EPDK RÜZGAR ve GÜNEŞ ÖLÇÜM STANDARTI TEBLİĞİ

Transkript

1 ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü EPDK RÜZGAR ve GÜNEŞ ÖLÇÜM STANDARTI TEBLİĞİ 1

2 İçindekiler A. Güneş Radyasyonu ve Ölçülmesi B. EPDK MGM Rüzgar ve Güneş Ölçüm Standardı Tebliği I. EPDK_Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği II. MGM_Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvuruları için Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ 2

3 ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü A - GÜNEŞ RADYASYONU ve ÖLÇÜLMESİ 3

4 GÜNEŞ RADYASYONU 4

5 1- Güneş Radyasyonu (Extraterrestrial): Güneş tarafından yayılan ve atmosfere ulaşan radyasyondur. Kısa dalga radyasyon olarak adlandırılır. Direkt radyasyon: (S) Diffuse (yayılan) radyasyon:(h) Yansıyan Radyasyon: (R) 2-Yerel (Terrestrial) Radyasyon: Dünya ve atmosfer tarafından yayılan radyasyondur. Uzun dalga radyasyon olarak adlandırılır 300 K için %99.99 u 3000 nm den büyük dalga boyundadır Yerel Yüzey Radyasyonu: Dünya yüzeyi tarafından yayılan radyasyon: (E) Atmosferik Radyasyon: Atmosfer tarafından yayılan radyasyon : (A) 5

6 3- Toplam Radyasyon: Güneş ve yerel radyasyonun toplamıdır. Global radyasyon, kısa dalga radyasyon ( nm) ve yer ile atmosferden yansıyan uzun dalga boylu radyasyon ( nm) toplamıdır. Pyrradiometre ile ölçülür.(pyrgeometer) Aşağı ve yukarı bakan iki sensör kullanılarak ölçülür. İkisinin toplamı total radyasyonu, farkı ise net radyasyonu verir. Pyrradiometre nm arasında dalga boylu radyasyonu ölçecek özellikte olmalıdır. 6 Kısa Dalga Radyasyon: Güneş tarafından yayılan radyasyondur. Direkt, diffuse ve yansıyan radyasyondan oluşur. Uzun dalga Radyasyon: Atmosferden gelen ve yer yüzeyinden giden radyasyondur.

7 4- Net Radyasyon: Yer yüzüne gelen radyasyon (aşağı doğrultudaki toplam güneş radyasyonu= S+H+A) ile Yer yüzünden giden (yukarı doğrultudaki Radyasyon=R+E) radyasyon arasındaki farktır. Radyasyon Dengesi Q = (S + H R + A - E) 7

8 Kısa dalga radyasyon parametreleri Direkt Güneş Radyasyonu Diffuse radyasyon S H Global Radyasyon G = (S + H) Yansıyan Global radyasyon R Albedo (Yansıtma Faktörü) R / (S + H) Kısa Dalga Radyasyon Dengesi (S + H) - R 8

9 Uzun Dalga Radyasyon Parametreleri Atmosferik Radyasyon Yerden Yayılan Radyasyon (Yansıyan Atmosferik radyasyon Dahil) Aşağı Yönde Global radyasyon Yukarı Yönde Global Radyasyon Uzun Dalga Radyasyon Dengesi A E S + H + A R + E A - E Radyasyon Dengesi Q = (S + H R + A - E) 9

10 Enerji dengesi %49 Atmosferde Kaybolma: %30 Geri Yansıma %20 Bulutlar %4 Yer yüzü %6 atmosfer %16 atmosfer tarafından emilme Ozon CO2 Su buharı %3 Bulutlar tarafından emilme %51 Yer yüzeyi tarafından emilerek ısıya çevrilir. 10

11 11 Kipp & Zonen

12 Kipp & Zonen 12

13 Güneş Radyasyonu Dalga Boyuna Göre Tanımlama Ultraviyolet : UV 400 Visible 700 Infraret : IR nm 1. Gözle Görülebilen (Visible) Radyasyon: Alt sınır nm Üst sınır nm Yani görülebilir radyasyonun %99 u nm. arasındadır. 2. Ultraviolet (UV): 400 nm. den düşük dalga boylu radyasyon UV-A : nm UV-B : nm UV-C : nm 3. İnfraret (IR): 800 nm. den büyük dalga boylu radyasyon 13

14 Radyasyon Dalga Boyu Ölçen Cihaz Ölçüm açısı Aksesuar Ölçüm Resmi nm Pyranometre 180º Yukarı Global Radyasyon nm Pyrheliometre < 5º Tracker Direkt Radyasyon nm Pyranometre 180º aşağı Yerden Yansıyan Global Radyasyon Diffuse Radyasyon nm Pyranometre 180º yukarı Gölge bantı, diski, topu 14

15 Atmosferik Radyasyon nm Pyranometre Pyrgeometer 180º yukarı Yer yüzünden yansıyan radyasyon nm Pyranometre Pyrgeometer 180º aşağı Total ve Net Radyasyon nm Pyranometre Pyrgeometer 180º yukarı 180º aşağı

16 16 Kipp & Zonen

17 Meteorolojik Güneş Ölçümleri Global güneş radyasyonu: Pyranometre Direkt güneş radyasyonu: Pyrheliometre Diffuse güneş radyasyonu: Gölge bantlı pyranometre Toplam güneş radyasyonu ve net radyasyon : Pyrgeometre ve pyranometre Güneşlenme süresi ölçümleri : Helyograf / Güneşlenme Süresi Ölçer 17

