Sinop Yarımadasının (Orta Karadeniz) Mollusca Faunası

Transkript

1 Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Der. Science and Eng. J. of Fırat Univ. 17 (3), , (3), , 2005 Sinop Yarımadasının (Orta Karadeniz) Mollusca Faunası Gamze GÖNLÜGÜR DEMİRCİ Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sinop Su Ürünleri Fakültesi, 57000, SİNOP (Geliş/Received: ; Kabul/Accepted: ) Özet: Bu çalışma Sinop Yarımadası (Orta Karadeniz) sahillerinde dağılım gösteren Mollusca türlerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Bu nedenle, söz konusu bölge kıyılarının üstinfralittoral zonundan seçilen 12 istasyonda, Haziran 1999-Mayıs 2000 tarihleri arasında örneklemeler yapılmıştır. Elde edilen materyalin değerlendirilmesi sonucu, 33 mollusca türü (2 Polyplacophora, 24 Gastropoda ve 7 Bivalvia) tespit edilmiştir. Bu türlerden Heleobia stagnarum (Gmelin, 1791) ve Pusillina radiata (Philippi, 1836) Türkiye nin Karadeniz kıyıları için yeni kayıt türlerdir. Anahtar Kelimeler: Mollusca, Karadeniz, Sinop, kayalık substratum, dağılım Mollusca Fauna of Sinop Peninsula (Middle Black Sea) Abstract: This study was carried out in order to determine mollusca species distributed in the coast of Sinop Peninsula (Middle Black Sea). Therefore, samplings were performed in the area slected from upper infralittoral zone at 12 stations between June 1999 and May A total of 33 mollusca species (2 Polyplacophora, 24 Gastropoda and 7 Bivalvia) were encountered during the study. From these species Heleobia stagnarum (Gmelin, 1791) and Pusillina radiata (Philippi, 1836) were new records for the Turkish coast of the Black Sea. Key Words: Mollusca, Black Sea, Sinop, rocky substrate, distribution 1. Giriş Mollusca türleri ekosistemdeki görevleri ve ekonomik önemleri nedeniyle sucul ekosistemin önemli elemanlarındandır. Dünya denizlerinde Mollusca filumu yaklaşık türle temsil edilmektedir [1]. Bu türlerden yaklaşık % 6 sı Karadeniz de bulunmaktadır [2-4]. Karadeniz de Mordukhai ve Boltovski [2] tarafından 206 (2 Loricata, 90 Bivalvia, 113 Gastropoda, 1 Scaphopoda), Ivanov [3] tarafından 210 (3 Loricata, 88 Bivalvia, 118 Gastropoda ve 1 Scaphopoda) ve Kocataş ve ark. [4] tarafından 207 tür rapor edilmiştir. Ukrayna nın Karadeniz kıyılarından Zaitsev ve Alexandrow [5] 109 (41 Gastropoda, 68 Bivalvia), Gürcistan ın Karadeniz kıyılarından Komakhidze ve Mazmanidi [6] 42 (19 Gastropoda, 23 Bivalvia), Bulgaristan ın Karadeniz kıyılarından Konsulov ve Konsulova [7] 91 (2 Loricata, 43 Gastropoda, 46 Bivalvia), Romanya nın Karadeniz kıyılarından Micu [8] 149 tür (2 Polyplacophora, 80 Gastropoda, 66 Bivalvia, 1 Scaphopoda) bildirmişlerdir. Türkiye nin Karadeniz kıyılarında ise Mollusca türleriyle ilgili çalışmalar 1960 lı yıllarda başlamıştır. Caspers [9] 11, Bacescu ve ark. [10] 49, Fisher ve ark. [11] 37, Mutlu ve ark. [12] 37, Kocataş ve ark. [4] 49, Öztürk [13] 108, Öztürk ve Çevik [14] 50, Çulha ve ark. [15] 16, Demir [16] 99, Gönlügür Demirci ve Katağan [17] 23, Çulha [18] 28, Luth [19] 8 tür ve Öztürk ve ark. [20] 26 tür Bu çalışmanın bir kısmı doktora tez çalışmasını içermekte olup O.M.Ü. S.057 nolu proje ile Ondokuz Mayıs Üniversitesi Araştırma Fon Saymanlığınca desteklenmiştir. Bu çalışma, Çukurova Üniversitesi tarafından düzenlenen 17. Ulusal Biyoloji kongresinde (21-24 Haziran 2004, Adana) sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

