ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI

Transkript

1 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI Dersin Adı Dönemi Dersin Kredisi AKTS Elektrik Enerjisi Dağıtımı Güz Dönemi Başarı Değerlendirmesi Yılsonu Notuna Katkısı Vize (Ara) Sınav %30 Kısa Sınav %10 Ödev %10 Final Sınavı %50 EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 1

2 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI I.Hafta Elektrik enerji dağıtımı yönetmelikler ve standartlar Haftalık Ders Planı ARA SINAV 30 Ekim-05 Kasım 2017 II.Hafta Şebekelerin yapılışı ve düzenlenmesi X.Hafta Gerilim düşümü hesapları III.Hafta Şebekelerin yapılışı ve düzenlenmesi XI.Hafta Gerilim düşümü hesapları IV.Hafta Elektrik enerji dağıtımında kullanılan kablolar ve havai hatlar XII.Hafta Şebeke kayıpları ve kısa devre hesapları V.Hafta Kumanda Elemanları Akım ve gerilim transformatörleri XII.Hafta Şebeke kayıpları ve kısa devre hesapları VI.Hafta Koruma Elemanları ve Koruma Röleleri XIII.Hafta Reaktif güç kompanzasyonu VII.Hafta Şalt Sahaları ve Donanımları XIV.Hafta Yük karaktersitikleri ve yük tahmin yöntemleri VIII.Hafta Gerilim düşümü hesapları FİNAL SINAVI 25 Aralık Ocak 2018 EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 2

3 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI Elektrik Enerjisi Üretimi, İletimi ve Dağıtımı EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 3

4 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik enerji sistemleri geleneksel olarak, Üretim, İletim ve Dağıtım şeklinde incelenmektedir. Enerji iletim sistemleri, daha çok iletim kısmı ağırlıklı olmakla beraber, gerek üretim gerekse dağıtım ve yük modellerini de içeren analizleri kapsamaktadır. Elektrik Enerjisi Üretimden Dağıtıma Doğru Üretim (Generation) İletim (Transmission) Primer Dağıtım (Primer Distribution) Sekonder Dağıtım (Seconder Distribution) Yükler-Tüketiciler (Consumer) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 4

5 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik enerjisi Elektrik Santralleri ile üretilir. Elektrik enerjisinin üretimden tüketime doğru iletilerek dağıtılması gerekiri. İletim; şalt merkezleri, direkleri, enerji iletim hatları, trafolar, izolatörler, kesiciler, ayırıcılar, bobinler, kondansatörler, parafudurlar ve diğer şalt tesisi elemanları aracılığıyla gerçekleştirilir. Elektrik santralleriyle tüketim merkezleri arasındaki bağlantı, iletim şebekelerinin kullanıldığı enterkonnekte sistemle sağlanır. İletim şebekesi, direkler, iletkenler, trafo merkezleri ve benzeri ünitelerden oluşur. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 5

6 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Şebeke: Ülke çapında yaygınlaştırılmış ulaşım ve iletişim örgüsü, ağ Elektrik şebekesi, Telekomünikasyon Şebekesi, GSM Şebekesi vs. Elektrik Şebekesi: Üretilen elektrik enerjisini kullanıcılara iletmek için oluşturulmuş bileşik bir ağdır. Elektrik gücü üreten enerji santralleri, Üretim kaynaklarından talep merkezlerine enerji aktaran iletim (nakil) hatları, Kullanıcılara bağlantı sağlayan bileşik dağıtım hatlarından oluşur. Elektrik Şebekesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 6

7 EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 7

8 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Klasik (Geleneksel) Şebeke: Merkezi bir elektrik üretim santralinde üretilen elektriğin gerilim seviyesi yükseltilerek iletilmesini, sonrasında kademeli olarak gerilim seviyeleri düşürülerek dağıtılmasını ve son kullanıcıya ulaştırılmasını sağlayan, otomasyon kullanılmayan elektrik dağıtım sistemleridir. Akıllı şebeke, tedarikçi ve tüketici arasında karşılıklı elektronik iletişimin sağlanması amacıyla akıllı sayaç ve izleme sistemlerinin elektrik şebekelerine eklenerek elektrik şebekelerinin izlenmesi, güncellenmesi ve sürekli güvenilir, kaliteli olarak dağıtım yapılırken kullanıcı güvenliğinin sağlanması gereken bir yaklaşımdır. Aslında sadece sayaç değil üretimden son tüketiciye kadar bütün şebekenin uzaktan izlenebilir ve kontrol edilebilir olmasıdır. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 8