18 GLOBAL GÜNEŞ RADYASYONU Güneşten yatay yüzeye 2π lik açıyla gelen radyasyon toplamıdır. Dalga boyu nm (Kısa dalga radyasyon) Aktinometre, aktinograf ve Pyranometre ile ölçülür. Direkt ve diffuse radyasyonun toplamıdır. Diffuse radyasyon bileşenini ayırmak için gölgeleme bandı, disk veya top kullanılır. 18

19 Global Güneş Radyasyonu: Aktinometre Aktinograf Pyranometre ile ölçülür. 19

20 Aktinometre Anlık güneş radyasyon şiddetinin ölçülmesinde ve aktinografın kalibrasyonunda kullanılır. Siyah ve beyaz boyalı hazneye sahip termometre ile sıcaklık ölçme metodudur. Siyah ve beyaz termometreden ölçülen sıcaklıklar arasındaki farkın sertifika değerine bölünmesiyle cal/cm²/dak cinsinden radyasyon değeri elde edilir. 20

21 Aktinograf Yatay bir yüzey üzerine düşen küresel radyasyonu yani güneş ışınları şiddetini ölçmek için kullanılan kaydedici aletlere denir. Diyagramları günlüktür. Bu aletler günün her saatindeki güneş enerjisini cal/cm²/dak grafiğe yazar. Siyaha boyalı ve güneş radyasyonu etkisinde bulunan bimetalik bir çubuk ile beyaza boyalı ve güneş radyasyonundan korunmuş iki bimetalik çubuk arasındaki sıcaklık farkını tespit etmek için mekanik bir bağlantıya sahiptir 21

22 Aktinograf diyagramının alanı hesabı sonucunda günlük toplam radyasyon değeri cal/cm² cinsinden bulunur. 22

23 PYRANOMETRE Yatay düzleme gelen global (küresel) radyasyon şiddetini ölçmede kullanılır Thermopile (Termoelektrik): Termal radyasyondan voltaj üretir. Dalga Boyu: nm Sensör güneş radyasyonu şiddetine göre V seviyesinde voltaj üretir. Bu değer Sensör sensivity değerine bölünerek w/m² olarak güneş radyasyon şiddeti elde edilir. Direkt ve diffuse radyasyon toplamını ölçer Diffuse radyasyon bileşenini belirlemek için gölgeleme bandı, disk veya top kullanılır. 23

24 Pyranometre 24 Gölge Topu kullanılan Pyranometre Gölge Bantlı Pyranometre

25 h 25

26 26

27 DİREKT GÜNEŞ RADYASYONU Yansıma ve dağılmaya uğramadan yere kadar dik ulaşan güneş radyasyonudur. Pyrheliometre ile ölçülür. Dalga boyu nm Pyrheliometrenin güneşi sürekli dik görmesi gerekir. Güneşi dik takip etmesi için güneş izleyici (sun tracker) kullanılır. Takip açısı < 5º doğrulukla olmalıdır, w/m² olarak direkt güneş radyasyonu ölçülür. Direkt güneş radyasyonun 120 w/m² üzerinde olduğu dakikalar güneşlenme süresi olarak kaydedilir. 27

28 phyrheliometer Tracker 28

29 DİFFUSE GÜNEŞ RADYASYONU Bulutlar, atmosfer gibi ortamlardan geçerken dağılarak yer yüzüne ulaşan güneş radyasyonudur. Dalga Boyu nm Global güneş radyasyonundan direkt radyasyonu ayırmak için pyranometre gölge bandı, disk veya top ile kullanılır, Gölgeleme elemanı kullanılarak diffuse radyasyon ölçülür 29

30 TOPLAM ve NET GÜNEŞ RADYASYONU Pyrradiometre ile ölçülür. Güneş ve yerel radyasyonun toplamıdır. Global radyasyon, kısa dalga radyasyon ( nm) Pyranometre ile ölçülür Yer ile atmosferden yansıyan uzun dalga boylu radyasyon ( nm) pyrgeomere ile ölçülür. Aşağı ve yukarı bakan ikişer sensör kullanılır. İkisinin toplamı total radyasyonu, farkı ise net radyasyonu verir. 30

31 GÜNEŞLENME SÜRESİ Güneşlenme Süresi: Direkt güneş ışınlarının gün boyunca geldiği süredir. (h/gün) WMO Guide-8 Chapter-8 de Elektronik cihazlarda Direkt radyasyon değerinin 120 w/m² üzerinde olduğu anları güneş var kabul edilir. Çözünürlük: 0.1 saat Doğruluk: 0.1 saat (saatlik toplamda), %10 31

32 Güneşlenme Süresi: Kart yakma yöntemi (Helyograf) Pyrheliometrik Yöntem Pyranometrik Yöntem Kontras Yöntemi Tarama Yöntemi ile ölçülür 32

33 Kart Yakma Yöntemi: Campbell-Stokes Güneşlenme Süresi ölçer (Helyograf ), Cam kürenin yoğunlaştırdığı ışık koyu mavi renkli bir kağıdı yakar Kağıt mevsimlere göre değişik biçimlerdedir. Yanıkların toplamı günlük veya saatlik güneşlenme süresini verir 33

34 Kış Bahar Yaz ayları için üç farklı diyagram kullanılır Kağıt üzerinde güneş tarafından oluşturulan yanıklar gün sonunda toplanarak günlük toplam güneşlenme süresi elde edilir. Kağıt kalitesi önemli, yağış veya hava nemi ölçüm kalitesini etkiler. 34

35 Pyrheliometrik Yöntem: Direkt güneş radyasyonu Pyrheliometre ile ölçülür, Güneşi sürekli dik açıda görmesi gerekir, güneş İzleyici (sun tracker) ile birlikte kullanılır, Suya ve neme dayanıklı olup, Direkt Güneş radyasyonunun 120 w/m² sınırını aşması durumda güneşlenme süresi dakikalık kaydedilerek günlük toplam bulunur. WMO tarafından önerilen bir yöntemdir. Pahalı bir sistemdir. 35