2 G. G. Demirci rapor etmişlerdir. Bu çalışmalar sonucunda 3 Polyplacophora, 86 Gastropoda, 88 Bivalvia ve 1 Scaphopoda rapor edilmiştir. Karadeniz de Ukrayna dan sonra en uzun kıyı şeridi Türkiye ye (yaklaşık 1329 km) ait olduğu halde yumuşakçalar üzerinde az sayıda çalışma yapıldığı yukarıdaki literatür bilgilerinden de anlaşılmaktadır. Bu çalışma da Orta Karadeniz bölgesinde yer alan Sinop yarımadası sahillerinin üstinfralittoral bölgesinde dağılım gösteren mollusca türleri tespit edilmeye çalışılmıştır. 2. Materyal ve Metot Haziran 1999-Mayıs 2000 tarihleri arasında, Orta Karadeniz bölgesinde Sinop kıyılarının kayalık substratumundan farklı derinliklerden ve farklı biyotoplardan 12 istasyon seçilmiş ve toplam 48 örnekleme yapılmıştır (Tablo 1 ve 2, Şekil 1). Örnekler üstinfralittoral zondan elle, şnorkel ile dalınarak ya da balık adam gereçleri kullanılarak toplanmıştır. Üstinfralittoral kayalık diplerin karekteristik fotofilik alg fasiyesleri için örneklemeyi daha iyi yapabilmek amacıyla bez geçirilmiş metal çerçeve kullanılmıştır. Alınan örnekler arazide % 5 lik formolle tespit edilmiştir. Daha sonra örnekler laboratuara getirilmiş ve formolden arınması için tatlı su ile yıkanmıştır. Gerek bitki gerekse hayvansal organizmalar arasında bulunan örnekler beyaz bir küvetin içine konarak ayıklandıktan sonra % 70 lik alkole alınmıştır. Ayrılan örnekler steromikroskop yardımıyla incelenmiştir. Tür tayinleri Milachewitch [21], Sabelli ve ark. [22,23], Giannuzi- Savelli ve ark. [24,25,26] göre yapılmıştır. Tür listesi (Tablo 3) hazırlanırken sinonim isimlendirmelerden kaçınmak amacıyla CLEMAM da [27] yer alan sistematik düzenlemeden yararlanılmıştır. Tablo 1. İstasyonlar, derinlikler ve biyotoplar İstasyon No Mevki Derinlik (metre) Biyotoplar 1 Hamsaroz 3 Cystoseira barbata, C. crinita 2 Yuvam 0.5 C. barbata, C. crinita 3 Yuvam 1 Ulva rigida, U. fasciata, C. barbata 4 Karakum 0.5 C. barbata, C. crinita 5 Karakum 1.5 U. fasciata, U. fenestrata,c. crinita, C. barbata 6 Asmakaya 3 U. rigida, U. lactuca,u. fenestrata, U.fasciata, C. barbata 7 Hamamönü 2 Mytilus galloprovincialis, Corallina elongata, Ceramium rubrum, Ulva sp., C. barbata 8 Gazi Bey 0.5 M. galloprovincialis, Bryopsis hipnoides, Ceramium sp. Polysiphonia elongata, Cystoseira sp. 9 Gazi Bey 5 M. galloprovincialis, Polysiphonia elongata, Bryopsis sp 10 Gazi Bey 25 M. galloprovincialis 11 Liman 0.5 M. galloprovincialis, Aglaophenia sp. 12 Liman 5 M.galloprovincialis, Aglaophenia sp. Tablo 2. İstasyonların örnekleme tarihleri ve ortalama sıcaklık değerleri Örnekleme Ortalama Sıcaklık İstasyonlar tarihleri ,3,4,5,8,11, , , , ,3,4,5,6,8,11, , , , , ,9, , , , ,5,6,8,9, , ,7 566

