BİLİRKİŞİLİK YÖNETMELİĞİ HAKKINDA BİLGİLENDİRME

Transkript

1 BİLİRKİŞİLİK YÖNETMELİĞİ HAKKINDA BİLGİLENDİRME 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu ( Kanun ) na dayanılarak hazırlanan ve Tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Bilirkişilik Yönetmeliği ( Yönetmelik ) tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Adli ve idari yargı alanında yürütülen her türlü bilirkişilik faaliyetlerini kapsayan Yönetmelik in yürürlüğe girmesiyle birlikte Bölge Adliye Mahkemesi Adli Yargı Adalet Komisyonlarında Bilirkişi Listesinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik ile Ceza Muhakemesi Kanununa Göre İl Adli Yargı Adalet Komisyonlarınca Bilirkişi Listelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Yönetmelik te yer alan önemli hususları içeren işbu çalışmamızı aşağıda bulabilir, Yönetmelik maddelerinin tam metnine ile internet sitelerinden ulaşabilirsiniz. Kimler Bilirkişi Olabilir? Yönetmelik te, bilirkişi, Çözümü uzmanlık, özel veya teknik bilgi gerektiren hallerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olarak tanımlanmıştır. Açıkça görüldüğü üzere, Kanun la hukukumuza giren bir yenilik olarak, artık özel hukuk tüzel kişileri de bilirkişi olabileceklerdir. Ancak, Yönetmelik te bilirkişi görevlendirilecek haller çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren haller olarak belirtilmiştir. Bu haller dışında genel bilgi veya tecrübeyle veya hakimin çözüme kavuşturması mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamayacaktır. Bilirkişilerin de raporlarında hukuki nitelendirme ve değerlendirme yapmaları mümkün değildir. Bilirkişiliğe Başvuru ve Kabul Şartları Nelerdir? Yönetmelik in 38.maddesinde bilirkişiliğe başvuru ve kabul şartları sıralanmıştır: a tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar ile zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık, gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından mahkûm olmamak, b. Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak, c. Daha önce kendi isteği dışında Bilirkişilik Sicili ( Sicil ) nden ve Bilirkişi Listesi ( Liste ) nden çıkarılmamış veya bilirkişilik yapmaktan yasaklanmamış olmak, d. Disiplin yönünden meslekten veya memuriyetten çıkarılmamış ya da sanat icrasından veya mesleki faaliyetten geçici ya da sürekli olarak yasaklanmamış olmak, e. Başka bir bölge kurulunun Listesi ne kayıtlı olmamak, f. Bilirkişilik temel eğitimini başarıyla tamamlamak, 1

2 g. Bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az 5 yıl fiilen 1 çalışmış olmak ya da Daire Başkanlığınca daha fazla çalışma süresi belirlenmiş ise bu süre kadar fiilen çalışmış olmak, h. Meslek mensubu olarak görev yapabilmek için ilgili mevzuat gereği aranan şartları haiz olmak ve mesleğini yapabilmek için gerekli olan uzmanlık alanını gösteren diploma, meslekî yeterlilik belgesi, uzmanlık belgesi, ustalık belgesi veya benzeri belgeye sahip olmak, i. Daire Başkanlığı nın bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanlarına göre belirlediği yeterlilik koşullarını taşımak. Özel hukuk tüzel kişilerinin ise, bilirkişi olarak istihdam edecekleri kişilerini gerçek kişiler için yukarıda belirttiğimiz şartları taşıması ve Sicil e kayıtlı olmaları gerekmektedir. Kimler Bilirkişilik Başvurusunda Bulunamaz? Kanun da olduğu gibi Yönetmelik te de hukuk öğrenimi görmüş kişilerin Sicile ve Listeye kaydedilmeyeceği belirtilmiştir. Ancak, hukuk öğrenimi görmüş