AKKUYU. Nükleer Güç. Santrali Teknik. Değerlendirme. Raporu

Transkript

1 #nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınh ayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaş asınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleerein atyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükle 2014 ereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat# nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınha AKKUYU yat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşas Nükleer Güç ınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinaty aşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleerei Santrali Teknik natyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükl Değerlendirme eereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat# nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınha Raporu yat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşas ınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinaty aşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleerei natyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükl eereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat# T M M O B Ç E V R E M Ü H E N D İ S L E R İ O D A S I İ S T A N B U L Ş U B E S İ nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınha yat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşas ınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleereinaty aşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükleerei natyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#nükl eereinatyaşasınhayat#nükleereinatyaşasınhayat#

2 R i s k i v a r m ı, t a b i i v a r. P a t l a y a b i l i r. Ş i m d i p a t l a y a b i l i r d i y e g e ç e n l e r d e s ö y l e d i m, t a b i i b u m a l u m ş a h ı s v e ş a h ı s l a r t a r a f ı n d a n e l e ş t i r i a l d ı k. Ş i m d i r i s k i v a r p a t l a y a b i l i r, d i y e b i z t ü p g a z k u l l a n m a y a c a k m ı y ı z? R i s k i v a r d i y e a r a b a y a b i n m e y e c e k m i y i z? R i s k i v a r d i y e İ s t a n b u l ' u n B o ğ a z K ö p r ü s ü ' n ü n ü z e r i n d e n g e ç m e y e c e k m i y i z? O l u r y a h a l a t l a r k o p a b i l i r, g e ç m e y e c e k m i y i z? N ü k l e e r e n e r j i y e k a r ş ı ç ı k a n l a r, r a d y a s y o n r i s k i o l d u ğ u i ç i n a c a b a b i l g i s a y a r k u l l a n m ı y o r m u, t e l e v i z y o n s e y r e t m i y o r m u? R e c e p T a y y i p E R D O Ğ A N - B a ş b a k a n " B e k a r l ı k n ü k l e e r s a n t r a l d e n d a h a t e h l i k e l i " T a n e r Y I L D I Z E n e r j i B a k a n 1

3 İ Ç İ NDEKİLER 1 - NÜKLEER EN ERJİ TANIM I NÜKLEER SANTRAL L ERİN GELİŞİMİ T ÜRKİYEDE NÜK LEER G E L İ Ş İ M DÜNYADAKİ NÜKLEER K A Z A LAR NÜKLEER SANTRAL L ERİN EKOLOJİK ETKİSİ A K K UYU NÜKLEER S A NT R A L İ N A NA LİZİ A K K UYU NGS Ç ED RAPO R U İNC ELEMESİ S O NUÇ V E DEĞERLENDİR ME 28 2

4 1 - N Ü K L E E R E N E R J İ T A N I M I U r a n y u m v e p l ü t o n y u m e l e m e n t ç e k i r d e ğ i n e b i r n ö t r o n ç a r p t ı ğ ı n d a ç e k i r d e k i k i p a r ç a y a b ö l ü n ü r, B u b ö l ü n m e i ş l e m i i l e i k i v e y a ü ç n ö t r o n v e b i r m i k t a r e n e r j i a ç ı ğ a ç ı k a r B u b ö l ü n m e i ş l e m i F i s y o n o l a r a k t a n ı m l a n m a k t a d ı r. F Ü Z Y O N R E A K S İ Y O N U H a f i f a t o m ç e k i r d e k l e r i n i n b i r l e ş m e t e p k i m e l e r i d e b ü y ü k b i r e n e r j i n i n a ç ı ğ a ç ı k m a s ı n a n e d e n o l m a k t a d ı r. B u b i r l e ş m e t e p k i m e s i d e F ü z y o n o l a r a k t a n ı m l a n m a k t a d ı r F İ S Y O N R E A K S İ Y O N U F i s y o n v e F ü z y o n t e p k i m e l e r i i l e o r t a y a ç ı k a n e n e r j i y e v e r i l m e k t e d i r. " N Ü K L E E R E N E R J İ " a d ı 3