3 Sinop Yarımadasının (Orta Karadeniz) Mollusca Faunası 3. Bulgular Şekil 1. Araştırma istasyonları yılları arasında, Orta Karadeniz bölgesinde yer alan Sinop sahillerinin üstinfralittoral zonundan seçilen 12 istasyondan alınan örneklemeler sonucunda 33 tür tespit edilmiştir (Tablo 3). Bu türlerin 2 si Polyplacophora, 24 ü Gastropoda ve 7 si Bivalvia klasisine aittir. Şüphesiz ki bu türlerin dışında mediolittoral bölgede yaşayan veya farklı biyotopları (kumlu, çakıllı vb.) tercih eden türlerde bulunmaktadır. Bu çalışmada kayalık substratumun türleri incelenmesine karşın bazı türlerin tesadüfi bulunduğu kanısındayız. Aslında egzotik (Pasifik okyanusu kökenli) bir tür olmasına rağmen Rapana venosa tüm Karadeniz de dominant bir türdür. Ancak bazı türler gibi (Chamelea gallina, Mactra stultorum, Venus casina vb.) genellikle kumlu ortamları tercih etmektedir. Karadeniz in Türkiye sularında daha önceki yapılan araştırmalarda verilen fakat bu çalışmada kayalık ortamda rastlanmayan Anadara inaequivalvis de egzotik (Hint-pasifik) bir tür olup kumlu alanlarda gözlenmiştir. Bu nedenle adı geçen bir çok mollusca türünün bu çalışmada bulunmamasının nedeni de farklı substratumları tercih etmesinden kaynaklanmaktadır. Karadeniz kıyılarında yaygın bir tür olan Mytilus galloprovincialis araştırma alanında her istasyonda bulunmuş olup hem alglerle hem de kendi oluşturdukları fasieslerle dikkat çekmektedir. Genellikle Mytilaster lineatus ile birlikte yer almaktadır. M. galloprovincialis, Mytilaster lineatus, Lepidochitona caprearum, Gibbula adansonii, Tricolia pullus, Cerithiopsis minima, C. tubercularis, Rissoa splendida, Setia valvatoides, Ammonicera fischeriana, Chrysallida sp. Odostomia sp. ve Abra sp. kayalık substratumda dominant bulunan türlerdir. Heleobia stagnarum 4 nolu istasyonda ve Pusillina radiata 1 nolu istasyonda Cystoseira fasiyeslerinde tespit edilmiştir. Mytilus, Cystoseira ve Ulva fasiyeslerinde rastlanan Opistobranchia türleri ise tanımlanamamıştır. Lentidium mediterraneum ise Karadeniz de bentik alg kommunitelerinde ve kumluk substratumda yer alırken bu çalışmada midyelerle birlikte detritüsle kaplı bir ortamda bulunmuştur. Tespit edilen diğer türler ise sadece bir ya da birkaç istasyonda bulunmuştur. Bu nedenle bu türlerin nispeten seçici türler olduğu söylenebilir (örneğin: Bittium spp.). Türkiye nin Karadeniz sularında bu konuda fazla sayıda çalışma olmamakla birlikte bugüne kadar yapılan çalışmalarla bu çalışmada verilen türlerin listesi ve bulunduğu istasyonlar Tablo 3 de verilmiştir. Fakat bu çalışmaların bazıları boğazlar sisteminde yapılan çalışmalar olduğundan ayrı değerlendirilmekte ve bu nedenle bir karışıklık doğmaktadır. 567

4 G. G. Demirci Tablo 3. Türkiye nin Karadeniz sularında daha önceden bildirilen ve bu çalışmada bulunan türlerin listesi ve bulunduğu istasyonlar (T: Bu çalışmada bulunan türler, N: Türlerin bulunduğu istasyonlar,*: Türkiye nin Karadeniz kıyıları için yeni kayıt türler) POLYPLACOPHORA Lepidochitona caprearum (Scacchi,1836) ,10 Chiton sp. + Acanthochitona fascicularis (Linné,1767) ,2,5,7,9 GASTROPODA Patella caerulea Linné, Patella ulyssiponensis Gmelin, Theodoxus danubialis (Pfeiffer, 1828) + Theodoxus fluviatilis (Linné, 1758) + Diodora graeca (Linné, 1758) + + Emarginula rosea Bell T., Scisurella