GÜMRÜK İŞLEMLERİ KOLAYLAŞIYOR, DIŞ TİCARET ŞAHLANACAK

Transkript

1 2013 HAZİRAN SEKTÖREL GÜMRÜK İŞLEMLERİ KOLAYLAŞIYOR, DIŞ TİCARET ŞAHLANACAK Melisa KORKMAZ Sanayi devrimi ile başlayan süreç, küresel bütünleşmeye zemin hazırlamış; küreselleşme süreci de teknolojideki baş döndürücü gelişmeler, iletişimde ve ulaştırmada yaşanan kolaylıklar ile birlikte mal ve hizmet dolaşımında ülke sınırlarının önemini yitirmesine neden olmuştur. Geçtiğimiz 10 yılda küresel ekonomi ve buna paralel olarak dünya ticareti, tarihinin en büyük hacmine ulaşmış, dış ticaret artık bölgesel düzeyde değil, küresel düzeyde algılanır hale gelmiştir. Sonuç olarak küreselleşme, dünya ticaretinin, ülkelerin kalkınmasındaki önemini her geçen gün arttırırken, ülkelerin kıyasıya yaşanan bir rekabet ile karşı karşıya kalmasına da neden olmuştur. Küresel rekabet ortamında ise tüketiciler tarafından tercih edilen katma değeri yüksek, kaliteli ürünlerin ihraç edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bir malın tüketiciler tarafından tercih edilmesi elbette maliyeti ile de yakından ilgilidir. Bu kapsamda, bir malın maliyetinin düşürülmesi yönünde atılacak her türlü adım ekonominin rekabet gücünü dolayısıyla ihracatı arttıracak, uluslararası pazarlarda güçlü bir Türkiye yaratacaktır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Ocak ayı içerisinde ticareti kolaylaştıracak, ürünlerin piyasaya daha hızlı, güvenli ve ekonomik olarak taşınması için işlem maliyetlerini azaltan ve ticareti destekleyen çok önemli düzenlemelerin altına imza attı. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsüne sahip firmalar, gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan ve Türkiye Gümrük Bölgesi'ne eşya giriş ve çıkışı sırasında yapılan emniyet ve güvenlik kontrollerine ilişkin kolaylaştırmalardan yararlanabilecek. Bu uygulama ile hem işlemlerin hızlanması, hem de şirketlerin uluslararası alanda rekabet güçlerinin arttırılması amaçlanmakta. 17

2 Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü nün Ortaya Çıkışı Aslında Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü nün ortaya çıkmasının nedeni nin 11 Eylül 2001 de yaşadığı terör saldırıları. Bilindiği gibi, bu saldırıların ardından Amerikan Hükümeti terörizme karşı mücadele alanında pek çok tedbir aldı. Bu tedbirlerin bir tanesi de C-TPAT (Customs-Trade Partnership Against Terrorism). Bu sistemin amacı; imalatçılar, ithalatçılar, taşımacılık şirketleri, gümrük müşavirliği şirketleri ve tedarik zincirinde yer alabilecek diğer şirketlerin akreditasyonu yöntemi ile uluslararası kargonun güvenliğinin sağlanmasıydı. Daha sonra, Avrupa Birliği de nin C- TPAT uygulamasının benzeri olan Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO (Authorized Economic Operator) uygulamasını getirdi. Bu uygulama ile güvenilir ve belirlenen kriterlere uygun olduğu ispatlamış ve güvenlik açığı bulunmayan şirketlere Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) statüsü verilmeye başlandı. Buradaki temel hedef; uluslararası ticarette güvenli bir ortamın sağlanması ve ilgili kriterleri karşılayan şirketlere basitleştirilmiş gümrük işlemleri avantajının sunulmasıydı. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü İle İlgili Uluslararası Düzenlemeler Dünya Gümrük Örgütü nün güvenli ticaretin desteklenmesi için oluşturulan geleceğin uluslararası gümrük modelinin temel yapı taşlarından biri olan Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünün özü, gümrük-özel sektör arasındaki işbirliği esasına dayanıyor. Yetkilendirilmiş Yükümlü ve benzeri programları benimseyerek yürürlüğe koyan başlıca ülkeler; (C-TPAT; Terörizme Karşı Gümrük-Ticaret İşbirliği) AB üye ülkeleri (AEO; Yetkilendirilmiş Yükümlü) APEC (Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği) Üyeleri (AEO) Yeni Zelanda (SES; Güvenli İhracat Tertibi) Singapur (STP; Güvenli Ticaret Ortaklığı) şeklinde sıralanabilir. Güvenli ticaretin desteklenmesi hususu tüm bu programlar için ortak nokta olsa da programların uygulanması aşamasında bazı farklılıklar göze çarpıyor. Örneğin ihracatçıları bu programa dahil etmezken AB nin AEO programı arz zinciri içerisindeki tüm yükümlülere açık. 18

