EN YÜKSEK MEVDUAT FAİZİ UYGULAMASI VE SÜREGELEN YANLI LIKLAR.

Transkript

1 YARGITAY KARARLARI I IĞINDA EN YÜKSEK MEVDUAT FAİZİ UYGULAMASI VE SÜREGELEN YANLI LIKLAR. Av. Celal Ülgen GİRİ 1475 sayılı İş Yasasının 14. Maddesinin 11. bendi Kıdem Tazminatı Alacaklarına Bankaların mevduata uyguladıkları en yüksek faizin ödenmesine hükmedileceğini düzenlemektedir. Madde metni şöyledir: 13 üncü maddede sözü geçen tazminat ile bu maddede yer alan kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26 ncı maddenin birinci fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de gözönünde tutulur. Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. İşçinin mevzuattan doğan diğer hakları saklıdır. Görüldüğü gibi Kıdem Tazminatının ödenmemesi nedeniyle acılacak davanın sonucunda yargıç gecikme süresi için mevduata uygulanan en yüksek faizin uygulanacağı açıkça belirtilmektedir. Buradan en yüksek mevduat faizinin gecikme süresi için uygulanacağı daha sonrasında ise yasal faize dönüleceği sonucu çıkmaktadır. Ancak gerek öğretide ve gerekse uygulamada mevduata en yüksek faiz uygulaması çeşitli sorunlara yol açmış ve birlik sağlanamamış yoruma açık bu konuda birbirini doğrulamayan uygulamalar olmuştur. Bu aşamadan sonra devreye Yargıtay 9. Dairesi ve 12. Dairesi girmiş, bu tartışmalara zaman zaman da HUKUK GENEL KURULU katılmıştır. YARGITAYIN İLK UYGULAMASI Yargıtay 9. Hukuk Dairesi başlangıçta en yüksez mevduat faizi olarak Merkez Bankasının verilerini almış daha sonra ise uzunca bir dönem Kamu Bankalarının uyguladıkları en yüksek mevduat faizini geçerli kılmıştır. Ancak Bu uygulamalarda veri olarak Merkez Bankasına ulaşan verilerin bankaların fiilen uyguladıkları en yüksek faiz oranları olmayıp uygulayabilecekleri alt ve üst limitler olduğu dikkate alınarak buradaki en yüksek oranların dikkate alınmasının hak ve nesafet kurallarını yansıtmayacağı sonucuna uluşılmıştır. Son dönemde bu görüşünden de vazgeçerek kamu bankalarının değil özel bankaların fiilen uyguladıkları mevduat faizlerinin en yüksek oranlarına dönüş olmuştur. FİİLEN UYGULANAN EN YÜKSEK FAİZ ORANLARI Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 9. ve 12. Hukuk Daireleri verdikleri kararlarda artık sanal oranların değil gerçekten fiilen uygulanan oranların esas alınması gerektiğini belirtmektedir. Bunun için de öncelikle kıdem tazminatı ile ilgili en yüksek faizin tarafların bildireceği özel bankalardan sorulacak ve gelen bu yazı cevapları üzerine dosya bilirkişiye tevdi edilerek en yüksek mevduat fazi saptanarak 1 yıllık dönemler halinde kıdem tazminatı alacağına uygulanacaktır. Kartal 3. İcra