36 Pyranometrik Metod: 1.İki pyranometre : Global ve Diffuse radyasyon ölçülür Direkt radyasyon değeri hesaplanır, Direkt radyasyonun 120 w/m² nin üzerinde olduğu dakikalar kaydedilir. Birisi gölge bantlı olmak üzere iki adet pyranometre kullanılır, Gölge bantılı pyranometre direk radyasyonu gölgeler, diffuse radyasyonu ölçer. Bantsız pyranometre global radyasyonu ölçer 36

37 37

38 Direkt (I), Global (G) ve Diffuse (D) solar radyasyon olmak üzere: G = D + I*CosƟ Ɵ : Solar Zenit açısı ICos Ɵ : Direct radyasyonun yatay bileşeni I = (G D) / Cos Ɵ > 120 w/m² olması gerekir. İki pyranometre gerekir. Birisi Global Radyasyonu ölçer, diğeri gölge bantlı kullanılır ve diffuse radyasyonu ölçer 38

39 2. Tek Pyranometre Kullanılması: Yalnızca global radyasyonun ölçülmesi ile kabaca güneşlenme süresi tahmini hesaplanması yöntemidir: KNMI de yapılan testlerde CM11 pyranometre ve G/Gₒ algoritması kullanılarak güneşlenme süresi 0.9 hr/day doğrulukla elde edilmiştir. G= Ölçülen global radyasyon Gₒ= Atmosferin dışına gelen radyasyon Atmosferin dışına gelen radyasyon (extra-terrestrial) hesabı için: 10 dakikalık global radyasyon verisi, Tarih ve zaman İstasyon koordinatları gereklidir. Gₒ : güneşin Zenit açısı (Ɵ) ve yılın gününe (DN) bağlıdır. Gₒ=1367* [1, ,034221*Cos(2π*DN/365) + 0,000719*Cos(4π*DN/365) + 0,00077*Sin(4π*DN/365) ] * CosƟ G/Gₒ > 0.4 olduğu hesaplamalarda güneş var kabul edilir. 39

40 Avantajı: Bilimsel olmayan amaçlar için uygun doğruluk sağlar, Global radyasyon ve güneşlenme süresi tek piranometreden elde edilir, Dezavantajı: Yatay konumlandırma iyi yapılmalı (±1º), Bilgisayar programı yapılmalı, İstasyon koordinatları bilgi olarak gereklidir, İyi bir piranometre kullanılmalıdır.(cmp11 veya daha iyisi) Doğruluk oranı şüphelidir. 40

41 Kontras Metodu: Özel dizayn edilmiş çoklu fotovoltaik sensörler kullanılır Ölçülen direkt radyasyon değerinin 120 w/m² nin üzerinde olduğu durumlar güneşlenme süresi olarak kaydedilir Fotosellerden birisi tam güneş alır, yani global radyasyonu ölçer, Birisi gölgelidir, diffuse radyasyonu ölçer, Her ikisi global veya her ikisi diffuse ölçer Her üç durumdan alınan verilerden hesaplanan direkt radyasyon şiddeti 120 w/m² den büyükse güneşlenme süresi kaydedilir. Yatay düzlemde kurulur. 41

42 Enlem derecesine göre yatayla açı yapacak ve kuzeye bakacak şekilde kurulur. 42

43 43

44 Tarama Yöntemi: Tek sensör alıcısı, tarama diyagramı veya aynası ile donatılmıştır. Ayna mevsime göre ayarlanmalıdır. Enlem derecesine göre yatayla açı yapacak şekilde kurulur. Ölçülen değer 120 w/m² üzerinde ise güneşlenme süresi kaydedilir. 44

45 45

46 SD24HS= Güneşlenme Süresi ölçerden SDCSD= Pyranometreden hesaplama Lefkoşe/ KKTC 46

47 47

48 48

49 ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI Meteoroloji Genel Müdürlüğü B - EPDK RÜZGAR ve GÜNEŞ ÖLÇÜM STANDARTI TEBLİĞİ 49

50 İçindekiler I. EPDK _ Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği II. MGM _ Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvuruları için Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ 50

51 I. BÖLÜM EPDK _ Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği 51

52 Amaç ve Kapsam: Rüzgâr ve Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kurmak amacıyla yapılan lisans başvurularında kaynak bazında standardına uygun ölçüm yapılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar. 52

53 Dayanak:Bu Tebliğ, 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun 6/C ve 4/8/2002 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 8 inci maddesi hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. 53

54 Güneş ölçümlerine ilişkin yükümlülük Güneş enerji santrali (GES) kurulacak sahada en az altı ayı yerinde ölçüm yapılmış olmak kaydıyla en az bir yıllık güneş verisi sunulması zorunludur. Lisans başvurusu için EPDK ya: EK-3: Güneş Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu EK-4: Güneş Ölçüm Sonuç Raporu sunulur, 54 Ölçüm sahası ile ilgili izinler başvuru sahibi tarafından alınır ve başvuru sırasında MGM ye sunulur.

