PEKİ ŞİMDİ NE OLACAK? BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

Transkript

1 PEKİ ŞİMDİ NE OLACAK? BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME GİRİŞ Ayşenur ALTINAY 1 Bir ülkenin gelişmesi ve büyümesi, o ülkede yaşayanların oluşturduğu örgütlerin başarısına bağlıdır. Örgütlerin başarısı ise, muhasebenin kanuni altyapısı ile uygulanacak muhasebe ve denetim tekniklerine bağlıdır. Ülkelerin kalkınmasında önemli engeller olan vergi kaçağının önlenmesi ve kayıt dışı ekonominin kayıtlı hale getirilmesi ve işletme sürekliliğinin sağlanması çok önemlidir. Bu da ancak iyi işleyen bir muhasebe düzeni ve onun etkin bir şekilde denetimi ile olur. Denetimin etkinliği ise, bağımsız denetim ile sağlanabilecektir. Türkiye de bağımsız denetimin kanuni altyapısı 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 2, 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 3 ve Bağımsız Denetim Yönetmeliği 4 ile oluşturulmaya çalışılmaktadır. Kamu Gözetim Kurumu KGK tarafından hazırlanıp tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Bağımsız Denetim Yönetmeliği, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlik mesleği mensuplarının üst örgütleri tarafından tarihinde basın açıklaması ve farklı mecralar aracılığı ile eleştirilmiştir, güncel olarak hala eleştirilmektedir 5. Bağımsız Denetim Yönetmeliği ne yöneltilen eleştirileri üç ana başlık altında toplanarak incelenmiştir. Bu başlıklar: Bağımsız Denetim Yönetmeliği mevcut kanuni düzenlemelere (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu) ve mevzuata aykırıdır. Bağımsız Denetim Yönetmeliği, serbest muhasebeci mali müşavirlerin ve yeminli mali müşavirlerin mesleki birikimlerini ve mesleğe kabul şartlarını göz ardı ederek yok saymaktadır. Bağımsız Denetim Yönetmeliği, Avrupa Birliği Mevzuatına aykırıdır. Bu çalışmada, bağımsız denetim yönetmeliğine getirilen eleştiriler incelenecektir. 1. Bağımsız Denetim Yönetmeliği ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 1 Öğr. Gör. Uşak Üniversitesi, Karahallı Meslek Yüksekokulu 2 RG, T: , S: (Yürürlük Tarihi: ) 3 RG, T: , S: RG, T: , S: Bağımsız Denetim Yönetmeliği ne ilişkin yapılan eleştiri için bknz

2 tarihinde, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu 6 yerini uygulamada sıklıkla Yeni Türk Ticaret Kanunu olarak anılan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu na bırakmıştır sayılı Türk Ticaret Kanunu nun denetimle ilgili olan maddeleri m. 397 ve m.400, kanun yürürlüğe girmeden 6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 7 ile değiştirilmiştir sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun m.19/i ile, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.400/i-ii aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve dördüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır. (1) Denetçi, bağımsız denetim yapmak üzere, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre ruhsat almış yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir unvanını taşıyan ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen kişiler ve/veya ortakları bu kişilerden oluşan sermaye şirketi olabilir. Bağımsız Denetim Yönetmeliği ne göre denetim yapmaya yetkililer Yetkilendirme başlıklı Üçüncü Bölümde açıklanmıştır. Yönetmelik m.11/i de, Denetim, sadece Kurumca 8 yetkilendirilen denetim kuruluşları veya denetçiler tarafından yetkileri çerçevesinde gerçekleştirilir. ifadesi yer almaktadır. Yönetmelik m.11/ii de Denetim kuruluşları ve denetçilerin yetkilerinin kullanımı, yetkilendirmenin Kurum tarafından ilanıyla başlar. denilmektedir. Yönetmelik m.11/iii de KAYİK 9 lerin ve faaliyet alanları, işletme büyüklükleri, çalışan sayısı ve benzeri ölçütlere göre Kurumca belirlenen işletmelerin denetimi yalnızca denetim kuruluşları tarafından, diğerlerinin denetimi ise denetim kuruluşları veya denetçiler tarafından yapılır. ifadesi yer almaktadır. Bağımsız Denetim Yönetmeliği nde Denetçilerin Yetkilendirilmesi Bağımsız Denetim Yönetmeliği nin Denetçilerin Yetkilendirilmesi başlıklı bölümünde m.14/ii-d de 15 inci maddede belirtilen uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olması, m.14/ii-e de 16 ncı maddede belirtilen denetçilik sınavında başarılı olması, hükümleri yer almaktadır. 6 RG, T: , S: RG, T: , S: Kamu Gözetimi, Muhasebe Standartları Kurumu 9 Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluşlar 2