2 Mahkemesinin gün ve 2005/91 E ve 2005/327 K sayılı Merkez Bankasının bildirimi baz alınarak en yüksek mevduat faizlerine göre yapılan hesaplamayı kabul eden kararını Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin gün ve E. 2005/16553 ve 2005/20781 K sayılı kararı ile bozmuş ve mahkemenin kararda direnmesi üzerine ise Yargıtay Hukuk genel Kurulu, 12 Hukuk Dairesinin bozma kararını gerekçelendirerek gün ve 2006/ E ve 2006/534 K sayılı karar ile direnme kararının bozulmasına karar vermiştir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ile 9 ve 12. Daire Karar özetleri aşağıda verilmiştir. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2006/ E ve 2006/534 K T Ülkenin ekonomik gerekleri ve faize ilişkin tüm yasal düzenlemeler gözönüne alındığında; hükmedilen alacağa uygulanacak fazin belirlenmesinede kural olarak hakkın doğum tarihinden itibaren birer yıllık deverler halinde bankalarca mevduata fiilen uygulanan yasal en yüksek mevduat faiz oranlarının sorulması yöntemi kabul edilmektedir. Bu kurala göre Mahkeme, tarafların bildirdikleri bankalardan, hakkın doğum tarihinden itibaren birer yıllık devreler halinde bankalarınca mevduata fiilen uygulanacak en yüksek faiz oranını sormalı ve oluşacak sonuca göre bir kararvermelidir. Bu kural karşısında Özel Dairenin Bir yıllık vadeli mevduata kamu bankalarınca fiilen uygulanan en yüksek mevdua faiz oranının adı geçen bankalardan tespiti ne ilişkin bozma gerekçesi yerinde görülmemiştir. Nitekim Özel Dairede dosyaya yansıyan emsal kararlarında açıkça belirtildiği üzere görüş değişikliğine giderek önceki uygulamasından dönmüş; yukarıda da açıklanan tarafların bildirdikleri bankalardan hakkın doğum tarihinden itibaren birer yıllık devreler halinde mevduata bankalarınca fiilen uygulanan en yüksek faiz oranının sorulması yöntemini benimsemiştir. Hukuk Genel Kurulunca da bu yöntem oybirliği ile usul ve yasaya uygun bulunmuştur. Açıklanan nedenlerle direnme kararının bu değişik gerekçeyle bozulması gerekmiştir. YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ E. 2004/11393 K. 2004/26806 T Mahkemece anılan bilirkişi raporunda davacının kıdem tazminatı gecikme faizi, fesih tarihi ile ödeme tarihi arasındaki süre için aynı oran üzerinden hesaplanmıştır. Ancak gecikme süresi bir yıldan fazla olduğundan Dairemizin uygulaması gereğince her bir yıllık dönem için en yüksek mevduat faiz oranının tespit edildikten sonra birer yıllık dönemler halinde faiz alacağının hesaplanması gerekir. Yapılacak hesaplama sonucunda davalı yararına oluşan usuli kazanılmış hak dikkate alınarak faiz alacağı hüküm altına alınmalıdır. Bilirkişi hesaplamasında nazara aldığı mevduat faizinin bankalarca uygulanan en yüksek faiz olup olmadığı da belirlenmemiştir. Bu hususta uygulamacı bankalardan sorulmalı alınan cevaba ve yukarıdaki esaslara göre kıdem tazminatı gecikme faizi hesaplanması için bilirkişiden ek rapor alınarak sonuca gidilmelidir. YARGITAY 12. HUKUK DAİRESİ E: 2006/2522 K: 2006/5088 T: Takip dayanağı ilamda kıdem tazminatına fesih gününden itibaren mevduata uygulanan en yüksek faiz üzerinden tahsiline karar verildiği görülmüştür. İcra