55 Güneş ölçümlerine başlama EK-3: Güneş Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu yerinde inceleme sonucunda MGM tarafından onaylandıktan sonra güneş ölçümleri başlar. 55

56 Güneş enerjisi ölçümleri Güneş Ölçüm İstasyonunda: Güneş Radyasyon Ölçüm sensörü (Piranometre) Güneşlenme Süresi Ölçer Hava sıcaklık sensörü Bağıl nem sensörü, Rüzgar hız sensörü, Rüzgar yön sensörü, Ölçüm kayıt cihazı (DataLogger) bulunur. 56

57 Güneş enerjisi ölçümleri Güneş ölçümleri: 2 5 m. arasında bir yükseklikte yapılır, Güneş ölçüm sensörleri TS ISO 9060 veya ISO 9060 standardına uygunluk belgesi ve güncel kalibrasyon belgesine sahip olmalıdır. 57

58 Güneş ölçüm süresi Güneş ölçüm istasyonunda, en az altı ayı yerinde ölçüm yapılmış olmak kaydıyla asgari bir yıl süreli veri sunulması zorunludur. Yerinde yapılan en az altı aylık ölçüm süresi içerisinde %20 den fazla veri kaybı olamaz, Veri kaybı %20 ye kadar olan durumlarda, mevcut ölçüm veriler veya MGM tarafından belirlenecek meteoroloji istasyonlarının verilerinden faydalanarak istatistik yöntemler kullanılarak eksik veriler tamamlanır. Hatalı ölçüm verileri için de %20 lik kayıp veri sınırında kalmak kaydıyla istatistik yöntemler kullanılarak hatalı veriler tamamlanır. 58

59 EK-3 59

60 EK-4 60

61 II. BÖLÜM MGM_Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvuruları İçin Yapılacak Rüzgar ve Güneş Ölçümleri Uygulamalarına Dair Tebliğ Tebliğ No : 2012 / 01 Yayın Tarihi :10 / 07 /

62 Amaç: Bu Tebliğ, 22/02/2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularına İlişkin Ölçüm Standardı Tebliği kapsamında yapılacak rüzgar ve güneş ölçümlerinin yapılmasına ve değerlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek maksadıyla düzenlenmiştir. 62

63 Başvuru sırasında yapılacak işlemler Başvuru sahibi: Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu Başvurusu için :EK-A Ölçüm Sonuç Raporu için: EK-B ile Başvuru Merkezine müracaat eder. Firma, başvuru formunun eklerini tamamlamış olmalıdır. Firma kuracağı her istasyon için ayrı başvuru yapacaktır. Başvuru ücreti MGM tarafından her yıl belirlenir. 63

64 2012 yılı için TL olarak belirlenmiş olup, herhangi bir sebeple aynı istasyona birden fazla görevlendirme durumunda başvuru ücretinin %30 u oranında bedelin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü hesabına yatırılması gerekir. Başvuru sırasında her bir istasyon için istasyon numarası verilir Başvuru kabul edildikten sonra her istasyon için tanımlanacak bilgiler : kullanıcı adı, parola vb. verilir İstasyon kurulum kontrolü baş vuru tarihinden itibaren 15 iş günü içerisinde, MGM tarafından görevlendirilecek en az 3 personel tarafından yapılır. 64

65 Ölçüm İstasyonunun Kontrolü Ölçüm istasyonunun kurulumunun kontrolünde Rüzgar Ölçüm İstasyonu kurulum Kontrolü : EK-C RÜZGAR ÖLÇÜM İSTASYONU KONTROL İŞLEMLERİ Güneş ölçüm İstasyonu Kurulum Kontrolü : EK-D GÜNEŞ ÖLÇÜM İSTASYONU KONTROL İŞLEMLERİ ne göre yapılır 65

66 Ölçüm İstasyonunun Kontrolü Kurulum kontrolü başvuru tarihinden itibaren 15 iş günü içerisinde yapılır Kurulum raporu, ölçüm istasyonlarının kontrolü için görevlendirilen MGM personeli tarafından sahada yapılacak incelemelerden sonra hazırlanacaktır. Ölçüm istasyonu, rüzgar veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisinin kurulacağı lisans başvurusu yapılan santral sahası alanında yer almalıdır. Ölçüm istasyonunun bulunduğu nokta koordinatları, firma tarafından sağlanacak GPS cihazı ile kontrol edilecektir. GPS ölçüm cihazı hata miktarı en fazla 5 metre olmalıdır. 66

67 Ölçüm İstasyonunun Kontrolü Kurulum raporu, Tebliğdeki eklerde (rüzgar ölçümleri için EK-1, güneşlenme ölçümleri için EK-3) belirtilen formata uygun olarak hazırlanacaktır. Firma, ölçüme başlandıktan sonra arıza veya hatalı ölçümden dolayı değiştirilen yeni sensör veya benzeri ekipmanın kalibrasyon ve uygunluk belgelerini MGM Başvuru Merkezine 10 iş günü içerisinde ibraz ederek istasyonun kontrolünü talep eder. Görevlendirilen personelin, ölçüm istasyonuna ulaşımı MGM tarafından sağlanır. 67

68 Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Ölçüm verileri üzerinde herhangi bir değişiklik ve harici bir müdahale olmaksızın MGM ye iletilecektir. İletişim Yöntemi: Sabit IP adresli bir sistemden, MGM tarafından tahsis edilen sunucuya günün belli bir saatinde, otomatik olarak gönderme, Verinin güvenli bir şekilde gönderilebileceği ve MGM tarafından uygun bulunacak başka bir yöntemle gönderme şeklinde olacaktır. 68

69 Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Bağlantı sağlanamadığı veya ölçüm kayıt cihazının veri gönderemediği durumlarda, bağlantı kurulduktan sonra eksik veriler otomatik olarak MGM ye iletilecektir. Rüzgar ölçüm istasyonunda yapılan rüzgar ölçümleri (R) ile diğer ölçümler (D) ayrı dosyalar şeklinde düzenlenecektir. Rüzgar kayıtları tüm seviyelerdeki ölçümleri içerecektir. Güneş ölçüm istasyonunda yapılan güneşlenme ölçümleri (G) tek bir dosyada düzenlenecektir 69