laevigata d'orbigny, Monodonta sp. + Jujubinus exasperatus (Pennant, 1777) + Gibbula adansonii (Payraudeau, 1826) Gibbula adriatica (Philippi, 1844) + Gibbula albida Gmelin, Gibbula deversa Milaschewitsch, Gibbula divaricata (Linné, 1758) Calliostoma granulatum (Von Born, 1778) + Tricolia pullus (Linné, 1758) Cerithium rupestre Risso, Cerithium vulgatum Bruguière, Bittium reticulatum (da Costa, 1778) ,2,4,10 Bittium scabrum (Olivi, 1792) Bittium submamillatum ,5,7,12 (de Rayneval & Ponzi, 1854) Bittium sp ,7 Turritella communis Risso, Monophorus perversus (Linné, 1758) + + Cerithiopsis minima (Brusina, 1865) ,3,5,9-12 Cerithiopsis tubercularis (Montagu, 1803) , 6, 7, 9, 10,12 Epitonium commune (Lamarck, 1822) + + Eulima glabra (da Costa, 1778) + Rissoa euxinica Milachevitch, Rissoa labiosa (Montagu, 1803) + + Rissoa splendida Eichwald, ,9 Rissoa variabilis (Von Mühlfeldt, 1824) + + 1,2,4,5,6 Rissoa ventricosa Desmarest, ,5 Pusillina dolium (Nyst, 1845) + Pusillina inconspicula (Alder, 1844) + Pusillina lineolata (Michaud, 1832) ,5,10 Pusillina parva (da Costa, 1778) + + Pusillina radiata (Philippi, 1836) * 1 Setia valvatoides (Milaschewitsch, 1909) + + 1,4-7,12 Setia pulcherrima (Jeffreys, 1848) + Alvania cimex (Linné, 1758) + Caecum armoricum (de Folin, 1869) + Caecum trachea (Montagu, 1803) + + Hydrobia acuta (Draparnaud, 1805) + Hydrobia sp. + Ventrosia ventrosa (Montagu, 1803) Heleobia stagnarum (Gmelin, 1791) * 4 Truncatella subcylindrica (Linné, 1767) + Apporhais pespelecani (Linné, 1758) + Calyptraea chinensis (Linné, 1758) Natica stercusmuscarum (Gmelin, 1791) + Euspira fusca (de Blainville, 1825) + + Euspira guillemini (Payraudeau, 1826) + Payraudeautia intricata (Donovan, 1804) + Ocenebra erinaceus (Linné, 1758) + Trophonopsis breviatus (Jeffreys, 1882)

5 Sinop Yarımadasının (Orta Karadeniz) Mollusca Faunası Trophonopsis muricatus (Montagu, 1803) Rapana venosa (Valenciennes, 1846) ,10 Coralliophila squamosa (Bivona Ant. in Bivona + And., 1838) Nassarius incrassatus (Ström, 1768) + + Nassarius reticulatus (Linné, 1758) Cyclope neritea (Linné, 1758) ,3,4,5,9 Mitrella scripta (Linné, 1758) + Bela nebula (Montagu, 1803) + + Mangelia pontica Milaschewitsch, Mangelia costata (Donovan, 1804) + Ammonicera fischeriana ,7 (Monterosato, 1869) Chrysallida emaciata (Brusina, 1866) + Chrysallida incerta (Milaschewitch, 1916) + Chrysallida indistincta (Montagu, 1808) + Chrysallida interstincta (Adams J., 1797) + + Chrysallida terebellum (Phillippi, 1844) + + Chrysallida sp ,2,5,7,10,12 Chrysallida sp.2 + 2,10 Eulimella acicula (Philippi, 1836) + Odostomia eulimoides Hanley, Odostomia rissoides Hanley, Odostomia scalaris MacGillivray, Odostomia sp ,3-8,11, 12 Odostomia sp.2 + 7,8,11 Turbonilla delicata Monterosato, Retusa truncatula (Bruguière, 1792) Retusa sp. + 1 Cylichnina cylindricea (Pennant,1777) + Cylichnina umbilicata (Montagu,1803) + + Philine aperta (Linné, 1767) + Aplysia depilans Gmelin, Doto pontica Swennen, Calmella cavolini (Vérany, 1846) + Pontohedyle mylaschemitchi (Kowalewsky, 1901) + Turricaspia dybowskii Milachevitch, Opisthobranchia spp , 7,12 