9 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 9

10 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR *Capex: Capital expenditures: Yatırım harcamaları **Opex: Operational expenditures: Operasyon harcamaları EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 10

11 ENERJİ İLETİMİ TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Gerilim Sınıflandırılması (IEC 60038) IEC (International Electrotechnical Commission IEC 60038) ye göre; Alternatif Gerilimde 1000V un, Doğru Gerilimde 1200V un üzeri YÜKSEK GERİLİM kabul edilir. U>1000V U 1000V Yüksek Gerilim, YG (High Voltage, HV) Alçak Gerilim, AG (Low Voltage, LV) 1kV < U 52kV Orta Gerilim, OG (Medium Voltage, MV) 52kV < U 300kV Yüksek Gerilim, YG (High Voltage, HV) 300kV < U 800kV Çok Yüksek Gerilim, ÇYG (Extra Hight Voltage, EHV) 800kV > U Aşırı Yüksek Gerilim, AYG (Ultra High Voltage, UHV) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 11

12 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Gerilim Seviyeleri (TÜRKİYE) Alçak Gerilim 220/380 Volt Orta Gerilim kv Sanayide kullanılan özel makinalar için özel gerilim değerleri (3,3-6,3-11kV, ) kullanılmaktadır. 6,3 ve 15kV luk gerilim seviyesi terk edilmektedir. Yüksek Gerilim 380kV, 154kV (Halen bu iki gerilim değerinde iletim şebekesi vardır. Ara değerlerde de 66kV gibi iletim yapılabilmektedir. Gerilim Seviyeleri (DÜNYA) AVRUPA (50HZ) K.AMERİKA (60 HZ) AG V V OG kv 2,4-6, ,5-69 kv YG kv kv ÇYG kv kv UYG kv EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 12

13 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Üretimi: Elektrik, kamu yada özel elektrik üreticileri tarafından çeşitli türdeki elektrik santralleri ile üretilir. Elektrik İletim Şebekesi: Üretilen elektrik enerjisini kullanıcılara iletmek için oluşturulmuş bileşik bir ağdır. Elektrik enerji santralları, üretim kaynaklarından talep merkezlerine enerji aktaran elektrik üretim tesisleri ile elektrik tüketim bölgeleri yakınlarındaki transformatör merkezleri; transformatör istasyonları ile son tüketici arasında elektrik enerjisi iletimini sağlayan iletim (nakil) hatları ve kullanıcılara bağlantı sağlayan bileşik dağıtım hatlarından oluşur. Elektrik Şebekesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 13

14 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Dağıtım Şebekesi: İletim hattından gelen ve şalt merkezlerinde gerilim seviyesi düşürülen elektriği, ev ve işyerlerine getiren şebekedir. Elektrik Şebekesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 14

15 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Dağıtımı Elektriğin son kullanıcıya ulaştırılmasıdır. Elektrik Dağıtım Şebekesi Elektrik şebekesinin, elektriği iletim sisteminden tüketiciye ulaştıran kısmıdır. Elektrik dağıtım şebekesi, Trafo merkezleri, Orta gerilim hatları, Dağıtım merkezleri, Dağıtım transformatörleri, Alçak gerilim dağıtım hatları Ölçü devrelerini kapsar. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 15

16 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Elektrik Sektörünün Tarihi 1984 yılında kurulmuş olan Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) elektrik sektöründeki tek sorumlu olarak elektrik üretiminde, iletiminde ve de dağıtımında Türk halkına hizmet vermişti uzun yıllar devlet tarafından idare edilmiştir yılında, Türkiye Elektrik Kurumu, Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) ve elektrik üretimi ve iletiminden sorumlu Türkiye Elektrik Anonim Şirketi (TEAŞ) adı altında iki farklı şirkete bölünmüştür da New York City sokakları EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 16