70 Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Veriler günlük olarak metin(text) dosyalar halinde gönderilecektir. Gönderilen verinin dosya adı aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde olacaktır. Her biri arasında altçizgi ( _ ) karakteri kullanılacaktır. İstasyon numarası, Ölçüm tarihi ( yılaygun), Ölçüm şekli ( Güneşlenme:G, Rüzgar: R, Diğer ölçümler: D) Örnek : numaralı istasyonda günü yapılan güneşlenme ölçüm kayıtlarını içeren dosya adı aşağıdaki gibi olacaktır: 17000_ _G.txt 70

71 Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Gönderilecek olan metin (text), dosya içindeki kayıtlar EK-E de istenen formatta olacaktır. Sonuç raporunda, günlük olarak MGM ye iletilen ölçüm verileri esas alınacaktır. Firma, ölçüm periyodu sonunda, başvuru formunda yapılması istenen hesaplamaları bu verileri esas alarak yapacaktır. 71

72 Ölçüm Verilerinin MGM ye İletilmesi Güneş dataları için; eksik veri tamamlamada kullanılacak referans meteoroloji istasyonu, MGM nin internet sitesinde yayınlanan otomatik meteoroloji istasyonlarından, ölçüm noktası ile aynı enlem kuşağına yakın bir veya birkaç istasyondan seçilebilir. Ayrıca aynı ölçüm sahasında aynı firma tarafından kurulan birden fazla istasyon olması durumunda bu istasyonların verileri birbirlerinin veri kayıplarını tamamlamak için de kullanılabilir. MGM ne yapılacak müracaat esnasında en fazla % 20 eksiği tamamlanan veriler ile en fazla 6 ayı tamamlanan güneş verileri, EK-E de belirtilen formatta CD veya DVD ortamında MGM ne sunulacaktır. 72

73 Güneş verilerinin kontrolü ve değerlendirilmesi Güneş ölçüm sonuç raporu, Ölçüm Standardı Tebliğindeki eklerde EK-4 de belirtilen formata uygun olarak hazırlanacak, EK-B Başvuru Formu ve EK-F Rüzgar/Güneş verisi-veri tamamlama bilgi formu ile birlikte MGM ye başvuru yapılacaktır. Ölçüm süresi içerisinde, işletme ve/veya bakım veya sair nedenlerle veri kaybı yüzde 20 den daha fazla olamaz. Veri kaybının yüzde 20 ye kadar olduğu durumlarda kayıp veriler, mevcut veriler veya faaliyet alanını temsil edebilecek en yakın meteoroloji istasyonu verilerinden faydalanılarak, istatistiksel veri tamamlama yöntemleri kullanılarak elde edilir. İstatistiksel olarak elde edilen veriler, yanındaki boş sütuna yıldız atılarak işaretlenmelidir. 73

74 Güneş verilerinin kontrolü ve değerlendirilmesi 74 Eksik veri tamamlamada kullanılan istatistiksel yöntemler (doğrusal enterpolasyon, hareketli ortalama, korelasyon, basit ortalamalarının alınması ve ortanca değer kullanımı gibi) ayrıntılı olarak EK-F de belirtilmelidir. Veri kaybı, ölçüm periyodunda yüzde 20 den daha fazla ise bu durum ölçüm sonuç raporunda belirtilir. % 20 veri kaybı, ölçüm periyodu boyunca kaydedilmesi gereken 10 dakikalık verilerin toplam kayıt sayısının % 20 si olarak kabul edilecektir.

75 Güneş verilerinin kontrolü ve değerlendirilmesi Ölçüm sonuç raporu, EPDK ya lisans başvurusundan en az otuz (30) gün önce MGM ne teslim edilecektir. MGM ne yapılacak müracaat esnasında, en az 6 ay yerinde ölçüm yapmış olmak şartıyla en fazla % 20 eksiği tamamlanmış veri ve 1 (bir) yıla tamamlanmış veri seti EK-E de belirtilen formatta CD veya DVD ortamında sunulmalıdır. MGM, ölçüm başlama ve bitiş tarihleri arasında en fazla %20 si tamamlanmış veriyi de içeren veri setini, EK-4 Güneş ölçüm sonuç raporunda onaylar. 75

76 Sorumluluk MGM ne sunulan (ölçülen ve tamamlanan) veri ve bilgilerin doğruluğundan ve güvenilirliğinden başvuru sahibi sorumludur. MGM hukuki olarak sorumlu değildir. Yapılan değerlendirmeler, başvuru sahibinin MGM ye ilettiği veri ve bilgilerin doğru olduğu kabul edilerek yapılacaktır. 76

77 Güneş Ölçüm İstasyonunun Özellikleri Güneş ölçüm istasyonun kurulumunun kontrolü yapılırken EK-D de belirtilen hususlar dikkate alınacaktır. 77

78 EK-A ÖLÇÜM İSTASYONU KURULUM RAPORU İÇİN BAŞVURU FORMU 78

79 EK-A 79

80 EK-B ÖLÇÜM İSTASYONU ÖLÇÜM SONUÇ RAPORU BAŞVURU FORMU 80

81 EK-B 81

82 EK-D GÜNEŞ ÖLÇÜM İSTASYONU KONTROL İŞLEMLERİ 82

83 GÜNEŞ ÖLÇÜM İSTASYONU KONTROL İŞLEMLERİ Güneş ölçüm sahasında ölçülecek meteorolojik değişkenler ve algılayıcılar: Değişken adı Güneş Radyasyonu Güneşlenme Süresi Rüzgar Hızı Rüzgar Yönü Hava Sıcaklığı Bağıl Nem Ölçen Cihaz Güneş Radyasyon ölçer, Piranometre Güneşlenme Süresi ölçer, Sunshine Duration sensor Rüzgar Hız Ölçer, Anemometre Rüzgar Yön Ölçer Hava Sıcaklık Ölçer, Termometre Bağıl Nem Ölçer, Nisbi Nem Ölçer 83