5 U r a n y u m u n m a d e n c i l i ğ i. ü r e t i m i n i n % 7 0 i n d e n f a z l a s ı a ç ı k y a d a y e r a l t ı m a d e n c i l i ğ i m e t o t l a r ı i l e e l d e e d i l i r. C e v h e r i n f i z i k s e l o l a r a k u y g u n b ü y ü k l ü ğ e g e t i r i l m e s i n d e n s o n r a, u r a n y u m u e l d e e t m e k v e s a f l a ş t ı r m a k i ç i n, c e v h e r k i m y a s a l i ş l e m e t a b i t u t u l u r. Z e n g i n l e ş t i r m e i ş l e m i u r a n y u m u n i k i t e m e l i z o t o p u o l a n U v e U i z o t o p l a r ı n ı n k ı s m i a y ı r ı m ı n ı k a p s a r. T i c a r i r e a k t ö r l e r % 5 t e n d a h a a z z e n g i n l e ş t i r i l m i ş u r a n y u m y a k ı t ı k u l l a n m a k t a d ı r N Ü K L E E R Y A K I T Ç E V R İ M İ F i s y o n s o n u c u a ç ı ğ a ç ı k a n n ü k l e e r e n e r j i ; n ü k l e e r y a k ı t v e d i ğ e r m a l z e m e l e r i ç e r i s i n d e ı s ı e n e r j i s i n e d ö n ü ş ü r. B u ı s ı e n e r j i s i b i r s o ğ u t u c u v a s ı t a s ı y l a ç e k i l e r e k b a z ı s i s t e m l e r d e d o ğ r u d a n b a z ı s i s t e m l e r d e i s e ı s ı e n e r j i s i n i b a ş k a b i r t a ş ı y ı c ı o r t a m a a k t a r a r a k t ü r b i n s i s t e m i n d e k i n e t i k e n e r j i y e v e d a h a s o n r a d a j e n e r a t ö r s i s t e m i n d e e l e k t r i k e n e r j i s i n e d ö n ü ş t ü r ü l ü r. 4

6 . 2 - N Ü K L E E R S A N T R A L L E R İ N G E L İ Ş İ M İ N ö t r o n u n d e S i r J a m e s C h a d w i c k t a r a f ı n d a n b u l u n m a s ı i l e I I. D ü n y a S a v a ş ı n ı n d a e t k i s i y l e n ü k l e e r b i l i m h ı z l ı b i r ş e k i l d e g e l i ş t i d a a t o m u n b ö l ü n m e s i ( f i s y o n ) i l e e n e r j i n i n a ç ı ğ a ç ı k t ı ğ ı k e ş f e d i l d i. B u o l a y d a n d a h a s o n r a t e i l k a t o m b o m b a s ı v e d e n ü k l e e r e n e r j i k u l l a n ı l a r a k i l k e l e k t r i k ü r e t i m i g e r ç e k l e ş t i. N ü k l e e r e n e r j i ; A B D d e d e, İ n g i l t e r e d e t e, R u s y a d a t e, F r a n s a d a d a v e A l m a n y a d a d e e l e k t r i k ü r e t i m i n d e k u l l a n ı l m a y a b a ş l a n d ı l e r i n b a ş ı n d a k i p e t r o l k r i z i n ü k l e e r g ü ç s a n t r a l l e r i n e t a l e b i a r t ı r d ı, S o n r a k i o n y ı l d a f o s i l y a k ı t f i y a t l a r ı n d a k i d ü ş ü ş, n ü k l e e r e n e r j i t a l e b i n d e k i b ü y ü m e y i a z a l t t ı. B u n u n d ı ş ı n d a A B D d e k i T h r e e M i l e I s l a n d ( ) v e R u s y a d a k i C h e r n o b y l ( ) k a z a l a r ı n ı n e t k i s i i l e n ü k l e e r t e s i s l e r i n g ü v e n l i ğ i n d e e n d i ş e l e r o l u ş t u. B ü t ü n b u f a k t ö r l e r l a r d a n ü k l e e r e n e r j i n i n g e l i ş m e s i n d e a z a l m a l a r a n e d e n o l m u ş t u r.. 5

7 N ü k l e e r G ü ç S a n t r a l l e r i n i n B ö l g e s e l D a ğ ı l ı m ı i t i b a r ı y l a d ü n y a d a n ü k l e e r s a n t r a l d e t o p l a m M W k u r u l u g ü c e s a h i p 437 n ü k l e e r r e a k t ö r ç a l ı ş t ı r ı l m a k t a d ı r.. K a l ı c ı k a p a t ı l a n N ü k l e e r S a n t r a l l e r 6

