ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

Transkript

1 ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü İklim Değişikliği Daire Başkanlığı Ozon Tabakasının Korunması Şube Müdürlüğü Ozon Tabakasını İncelten Maddeler İle İlgili Mevzuat ve Uygulamalar Mehtap ÜNÜRLÜ Jeoloji Müh. ANTALYA 20 Nisan

2 GİRİŞ 31 Ekim 2009 tarih ve sayılı Bakanlar Kurulu Kararının Resmi Gazete de yayımlanmasının ardından İklim Değişikliği Daire Başkanlığı, 27 Ocak 2010 tarihli Oluru ile kurulmuştur. 1. Strateji ve Politika Geliştirme Şube Müdürlüğü 2. Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti Şube Müdürlüğü 3. Ozon Tabakasının Korunması Şube Müdürlüğü 4. İklim Değişikliğine Uyum Şube Müdürlüğü 2

3 OZON TABAKASI Ozon (O 3 ), 3 oksijen atomundan oluşan molekülleriyle zehirli, renksiz bir gazdır ve atmosferin üst katmanlarında yer almaktadır ve yeryüzündeki tüm canlı varlıkları güneşin öldürücü morötesi ışınlarına karşı koruyan bir kalkan görevi görmektedir. Atmosferdeki ozonun yaklaşık %90'ı yeryüzünden itibaren km. arası yükseklikte ve stratosfer tabakasında bulunur. Ozon yoğunluğunun ultraviole ışınlarını tutma görevini yapamayacak kadar azalması, "ozon tabakasının delinmesi" olarak adlandırılmaktadır. Bu tabakanın güneşten gelen zararlı ultraviyole ışınlarını (UV-B) yeterince tutamaması sonucunda bütün yaşayan organizmalar üzerinde zararlı etkiler meydana gelir; bitkilerin büyüme hızı azalır, insanlarda cilt kanserine sebep olur, göze zarar verir, bağışıklık sistemleri zarar gördüğü için bulaşıcı hastalıklara gibi yakalanma riskini artırır. 3

4 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELER (OTİM) NELERDİR? Kloroflorokarbonlar (CFC) Halonlar Metil Kloroform Karbon Tetraklorid Hidrobromoflorokarbonlar (HBFC) Hidrokloroflorokarbonlar (HCFC) Metilbromid 4

5 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN (OTIM)KULLANIM ALANLARI Kloroflorokarbonlar (CFC): Soğutucular, araba klimaları, köpük ürünleri, yalıtım maddeleri, mikroçipler ve diğer elektronik aletleri temizlemek için çözücü, steril gaz karışımlarında bir bileşim maddesi, sprey kutularında ileri doğru itici gibi pekçok değişik ürün yelpazesinde, Halonlar: Yangın söndürücülerde, Metil Kloroform: Endüstriyel çözücü olarak metal ve elektronik kısımları temizlemekte, Karbon Tetraklorür: Endüstriyel çözücü, tarımsal dezenfektan, böcek öldürücü ilaçlar ile petrokimyasal inceleştirme de dahil pekçok diğer endüstriyel süreçlerde ve Doğu Avrupa'da hala kuru temizlemede, Hidrobromoflorokarbonlar (HBFC): İlaç hammadde üretiminde, Hidrokloroflorokarbonlar (HCFC): Ticari ve endüstriyel buzdolapları, klimalar, ısı pompaları, aerosol spreyler ve bazı köpük ürünlerinde, Metilbromür: Örtü altı sebze ve süs bitkileri üretiminde, hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadelesinde, depolanmış ürünlerin fumigasyonunda, karantina amacıyla tarımsal ürünlerin ihraç-ithalatında ve taşıma araçlarının (tır, kamyon, gemi, tren vb.) steril edilmesi işleminde, kullanılmaktadır. 5

6 ULUSLAR ARASI ANLAŞMALAR Ozon Tabakasının Korunmasına Dair; Viyana Sözleşmesi (1985) 1990 da taraf olduk Montreal Protokolü (1987) 1991 de taraf olduk Londra Değişiklikleri Kopenhag Değişiklikleri Montreal Değişiklikleri Pekin Değişiklikleri Montreal Protokolü Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik yapılan çalışmaların başlangıcını oluşturmuştur. 196 ülkenin taraf olduğu Montreal Protokolü, bugüne kadar ulaşılan en başarılı uluslararası çevre anlaşması olarak kabul edilmektedir. 6