84 Güneş Ölçüm Direği ve Algılayıcı Kurulum Kontrolü: Güneşlenme ölçüm istasyonu çevresindeki maniaların yüksekliğinin en az 10 katı uzaklıkta veya gün doğumu ve batımı sırasında yatayla en az 5 lik açı ile güneş ışınlarını alabilecek şekilde kurulması tavsiye edilir. Güneşlenme sensörleri, rüzgar direği üzerine 2 ile 5 m. arasında bir yükseklikte ve yatay sensör kolu veya kolları üzerine kurulmalıdır. 84

85 85

86 Güneş Radyasyonu Ölçer (piranometre): o Güneş Radyasyonu Ölçer (Piranometre) yatay düzlemde olmalı ve cihazın üzerindeki su terazisi ile kontrol edilmelidir. o Cihaz kuzey güney istikametinde güneyde konuşlandırılmalıdır. o Nem alıcı kimyasal kontrol edilmelidir. o Güneş Radyasyonu Ölçer (Piranometre) ISO 9060 ve WMO Guide-8 de tanımlı First Class - Good Quality veya daha iyi tip olacak, güncel (öngörülen ölçüm periyodunu kapsayan) kalibrasyon sertifikasına sahip olacaktır. o Veri toplama ünitesinde çalışan programda piranometrenin hassasiyet (sensitivity) katsayısının kontrolü yapılmalıdır. 86

87 Güneşlenme Süresi Ölçer (Sunshine Duration Sensor): Güneşlenme Süresi Ölçer enlem derecesine göre, yatayla ±5 doğrulukla açı yapacak ve kuzeye bakacak şekilde kurulu olacaktır. Nem alıcı kimyasal özelliğini yitirmemiş olmalıdır. Güneşlenme Süresi Ölçer, güncel (öngörülen ölçüm periyodunu kapsayan) kalibrasyon sertifikasına sahip olmalıdır. 87

88 Diğer Sensörler: Hava sıcaklığı ve nem ölçer uygun havalandırma özelliğine sahip, güneş radyasyonundan doğrudan etkilenmeyecek ve hava sirkülasyonunu sağlayacak siper içerisinde olacak ve direk üzerine kurulacaktır. Rüzgar ölçüm direği yüksekliği 10 m. olması önerilir. 10 m yüksekliğinde direk kullanılacaksa direk üzerine gece gündüz sensörlü, kırmızı ışık yayan, LED aydınlatmalı ikaz lambası kurulması önerilir. 88

89 Rüzgar hız ve yön ölçerler direğin en üst noktasına 10 m. yüksekliğe, en az 1 m. lik sensör kolu üzerine kurulması önerilir. Rüzgar yön ölçerin kuzey ayarı pusula ile kontrol edilmelidir. Rüzgar hız, hava sıcaklık ve nem ölçer, güncel (öngörülen ölçüm periyodunu kapsayan) kalibrasyon sertifikasına sahip olacaktır. 89

90 Kablolama: Tüm sensör ve enerji kabloları, cihaz emniyeti, görsel iyileştirme, direk üzerinde yük ve titreşim oluşturmaması için düzgün bir şekilde 1 m. aralıkla direğe ve kollara klipsle bağlanacaktır. Veri toplama ünitesinde sensör, enerji ve iletişim sistemi bağlantıları dayanıklı ve anlaşılır şekilde etiketlenecektir. 90

91 Topraklama ve Yıldırımdan Koruma: Ölçüm istasyonunun yıldırımdan ve ani voltaj dalgalanmalarından korunması için etkin bir yıldırımdan korunma ve topraklama sistemi kurulması önerilir. Önerilen yıldırımdan korunma ve topraklama sistemi aşağıda tanımlanmıştır: 10 m yüksekliğinde direk kullanılması durumunda direğin en üst seviyesindeki rüzgar sensörlerinden en az 50 cm. yukarı çıkacak ve sensörleri 60 açıyla koruyabilecek uzunlukta (1 1.5 m) som bakır yıldırım yakalama çubuğu kullanılması tavsiye edilir. 91

92 Bu yakalama ucu, direğe mekanik olarak sabitlenmiş iniş iletkeni ile yere çakılacak en az iki adet topraklama çubuğuna bağlanması ve topraklama direnci en fazla 10Ω olacak şekilde topraklama yapılması önerilir. Tüm topraklamalar aynı noktaya bağlanılarak eş potansiyel sağlanması tavsiye edilir. Topraklama iniş iletkeni boğum veya sarkık görüntü yaratmayacak şekilde direğe mekanik olarak 2 m. aralıkla sabitlenmesi önerilir. 92

93 1 m 93

94 Veri Toplama Ünitesi (DataLogger): Veri toplama ünitesi (datalogger), koruma üniteleri, iletişim cihazları ile enerji besleme üniteleri IP66 koruma sınıfına sahip bir kutu içerisine konulmalıdır. Kutu çevresel etkilerden etkilenmeyecek şekilde uygun yüksekliğe kurulmalıdır. Veri toplama ünitesi (datalogger), sensörlerden gelen elektriksel sinyalleri meteorolojik parametrelere çeviren bir programın çalıştığı elektriksel ölçüm ve kayıt cihazıdır. Başvuru sahibi, tüm sensörler için elektriksel sinyallerin meteorolojik parametrelere çevrilme katsayı, offset vb. değerleri datalogger programında gösterecektir. 94