17 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR 2001 yılında elektrik üretimi, iletimi ve toptan satışı için üç ayrı şirket kurularak, TEAŞ ilave edilmiştir. Elektrik üretimi için; Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ), Elektrik İletimi İçin, Türkiye Elektrik iletim anonim Şirketi (TEİAŞ) ve Elektriğin Toptan Satışı İçin, Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt (TETAŞ) adı altında üç kamu iştiraki kurulmuştur. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 17

18 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Elektrik ile ilgili kurumların yanı sıra, sektördeki rekabet ortamının ve tüketicinin korunması amacı ile 2001 yılında kuruldu. EPDK, sektördeki en üst mecra olarak, gerekli düzenleme ve değişikliklerini yapmakta ve yasa değişiklikleri için görüşlerini paylaşmaktadır yılından 2005 yılına kadar, devlet iştiraki olan Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) adı altında faaliyet gösteren dağıtım ağı, 2005 yılında 21 farklı bölgeye ait 21 şirket olarak bölünmüştür yılından itibaren bu 21 şirketin özelleştirilmesine başlanmış olup, bugün itibarıyla 21 dağıtım şirketinin tamamı özelleştirilmiştir. TEK Dikey Entegre TEDAŞ TEAŞ Dağıtım Üretim, İletim & Ticaret TEDAŞ TEİAŞ TETAŞ EÜAŞ Dağıtım İletim Ticaret Üretim EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 18

19 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Genellikle birbirinden uzak olan elektrik üretim santralleriyle tüketim merkezleri arasındaki bağlantı, iletişim şebekesi ve enterkonnekte sistemlerle sağlanır. Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) : Türkiye de elektrik üretiminden sorumlu devlet kuruluşu Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) : Üretilen Elektrik enerjisinin iletiminden sorumlu devlet kuruluşu Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) : Elektrik enerjisinin Türkiye deki dağıtımından sorumlu devlet kuruluşu Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) : Elektrik enerjisinin toptan satışından sorumlu devlet kuruluşu Elektrik Piyasaları İşletme Anonim Şirketi(EPİAŞ): Piyasa işletim lisansında yer alan enerji piyasalarının etkin, şeffaf, güvenilir ve enerji piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde planlanması, kurulması, geliştirilmesi ve işletilmesidir. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 19

20 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR YÜK TEVZİ BÖLGELERİ ANİ PUANTLARI BÖLGELER SAAT MW İKİTELLİ (TRAKYA) 21, ,0 ADAPAZARI (KBA) 21, ,3 IŞIKLAR (BA) 21, ,0 GÖLBAŞI (OA) 21, ,0 KEBAN (GDA) 21, ,3 SAMSUN (OK) 21, ,2 ADANA (D Akd.) 20, ,8 ANTALYA (B Akd.) 21, ,0 ERZURUM (DA) 20, , YÜK TEVZİ BÖLGELERİ PUANTLARI EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 20

21 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI TEMEL TANIM VE KAVRAMLAR Dağıtım şirketlerinin 3 temel sorumluluğu vardır. Kendi bölgelerindeki dağıtım hatlarının bakımı ve onarımı Yeni kurulan işletme ve meskenlerin elektrik dağıtım ağına bağlanması için gerekli altyapının kurulması Temel abonelik işlemleri ile birlikte, elektrik sayaçlarının okunması ve müşterilerin faturalandırılması EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 21

22 -75 ADET 400 kv İSTASYON - 1 ADET 220 kv İSTASYON ADET 154 kv İSTASYON - 15 ADET 66 kv İSTASYON ADET İSTASYON ( MVA) km 400 kv HAVAİ HAT km 154 kv HAVAİ HAT - 84 km 220 kv HAVAİ HAT (Gürcistan,Ermenistan) km 66 kv HAVAİ HAT -213 km 154 ve 380 kv KABLO HATTI km (TOPLAM İLETİM HATTI) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 22

23 -77 ADET 380 kv İSTASYON - 2 ADET 220 kv İSTASYON ADET 154 kv İSTASYON - 16 ADET 66 kv İSTASYON ADET İSTASYON (99852 MVA) 2010 yılı - Müşteriye Hitap eden 64432MVA ,2 km 380 kv HAVAİ HAT ,8 km 154 kv HAVAİ HAT - 84,5 km 220 kv HAVAİ HAT (Gürcistan,Ermenistan) - 508,5 km 66 kv HAVAİ HAT -28,6 km 380kV -179,3 km 154kV -3,2 km 66kV KABLO HATTI km (TOPLAM İLETİM HATTI) 2010 yılı EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 23

