Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 29, Sayı: 3, Sayfa: 51-56, 2005

Transkript

1 ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 29, Sayı: 3, Sayfa: 51-56, 2005 Prepare Edilmiş Diş ve İmplantüstü Desteklerde Kullanılan İki Geçici ve Bir Daimi Yapıştırma Yönteminin Çekme Dayanıklılığının Değerlendirilmesi Evaluation of the Tensile Strentghs of the Use of Two Provisional and a Permanent Luting Methods on Prepared Tooth and Custom Made Implant Abutments *Doç.Dr. İbrahim TULUNOĞLU, *Dr. Yalçın ÇİFTÇİ, *Yrd. Doç.Dr. Mehmet MUHTAROĞULLARI, **Yrd.Doç.Dr. Ali MÜFTÜ *Hacettepe Üniversitesi Diş hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı **Tufts Üniversitesi Protez Departmanı Boston ÖZET Amaç: Doğal dişler ya da implant üstü sabit protetik restorasyonlarda uzun dönem geçici simantasyon amacıyla kullanılabilecek üç farklı simantasyon materyallerinin çekme dayanıklılıklarının karşılaştırılması. Gereç ve Yöntem: Çalışmada otuz adet çürüksüz ikinci altçene küçükazı dişi kullanıldı. Paralelometrede prepare edilen doğal dişlerden elde edilen patern resin duplikatları krom nikel alaşımından döküldü. Doğal dişler ve metal duplikatları üzerine standart metal üst yapıları hazırlandı. Geçici simantasyon materyali olarak kullanılan Geçici simantasyon materyali (Tc), Polikarboksilat siman (Pk) ve polikarboksilat siman vazelin (PkV) ile modifiye edilerek metal üst yapılar simante edildi. Universal test cihazı (Lloyd UK) kullanılarak (0.5mm/sn crosshead speed) metal üst yapı ve prepare edilen diş ve/veya metal duplikatı arasında ayrılma oluşuncaya kadar çekme kuvveti uygulandı. Elde edilen değerler Kruskal-Wallis ve Mann- Whitney U testleri kullanılarak karşılaştırıldı. Bulgular: PkV, Pk ve Tc geçici simantasyon materyali kullanılarak yapılan simantasyonda prepare edilmiş diş ve metal duplikatlarında Pk diğerlerine oranla daha yüksek değerlerde çekme dayanıklılığı göstermektedir (p=0.000). Prepare edilmiş diş ve metal duplikat gruplarında, PkV ile Tc arasındaki farklar istatistiksel olarak önemli bulunmamakla birlikte Tc prepare edilmiş metal duplikatlarda sayısal olarak daha yüksek çekme dayanıklılığı gösterdiği izlenmektedir (p>0.005). Sonuç: Uzun dönem geçici simantasyon materyali olarak seçilecek materyal, gerekli durumlarda çıkarılabilecek ancak fonksiyon sırasında yeterli retansiyon sağlayacak fiziksel özelliklere sahip olmalıdır. PkV ve Tc bu amaçla kullanılabilecek benzer fiziksel dayanıklılık göstermektedir. ANAHTAR KELİMELER Çekme dayanıklılığı, Simantasyon, Geçici kron ABSTRACT Purpose: Evaluation of tensile strengths of two provisional and a permanent luting methods on prepared teeth and custom implant abutments. Materials and Methods: Thirty-two freshly extracted mandibular second premolars were used in the study. Each tooth was prepared using a high speed air turbine hand piece attached to a surveyor. Duplicates were made using pattern resin and cast in nickel-chrome alloy. Metal copings were fabricated by directly waxing over each sample. Temporary cement (Tc), a polycarboxylate cement (Pk) and trial polycarboxylate cement (PkV) were used to lute the copings over teeth and metal duplicates. The tensile strength tests were performed in a universal testing machine (Lloyd UK) with a cross-head speed of 0.5mm/sec. The results