3 Ayrıca, güvenliğin yanı sıra basitleştirilmiş usulleri de kapsayan AB nin AEO programı diğerlerinden daha kapsamlı çünkü bu program, gümrük vergileri dahil bütün gümrük mevzuatına uyumluluk ile ilişkilendirilmiş. Dünyadaki Yetkilendirilmiş Yükümlü Uygulamasına İlişkin Bazı Veriler Dünya da toplam 46 ülkede Yetkilendirilmiş Yükümlü Uygulaması bulunmakta. Bunlar: Avrupa Birliği ne üye ülkeler, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Cezayir, Çin ve Hong Kong, Dominik Cumhuriyeti, Guatemala, İsrail, İsviçre,, Kenya, Kolombiya, Kore, Kosta Rika, Malezya, Meksika, Norveç, Singapur, Ürdün, Yeni Zelanda ve Zambiya. AB ülkeleri için 2012 yılında gerçekleştirilen bir çalışmaya göre AB de yaklaşık adet Yetkilendirilmiş Yükümlü bulunuyor. Bunların yarıdan fazlası Almanya da faaliyet gösterirken geri kalanlar başta Hollanda ve Fransa olmak üzere diğer üye ülkelerde bulunuyor. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Ne Anlama Geliyor? Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü, gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi oto kontrolünü yapabilen güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve imtiyazlar tanıyan uluslararası bir statüdür. Kimler Yetkilendirilmiş Yükümlü Olabilir? Serbest bölgeler dahil Türkiye Gümrük Bölgesi'nde yerleşik ve en az 3 yıldır faaliyette bulunan, mevzuatta belirtilen koşulları sağlayan, gerçek veya tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarına yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanınıyor. Ayrıca Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, üç yıldan daha kısa süredir faaliyette bulunan firmalara da yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanınabilmesi için gereken ilave şartları, öncelikle sermaye büyüklükleri esas alınmak üzere, belirleyebilecek. Ayrıca Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO), gümrük sahasının tamamında yaptığı gümrük işlemleri çerçevesinde güvene layık görülen ekonomik operatör olarak tanımlanmakta. Bu kapsamda, mesleki faaliyetleri çerçevesinde Gümrük Mevzuatında belirtilen faaliyetlerle iştigal eden kişi olarak tanımlanan ekonomik operatörler, ithalat, ihracat, taşıyıcı, nakliyeci, gümrük müşaviri gibi çeşitli alanlarda faaliyet gösteren kişileri kapsıyor. AEO Rehber ilkelerine göre de ekonomik operatör tanımı gümrük mevzuatında belirtilen faaliyetlerin ifasını doğrudan ifa ile sınırlandırmıyor; bu çerçevede, ihracata 19

4 yönelik bir mal üreten imalatçı, ihracat işlemleri başka bir kişi tarafından yapılsa dahi, AEO statüsünü alma talebinde bulunabiliyor. Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası İçin Bazı Koşulların Sağlanması Gerekiyor Kurallara uyan ve güvenilir, kayıtları düzenli ve izlenebilen, mali yeterliliğe ve yeterli güvenlik standartlarına sahip olanlar Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsüne sahip olabilecek. Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Pek Çok Kolaylık Sağlıyor Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü ile gümrük işlemlerinin basitleştirilmesine ilişkin hükümlerden ve gümrük bölgesine giren eşyanın güvenliği ve emniyetinin sağlanması amacıyla yapılan gümrük kontrollerinin basitleştirilmesinden yararlanılıyor. - Basitleştirilmiş Usullere İlişkin Kolaylıklar: Yetkilendirilmiş Yükümlüler; İhracatta yerinde gümrükleme olanağı ile ihracat eşyasını ihracat gümrük idaresine sunmadan işlemlerini kendi tesislerinden yapabilme, İzinli gönderici olanağı ile transit eşyasını hareket gümrük idaresine sunmadan kendi tesislerinden sevk edebilme, Teminatlı işlemlerinde her bir işlem için ayrı teminat yerine götürü teminat uygulaması kapsamında tutarı önceden belirlenmiş süresiz ve düşümsüz teminat verebilme, Teminatlı işlemlerinde kısmi oranda teminat verebilme, Onay ve vize işlemlerine gerek kalmaksızın A.TR dolaşım belgesi düzenleyebilme, Eşyanın kıymetine bakılmaksızın Fatura Beyanı ve EUR.MED Fatura Beyanı düzenleyebilme, Eksik belgeyle beyanda bulunabilme gibi kolaylıklardan yararlanacak, Eşya türüne göre sınırlama olmaksızın tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanacak. - Emniyet ve Güvenliğe İlişkin Kolaylıklar Yetkilendirilmiş Yükümlüler, Azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verebilecek, İthalatta ve ihracatta gümrük işlemlerinin eşyanın tesliminden önce fiziki muayene ve belge kontrolünün olmadığı hat olan mavi hatta işlem görebilecek, Taşıt üstü işlemlerde de mavi hattan yararlanabilecek, Daha az belge kontrolü veya muayeneye tabi tutulacak, Belge kontrolü veya muayenenin yapılacak olması halinde, bu işlemleri öncelikle gerçekleştirecek. 20