BIVALVIA Nucula nucleus Linné, Nucula sulcata Bronn, Nuculana commutata (Philippi, 1844) + Arca noae Linné, Arca tetragona Poli, Anadara diluvii (Lamarack, 1805) + Anadara inaequivalvis (Bruguière, 1789) Striarca lactea (Linné, 1758) Mytilus galloprovincialis Lamarck, Mytilaster lineatus (Gmelin, 1791) Mytilaster sp. + Musculus marmoratus (Forbes, 1838) + Modiolus barbatus (Linné, 1758) Modiolus adriaticus (Lamarck, 1819) Modiolula phaseolina (Philippi, 1844) Pinna rudis Linné, Pecten jacobeus (Linné, 1758) + Pseudamussium clavatum (Poli, 1795) + Chlamys clavatus (Poli,1791) + Chlamys varia (Linné, 1758) Chlamys flexuosa (Poli, 1795) + Chlamys glabra (Linné, 1758) + + Chlamys sp. + Anomia ephippium Linné, Pododesmus patelliformis (Linné, 1761) + + Ostrea edulis Linné, Loripes lacteus (Linné, 1758)

6 G. G. Demirci Lucinella divaricata (Linné, 1758) Myrtea spinifera (Montagu, 1803) + + Thyasira flexuosa (Montagu, 1803) + Diplodonta rotundata (Montagu, 1803) + Kellia suborbicularis (Montagu, 1803) + Hemilepton nitidum (Turton,1822) + Mysella bidentata (Montagu, 1803) Cardium sp. + Acanthocardia echinata (Linné,1758) + Acanthocardia paucicostata (Sowerby G.B. II, 1841) Acanthocardia tuberculata (Linné,1758) Parvicardium exiguum (Gmelin, 1791) Papillicardium papillosum (Poli,1795) Plagicardium simile (Milachevitch, 1909) + Cerastoderma glaucum (Poiret, 1789) + + Mactra stultorum (Linné, 1758) Spisula solida (Linné, 1758) + Spisula subtruncata (da Costa, 1778) Donacilla cornea (Poli, 1795) Solen marginatus Pulteney, Ensis ensis (Linné, 1758) + Tellina fabula Gmelin, Tellina serrata Brocchi, Tellina tenuis da Costa, Gastrana fragilis (Linné, 1758) Donax venustus Poli, Donax.trunculus Linné, Abra alba (Wood, 1802) Abra nitida (Mueller,O.F., 1776) Abra prismatica (Montagu, 1808) Abra segmentum (Récluz,1843) + Abra sp ,3,5,10,12 Solecurtus strigilatus (Linné, 1758) + Kellia suborbicularis Montagu, Glossus humanus (Linné, 1758) + Venus casina Linné, Chamelea gallina (Linné, 1758) Clausinella fasciata (da Costa, 1778) + Clausinella brogniartii (Payraudeau, 1826) + Timoclea ovata (Pennant, 1777) + Gafrarium minimum (Montagu, 1803) + Gouldia minima (Montagu, 1803) + + Dosinia exoleta (Linné, 1758) + Pitar mediterranea (Tiberi, 1855) + Pitar rudis (Poli, 1795) Irus irus (Linné,1758) + Paphia aurea (Gmelin, 1791) Petricola lithophaga (Philippson,1788) + Mya arenaria Linné, Corbula gibba (Olivi, 1792) + + Lentidium mediterraneum (Costa O.G.,1829) Gastrochaena dubia (Pennant, 1777) + + Hiatella arctica (Linné, 1767) + + Pholas dactylus Linné, Barnea candida (Linné, 1758) Teredo navalis Linné, Teredo utriculus Gmelin, Nototeredo norvegica (Spengler, 1792) + Hypanis plicata (Eichwald, 1829) + Monodacna colorata (Eichwald, 1829) + Monodacna caspia (Eichwald, 1829) + SCAPHOPODA Dentalium inaquicostatum Dautzenberg, TOPLAM