were analyzed with Kruskall- Wallis and Mann-Whitney U tests. Result: Pk cement exhibited significantly higher tensile strength values compared to PkV and Tc, both for natural teeth and metal dies (p=0.000). Although Tc cement was found to have higher tensile strength for metal samples, the differences between PkV and Tc cements was not statistically significant (p>0.005). Conclusion: Physical properties of long-term provisional luting agents should enable adequate retention without compromising retrievability. Both PkV and Tc seem to be suitable for achieving a cementation with these features. KEYWORDS Cementation, Provisional Restoration, Tensile strength

2 52 GİRİŞ Sabit restorasyonların başarısızlık nedenlerinden biri olan kron retansiyonun kaybedilmesi simantasyon ile doğrudan ilişkilidir. 1 Ancak unutulmamalıdır ki kron retansiyonunda birincil derecede rol oynayan doğal dişin preparasyonudur. Dental yapıştırıcılar kron-diş yüzeyi arasında bir sızdırmazlık oluşturup mikrobiyal sızıntı için bir bariyer oluştururlarken, kimyasal ve mekanik veya her ikisi bir arada işleyen bağlanma mekanizması ile prepare edilmiş diş dokusu ve restorasyon arasında bir bağ oluşturularak retansiyonu sağlarlar. 2 Sabit bölümlü protezlerin klinik başarısını etkileyen faktörlerden biri uygulanan simantasyon sürecidir. Simantasyon işlemi amacına göre geçici ya da daimi olmak üzere iki şekilde uygulanır. Preparasyon işlemi sırasında milyonlarca dentin tübülünün açığa çıkması bakteri kolonizasyonu ve difüzyonu açısından pulpa üzerinde risk oluşturmaktadır. 3 Derin preparasyonun neden olduğu pulpa üzerindeki fizyolojik değişim, nekroz ve periapikal lezyonların sorumlusu olabilir. 4 Yeni açığa çıkmış dentinin korunması için iyi bir marjinal tıkama ile yeterli retansiyona sahip bir restorasyon ve geçici simantasyona ihtiyaç vardır. 5 Çinko oksit öjenol siman bu amaçla kullanılan simantasyon materyalidir. Geçici simantasyon için yeterli tutuculuğa sahip olması, antibakteriyel özelliği, hassas dentin üzerindeki sedatif etkisi, düşük maliyeti ve geçici restorasyonun kolay uzaklaştırılabilmesi nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Yine öjenol içermeyen kalsiyum hidroksit içerikli geçici kron materyalleri de bu amaçla kullanılmaktadır. 6,7 İmplant üstü sabit protezlerle restore edilen tam ve kısmi dişsizlik olgularının sayısı son yıllarda artmaktadır. Bu tür protezlerde tutuculuk simantasyon ya da vidalarla sağlanmaktadır. Tutuculuğun vida ile sağlandığı durumlarda vidaların sık sık gevşemesi, kırılması ve estetik gibi sorunlar nedeniyle son zamanlarda tutuculuk daha çok simantasyon ile elde edilmeye çalışılmaktadır. 8,9 Singer ve Serfaty implant üstü sabit protezlerin geçici simante edilerek idame aşamasında destek dokuların ve implantların kontrol edilebilmesinin başarıyı arttırdığını rapor etmişlerdir. 8 Doğal dayanak ya da implant üstü dayanaklarda daimi simantasyonda kullanılan simantasyon materyallerin çekme dayanıklılıklarını inceleyen çalışmalara rastlanırken implant üstü dayanaklarda geçici simantasyon amacıyla kullanılan materyallerin çekme dayanıklılıklarını inceleyen çalışmalar sınırlıdır. 10 Bu amaçla kullanılacak materyalin fonksiyon sırasında yeterli çekme dayanıklılığına sahip olması istenirken gerekli durumlarda da restorasyonun uzaklaştırılmasına izin vermesi gerekmektedir. 