SOSYAL GÜVENLIK KURUMU ALACAKLARININ MAHSUP SURETIYLE TAHSILI

Transkript

1 SOSYAL GÜVENLIK KURUMU ALACAKLARININ MAHSUP SURETIYLE TAHSILI Mikail KILINÇ * 1.GİRİŞ 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 88 inci maddesinin 1 inci fıkrasında: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalıları çalıştıran işveren, bir ay içinde çalıştırdığı sigortalıların primlerine esas tutulacak kazançlar toplamı üzerinden bu Kanun gereğince hesaplanacak sigortalı hissesi prim tutarlarını ücretlerinden keserek ve kendisine ait prim tutarlarını da bu tutara ekleyerek en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma öder. Hükmü bulunmaktadır. Ayrıca adı geçen maddenin 9 uncu fıkrasında: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen sigortalıları çalıştıran işverenler, çalıştırdığı sigortalıların primlerine esas tutulacak kazançlar toplamı üzerinden bu Kanun gereğince hesaplanacak prim tutarlarını ücretlerinden keserek ve kendisine ait prim tutarlarını da bu tutara ekleyerek, en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma öderler. Denilmektedir. Dolayısıyla işverenler, yanlarında çalıştırdıkları sigortalıların sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası primlerinin sigortalı hissesini işçilerin ücretlerinde kesmekte, üzerine işveren payını da ekleyerek Sosyal Güvenlik Kurumuna, kurumca belirlenen son güne kadar ödemektedir. Süresinde ödenmeyen prim borçlarından dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51, 102 ve 106 sayılı maddeleri dışındaki maddelerinin uygulayarak alacaklarını takip ve tahsil etmektedir sayılı Kanunun 47 nci maddesinde mahsup işlemlerinin esasları belirlenmektedir.sosyal Güvenlik Kurumu alacaklarının Mahsup suretiyle tahsili makalemizin konusunu oluşturmaktadır SAYILI AMME ALACAKLARININ TAHSIL USULÜ HAKKINDA KANUN UYARINCA MAHSUP 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 47 nci maddesinde mahsup; Amme alacağına karşılık rızaen yapılan özeme- * SGK Müfettişi 231

2 ler sırasıyla; ödeme süresi başlamış henüz vadesi geçmemiş, içinde bulunulan takvim yılı sonunda zaman aşımına uğrayacak,aynı tarihten zaman aşımına uğrayacak alacaklarda herbirine orantılı olarak, vadesi önce gelen ve teminatsız veya az teminatlı olana mahsup edilir. Ödemenin, alacak aslı ile fer ilerinin, tamamını karşılamaması halinde mahsup alacağın asıl ve fer ilerine orantılı olarak yapılır. Amme alacağına karşılık cebren tahsil olunan paralar, önce parayı tahsil eden dairenin, artarsa aynı amme idaresinin takibe iştirak etmiş olan diğer alacaklı tahsil dairelerinin takip konusu alacak aslı ve fer ilerine orantılı olarak mahsup edilir. Olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumunun alacaklarını, 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51, 102 ve 106ncımaddeleri dışında kalan kanun maddelerini uygulayarak takip ve tahsil ettiği düşünüldüğünde, mahsup suretiyle alacak tahsilatı Sosyal Güvenlik Kurumu için bir tahsil yöntemi olmaktadır. 3. MAHSUP UYGULAMASINDA ALACAKLARIN SIRALAMASI Bir işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlarında esas teşkil eden husus, işverenin birden fazla dosyada borcunun bulunup-bulunmaması, ödeme yapılırken borç türünün seçilip-seçilmemesidir. Bu çerçevede; Borçlunun aynı ünitede işlem gören birden fazla dosyasının bulunması halinde borçlu istediği herhangi bir dosyaya ödeme yapabilecektir. Dolayısıyla dosyalardaki borç türleri önem arz etmemektedir. Borçlu, seçilen bir dosyada borç türünü seçerek herhangi bir ödeme yapması durumunda, öncelikli olarak seçilen borç türünün aslına ve fer ilerine (gecikme cezası ve zammına); borçlunun borç türünü seçmemesi durumunda ise ödeme sırasıyla; sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası primleri, işsizlik sigortası primleri, idarî para cezaları, gecikme zamları, katılım payı borcunun aslı ve fer ilerine mahsup edilecektir. Sıralamada borç türlerine ilişkin gecikme cezası ve zamları da ilgili oldukları borç türleri gibi düşünülecektir. Aynı borçlunun birden çok işyeri dosyasındaki öncelikli olan borçları aynı borç türlerinden oluşmuşsa, bu kez en eski borca ilişkin işyeri dosyasından başlamak suretiyle mahsup yapılacaktır. 232