7 Sinop Yarımadasının (Orta Karadeniz) Mollusca Faunası 4. Tartışma ve Sonuç Bu araştırmada, Sinop Yarımadası sahillerinin üstinfralittoral bölgesinden 2 Polyplacophora, 24 Gastropoda ve 7 Bivalvia klasisine ait toplam 33 tür tespit edilmiştir. Bu türler arasında Pusillina radiata ve Heleobia stagnarum Türkiye nin Karadeniz suları için yeni kayıt olarak belirlenmiştir. Tablo 3 e bakıldığında bu yeni türlerle birlikte Türkiye nin Karadeniz kıyılarında 3 Polyplacophora, 91 Gastropoda, 88 Bivalvia ve 1 Scaphopoda türü olmak üzere toplam 183 tür bulunmaktadır. Bu çalışmanın yürütüldüğü Sinop sahillerinde değişik araştırıcılar tarafından yapılan çalışmalarda farklı biyotopların incelendiği görülmektedir. Kayalık substratumda Gönlügür Demirci ve Katağan [17] tarafından Ulva fasiyeslerinde bildirilen 23 tür (19 Gastrapoda, 4 Bivalvia) arasında ortak türler mevcuttur. Fakat yine aynı bölgede kumlu biyotopda çalışan Çulha ve ark. [15] tarafından bildirilen türlerden 8 ine (Hinia reticulata, Myrtea spinifera, Rissoa euxinica, Monodonta sp., Parvicardium papillosum, Chamelea gallina, Donax trunculus, Chlamys sp.) bu çalışmada rastlanmamıştır. Yine aynı bölgede Çulha [18] 28 Gastropoda bildirmiş olup bu türlerden Mangelia costata, Bela nebula, Nassarius reticulatus, Trophonopsis breviatus, Epitonium comune, Monophorus perversus, Ventrosia ventrosa, Caecum trachea, Setia pulcherrima, Rissoa labiosa, Gibbula divaricata, G. adriatica, G. albida ya bu çalışmada tespit edilememiştir. Öztürk ve ark. [20] tarafından yapılan kumlu ve sert substratumda yapılan çalışmada 26 Bivalvia türü tespit edilmiş olup ortak tür sayısı çok azdır. Adı geçen çalışmada Hemilepton nitidum Türkiye suları için, Abra segmentum ise Türkiye nin Karadeniz kıyıları için ilk kez rapor edilmiştir. İnebolu da (Orta Karadeniz) derin sularda yapılan çalışmada ise Luth [19] 3 Gastropoda, 5 Bivalvia tespit etmiştir. Bu araştırıcının çalışmasında da Plagicardium simile, Abra nitida milachewichi, Retusa truncatella, Trophonopsis breviata, Modiolus phaseolinus gibi türler mevcuttur. Sonuç olarak, Orta Karadeniz bölgesinde yapılan değişik çalışmalarda yer alan tür sayısındaki farklılık ve çeşitlilik, biyotop farklılığından olabileceği gibi, araştırmanın gerçekleştirildiği zon (Mediolittoral, İnfralittoral vb.), örnekleme şekli, derinlik gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır. Teşekkür Makalenin geliştirilmesindeki önerilerinden ve katkılarından dolayı hakemlere teşekkür ederim. Kaynaklar 1. G. Fredj, D. Bellan-Santini and M. Meinardi, Etat des connaissances sur la faune marine Méditerranéenne, Bull. Inst. Océanogr., 9, , F.D. Mordukhai-Boltovskoi, From Determination of the Fauna of the Black and Azov Seas, Vol:1-3, Kiev, 340p, L. Ivanov, The Fisheries Resources of The Mediterranean, Part two: Black Sea, FAO,Rome, No:60, 136p, A. Kocataş, Z. Ergen, S. Mater, İ. Özel, T. Katağan, T. Koray, M. Önen, M. Kaya, E. Taşkavak ve S. Mavili, Türkiye Denizlerinin Biyolojik Çeşitliliği, E. Ü. Su Ürünleri Dergisi, 17, 3-4, , Yu.P. Zaitsev and B.G. Alexandrov, Black Sea Biological Diversity Ukraine, Vol: 7, New York, 191p, A. Komakhidze and N. Mazmanidi, Black Sea Environmental Series, Vol:8, New York, 167p, A. Konsulov and T. Konsulova, Biological Diversity of the Black Sea Zoobenthos and Zooplankton, < http: // bsp/publications/europe/ bulgaria/ bulgaria10html, 