95 Veri toplama ünitesi, sensörlerden ölçülen ve hesaplanan verileri en az 1 (bir) yıl saklama özelliğine, İletişim elemanları ve bakım amaçlı bağlantılar için iletişim portları ile sensörlerden ve yıldırımdan gelebilecek darbeler için koruyucu devrelere sahip olmalıdır. 95

96 Tüm sensörlere ait kalibrasyon sertifikaları, broşürleri ile sahada çekilen kurulum fotoğrafları rapora eklenecektir. Güneş ölçüm istasyonunda can ve mal emniyetine yönelik, gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması amacıyla koruma çiti ve uyarı tabelaları konulmalıdır. Güneş ölçüm sisteminde, herhangi bir sebeple oluşabilecek hasar, bozulma veya veri kaybı gibi durumlar başvuru sahibinin sorumluluğundadır. 96

97 Güneş ölçüm istasyonunda, üçüncü şahısların can veya mallarının zarar görmemesi için alınması gereken tüm tedbirler başvuru sahibinin sorumluluğundadır. Bu tür bir olayın meydana gelmesi durumunda, üçüncü şahısların zararlarıyla ilgili MGM nin herhangi bir sorumluluğu yoktur ve tüm sorumluluk başvuru sahibine aittir. Aynı saha içerisinde farklı veya aynı firmaya ait birden fazla güneş ölçüm istasyonu kurulması halinde, bir istasyonun diğer istasyonlardan uzaklığı, kurulan direk boyunun en az 5 katı olması önerilir. 97

98 Güneş Ölçüm İstasyonunda Bulunacak Algılayıcıların Asgari Özellikleri: 98

99 99

100 100

101 GÜNEŞ ÖLÇÜM İSTASYONU ÖRNEK KURULUMLARI 101

102 102

103 103

104 104

105 EK-E ÖLÇÜM VERİLERİNİN KAYIT FORMATI 105

106 Veriler dakikalık veya on dakikalık olarak UTC saate göre kaydedilip, gönderilecektir. Verilerin kayıt formatı aşağıda belirtilen şekilde olacaktır. Kayıtlarda ayraç olarak pipe( ), virgül (, ) veya noktalı virgül ( ; ) kullanılacaktır. Ölçülen değerler limit dışında (rüzgar ölçümü için EK-C, güneş ölçümü için EK-D) olduğu zaman olarak kaydedilecektir. Sensör devre dışı bırakıldığında kayıtlarda olarak kaydedilecektir. 106

107 107

108 108

109 109

110 110

111 111

112 112

113 113

114 114

115 115

116 EK-F RÜZGAR / GÜNEŞ VERİSİ VERİ TAMAMLAMA BİLGİ FORMU 116

117 117

118 EK-G RÜZGAR ve GÜNEŞ ÖLÇÜM İSTASYONU KURULUM RAPORU HAZIRLANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 118

119 Başvuru Formu: EK-A İstasyon Numarası yazılmış (MGM tarafından başvuru sırasında verilecek), Ölçüm istasyonu işaretlenmiş ( Rüzgar veya Güneş), İstasyon yer bilgileri yazılmış, UTM Koordinatları yazılmış, İstasyonda bulunan cihaz ve sensörler ile ilgili bilgiler tabloya işlenmiş, 119

120 İstasyonda kullanılan cihazlara ilişkin belgeler (Katalog, broşür, Kalibrasyon belgesi vb.) eklenmiş, Sahaya esas ölçüm izninin aslının veya noter onaylı suretinin fotokopisi eklenmiş, Başvuru ücretinin yatırıldığına ilişkin makbuzun aslı veya fotokopisi, Başvuru sahibi tarafından imzalanmış, kaşelenmiş olmalıdır. 120

121 EK-A 121

122 Güneş Ölçüm İstasyonu Kurulum Raporu: EK-3 İstasyonun yeri ile ilgili bilgiler yerinde tapu, imar belgeleri veya planlar üzerinden kontrol edilerek yazılmalı, izin belgesi ile kontrol edilmelidir. İstasyon koordinat bilgileri başvuru sahibi tarafından sağlanacak GPS cihazı ile ölçülmeli ve başvuru formu ile karşılaştırılmalıdır. Tüm sensörler tabloda belirtilmeli, listede belirtilenden fazla sayıda sensör kurulmuş ise tabloya satır ilavesi yapılmalıdır. Sensörlerin seri numarası ve kurulduğu yükseklikler belirtilmelidir. 122

123 EK-3 123

124 Kurulum Raporu ekleri İstasyonda kullanılan cihazlara ilişkin belgeler: Üretici firma / Tipi / seri Numarası / Güncel Kalibrasyon sertifikaları Cihazlara ait broşür, katalog veya kullanım kitapçıkları, Sahaya esas ölçüm izninin aslı veya saha sahibi gerçek veya tüzel kişi tarafından onaylı sureti, İstasyonun kurulum sonrası fotoğrafları: Uzak görüntüsü / Yakın detay görüntüleri / sensör yerleşimi / Direk kurulumu / Gergi teli sabitlemeleri / Çevresel manialar vb. 124

125 İstasyon kurulumuna ilişkin fatura ve rapor: Ölçüm istasyonu başvuru sahibi firma tarafından satın alınmış ise kuruluma ait faturanın aslı veya onaylı fotokopisi, Ölçüm istasyonu müşavir firmalardan kiralanmışsa en az bir yıllık kira sözleşmesinin aslı veya onaylı fotokopisi (Kiralık ölçüm istasyonunun Ölçüm standardı Tebliği ve Ölçüm Uygulama Tebliğinde istenen gereklilikleri yerine getirmesi şarttır) İlgililerce onaylanmış ölçüm istasyonu kurulum raporu 125