7 ULUSLAR ARASI ANLAŞMALAR Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; 19 Aralık 1991 tarihinde taraf olduğu Montreal Protokolü ile ilgili; Ulusal ve uluslararası çalışmaların izlenmesi, Koordinasyon, Ozon Tabakasını İncelten Maddeler (OTİM) ile ilgili ulusal üretim ve tüketimin kontrol altına alınması ve bir takvim çerçevesinde aşamalı olarak kullanımlarına son verilmesi, konularından sorumlu olup, ülkemizin ulusal odak noktası görevini yürütmektedir. Ülkemiz Montreal Protokolünün uygulanmasında en başarılı ülkeler arasında yer almaktadır. 7

8 ULUSAL MEVZUAT Bakanlığımızın; - OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN (OTİM) AZALTILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK - OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN İTHALATI VE KULLANIMI GENELGESİ Ekonomi Bakanlığı nın; - OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN İTHALİNE İLİŞKİN TEBLİĞ - ÇEVRENİN KORUNMASI YÖNÜNDEN KONTROL ALTINDA TUTULAN KİMYASALLARIN İTHALAT DENETİMİ TEBLİĞİ 8

9 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN AZALTILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK 20/6/1990 tarihli Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi hükümleri ile 19/12/1991 tarihli Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolüne ve Avrupa Komisyonunun 1005/2009/EC sayılı Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Tüzüğüne paralel olarak olarak Bakanlığımızca hazırlanmıştır. 23 Mayıs 2006 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik; CFC grubu gazların alternatifi olan HCFC grubu gazların kullanımının son verilmesine yönelik hükümler içermemesi nedeniyle revize edilerek 12 Kasım 2008 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 9

10 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN AZALTILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Bu Yönetmeliğin amacı, ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ve değişiklikleri ile kontrol altına alınan maddelerin kullanılmasına ve bazılarının tüketiminin bir takvim çerçevesinde azaltılarak kullanımdan kaldırılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. 10

11 ULUSAL MEVZUAT KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR Kloroflorokarbon (CFC) lar; Kloroflorokarbon (CFC) kullanımı 2006 itibarı ile sıfır tona indirilmiştir. 01/01/2008 tarihinden itibaren zorunlu kullanım alanları da dahil olmak üzere tüm ithalatı yasaklanmıştır. 11

12 ULUSAL MEVZUAT KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR Halonlar; Türkiye Halon Bankası (TÜHAB) tarafından rehabilite edilen halonların kullanımı 31/12/2011 tarihine kadar serbesttir. 31/12/2011 tarihinden itibaren rehabilite edilen halonların kullanımı 31/12/2015 tarihine kadar Ek-8 deki kullanım alanları ile sınırlıdır. 1/1/2016 tarihinden itibaren halonların kullanımı tamamen yasaktır (Türk Silahlı Kuvvetleri unsurları hariç) Halonların elde taşınabilen yangın söndürücü veya sabit yangın söndürme sistemlerinin test edilmesi ve personel eğitimi için kullanılması yasaktır. 12

13 ULUSAL MEVZUAT KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR Hidrokloroflorokarbon (HCFC) lar; Ülkemiz; Kloroflorokarbon (CFC) grubu gazların kullanımına son verilmesinde olduğu gibi, Hidrokloroflorokarbon (HCFC) grubu gazların da kullanımına son verecektir. HCFC grubu gazların ithalatı 2007 yılı ithalat miktarları baz alınarak 1/1/2009 dan itibaren kotaya tabidir. Bu maddeler bir takvim çerçevesinde azaltılarak 1/1/2015 tarihinde servis amaçlı kullanımları hariç ithalatına son verilecektir. CFC ve HCFC içeren saç spreyi, tıraş köpükleri, vücut spreyleri vb.gibi ürünlerin ithalatı da yasaklanmıştır. 13