3 Mahkemesine, Merkez Bankasından gelen ve fiilen uygulanan değil, uygulanması muhtemel olan en yüksek mevduat faiz oranları bildirilmiştir. Yargılama aşamasında bilirkişiden alınan faiz hesabına yönelik raporun incelenmesinde, Mahkemece, Dairemiz enflasyon geçiş dönemindeki ülke gerçekleri nazara alınarak uygulanan "kamu bankalarından sorulması" gerekeceği görüşüne değer verilerek kamu bankalarınca fiilen uygulanan en yüksek mevduat faiz oranı esas alınarak hüküm kurulmuştur. Ancak, Dairemizce bu görüş terk edilerek, Yargıtay sair Daireleriyle içtihat birliği sağlanması ve ülkenin ekonomik gerçeklerine uygun düşeceği görüşleriyle oluşturulan son içtihatlarına göre, Mahkemece yapılması gereken iş, "hakkın doğum gününden itibaren birer senelik devreler halinde mevduata fiilen uygulanan en yüksek faiz oranının" (tarafların bildirdikleri) bankalardan sorulmak üzere oluşacak sonuca göre bir karar vermek gerekirken önceki içtihatlar doğrultusunda ve yazılı biçimde sonuca gidilmesi doğru değildir. YARGITAY 12. HUKUK DAİRESİ E: 2008/5489 K: 2008/8277 T: 21/04/ Mahkemece yukarıda ilkelere göre mevduata fiilen uygulanan en yüksek faiz oranının tarafların bildirecekleri bankalardan sorulmak suretiyle tesbitinden sonra, hakkın doğum tarihinden itibaren (11/11/2005) birer yıllık devreler halinde hesaplanması için bilirkişiden ek rapor alınmalı ve düzenlenecek raporda takip talebinde izlenen ve bağlayıcı olan avans faiz oranının aşılamayacağı genel ilkesi gözetilmeli ve sonucuna göre bir karar verilmelidir. Eksik inceleme ile yazılı şekilde sonuca gidilmesi isabetsizdir UYGULAMADAKİ YANLI LIKLAR Yukarıda belirtilen Yargıtay kararlarına karşın hala 2 uygulamada yanlış uygulamalar sürüp gitmektedir. Özellikle yanlışlıklar faiz konusunda bilgisayar programı kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Bilindiği gibi Programa hangi verileri yüklerseniz ve hangi hesap biçimini saptarsanız ona göre sonuçlar alınmaktadır. Örneğin bazı programlar ve dolayısı ile bu programı kullanan Bilirkişiler hesaplamalarında Merkez Bankasındaki Özel Bankalara ait veriler kullanılarak hesaplama yapılmaktadır. Oysa Merkez Bankasındaki veriler bir bankanın uygulayacağı en yüksek faiz ile en yüksek faiz oranını göstermekte olup fiilen kullandıkları faizi göstermemektedir. Fiilen uyguladıkları faiz ancak bu bankalara yazılacak müzekkere sonucu alınacak yanıtlara göre belli olacaktır. Bu bankaların seçimi ise taraflarca belirlenecektir. Davacı ve davalının ya da ilamların icrası aşamasındaki itirazlarda ise borçlu ile alacaklının göstereceği bankaların uyguladıkları faizler incelenecek ve en yüksek olanı 1 (bir) yıllık dönemler halinde uygulanacaktır. 1 Bknz İSTANBUL BAROSU DERGİSİ Cilt 83 Sayı 2009/4 S Bknz KABALAK, Yörük-İSTANBUL BAROSU DERGİSİ- Dergisi 1996 /7-8-9 Sayfa 548 Kıdem tazminatı faizinin hesaplanması meselesi, mahkeme ilamlarının icraya verilmesi aşamasında sorun oluşturmaktadır. Bazen yanılarak, bazen de kasıtlı olarak değişik ve farklı faiz hesaplamalarının icra emrine yazıldığı sık rastlanan bir durumdur. Doğaldır ki, böyle bir halde sorun icra Tetkik Mercüne intikal ettirilmekte, böylece ilamın infaz safhasında ikinci ve fazladan uyuşmazlıklar doğmaktadır.