3 4. FARKLI ÖDEME TÜRLERINDE MAHSUP UYGULAMALARI 4.1. Rızaen Yapılan Ödemelerde Mahsup Rızaen ödeme, borçlununödeme emri gönderilmeden önce borcuna karşılık yaptığı ödemelerdir.rızaen yapılan ödemeler, ödeme süresi başlamış, vadesi geçmemiş, dolayısıyla henüz gecikme zammıdoğmamış olan borçlara mahsup edilmektedir.artan para olursa ya da ödeme zamanı gelen ve vadesi geçmeyen alacak yoksa, bu para, en eskiborçtan başlanarak borç aslı ve gecikme zammına orantılı olarak dağıtılmaktadır. Ödemenin borçlara dağıtımı; Mahsup edilecek borç aslı veya ferileri tutarı X Mahsubu yapılacak tutar Toplam borç tutarı formülüne uyarınca yapılmaktadır Cebren Tahsilatlarda Mahsup 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 54 üncü maddesinde; Ödeme müddeti içinde ödenmeyen amme alacağı tahsil dairesince cebren tahsil olunur. Cebren tahsil aşağıdaki şekillerden herhangi birinin tatbiki suretiyle yapılır: 1. Amme borçlusu tahsil dairesine teminat göstermişse, teminatın paraya çevrilmesi yahut kefilin takibi, 2. Amme borçlusunun borcuna yetecek miktardaki mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi, 3. Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlunun iflasının istenmesi. Denilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumunca ödeme emri gönderilerek icra dosyası açıldıktan sonra, ister borçlu tarafından bir parayatırılsın, isterse haciz veya satış sonucu bir para tahsil edilmiş olsun, bu tahsilatın mahsubucebri tahsilattaki mahsup esaslarına göre yapılmaktadır.cebri tahsilatta tahsil olunan paradan ilk önce tahsil tarihine kadar yapılmış olan tüm icragiderleri (posta, ilan ve satış masrafları, zor kullanma, nakil, ekspertiz, muhafaza, yedieminücreti, bilirkişi ücretleri vb) mahsup edilmekte, borçlunun takip kartından açılan birden çok icra takip dosyası varsa, borçluistediği icra dosyasına para yatırabilecek, paranın mahsubu seçilen dosyadaki asıl ve feriborçlara orantılı olarak yapılmaktadır. Seçilen icra dosyasındaki borç tümüyle bitirilmedendiğerine dosyadaki borçlara geçilmemektedir. Burada 233

4 zamanaşımına uğrayacak icra dosyasına önceliktanınmasında zorunluluk bulunduğu göz önünde tutulacaktır.borçlu tarafından icra dosyası seçilmeden para yatırılırsa veya haciz yoluylabir para tahsil olunursa, bu kez, ilk açılan takip dosyasından başlanılarak bu icradosyalarındaki asıl ve fer i borçlara orantılı olarak mahsup yapılacak ve bu dosyadaki borçtümüyle bitirilmeden ikinci takip dosyasına geçilmeyecektir. Mahsup İşlemi; Mahsup edilecek borç aslı veya ferileri tutarı X Mahsubu yapılacak tutarı Toplam Borç Miktarı formülüne göre yapılacaktır Tecil İşlemlerinde Mahsup 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesinde; Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunun çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla, alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca; (Değişik ibare: 04/06/ S.K./6.mad) amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir. Denilmektedir sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre yapılan taksitlendirmelerde, peşinat olarakyatırılan ilk taksitin tamamen ödendiği (ödendiği gün dahil) tarihe kadar asıl borca gecikmezammı tahakkuk ettirilecektir. İkinci taksit ödemesinden başlanılarak, her taksit tutarı için(taksitler ödenirken) ödeme tarihine kadar hesaplanacak tecil faizinin de tahsil edilmesigerekmektedir.tecil faizi, (a.n.t./36000) formülü ile hesaplanacaktır.bildiğimiz gibi günlük faiz hesabı olan bu formülde kullanılan; a: Aylık taksit tutarını, (tecil faizsiz ve masrafsız) n: Tecilin başlangıcından o ayki taksitin ödendiği güne kadar geçen gün sayısını, (ilk taksitin yatırıldığı gün dahil edilmez ve tecil faizi alınan taksitin ödendiği gün dahil edilir.) t: Yıllık tecil faiz oranını ifade eder. İcra dosyalarındaki takip masrafları, peşinatın mahsubu sırasında öncelikle alınacak oluppeşinatın yetmemesi durumunda ilk taksit tutarının tamamlanması istenilecektir. Ayrıca, gerek ikinci taksitin gerekse bundan sonraki taksitlerin mahsubu sırasında takip masraflarına ayrıca mahsup yapılmayacaktır.taksit tutarlarının tahsilini müteakip ödenen tecil faizleri 234