126 Elektronik ortamda kurulum raporu: Ölçüm istasyonu kurulum raporu hazırlanırken istenen tüm bilgi ve belgeler CD ortamına aktarılmalıdır. Ölçüm istasyonunda MGM tarafından görevlendirilen personel ve başvuru sahibi tarafından imzalanması gerekir. Bu raporun imzalanmasından sonra ölçüm işlemlerine başlanmış sayılacaktır. 126

127 Ölçüm Sonuç Raporu EK-B : Ölçüm İstasyonu Ölçüm Sonuç Raporu Başvuru Formu EK-F : Rüzgar / Güneş Verisi: Veri Tamamlama Bilgi Formu EK-4 : Güneş Ölçüm Sonuç Raporu Formatı 127

128 EK-B 128

129 EK-F Aralı 2012

130 EK-4 130

131 METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NDE GÜNEŞ ve RÜZGAR ENERJİSİNİN KULLANIMI 131

132 MGM de Güneş Enerjisi Kullanımı 220 VAC olmayan yerlerde Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonlarının (OMGİ) enerji ihtiyacını (Isıtıcılar hariç ) karşılamak üzere 50 ve 80 wp paneller kullanılmaktadır Kar ölçüm İstasyonları (6 adet) Yağış ölçüm istasyonları (4 adet) Şehirlerde kurulu bulunan ve sık sık enerji kesintileri olan OMGİ lerde (2012 sonu itibariyle 20 istasyona ulaşacak) 2013 yılı içerisinde kurulacak 350 adet OMGİ enerji beslemesi Güneş Panelleri ile sağlanacaktır. 132

133 MGM Meteoroloji Radar Sahası Elmadağ/ANKARA 23 Aralık 2011 günü Otomatik Meteoroloji İstasyonunun yaz ve kış elektrik enerjisini sağlamak üzere prototif olarak hibrit (Rüzgar ve Güneş ) yenilenebilir enerji kaynağı kuruldu Panel Gücü : 1000 wp Rüzgar Türbin Gücü :1 KW Akü Grubu : 800 Ah 10 Panel kuruldu 8 Panel müstakil çalışıyor 2 panel ve rüzgar türbini birlikte çalışıyor 133

134 Güneş ve Rüzgar Ölçüm İstasyonu Başvuruları ve ETKB Tarafından Açıklanan Bağlanılabilir Kapasiteler 134

135 Güneş Ölçüm İstasyonu Başvuru Durumu 17 ARALIK :00L İL Rüzgar Güneş Toplam Kapasite (MW) Adana Osmaniye 2 2 Ankara 1 1 Antalya Balıkesir 4 4 Bingöl 11 Tunceli Bitlis Burdur Çanakkale 2 2 Denizli Elazığ Erzincan 3 Erzurum Gaziantep 3 3 Hakkari Hatay 4 4 Afyonkarahisar 1 1 Isparta İçel (Mersin) İzmir 3 3 Adıyaman Kahramanmaraş Karaman Kastamonu 1 1 Kayseri Kırıkkale 1 1 Konya Malatya Manisa 2 2 Aydın 4 4 Muğla Muş Aksaray 1 1 Nevşehir Niğde Siirt 1 1 Batman Mardin Sinop 1 1 Sivas Şanlıurfa Diyarbakır 7 Şırnak Tekirdağ 1 1 Van Ağrı 1 1 Yozgat 1 1 TOPLAM

136 140 İLLERE GÖRE GÜNEŞ ÖLÇÜM İSTASYONU BAŞVURULARI (17 Aralık :00L) Adana Osmaniye Ankara Antalya Balıkesir Bingöl Tunceli Bitlis Burdur Çanakkale Denizli Elazığ Erzincan Erzurum Gaziantep Hakkari Hatay Afyonkarahisar Isparta İçel (Mersin) İzmir Adıyaman Kahramanmaraş Karaman Kastamonu Kayseri Kırıkkale Konya Malatya Manisa Aydın Muğla Muş Aksaray Nevşehir Niğde Siirt Batman Mardin Sinop Sivas Şanlıurfa Diyarbakır Şırnak Tekirdağ Van Ağrı Yozgat

137 100 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Tarafından Açıklanan Trafo Bağlanabilir Kapasiteleri Adana Osmaniye Ankara Antalya Balıkesir Bingöl Tunceli Bitlis Burdur Çanakkale Denizli Elazığ Erzincan Erzurum Gaziantep Hakkari Hatay Afyonkarahisar Isparta İçel (Mersin) İzmir Adıyaman Kahramanmaraş Karaman Kastamonu Kayseri Kırıkkale Konya Malatya Manisa Aydın Muğla Muş Aksaray Nevşehir Niğde Siirt Batman Mardin Sinop Sivas Şanlıurfa Diyarbakır Şırnak Tekirdağ Van Ağrı Yozgat

138 ETKB Tarafından Açıklanan Bağlanabilir Kapasiteler ve MGM'ye Yapılan Güneş Ölçüm İstasyonu Başvuru Sayısı Başvuru Kapasite (MW) Adana Osmaniye Ankara Antalya Balıkesir Bingöl Tunceli Bitlis Burdur Çanakkale Denizli Elazığ Erzincan Erzurum Gaziantep Hakkari Hatay Afyonkarahisar Isparta İçel (Mersin) İzmir Adıyaman Kahramanmaraş Karaman Kastamonu Kayseri Kırıkkale Konya Malatya Manisa Aydın Muğla Muş Aksaray Nevşehir Niğde Siirt Batman Mardin Sinop Sivas Şanlıurfa Diyarbakır Şırnak Tekirdağ Van Ağrı Yozgat

139 Teşekkürler Müslüm YİĞİT Makine Mühendisi Meteoroloji Genel Müdürlüğü