kişi aynı zamanda ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu belgelerse ve başvuru şartlarını sağlarsa bilirkişi olabilecektir. Ayrıca, daha önce bilirkişilik başvurusunda bulunmuş ancak mesleki olarak yeterli görülmemeleri sebebiyle başvuruları reddedilmiş kişiler 1 yıl geçmedikçe tekrar bilirkişilik başvurusunda bulunamayacaklardır. Bilirkişilik Temel Eğitimi Nedir? Bilirkişilik Temel Eğitimi ( Eğitim ), bilirkişilik faaliyetlerinin yürütülmesi ile ilgili 5 yıllık mesleki eğitim kazanmış kişiler tarafından alınan eğitimdir ve 18 saat teorik ve 6 saat uygulamalı toplamda en az 24 saatten oluşur. Eğitim, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan Bilirkişilik Daire Başkanlığı ( Daire Başkanlığı ) nın izniyle Eğitim veren kuruluşlar tarafından verilebilir. Eğitime katılmak zorunludur. Bununla birlikte, Eğitim verme izni verilen kuruluşlarca, bilirkişilere, 3 yılda bir toplam 6 saatten az olmamak koşuluyla yenileme eğitimi 2 verilir. Yenileme eğitimine katılmayan bilirkişiler eğitimi almadıkları sürece yeniden bilirkişilik başvurusunda bulunamazlar. Kimler Eğitim Şartından ve Listeye Kaydolmaktan Muaf Tutulabilir? Yönetmelik m.31 de bilirkişiliğe başvuru şartlarından biri olan Eğitim şartından ve Listeye kaydolmaktan muaf tutulacaklar belirtilmiştir. Buna göre; Eğitimden ve Listeye kaydolmaktan muaf tutulacaklar Bilirkişilik Temel Eğitiminden Ve Listeye Kaydolmaktan Muaf Tutulacaklara İlişkin Usul Ve Esasların Belirlenmesine Dair Genelge ye göre oluşturulacak listede yer alan kişiler olacaktır. Ek olarak, Kamulaştırma Kanunu nun Bilirkişiler başlıklı 15. maddesi uyarınca sadece kamulaştırma alt uzmanlık alanında görev yapmak kaydıyla, Sermaye Piyasası Kanunu na göre yetkilendirilen gayrimenkul değerleme uzmanlarının bilirkişilik başvurularında temel eğitim şartı aranmayacaktır. 1 Kamulaştırma Kanunu nun Bilirkişiler başlıklı 15. maddesi uyarınca sadece kamulaştırma alt uzmanlık alanında görev yapmak kaydıyla, Sermaye Piyasası Kanunu na göre yetkilendirilen gayrimenkul değerleme uzmanları ve taşınmaz geliştirme konusunda yüksek lisans veya doktora yapmış uzmanlar için 5 yıllık fiili görev şartı aranmaz. 2 Bilirkişinin, Bilirkişilik Sicili ne kaydedildiği tarihten itibaren 3. yılın içinde yenileme eğitimine katılması gerekmektedir. 2

3 Başvuru Nasıl Yapılır? Başvurular, Bilirkişilik Bölge Kurulları ( Bölge Kurulu ) na yapılır. Başvuruların nasıl yapılacağına dair usul ve esaslar Daire Başkanlığı tarafından belirlenir yılı için işbu Bültenimizin tanzim tarihi itibariyle Daire Başkanlığınca henüz belirleme yapılmamıştır. Bölge Kurulu, Listenin oluşturulması veya güncellenmesi amacıyla ilan yapar. İlanda başvuru ve kabul şartları ile gerekli belgeler ve başvuru alınacak temel ve alt uzmanlık alanları gösterilecektir. Gerçek ve tüzel kişiler Yönetmelik m.40 ta belirtilen belgeleri başvuru dilekçesine eklemekle yükümlüdürler. Başvurular Nasıl Değerlendirilir? Başvurular Bölge Kurulunca değerlendirilir. Başvurularda eksik olması durumunda başvuru sahibine eksik belgelerin tamamlanması için 15 gün kesin süre verilir, belgeler ihtara rağmen tamamlanmazsa veya başvuran kişinin bilirkişiliğe başvuru ve kabul şartları sağlamadığı tespit edilirse başvuru talebi reddedilir. Başvurusu kabul edilen kişilere Bölge Kurulu tarafından 3 yıl için bilirkişilik yetki belgesi verilir. Liste ye ilk defa kabul edilenler ve Liste den kendi isteğiyle çıkıp sonrasında yeniden kabul