14 OTİM KOTA MİKTARLARI GTİP Eşyanın Tanımı 2010 Yılı İthalat Kota Miktarı (Ton) 2011 Yılı İthalat Kota Miktarı (Ton) 2012 Yılı İthalat Kota Miktarı (Ton) Klorodiklorometan HCFC- 22 1,1- Dikloro-1-floretan HCFC-141b Diklortrifloretan (tüm izomerleri) HCFC-123 Klortetrafloretan (tüm izomerleri) HCFC-124 HCFC 142B /HCFC-22 karışımı

15 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN AZALTILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Yönetmeliğin 7 inci maddesi kapsamında, Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan ozon tabakasını incelten maddeleri ithal eden ithalatçı firmalara, Bakanlığımızca Kontrol Belgesi düzenlenmektedir. 15

16 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN İTHALATI VE KULLANIMI GENELGESİ Bakanlığımızın Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthalatı ve Kullanımı Genelgesinde (2012/2), ozon tabakasını incelten maddelerin ithalatından nihai son kullanımlarına kadar olan süreçteki ithalatçı, sanayici, dağıtıcı firmaların ve servis amaçlı son kullanıcıların uymaları zorunlu kurallar belirlenmiştir. Genelge her yıl yenilenmektedir. 16

17 EKONOMİ BAKANLIĞI TEBLİĞLERİ 2012/6 ÇEVRENİN KORUNMASI YÖNÜNDEN KONTROL ALTINDATUTULAN KİMYASALLARIN İTHALAT DENETİMİ TEBLİĞİ Tebliğin amacı, OTIM lerin ithalatında, çevrenin korunması yönünden uygunluk denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Her yıl revize edilmektedir. 2012/14 SAYILI OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERİN İTHALİNE İLİŞKİN TEBLİĞ Tebliğin amacı, OTIM lerin Kopenhag ve Pekin Değişiklikleri çerçevesinde ithalatına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Her yıl revize edilmektedir. 17

18 ULUSAL MEVZUAT KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELER TAKİP SİSTEMİ Ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ve değişiklikleri ile kontrol altına alınan maddelerin ithalat işlemlerinden tüketimine kadar olan süreçle ilgili olarak yapılan mevzuat düzenlemelerinin uygulanmasında kolaylık sağlanması ve yapılacak analizler için veri bankası özelliği taşıması amacıyla Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Takip Sistemi programı hazırlanmıştır. - Konu hakkında kullanıcıları bilgilendirmek amacıyla hazırlatılan (otim.cevreoman.gov.tr) internet sitesi 2008, - Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Takip Sistemi programı ilk olarak 2009 yılı Mart ayında, revize edilen versiyonu ise tarihinde kullanıma açılmıştır. 18

19 OZON-İKLİM İLİŞKİSİ GWP(KÜRESEL ISINMA POTANSİYELİ) ODP(OZON DELME POTANSİYELİ) CFC HCFC HFC CO2 1 0 CFC HCFC HFC *CO2 *152+DME vb. 19

20 OZON-İKLİM İLİŞKİSİ Kloroflorokarbon (CFC) ların alternatifi olan Hidrokloroflorokarbon (HCFC) lar ozon tahribatları düşük olmakla birlikte oldukça yüksek sera etkisine sahiptirler. 1/1/2015 tarihinde ithalatına son verilecek olup, ozon üzerinde tahrip edici etkisi olmayan Hidroflorokarbon (HFC) lara veya diğer alternatif gazlara (karbon dioksit-co2, 152+Dimetil eter-dme vb) geçilecektir. 20

21 BİTEN OTİM PROJELERİ Montreal Protokolü ile gelişmiş ülkelerin katkıları çerçevesinde oluşturulan "Çok Taraflı Fon (MLF)" 1990 yılında kurulmuştur. Gelişmekte olan ülkelerin endüstrisine; OTİM giderilmesine yönelik projelerde teknik uzmanlaşma, yeni teknolojiler ve ekipmanlar için kullandırılmaktadır. Türkiye, Protokol uyarınca gelişmekte olan bir ülkedir. Bu durum ülkemizin Çok Taraflı Fondan yararlanabilmesine olanak vermektedir. 21

22 BİTEN OTİM PROJELERİ Bu kapsamda bugüne kadar projeler yürütülmüş, Kloroflorokarbon (CFC) ların servis amaçlı kullanım ithalatına son vermek amacıyla 2005 yılında Soğutucu Sektör Projesi yürütülmüş ve Türkiye Kloroflorokarbon (CFC) kullanımını 2006 yılında tamamen bitirmiştir. Yangın söndürücü olarak kullanılan, halon gazının kullanımdan kaldırılması amacıyla proje yürütülmüş, Halonların ithalatı ise 01/01/2008 tarihinden itibaren yasaklanmıştır. 22