11 Geçici simantasyon amacıyla kullnılan bir çok siman zaman içerisinde çözünerek uzun dönem geçici simantasyonda yeterli tutuculuğu gösterememektedir. Bu çalışmanın amacı uzun dönem geçici simantasyona gereksinim duyulan doğal dişlerde ya da implant üstü sabit protetik restorasyonların simantasyonunda, fonksiyon sırasında yeterli çekme dayanıklılığına sahip olabilecek ve gerekli durumlarda da restorasyonun uzaklaştırılmasına izin verebilecek simantasyon materyali olarak vazelin ile modifiye edilmiş polikarboksilat simanın kullanılabilirliğinin araştırılmasıdır. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışmada otuz adet ortodontik amaçla çekilmiş çürüksüz altçene ikinci küçükazı dişi kullanıldı. Yapay dişler örnek hazırlama işlemine kadar % 3 kloramin solüsyonunda bekletildi. Çalışmada geçici simantasyon materyali (Cavex Temporary Cement; Cavex Holland B.V. Netherlands), çinko polikarboksilat siman (Adhesor; Spofa Dental, Czecholovakia) ve deneysel olarak 1:1:1 ölçek oranlarında çinko polikarboksilat siman tozu, likidi ve vazelin kullanıldı. Dişlerin oklüzal yüzeyleri uzun eksenlerine dik bir düzlem oluşturacak şekilde prepare edildi ve uzun eksenleri yatay düzleme dik olacak şekilde akrilik bloklara gömüldü. Paralelometreye bağlanmış bir düzenek kullanılarak 4 mm yükseklikte ve dişin kolesi çevresince 0.8 mm 90º basamak oluşturularak preparasyonlar tamamlandı.

3 53 Prepare edilmiş dişler üzerinden silikon esaslı ölçü maddesi (Speedex Condensation Silicone, Coltène Whaledent) ile alınan ölçü içerisine pattern resin (Pattern Resin LS, GC America Inc.) dökülerek elde edilen duplikatlar daha sonra indüksiyon döküm fırınında (BEGO Formax 35 EM, Germany) krom-nikel alaşımından (Wiron 99; BEGO GmbH & Co. Germany) döküldü. Her bir preparasyon ve metal duplikatı için mum daldırma yöntemi kullanılarak (Dip-wax, BEGO GmbH & Co. Germany) mumdan üst yapılar ve çekme testlerinde tutuculuğu sağlayacak halkalar elde edildi ve yine aynı krom-nikel alaşımından döküldü. Hazırlanan üst yapılar, preparasyonlar ve metal duplikatlarına 23±1 C oda sıcaklığında, üretici firmaların önerileri doğrultusunda 10 dk süresince 10kg lık aksiyal kuvvet uygulanarak simante edildi saat sonra metal üst yapıdiş, metal üst yapı-metal duplikatları arasında üç farklı simantasyon materyali kullanılarak simante edilen örneklerin, çekme dayanıklılıkları test edildi. Test cihazında (Model LR30K, Lloyd Instruments, Farnham, UK) 0.5mm/sn crosshead speed uygulandı ve metal üst yapı ve prepare edilen diş ve/veya metal duplikatı arasında ayrılma oluşuncaya kadar çekme kuvvetleri uygulandı. (Şekil 1) Kruskal-Wallis ve Mann-Whitney testleri kullanılarak elde edilen değerlerin istatistiksel değerlendirmeleri yapıldı. ŞEKİL 1 Çekme testlerinin uygulandığı düzenek diagramı

4 54 BULGULAR Elde edilen sonuçlar Tablo 1, 2 de gösterilmektedir. Kullanılan PkV, Pk ve Tc geçici simantasyon materyali kullanılarak yapılan simantasyonda prepare edilmiş diş ve metal duplikatlarda, Pk diğerlerine oranla daha yüksek değerlerde çekme dayanıklılığı göstermektedir (p=0.000). Prepare edilmiş diş ve metal duplikat gruplarında kullanılan PkV ile Tc arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmamakla birlikte (p>0.05) Tc un prepare edilmiş metal duplikatlarda sayısal olarak daha