24 ŞİRKET Akdeniz Elektrik A.Ş. (AKDENİZ EDAŞ) Aras Elektrik A.Ş. (ARAS EDAŞ) Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. (ÇORUH EDAŞ) Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ) Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. (FIRAT EDAŞ) Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. (GDZ EDAŞ) Göksu Elektrik Dağıtım A.Ş. (AKEDAŞ) Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. (ÇEDAŞ) Menderes Elektrik Dağıtım A.Ş (AYDEM) Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. (OSMANGAZİ EDAŞ) Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. (TOROSLAR EDAŞ) Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. (UEDAŞ) Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş (VEDAŞ) Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. (YEDAŞ) Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. (BAŞKENT EDAŞ) Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş (BEDAŞ) İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. (AYEDAŞ) Kayseri ve Civari Elektrik Dağıtım Şirketi (KCTAŞ) Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. (MERAM EDAŞ) Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. (SEDAŞ) Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. (TREDAŞ) GÖREV İLLERİ Antalya, Burdur, Isparta İl sınırları Erzurum, Ağrı, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Iğdır,Kars Trabzon, Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak Elazığ, Bingöl, Malatya, Tunceli İzmir, Manisa Kahramanmaraş, Adıyaman Sivas, Tokat, Yozgat Aydın, Denizli, Muğla Eskişehir, Afyon, Bilecik, Kütahya, Uşak Adana, Gaziantep, Hatay, Mersin, Osmaniye, Kilis Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova Bitlis, Hakkari, Muş, Van Samsun, Amasya, Çorum, Ordu, Sinop Ankara, Kırıkkale, Zonguldak, Bartın, Karabük, Çankırı, Kastamonu İstanbul ili Rumeli Yakası. İstanbul ili Anadolu Yakası. Kayseri (Türkiye deki ilk Dağıtım Şirketi-1926) Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya, Karaman Sakarya, Bolu, Düzce, Kocaeli Edirne, Kırklareli, Tekirdağ. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 24

25 EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 25

26 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ GÖRÜNÜMÜ 2 Ağustos Salı 2016 günü saat 14:50 de Türkiye nin ani puantı ise 43 bin 977 MW a ulaşarak tüm zamanların en yüksek değerine ulaştı. Bir önceki en yüksek ani puant 43 bin 289 MW ile 30 Temmuz 2015 tarihinde kırılmıştı sonu itibariyle kurulu güç 78497,4MW, üretim miktarı kWh ve tüketim miktarı kWh olmuştur. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 26

27 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ GÖRÜNÜMÜ EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 27

34 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ GÖRÜNÜMÜ Elektrik Piyasası Yönetmelikler Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği Tüketici Hizmetleri Yönetmeliği Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği ve İlgili Mevzuatı Elektrik Dağıtımı Ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği Dağıtım Sistemi Yatırımlarının Düzenlenmesi Yönetmeliği ve İlişkili Mevzuat Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri Hakkında Yönetmelik Dağıtım Yönetmeliği Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ve İlgili Mevzuatı İthalat ve İhracat Yönetmeliği Lisans Yönetmeliği Elektrik Şebeke Yönetmeliği Tadillere ve İletim Faaliyeti ile Vazgeçilen Faaliyetlerin Devrine İlişkin Yönetmelik Tarifeler Yönetmeliği Yan Hizmetler Yönetmeliği Elektrik Piyasasında Yapılacak Denetimler İle Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Organize Sanayi Bölgelerinin Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik Elektrik Piyasasında Dağıtım ve Tedarik Lisanslarına İlişkin Tedbirler Yönetmeliği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi Ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kurmak Üzere Yapılan Önlisans Başvurularına İlişkin Yarışma Yönetmeliği Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi Teşkilat Yapısı ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 34

35 KAYNAKLAR Enerji Dağıtımı-I, Dr.Bora ALBOYACI Uluslararası Standart IEC EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 35