edilenler bilirkişilik yemini etmek suretiyle Liste ye kaydedilirler. Özel hukuk tüzel kişisi olan bilirkişilerin bünyesinde bilirkişi olarak çalışacak kişiler Liste ye kaydolmazlar. Daire Başkanlığınca oluşturulan muafiyet listesinde yer alan kişiler Sicil e ve Liste ye kaydolmaktan muaftırlar. Sicil den ve Liste den Çıkarma Şartları Nelerdir? Aşağıdaki şartlardan birinin mevcudiyeti durumunda bilirkişiler Sicil den ve Liste den çıkarılabilirler: a. Bilirkişiliğe kabul şartlarının kaybedilmesi veya Sicile kabul tarihinde gerekli şartların bulunmadığının sonradan tespit edilmesi, b. Kanuni bir sebep olmaksızın bilirkişilik yapmaktan kaçınılması veya raporun belirlenen süre içinde mazeretsiz olarak verilmemesi, c. Bilirkişilik görevi ve bu görevin gerektirdiği etik ilkelerle bağdaşmayan, güven duygusunu sarsıcı tutum ve davranışlarda bulunulması, d. Temel ilkelere aykırı olarak bilirkişilik faaliyetinde bulunulması, e. Bölge Kurulu tarafından yapılacak performans değerlendirmeleri sonucunda yeterli bulunulmaması, f. Bilirkişilik süresinin dolmasına rağmen süresi içerisinde yenileme talebinde bulunulmaması, g. Bilirkişinin sicilden ve listeden çıkarılmayı talep etmesi. Denetim sonunda (a), (b), (c), (d), (e) bentlerindeki şartlardan birinin gerçekleşmesi halinde Sicil den ve Liste den çıkarma kararı verilir. (b), (c), (d), (e) bentlerindeki durumların mevcut olması/denetimde saptanması halinde, ihlalin niteliğine göre, Sicil den ve Liste den çıkarma yerine uyarma veya 1 yıla kadar geçici süreyle Liste den çıkarma yaptırımı uygulanabilecektir. 3

4 Bölge Kurul kararlarına karşı kararın tebliğ ve ilan tarihinden itibaren 30 gün içerisinde itiraz edilebilir. Bu itirazın reddedilmesi durumunda, idari yargı yoluna başvurulabilir. Ancak, bilirkişinin geçici veya sürekli olarak sicilden ve listeden çıkarılması ile bilirkişilik yapmaktan yasaklama kararına karşı yapılan itirazın reddi üzerine idari yargı yoluna başvurulması durumunda, ayrıca yürütmeyi durdurma kararı verilmedikçe ilgili, bilirkişilik yapmaktan el çektirilerek UYAP sistemindeki kaydı pasif hale getirilir. Liste Dışından Bilirkişi Seçilmesi Mümkün müdür? Adli ve idari yargıda görevlendirilecek bilirkişiler Bölge Adliye Mahkemeleri nin yargı çevresi esas alınarak görevlendirilirler. Ancak, başka bir bölgedeki bilirkişi görevlendirme yapılan yere daha yakın mesafedeyse diğer bölge listesinden de görevlendirme yapılabilir. Liste de bilgisine başvurulacak uzmanlık alanında bilirkişi bulunmaması durumunda diğer Liste den bilirkişi seçilebilir. Bu Liste de de bulunamaması halinde listelerin dışından bilirkişiliğe kabul şartlarını taşıyan kişiler arasından görevlendirme yapılabilir. İnceleme konusunun başka bir bölgede bulunması durumunda veya fiziki evrak gönderilmesi ve mahalde inceleme yapılmasının gerekli olmadığı durumlarda, Listede söz konusu uzmanlık alanında bilirkişi mevcut değilse, UYAP vasıtasıyla elektronik ortamda doğrudan bilirkişi görevlendirilir. Bu durumda Liste esasına uyulmaz. Bilirkişinin Gözetmesi Gereken Etik İlkeler Nelerdir? Rapor Tanzim Süresi Ne Kadardır? Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik te düzenlenen etik ilkelerle birlikte bilirkişilerin uymakla yükümlü olduğu ilkeler şunlardır: a. Yetkinlik ve mesleki özen, b. Bağımsızlık c. Dürüstlük ve tarafsızlık d. Saygınlık ve güven e. Görevi kabul yükümlülüğü f. Menfaat elde etme yasağı g. Bildirim yükümlülüğü h. Reklam yasağı Görevlendirmeyi yapan merci tarafından bilirkişiye raporun hazırlanması için bir süre verilir. Ancak, verilen süre içinde raporun hazırlanması mümkün olmadığı durumlarda bilirkişinin talebi halinde ek süre verilebilir. Belirlenen süre içerisinde bilirkişi raporu teslim edemezse bilirkişi görevden alınır ve başka bir bilirkişi görevlendirilir. Bu durumda asıl ve ek sürede mazeretsiz olarak raporunu sunmayan bilirkişiye raporu verinceye kadar yeni bir bilirkişilik görevi verilmeyecektir. Bilirkişi, kendisine verilen görevin: a. Uzmanlık, özel veya teknik bilgiyi gerektirmediğini, b. Kendisinin temel ve alt alanına girmediğini, c. İnceleme konusu iş ve işlemlerin açıklığa kavuşturulması için alanında uzman başka bir bilirkişiye ihtiyaç duyduğunu, 4

5 d. Varsa görevden çekinmeyi gerektirecek bir mazereti olduğunu, Görevin kendisine verilme veya ilgili durumu öğrendiği tarihten itibaren en geç 1 hafta içinde görevlendirmeyi yapan mercie bildirmelidir. Bununla birlikte, kendisine etik ilkelerle bağdaşmayan veya hukuka aykırı iş ve eylemlerde bulunmasının kendisinden talep edilmesi halinde ya da görevini yerine getirirken bu tür bir eylem veya işlemden haberdar olduğunda durumu geciktirmeksizin görevlendirmeyi yapan mercie bildirmelidir. Diğer taraftan, bilirkişiler hazırladıkları raporlarda ve sözlü açıklamalarında hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamazlar. Yakınlarının veya iş ilişkisinin bulunduğu kişi, kurum ve kuruluşların tarafı olduğu ya da ilgili bulunduğu davalarda görevlendirmeyi kabul edemezler. Raporların Denetimi; Bilirkişinin Cezai ve Hukuki Sorumluluğu Mevcut mudur? Bilirkişi raporları, kanun, tüzük, yönetmelik ve genelgelerde gösterilen usul ve esaslara ve ayrıca Daire Başkanlığınca belirlenen rehber ilkelere uygun olup olmadığı konularında Bölge Kurullarınca denetlenir. Denetleme re sen veya başvuru üzerine yapılabilir. İnceleme ve araştırma Bölge Kurul başkanı veya görevlendirilen üye tarafından yapılır. İnceleme ve araştırma sonrasında bilirkişi hakkında hazırlanan rapor Bölge Kurulu na sunulur. Ancak, bilirkişinin raporlarının özel veya teknik bilgi yönünden içeriğine ilişkin denetleme yapılamaz. Bu nitelikteki başvurular incelenmeksizin reddedilir. Bu yöndeki başvurular görevlendirmeyi yapan merci ile bilirkişinin bağlı bulunduğu meslek kuruluşu veya görev yaptığı kuruluşlara gönderilir. Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere, Bölge Kurul kararlarına karşı yasal süresi içinde itiraz ve idari yargı yolu açıktır. Ayrıca, kasten gerçeğe aykırı mütalaada buluna bilirkişiler hakkında Türk Ceza Kanunu m.276 uyarınca 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezasına hükmedilir. Bilirkişinin kasten veya ağır ihmali ile hazırlanmış gerçeğe aykırı raporu sebebiyle zarar gören kişiler zararın tazmini için Devlete karşı tazminat davası açabilirler. İlgili kişiye ödenen tazminat Devlet tarafından bilirkişiye rücu edilebilir. Saygılarımızla, Koyuncuoğlu & Köksal Avukatlık Bürosu * Bültenimizde yer verilen açıklamalar, Türkiye Cumhuriyeti nin yürürlükte olan mevzuatı ve ilgili resmi mercilerin kamuya yaptığı bilgilendirmeler esas alınarak hazırlanmış olup, tereddütlü hususlarda nihai işlemler gerçekleştirilmeden evvel tarafımızdan görüş ve destek alınmasını tavsiye ederiz. Aksi takdirde, burada yer verilen açıklamalar temel alınarak yapılacak işlemler ve bunların sonuçlarıyla ilgili olarak Avukatlık Büromuz sorumlu tutulamaz. 5