5 Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasının Sağladığı Faydalar Bu statü uluslararası düzeyde tanındığı için statüye sahip firmalar, güvenilir olduklarını ve dürüst iş yaptıklarını tüm dünyaya ilan etmiş olacaklar, Yurtdışındaki şirketler tarafından da daha çok tercih edilecekler. Onlarla daha çok iş yapacaklar. Bu sayede, yurtdışındaki firmalar ile özel iş ilişkileri geliştirerek itibarlarını arttıracaklar. Gümrük işlemleri de daha çabuk ve sorunsuz gerçekleşeceği için teslimat tarihini alıcıya tam olarak bildirebilecekler. Bunun sonucunda da teslimat tarihinin belirsiz olması nedeniyle yaşanan Pazar kayıpları ile karşı karşıya kalmayacaklar. Boşaltma, yükleme, eşya ve aracın beklemesi gibi masrafların ortadan kalkması sonucu bu sertifikaya sahip firmaların maliyetleri azalacak, Gümrükleme işlemlerinin maliyeti düşeceği için yetkilendirilmiş yükümlü statüsüne sahip firmaların ihracattaki rekabet gücü desteklenmiş olacak, elde edilen rekabet avantajı ile firmalar, daha çok kazanacaklar. Bu sayede, kar eden ihracatçı, daha çok yatırım yapabilecek, Ar-Ge ye de tasarıma da kaynak ayırabilecek. Gümrük idaresiyle daha iyi ilişkiler kurulacak ve firmalar ile gümrük idaresi arasında işbirliği artacak, Bu uygulama ile güvenilir firmaların malları gümrük idaresine gelmeyeceği için gümrüklerde sadece güvenilir olup olmadığı henüz tam bilinmeyen diğer firmaların malları incelenecek. Bunun sonucunda da Gümrük idaresinin iş yükü hafifleyecek. Gümrük idaresi riskli sevkiyatlara daha çok odaklanabilecek ve kaçakçılık faaliyetleriyle daha etkin bir şekilde mücadele edilebilecek. Gümrüklerdeki eşya hareketleri ve araç sevkiyatları hızlanacak ve Gümrüklerdeki yığılma önlenecek. 21

6 Sonuç Ülkelerin sürdürülebilir büyümesi ve kalkınmaları için teknoloji yoğun ürünlerin üretilerek ihraç edilmesi ne kadar önemliyse, ticaretin kolaylaştırılması ve ticari işlemlerin hızlandırılması da o kadar önemli. Ticari işlemler sırasında istenen belgelerin sayısının fazla olması, maliyetleri yükseltiyor. Oysa ticaret ne kadar kolay ve hızlı gerçekleşirse, o ülkenin büyümesi, kalkınması, ihracatı, zenginliği, refahı ve bu doğrultuda rekabet gücü de o ölçüde artmakta. Yani, dış ticaretteki başarı, gümrük işlemlerinin verimliliği ile yakından ilgili. Gümrük işlemlerinin verimliliğinin arttırılması için de Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü uygulamasını getirdi. Yetkilendirilmiş Yükümlü Uygulaması toplam 46 ülkede geçerli. Türkiye 47 nci. Bu uygulamanın var olduğu ülkeler ile karşılıklı anlaşmalar yapılarak, her iki tarafın firmalarının yetkilendirilmiş yükümlü statülerinin anlaşma yapılan diğer ülkede de kullanılabilmesi sağlanacak. Bu sayede, bir ülkedeki Yetkilendirilmiş Yükümlüler, karşılıklı tanıma anlaşması yapılan ülkelerde Yetkilendirilmiş Yükümlü olarak kabul edilecek ve o ülkede yetkilendirilmiş yükümlüler için sağlanan ayrıcalıklardan, karşılıklılık esasına dayanılarak, faydalanabilecek. Karşılıklı tanıma anlaşması olmazsa, uluslararası tam bir güvenliğin ve dolayısı ile basitleştirilmiş usullerin uygulanması mümkün olamayacak. Bu da akla Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünün tanınması aşamasında, firmaların sağlaması gereken mali, idari ve standartlara yönelik kriterlerin, ülkeden ülkeye farklılık göstermemesi, gerektiğini getiriyor. Ayrıca başvuru aşamasında kriterlerin denetiminin de standartlar dahilinde yapılması gerekiyor. 22

7 Tablo 1: Aralarında Karşılıklı Tanıma Anlaşması Bulunan Başlıca Ülkeler Güney Kore Avrupa Birliği Güney Kore Ürdün Yeni Zelanda Avrupa Birliği Avrupa Birliği Singapur Yeni Zelanda Singapur Güney Kore Singapur Yeni Zelanda İsviçre Norveç Kaynak: 111 Soruda Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü -Malezya, -Güney Kore, -Çin, Güney Kore-Çin, Singapur- Çin, Singapur-Yeni Zelanda, Singapur-, AB-Andora, AB-San Marino, AB-Çin, İsviçre-Norveç aralarında da Karşılıklı tanıma antlaşması için görüşmeler devam ediyor. Ülkemizde de Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Uygulaması büyük yankı buldu. Elbette Yetkilendirilmiş Yükümlü Uygulamasının ülkemiz için oldukça olumlu sonuçları olacak. Ancak uygulamanın sonuçlarının görülebilmesi için biraz zaman geçmesi gerekiyor. 23