yüksek çekme dayanıklılığı gösterdiği izlenmektedir. Pk ve PkV materyallerinin metal-prepare edilmiş diş grubunda çekme dayanıklılıkları metal-metal duplikat grubuna göre daha fazla bulunmuştur (p=0.000). Tc nin ise her iki grupta çekme dayanıklılığı arasında istatistiksel olarak bir fark izlenmemiştir (p>0.005). TARTIŞMA Geçici simantasyon amacıyla kullanılan materyaller, fonksiyon sırasında yeterli tutuculuğu sağlamalıdır. Bu tutuculuğun miktarı geçici simantasyon materyalinin sıkışma kuvvetlerine dayanıklılığı, retantif özellikleri, materyalin fiziksel özellikleri ve siman kalınlığı ile ilişkilidir. Yine kullanma süresi de tutuculuğu etkileyen diğer bir faktördür. 12,13 Yapılan çalışmalarda siman kıvamı- TABLO I Metal-Doğal Diş ve Metal-Metal duplikat gruplarının tanımlayıcı istatistikleri. Metal- Doğal Diş Metal-Metal Duplikat Ortalama Standart Sapma Ortalama Standart Sapma PkV n=10 45,379 3, ,261 5,6672 Tc n=10 47,131 14, ,661 13,5885 Pk n=10 125,300 33, ,230 10,2877 TABLO II Gruplar arası Mann-Whitney U testi sonuçları Metal-Diş Metal-Metal Pk Tc PkV Pk Tc PkV Metal-Diş Pk Tc U=48,0 P=0,912 P=0.000 U=27,5 P=0,089 PkV Metal-Metal Pk Tc PkV U=18,0 P=0,015 U=18,0 P=0,436 U=0,5

5 55 nın azalması simanın düzensiz diş ve restorasyon yüzeylerine yayılarak tutuculuğun artmasında rol oynadığı göstermiştir. 14 Çalışmamızda dişten ve metal duplikatlardan kronu uzaklaştırmaya yönelik kuvvetler uygulandığında aslında kron ve prepare edilmiş diş ya da metal duplikat yüzey arasındaki sıkışma dayanıklılığına bağlı dirençten söz edilmektedir. Yine toz-likit oranlarınında tozun arttırılmasının materyalin sıkışma dayanıklılığını arttırdığı ve retansiyonunda bununla orantılı olarak arttığı ancak bu durumda da artan siman film kalınlığının (ANSI/ADA spasifikasyonu No:30) restorasyonun yerine oturmasında sorun olduğu belirtilmiştir. 14 Polikarboksilat simanın erken kısa dönemde artan film kalınlığına rağmen restorasyonun ideal olarak prepare edilen diş üzerine yerleştirilmesi oldukça kolay ve sorunsuzdur. 15 Polikarboksilat siman ilk 1960 lı yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. 16 Çinko oksit ve magnezyum oksit içeren tozun poliakrilik asit içeren likit ile karıştırılmasıyla elde edilen karışım thixotropic veya pseudoplastik yapı gösterir. 17,18 Polikarboksilat siman hidrofiliktir ve dentinal yüzeyin ıslatılmasında önemlidir. Serbest karboksilik asitin kalsiyum iyonları ile birleşimi ile diş yapısıyla kimyasal adezyon oluşturulur 16 Sertleme reaksiyonu tamamlandıktan sonra siman, restorasyonu yerinden çıkaracak kuvvetlere direnç göstermelidir. 19,20 Çalışmamızda polikarboksilat simanın doğal dişle kimyasal adezyonunu zayıflatmak amacıyla vazelin kullanılmış ve çekme dayanıklılıkları karşılaştırılmıştır. Çalışmamızda geçici simantasyon amacıyla vazelin ile modifiye edilen polikarboksilat simanın yeni prepare edilmiş dentin ve dolayısıyla pulpa üzerinde koruyucu rolü olabileceği düşünülmektedir. çalışmalarında vital dişler üzerinde simanların pulpa reaksiyonuna neden olduklarını ancak polikarboksilat simanların pulpada çok az irritayon oluşturduklarını belirtmiştir 21 Sonuçlarda kontrol grubu olarak kullanılan Pk simanın her iki geçici simantasyon materyalinden daha fazla çekme dayanıklılığı göstermiştir. Yine Pk ve PkV nin metal-prepare edilen diş