23 DEVAM EDEN OTİM PROJELERİ Bakanlığımız ile Birleşmiş Milletler Sınaî Kalkınma Örgütü (UNIDO) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) işbirliğinde, Montreal Protokolü çerçevesinde OTİM lerin kullanımının sonlandırılmasına yönelik olarak; - HCFC Sonlandırma Yönetim Planının Hazırlanması Projesi UNIDO Kurumsal Kapasite Geliştirme Projesi (5. aşama) UNIDO Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Bertarafı Pilot Projesi UNIDO Köpük Sektörüne Yönelik Pilot Proje UNDP HCFC Sonlandırma Yatırım Projesi Hazırlanması Soğutucu İmalat Sektörü UNIDO PU Sandviç Yalıtım Panelleri İmalatında Kullanılan PU Sert Köpük üretiminde HCFC-141b ile XPS Köpük Üretiminde HCFC 142b ve HCFC 22 nin sonlandırılması 23 şemsiye projesi UNIDO

24 DEVAM EDEN PROJELER HPMP (Yönetim Planı) HPMP HCFC 'ların Sonlandırılması Yönetim Planı Hazırlanması Projesi (UNIDO ) IS Kurumsal Kapasite Geliştirilmesi Projesi - ÇOB/Ozon birimi kapasite geliştirilmesi -Ulusal Mevzuat Geliştirme Çalışmaları -Kamuoyu Bilinçlendirme Faaliyetleri (UNIDO ) Köpük Sektöründe HCFC Gazlarının Sonlandırılması Şemsiye Projesi (UNIDO ) HCFC Sonlandırma Yatırım Projesi Hazırlanması Soğutucu İmalat Sektörü (UNIDO ) OTİM Bertarafı Projesi (UNIDO ) Köpük Sektöründe Pilot Proje (UNDP ) 24

25 PLANLANAN ÇALIŞMALAR Avrupa Birliği (AB) ile müktesebat uyum çalışmaları çerçevesinde ilgili AB direktifleri ile uyumlu Hidroflorokarbon (HFC) ların ülke içindeki kullanımı ve raporlamasıyla ilgili Yönetmelik çalışmaları devam etmektedir. 25

26 . Son verilere göre tüm önlemlerin eksiksiz yerine getirilmesi durumunda ozon tabakası 2060 ile 2075 yıllarında normal seviyesine dönebilecektir. 26

27 OZON TABAKASINI KORUMAK İÇİN BİREYSEL OLARAK NELER YAPABİLİRİZ? Ozon tabakasına zarar veren kimyasal maddeleri içermeyen ozon dostu ürünler satın alın. Bir tüketici olarak gücünüzü kullanın! 27

28 OZON TABAKASINI KORUMAK İÇİN BİREYSEL OLARAK NELER YAPABİLİRİZ? CFC ve HCFC içeren spreyleri kesinlikle kullanmayın! 28

29 OZON TABAKASINI KORUMAK İÇİN BİREYSEL OLARAK NELER YAPABİLİRİZ? Buzdolaplarınızın, derin dondurucularınızın ve klimalarınızın düzenli servise tabi tutulmasına önem verin. Gaz değişimi sırasında gerekirse servis elemanını uyararak eski gazın atmosfere salınmasına izin vermeyin! 29

30 OZON TABAKASINI KORUMAK İÇİN BİREYSEL OLARAK NELER YAPABİLİRİZ? Otomobil klimaları soğutucu Gaz olarak ozon tabakasına Zarar veren maddeleri içerebilirler. Bu gazları içermeyen modelleri tercih edin! 30

31 OZON TABAKASINI KORUMAK İÇİN BİREYSEL OLARAK NELER YAPABİLİRİZ? Yalıtım malzemeleri ve ambalaj köpüklerinin de ozon tabakasına zarar veren kimyasal maddeler içerebileceğini unutmayın. Bu bilinçle, bu ürünleri gereksiz tüketmeyin! 31

32 . TEŞEKKÜRLER 32