5 doğrudan tecil faizine mahsupedilerek ilgili hesaba alınacak, kalan para da borç aslı ve gecikme zammına orantılı olarakmahsup edilecektir.tecil ve taksitlendirme işlemi şartlarına uyularak tüm taksitlerin ödenerek bitirilmesinimüteakip icra dosyaları infaz edilecektir Tecil İşlemlerinin Bozulması SonrasıMahsup İşlemleri 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesinde; Tecil şartlarına riayet edilmemesi, değerini kaybeden teminatın veya mahcuz malların tamamlanmaması veya yerlerine başkalarının gösterilmemesi hallerinde amme alacağı muaccel olur. (Ek fıkra: 25/05/ /13 md.) Tecil edilen amme alacağının gecikme zammı tatbik edilmeyen alacaklardan olması halinde, ödenen tecil faizleri iade veya mahsup edilmez. denilmektedir. Tecil ve taksitlendirme işleminin şartlarına uygun olarak ödenip ödenmediği kontrol edilerek taksitlendirme işleminin şartlarına uyulmaması halinde zaman geçirilmeden taksitlendirmenin bozulması gerekmektedir.buna göre öncelikle, taksitlendirme işleminin bozulduğu tarihe kadar ödenen tüm taksitlerinmahsubuna ilişkin işlemler (tecil faizinin mahsubuna ilişkin işlemler dahil), muhasebeyönünden ters işlem yapılarak iptal edilmekte,ilk taksit (peşinat) olarak ödenen taksit tutarının mahsup işleminde bir değişiklikyapılmamaktadır. Dolayısıyla, borç tutarına gecikme zammı hesaplanarak mahsup yapılmışolduğundan ve icra takip masraflarının tamamı kapatıldığından yapılan mahsup işlemi iptaledilmeyecektir. Taksit bozulduğunda, gecikme zammının durduğu tarih olan ilk taksitin ödendiği tarihtensonraki ilk günden başlayarak gecikme zammı işleyecektir. Ancak, ödenen aylık taksitler(tecil faizsiz) ödeme tarihleri itibarıyla borç aslı ve gecikme zammına orantılı olarak mahsupedilecektir.tecil ve taksitlendirmenin bozulduğu tarihe kadar tahsil olunan tecil faizleri, taksite bağlanan borç içindeki gecikme zammına isabet eden bölümü aşağıdaki şekilde hesaplanarak iratkaydedildikten sonra, kalan tutarın tamamı da gecikme zammına mahsup edilecek, böylece,tecilin bozulmasından sonraki mahsup işlemleri tümüyle bitirilmiş olacak ve borçlunun son borç durumu belirlenecektir. İrat kaydedilecek tutar: Tecil olunan gecikme zammı tutarı x Tahsil olunan tecil faizi toplamıtecil olunan toplam borç Gecikme zammına mahsup edilecek tutar, tahsil edilen tecil faizininirat kaydedilen tecil faizi tutarından çıkarılması suretiyle bulunacaktır. 235

6 Tecil ve taksitlendirme işleminin bozulduğu tarihten sonra yapılacak tahsilatlar, cebri tahsilatta mahsup başlığı altında açıklanan yöntemlere göre mahsup edilerek, cari işlemler doğrultusunda takibe devam edilecektir. 5. SONUÇ Sosyal Güvenlik Kurumunun alacaklarını tahsil yöntemlerinden birisini de 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 47 nci maddesi uyarınca Mahsup Suretiyle Tahsilat oluşturmaktadır. Gerek rızaen, cebren ve tecil edilmiş borçların, gerekse tecili bozulan borçların mahsup suretiyle ödenmesi mümkün kılınmıştır. Mahsup uygulamasında bir işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlarında esas teşkil eden, işverenin birden fazla dosyada borcunun bulunup-bulunmaması, ödeme yapılırken borç türünün seçilip-seçilmemesidir. KAYNAKÇA T.C Yasalar ( ) 6183 Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında KanunAnkara : Resmi Gazete (8469sayılı) T.C Yasalar ( ) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası KanunuAnkara : Resmi Gazete (26200sayılı) 236