4 ÖRNEKLER TL tutarında bir kıdam tazminatı alacağımız bulunsun ve bu alacak tarihinden itibaren işlemeye başlasın ve icraya veriliş tarihi ise olsun. Bu durumda Yargıtayın kararları doğrultusunda Mahkemece yazılan müzekkereye fiilen en yüksek faizi veren bankalardan biri birinci dönem Zebank (%22), ikinci dönem GBanka (17), üçüncü dönem Yine Zbank(%21) olsun ve bugüne değin Zbank fiilen en yüksek faizi uygulayadursun. Böylece faiz durumu aşağıdaki tablodaki gibi hesaplanmalıdır. Ancak ddikkat edilmesi gereken bir hususta hesaplamanın takip tarihi olan a kadar yapılacak olması, ondan sonraki dönemin ise alacağa yasal faizin işletilecek olmasıdır. Yani a kadar dosyaya ibraz edilen özel bankaların mevduata uyguladıkları en yüksek faiz dönemsel olarak uygulanacak ancak takip tarihinden sonra ise %9 yasal faizi işletilecektir. ÖZEL BANKALARDAN ALINAN VERİLERLE HAZIRLANMI FAİZ TABLOSU Başlangıç Bitiş % Faiz Gün , , , , KIDEM TAZMİNATI FAİZİ Oysa Bilgisayar Programını ya da hazır icra programlarını kullanan bir alacaklı ya da Bilirkişi Merkez Bankasının verilerini baz alarak en yüksek mevduat faizi uyguladığında şöye bir fark doğmaktadır. KAR ILA TIRMALI FAİZ TABLOSU Başlangıç Bitiş FİİLEN UYGULANAN ORANLAR % MB KAYITLARINA GÖRE ORANLAR % FARK % , TOPLAM ,5 20,5 Bu oransal tabloyu parasal olarak da değerlendirdiğimiz zaman aradaki fark kolayca ortaya çıkmaktadır.

5 KAR ILA TIRMALI PARASAL TABLO Başlangıç Bitiş FİİLEN UYGULANAN ORANLAR TL MB KAYITLARINA GÖRE ORANLAR TL FARK (TL) , ,00 200, , , , , , ,00 400,00 TOPLAM 9.500, Yukarıdaki yanlış uygulama gördüğümüz kadarı ile İstanbul İcra Hukuk Mahkemelerinin bir çoğunda uygulanmaktadır. Bir çok takip itiraza uğramadığı için görmezden gelinmekte bir çok takip de de bilirkişi raporları mahkemece yeterince denetlenmediği için icra dairesi uygulaması doğru kabul edilmektedir. Bu açıdan uygulamaya örnek olması ve yanlışlığın düzeltilmesi için bu makaleyi yazma gereğini duyumsadığımı belirtmeliyiz. ÖZEL BANKALARDAN GELEN FAİZ VERİLERİ Aşağıda üç özel bankadan alınan ve fiilen uygulanan faiz oranları görülmektedir. Bu bankalara göre de faiz tablosu oluşturulabilir. Garanti Bankası Akbank Halk Bank 04/08/ % 12/23/ % 03/11/ % 04/30/ % 01/05/ % 03/24/ % 06/05/ % 03/30/ % 04/22/ % 07/17/ % 07/18/ % 04/25/ ,50% 08/07/ % 11/07/ % 06/05/ % 08/13/ % 12/19/ % 07/18/ % 09/09/ % 01/28/ % 07/24/ % 09/18/ % 06/26/ % 08/07/ % 09/19/ % 05/06/ % 09/16/ % 10/09/ % 06/10/ % 09/19/ % 10/16/ % 07/02/ % 10/08/ % % 07/07/ % 10/16/ % 12/22/ % 09/02/ % 01/07/ % 01/07/ % 09/16/ % 02/06/ % 01/15/ % 10/20/ % 03/18/ % 03/15/ % 11/03/ % 11/17/ % 04/06/ % 11/26/ % 12/21/ % 09/14/ % 12/06/ % 01/03/ % 12/21/ % 12/13/ % 01/12/ % 01/18/ % 12/14/ % 02/21/ % 02/15/ % 01/04/ % 03/09/ % 03/22/ % 01/13/ % 11/24/ ,50% 04/19/ % 01/14/ % 01/25/ ,50% 09/27/ % 01/21/ % 03/09/ % 10/12/ % 02/24/ % 04/13/ ,50% 01/24/ % 03/20/ % 06/14/ % 06/09/ % 03/27/ % 06/27/ % 06/26/ % 05/29/ % 07/12/ % 10/30/ % 07/05/ % 01/15/ ,50%