1-36, D. Micu,, Annotated checklist of the marine mollusca from the Romanian Black Sea, International Workshop on Black Sea Benthos, April 2004,, B. Öztürk, V.O. Mokievsky and B. Toplaoğlu (Editors), İstanbul, , H. Caspers, La macrofaune benthique du Bosphore et les problèmes de L infiltration des éléments méditerranéens dans la mer Noire, Rapp. Comm. İnt. Mer Médit., 19, 2, , M.C. Bacescu, G.I. Muller and M.T. Gomoiu, Ecologie Marina Cercetari de ecologie bentala in Marea Negra Analiza cantitativa calitativa si comparata a faunei bentale pontice, Romania, Vol: IV, 357p,

8 G. G. Demirci 11. W.Fischer, M. Schneider and M.L. Bauchot, Mediterranee et Mer Noire, Vol.1, FAO,Rome, 760p, E. Mutlu, M. Ünsal and F. Bingel, Faunal community of soft-bottom mollusc of the Turkish Black Sea, Doğa Tr. J. of Zoology, vol 17, , B. Öztürk, Black sea biological Diversity,Turkey, Black Sea Environmental Series, Vol:9, New York, 144p., B. Öztürk and C. Çevik, Molluscs fauna of Turkish Seas, Club Conchylia Informationen, 32, (1/3), 27-53, M. Çulha, L. Bat, M. Akbulut ve H.H. Satılmış, Sinop ili İçliman mevkiinde bulunan bazı makrobentik organizmaları üzerine bir çalışma. Su Ürünleri Sempozyumu( Eylül 2000), Sinop, , M. Demir, Shells of Mollusca collected from the seas of Turkey, Turk J. Zool., 27, , G. Gönlügür Demirci and T. Katağan, Qualitative and Quantitative investigations on Ulva rigida facies from the upper infralittoral zone along Sinop coast, Middle Black Sea, International Workshop on Black Sea Benthos,19-23 April 2004, B. Öztürk, V.O. Mokievsky and B. Toplaoğlu (Editors), İstanbul, , M. Çulha, Sinop ve civarında dağılım gösteren Prosobranchia (Mollusca-Gastropoda) türlerinin taksonomik ve ekolojik özellikleri, Doktora Tezi, Ege Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 150s, U. Luth, The benthos of the oxic/anoxic interface in the western black sea: Comparative macro and meiofauna investigations on transects from the Ukrainian, Romanian and Turkish Shelf, International Workshop on Black Sea Benthos, April 2004, B. Öztürk, V.O. Mokievsky and B. Toplaoğlu (Editors), İstanbul, 9-74, B. Öztürk, M. Çulha ve D. Ürkmez, I. Ulusal Malakoloji Kongresi, 1-3 Eylül 2004, İzmir, 71-80, K.O. Milachewitch, Faune de la Russie et des pays Limitrophe, Les mollusques de mers Russes, Tome I, Petrograd, 312p, B. Sabelli, R. Giannuzi-Savelli and D. Bedulli, Catalogo Annotato dei Molluschi Marini del Mediterraneo, Libreria Naturalistica Bolognese, 1, 1-348, B. Sabelli, R. Giannuzi-Savelli and D. Bedulli, Catalogo Annotato dei Molluschi Marini del Mediterraneo, Libreria Naturalistica Bolognese, 2, , R. Giannuzi-Savelli, F. Pusateri, A. Palmeri and C. Ebreo, Atlante delle conchiglie marine del mediterraneo, Vol.I, Edizioni de La Conchiglia, Roma, 125p, R. Giannuzi-Savelli, F. Pusateri, A. Palmeri and C. Ebreo, Atlante delle conchiglie marine del mediterraneo, Vol.III, Evolver srl, Roma, 127p, R. Giannuzi-Savelli, F. Pusateri, A. Palmeri and C. Ebreo, Atlante delle conchiglie marine del mediterraneo,vol.ii, Edizioni de La Conchiglia, Roma, 258p, Check List of European Marine Mollusca (CLEMAM) <