grubunda metal-metal duplikat grubuna göre daha fazla çekme dayanıklılığı göstermesinde polikarboksilat simanın diş dokusu ile yaptığı bağlantının katkısı olduğu düşünülmektedir. Farklı simantasyon yöntem ve modifikasyonları kullanılarak yapıştırılan protetik üst yapıların, döngüsel yüklemeler sonrası tutuculuklarında oluşan değişikliklerin inceleneceği ve karşılaştırılacağı daha ileri deneysel çalışmalar, literatür bilgilerinin tamamlanması açısından önemlidir. KAYNAKLAR 1. Diaz-Arnold AM, Vargas MA, Haselton DR. Current status of luting agents for fixed prosthodontics. J Prosthet Dent 1999;81: Pameijer CH, Nilner K. Long term clinical evaluation of three luting materials.swed Dent J. 1994;18: Goldman M, Laosonthorn P, White RR. Microleakage-- full crowns and the dental pulp. J Endod. 1992;18: Kim S. Neurovascular interactions in the dental pulp in health and inflammation. J Endod. 1990;16: Baldissara P, Comin G, Martone F, Scotti R. Comparative study of the marginal microleakage of six cements in fixed provisional crowns. J Prosthet Dent. 1998;80: Markowitz K, Moynihan M, Liu M, Kim S. Biologic properties of eugenol and zinc oxide-eugenol. A clinically oriented review. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1992;73: Trowbridge HO. Intradental sensory units: physiological and clinical aspects. J Endod. 1985;11: Singer A, Serfaty V. Cement-retained implant-supported fixed partial dentures: a 6-month to year follow-up. Int J Oral Maxillofac Implants. 1996;11: Zarb GA, Schmitt A. The longitudinal clinical effectiveness of osseointegrated dental implants: the Toronto study. Part III: Problems and complications encountered. J Prosthet Dent. 1990;64: Breeding LC, Dixon DL, Bogacki MT, Tietge JD. Use of luting agents with an implant system: Part I. J Prosthet Dent. 1992;68: Ramp MH, Dixon DL, Ramp LC, Breeding LC, Barber LL. Tensile bond strengths of provisional luting agents used with an implant system. J Prosthet Dent. 1999;81: Gilson TD, Myers GE. Clinical studies of dental cements. 3. Seven zinc oxide-eugenol cements used for temporarily cementing completed restorations. J Dent Res. 1970;49:14-20.

6 Millstein PL, Hazan E, Nathanson D. Effect of aging on temporary cement retention in vitro. J Prosthet Dent. 1991;65: Lepe X, Bales DJ, Johnson GH. Retantion of provisional crowns fabricated from two materials with the use of four temporary cements. J Prosthet Dent 1999;81: White SN. Adhesive cements and cementation. J Calif Dent Assoc. 1993;21: Smith DC. A new dental cement. Br Dent J. 1967;123: White SN, Yu Z. Film thickness of new adhesive luting agents. J Prosthet Dent. 1992;67: Strutz JM, White SN, Yu Z, Kane CL. Luting cement-metal surface physicochemical interactions on film thickness. J Prosthet Dent. 1994;72: McCabe JF. Çeviren Emine Nayır. Dişhekimliğinde Maddeler Bilgisi. İÜ Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul,1999: sayfa Phillips RW. Science of Dental Materials. WB Saunders Company 1991; sayfa Rosenstiel SF, Land MF, Crispin BJ. Dental luting agents: A review of the current literature. J Prosthet Dent 1998;80: İLETİŞİM ADRESİ Doç.Dr. İbrahim TULUNOĞLU Hacettepe Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi, Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Sıhhiye - Ankara Tel: Fax: itulunoglu@yahoo.com