6 02/02/ % 07/17/ % 01/15/ ,50% 02/06/ % 07/31/ % 05/17/ % 04/10/ % 08/17/ % 09/19/ ,50% 04/12/ % 09/07/ % 10/17/ % 07/03/ % 09/15/ % 11/16/ ,50% 09/25/ ,75% 09/22/ % 02/01/ % 01/02/ % 10/04/ % 04/30/ ,50% 01/15/ ,75% 11/22/ % 02/28/ ,50% 12/01/ % 06/02/ ,50% 12/07/ % 12/12/ % 12/26/ % 01/02/ % 01/05/ % 01/08/ % 01/10/ % 01/23/ % 01/29/ % 02/08/ % 02/21/ % 02/26/ % 03/02/ % 03/09/ % 03/12/ % 03/29/ % 04/02/ % 04/25/ % 05/16/ % 05/17/ % 05/18/ % 06/06/ % 08/23/ % 08/24/ % 01/08/ % 03/21/ % 04/02/ % 04/09/ % 04/24/ % 05/16/ % 05/23/ % 06/20/ % 11/11/ % 11/19/ % 06/06/ % 06/10/ % 07/18/ % 07/24/ % 08/08/ % 08/13/ % 09/01/ % 09/15/ % 09/19/ % 10/08/ % 10/16/ % 12/11/ % 01/06/ % 01/12/ % 02/06/ % 02/27/ % 03/09/ % 03/19/ % 09/10/ % 09/14/ % 12/22/ % 01/12/ % 02/10/ % 04/12/ % 10/12/ % 01/04/ % 06/09/ % 06/27/ %

7 06/28/ ,50% 08/11/ % 09/15/ ,50% 02/20/ ,25% 09/17/ % 10/18/ ,50% 11/16/ ,25% 02/01/ % FAİZ HESABINDA AY YIL VE GÜN Bir çok Mahkeme kararına dayanak oluşturan raporlarda bir sorun da yıllık faizin hesaplanması sırasında yılın 360 değil 365 gün olarak alınmasından çıkmaktadır. Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin günlü bir kararında Hesaplama yöntemine göre, yılın (360) gün, ayın ise (30) gün üzerinden nazara alınıp, bakiyeye gün kalırsa bunun ilavesi suretiyle faiz tutarının belirlenmesi gerekirken, yılın (365) gün olarak kabulü ile bu suretle hesaplama yapılması doğru bulunmamış ve yer mahkeme kararı bozulmuştur. SONUÇ OLARAK 1) Kıdem tazminatı faizinin başlangıç tarihi hizmet akdinin feshedildiği tarih olup ilamın icraya verildiği güne değin işletilmelidir. İlamın icraya verildiği tarihten sonra ise yasal faiz işletilecektir. 2) Hesaplama yapılırken, fesih tarihinde özel bankaların mevduata fiilen uyguladıkları en yüksek faiz oranı tarafların bildirecekleri bankalardan sorulmalı ve saptanan bu oran birer yıllık dönemler itibariyle ana paraya eklenmelidir. Bir yıllık zaman dilimi içinde değişen faiz oranları hesaplamayı etkilememeli ve faize faiz yürütülmemelidir. 3) Hazır programlara ve İcramatik gibi programlara dayanarak yapılan faiz hesaplamaları yüklenen verilere göre değişiklik göstereceğinden kolay yola sapılmamalı ve her olaya ilişkin faiz hesaplaması, dosyadaki verilere göre ayrı ayrı yapılmalıdır. 3 YARGITAY 12. HUKUK DAİRESİ E. 1993/15901 K. 1993/20222 T Hesaplama yöntemine göre, yılın (360) gün, ayın ise (30) gün üzerinden nazara alınıp, bakiyeye gün kalırsa bunun ilavesi suretiyle faiz tutarının belirlenmesi gerekirken, yılın (365) gün kabulü ile bu suretle hesaplama yapılması doğru kılınmamıştır. Bu durumda anılan ilkeler doğrultusunda, bilirkişiye hesaplama yaptırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.