin Amaçları, Ameliyat Öncesi Değerlendirme ve Evreleme Dr. Adil BAYKAN, Dr. Sadık YILDIRIM 25. Rektum Kanseri: Radikal Cerrahinin İlkeleri Dr. M. Ayhan KUZU, Dr. Ahmet Keşşaf AŞLAR 26. Aşağı Anterior Rezeksiyon Dr. Cem TERZİ, Dr. Aras Emre CANDA 27. Distal Rektum Kanserinde Sfinkter Koruyucu Cerrahi Dr. Cem TERZİ, Dr. Aras Emre CANDA

9 Kolon ve Rektum Kanserleri ix 28. Lokal İleri Rektum Kanserinde Tedavi Dr. Cem TERZİ 29. Abdominoperineal Rezeksiyon Dr. B. Bülent MENTEŞ, Dr. Sezai LEVENTOĞLU 30. Lokal Eksizyon ve Transanal Endoskopik Mikrocerrahi (TEM) Dr. B. Bülent MENTEŞ, Dr. Sezai LEVENTOĞLU 31. Neorezervuarlar Dr. Sadettin ÇETİNER 32. Rektum Kanseri Cerrahi Tedavisinin Fonksiyonel Sonuçları Dr. Sadettin ÇETİNER 33. Rektum Kanserinin Laparoskopik Tedavisi Dr. Oktar ASOĞLU 34. Nüks Rektum Kanserlerinde Tedavi Dr. Ethem GEÇİM 35. Rektum Kanseri Tedavisinde Adjuvan Radyoterapi ve Kemoradyoterapi Dr. Rachel COOPER, Dr. Pervin HÜRMÜZ, Dr. David Sebag-MONTEFIORE 36. Retrorektal Tümörler Dr. B. Bülent MENTEŞ, Dr. Sezai LEVENTOĞLU 37. Kolon ve Rektumun Adenokarsinom Dışı Tümörleri Dr. Yılmaz BÜYÜKUNCU 38. Perianal ve Anal Kanal Kanserleri Dr. Uğur SUNGURTEKİN 39. Kolorektal Cerrahide Komplikasyonlar ve Önlemleri Dr. Ömer ALABAZ, Dr. Cem PARSAK 40. İntestinal Stomalar Dr. Ömer ALABAZ, Dr. Tolga AKÇAM 41. Stomaterapi ve Stoma Bakım Hemşireliği Dr. Ayişe KARADAĞ 42. Kolorektal Kanserde İzlem Dr. Türker BULUT

10 x Kolon ve Rektum Kanserleri 43. Kolorektal Cerrahide Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi Dr. Mehmet OĞUZ, Dr. Sezai LEVENTOĞLU 44. Kolorektal Kanserlerde Fast Track Cerrahi Dr. Levhi AKIN 45. Kolorektal Cerrahide Prognostik Faktör Olarak Cerrah Dr. Feza REMZİ, Dr. Ersin ÖZTÜRK 46. Kolorektal Kanserde Ağrı Sorunu Dr. Serdar ERDİNE, Dr. Selçuk DİNÇER 47. Kolorektal Kanserlerde Cinsellik ve Üreme Dr. Deniz ŞELİMEN 48. Kolorektal Kanserli Hastaya Psikiyatrik ve Psikososyal Destek Dr. Sedat ÖZKAN İNDEKS 801

11 Kolon ve Rektum Kanserleri xi yazarlar Prof. Dr. Abdullah Zorluoğlu Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Bursa Prof. Dr. Adil Baykan Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Klinik Şefi, İstanbul Doç. Dr. Ahmet Keşşaf Aşlar Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Kliniği, Ankara Prof. Dr. Ali Akyüz Öğretim Üyesi, İstanbul Doç. Dr. Ali Rıza Tümer Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Ankara Yrd. Doç. Dr. Aras Emre Canda Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, İzmir Prof. Dr. Ayhan Kuzu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Ankara Doç. Dr. Ayişe Karadağ Gazi Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Öğretim Üyesi, Ankara Prof. Dr. Bülent Menteş Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Ankara Doç. Dr. Cem Parsak Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Adana Prof. Dr. Cem Terzi Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, İzmir Prof. Dr. Deniz Şelimen Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Prof. Dr. Dursun Buğra Öğretim Üyesi, İstanbul Uzm. Dr. Emre Balık Uzmanı, İstanbul Yrd. Doç Dr. ERSİN ÖZTÜRK Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Öğretim Üyesi, Bursa Prof. Dr. Ethem Geçim Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, Ankara Prof. Dr. Evin Büyükünal İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Onkoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, İstanbul Dr. DAVID SEBAG-MONTEFIORE MBBS, FRCP, FRCR Consultant Oncologist The Leeds Teaching Hospital, İngiltere Prof. Dr. Feza Remzi Cleveland Klinik Kolorektal Cerrahi Departmanı Başkanı, A.B.D.

12 xii Kolon ve Rektum Kanserleri Prof. Dr. Gündüz Öğüt İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Işınsu Kuzu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Ankara Prof. Dr. Levhi Akın GATA Haydarpaşa Eğitim ve Araştırma Hastanesi Prof. Dr. Mehmet Füzün Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, İzmir Prof. Dr. Mehmet Oğuz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, Ankara Prof. Dr. Mustafa Öncel Kartal Lütfü Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Klinik Şefi, İstanbul Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Öğretim Üyesi, Gümüşhane Prof. Dr. Necmettin Sökücü Öğretim Üyesi, İstanbul Doç. Dr. Oktar Asoğlu Prof. Dr. Ömer Alabaz Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, Adana Dr. Rachel Cooper Consultant Clinical Oncologist, St James Institute Oncology, The Leeds Teaching Hospitals, NHS, İngiltere Uzm. Dr. PERVİN HÜRMÜZ The Leeds Teaching Hospital, İngiltere Prof. Dr. Sadettin Çetiner GATA, Gastroenteroloji Cerrahisi Bilim Dalı Öğretim Üyesi, Ankara Doç. Dr. Sadık Yıldırım International Hospital Genel Cerrahi Bölümü Direktörü, İstanbul Prof. Dr. Sedat Özkan Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, İstanbul Uzm. Dr. SELÇUK DİNÇER İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Dalı Prof. Dr. Selman Sökmen Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, İzmir Prof. Dr. Serdar Erdine İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Algoloji Bilim Dalı Prof. Dr. Serdar Yüceyar İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Doç. Dr. Sezai Demirbaş GATA Öğretim Üyesi, Ankara

13 Kolon ve Rektum Kanserleri xiii Doç. Dr. Sezai Leventoğlu Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, Ankara Prof. Dr. Sümer Yamaner Prof. Dr. Süphan Ertürk İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Prof. Dr. Tarık Akçal İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, İstanbul Uzm. Dr. Tolga Akçam Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Adana Prof. Dr. Tuncay Yılmazlar Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Bursa Prof. Dr. Türker Bulut Prof. Dr. Uğur Korman İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, İstanbul Prof. Dr. Uğur Sungurtekin Pamukkale Üniversitesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Denizli Prof. Dr. Yılmaz Büyükuncu

14 xiv Kolon ve Rektum Kanserleri