3 Meslek mensupları ve meslek mensuplarının üst örgütleri tarafından 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik kanunu ile mesleki faaliyette bulunan meslek üyelerini mağdur edeceği gerekçesiyle eleştirilmektedir. Yönetmeliğin Uygulamalı Mesleki Eğitim başlıklı bölümünde yer alan m.15/ii ye göre, en az on beş yıl mesleki tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartı aranmaz hükmü yer almaktadır. Bağımsız Denetim Yönetmeliğine göre, mesleki tecrübe bağımsız denetimde fiilen geçirilen süredir. Ancak, ilgili maddenin devamında 3568 sayılı Kanun kapsamındaki mesleki faaliyetlerde veya aynı Kanun uyarınca staj ve stajdan sayılan hizmetlerde bulunulan süreler de bu sürenin hesabında dikkate alınır ifadesi ile meslek mensuplarının mağduriyetinin önüne geçilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. 2. Bağımsız Denetim Yönetmeliği ve Uygulamalı Mesleki Eğitim Mesleki eğitim ile ilgili hükümlerden eleştiri alan diğer bir hüküm, uygulamalı mesleki eğitimdir. Uygulamalı mesleki eğitim hükmü değerlendirilirken bağımsız denetim faaliyetlerinin klasik muhasebe faaliyetlerinden ayrılan noktalarının olduğu ve bağımsız denetimin kendi içinde ayrı bir spesifik alan olduğu dikkate alınması yerinde olacaktır. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik alanında faaliyet gösteren geniş bir kitleyi ilgilendiren ve ilk bakışta bu mesleki topluluğu mağdur edeceği düşünülen yönetmeliğe, denetim alanında değişen ve gelişen dünya konjonktürü gözlüğü ile bakıldığında yönetmeliğin, mesleki bir grubun mağduriyetine sebep olan kanuni bir düzenleme olarak değil uluslararası uygulamalarla uyumlu hale getirilmeye çalışılan ve sağlam bir altyapı oluşturulması planlanan finansal sistemin gerekliliği olduğunu düşünmenin yerinde olacağı kanaatindeyim. 3. Bağımsız Denetim Yönetmeliği ve Avrupa Birliği Mevzuatı Bağımsız Denetim Yönetmeliği ni Avrupa Birliği müktesebatına uyum açısından değerlendirdiğimizde başvurmamız gereken kaynak Avrupa Birliği Şirketler Hukuku Müktesebatıdır. Müktesebatta denetim ile ilgili olarak Muhasebe ve Denetim başlığı yer almaktadır. Konu ile ilgili olarak, 12 Ekim 2011 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan 2011 Türkiye İlerleme Raporu nda Türkiye nin 6. Başlık: Şirketler Hukuku altında yer alan Avrupa Birliği Müktesebatına uyumda ilerlemesi konusunda aşağıda yer alan değerlendirmeler yer almaktadır. 3

4 KOBİ ler, en az bir yeminli mali müşaviri veya serbest muhasebeci mali müşaviri denetçi olarak seçecektir. Türkiye Denetim Standartları Kurulu kuruluncaya kadar, ulusal denetim standartları, uluslararası denetim standartları ile uyumlu olarak belirlenecektir. Denetçiler, yalnızca bağımsız denetleme kuruluşu olabilirler. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, denetçileri geçici olarak denetleyecektir. Açıklığı, şeffaflığı ve uluslararası muhasebe ve denetim standartlarına bağlılığı artırması beklenen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun kabul edilmesinin ardından, bu fasılda genel olarak önemli ilerlemeler kaydedildiği ifade edilmektedir. Ancak, denetlemeye yönelik hukuki ve kurumsal çerçeve henüz mevcut değildir ve ticari yargının kapasitesinin artırılması gerekmektedir 10. Avrupa Birliği ilerleme raporunda da altı çizilen denetim alanındaki mevzuat açığı ise, tarihli ve 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Bağımsız Denetim Yönetmeliği ile kapatılmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla, anlaşılmaktadır ki Bağımsız Denetim Yönetmeliği nin Avrupa Birliği mevzuatına aykırılığı söz konusu değildir. Değerlendirme Muhasebe ve denetim birbirleriyle ilişki içinde iki kavramdır. Çünkü muhasebesiz denetim olmaz. Denetimin gerekliliği, muhasebenin de gerekliliğini beraberinde getirir. Muhasebesiz denetleme dayanaksız; denetimsiz muhasebe ise sağlamasızdır. Hemen hemen bütün ülkelerde denetçilik, muhasebecilikten sonra gelen bir üst unvandır %20f.pdf 4

5 Muhasebenin ürettiği mali tabloların, muhasebe standartlarına uygunluğunu, yine denetim standartlarına göre inceleyerek, muhasebe bilgilerinin güvenilirliğini artıran muhasebe denetimi, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ekonomik sistemin önemli bir parçasıdır. Muhasebe denetçisinin ürettiği raporlar, başta sermaye piyasası yatırımcıları olmak üzere, güvenilir bilgiye ihtiyaç duyan bütün kesimleri ilgilendirir. Muhasebe ile iç içe girmiş denetim kavramı kadar serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavir ile denetçi kavramları da iç içe geçmiş durumdadır. Ancak, unutulmaması gereken en önemli nokta denetimin ileri muhasebe bilgisinin üzerine inşa edilmesi gereken kendine has spesifik bir uzmanlık alanı olduğudur. Dolayısıyla, muhasebe ve denetim kavramlarının ayrışan ve kesişen noktalara açıklık getirilmeli ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir ile Denetçi arasındaki kesişen ve ayrışan noktalar netleştirilmelidir. Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlik mesleğini yürüten her profesyonelin denetçi olarak yetkilendirilmesinin yerinde olup olmadığı bağımsız denetimin geleceği, finansal bilgilerin güvenirliğini ve sağlıklı işleyen finansal sistemin sağlanabilmesi bakımından iyi irdelenmelidir. 5