8 K a l ı c ı K a p a t ı l a n S a n t r a l l e r i n i n B ö l g e s e l D a ğ ı l ı m ı

9 İ n ş a a t ı d e v a m e d e n S a n t r a l l e r i n i n B ö l g e s e l D a ğ ı l ı m ı T Ü R K İ Y E D E N Ü K L E E R G E L İ Ş İ M y ı l ı n d a Ç e k m e c e N ü k l e e r A r a ş t ı r m a v e E ğ i t i m M e r k e z i n c e 1 M W g ü c ü n d e T R - 1 a d ı n d a ' H a v u z ' t i p i b i r d e n e y r e a k t ö r ü i ş l e t m e y e a l ı n d ı, e l e k t r i k ü r e t i m i a m a c ı y l a k u r u l m a s ı t a s a r l a n a n n ü k l e e r s a n t r a l l e r l e i l g i l i i l k ç a l ı ş m a l a r y ı l l a r ı a r a s ı n d a y a p ı l d ı y ı l ı n d a T ü r k i y e E l e k t r i k K u r u m u ( T E K ) k u r u l d u v e T E K e b a ğ l ı o l a r a k k u r u l a n N ü k l e e r E n e r j i D a i r e s i k u r u l d u ' l i y ı l l a r ı n b a ş l a r ı n d a, n ü k l e e r s a n t r a l s a h a s ı i ç i n f i z i b i l i t e v e y e r a r a ş t ı r m a l a r ı g e r ç e k l e ş t i r i l d i. B u ç a l ı ş m a l a r k a p s a m ı n d a, n ü k l e e r s a n t r a l ı n m a l i y e t / f a y d a a ç ı s ı n d a n k u r u l a b i l e c e ğ i e n u y g u n y e r l e r o l a r a k ; M e r s i n - A k k u y u, S i n o p - İ n c e b u r u n, v e K ı r k l a r e l i - İ ğ n e a d a s a h a l a r ı b e l i r l e n d i. A k k u y u S a h a s ı i ç i n T E K t a r a f ı n d a n s a h a l i s a n s ç a l ı ş m a l a r ı g e r ç e k l e ş t i r i l e r e k " Y e r R a p o r u " h a z ı r l a n d ı. L i s a n s l a m a o t o r i t e s i, y ı l ı n d a A k k u y u S a h a s ı i ç i n " y e r l i s a n s ı " v e r i l d i. 8

10 T ü r k i y e ' d e d a m e y d a n a g e l e n Ç e r n o b i l n ü k l e e r s a n t r a l k a z a s ı n ı n y a r a t t ı ğ ı o l u m s u z e t k i n e d e n i i l e n ü k l e e r s a n t r a l l e r l e i l g i l i ç a l ı ş m a l a r a s k ı y a a l ı n d ı y ı l ı n d a T E K N ü k l e e r S a n t r a l l e r D a i r e s i B a ş k a n l ı ğ ı k a p a t ı l d ı. E k i m d e T E K, d ü n y a d a k i b e l l i b a ş l ı n ü k l e e r s a n t r a l i m a l a t ç ı s ı f i r m a l a r a b i r m e k t u p y a z a r a k, y ı l ı n d a d e v r e y e g i r e c e k ş e k i l d e, M W g ü c ü n d e b i r v e y a i k i ü n i t e l i n ü k l e e r s a n t r a l ı n T ü r k i y e d e a n a h t a r t e s l i m v e y a Y a p - İ ş l e t - D e v r e t o l a r a k k u r u l m a s ı i ç i n t e k n i k v e m a l i k o n u l a r d a b i l g i i s t e d i. O c a k t a r i h i n d e, A k k u y u N ü k l e e r S a n t r a l ı P r o j e s i R e s m i G a z e t e d e y a y ı n l a n a r a k t e k r a r y a t ı r ı m p r o g r a m ı n a a l ı n d ı A k k u y u ' d a M W e g ü c ü n d e k i b ir s a n t r a l y a p ı m ı i ç i n W e s t i n g h o u s e + M i t s u b i s h i, A E C L v e F r a m a t o m e + S i e m e n s f i r m a l a r ı b i r a r a d a t e k l i f v e r m i ş t i r. E k i m d e t e k l i f v e r m e s ü r e s i n i n d o l m a s ı n ı n a r d ı n d a n H a z i r a n v e N i s a n t a r i h l e r i a r a s ı n d a h ü k ü m e t n i h a i k a r a r ı n ı e n a z s e k i z d e f a e r t e l e m e k d u r u m u n d a k a l m ı ş v e e n s o n u n d a e k o n o m i k k o ş u l l a r n e d e n i y l e p l a n l a r t e r k e d i l m i ş t i r. K a s ı m t a r i h i n d e, E n e r j i v e T a b i i K a y n a k l a r B a k a n l ı ğ ı v e T A E K, i n ş a s ı n a y ı l ı n d a b a ş l a n a c a k, t o p l a m M W e ' l i k ü ç n ü k l e e r r e a k t ö r y a p ı l a c a ğ ı n ı a ç ı k l a d ı N i s a n a y ı n d a, T ü r k i y e ' n i n i l k n ü k l e e r s a n t r a l ı s a h a s ı o l a r a k S i n o p ' u n s e ç i l d i ğ i a ç ı k l a n d ı 1 8 M a r t t a r i h i n d e N ü k l e e r G ü ç S a n t r a l l e r i n i n K u r u l m a s ı n a y ö n e l i k E n e r j i B a k a n l ı ğ ı t a r a f ı n d a n h a z ı r l a n a n y ö n e t m e l i k R e s m i G a z e t e ' d e y ü r ü r l ü ğ e g i r d i. M a y ı s ' d a R u s y a F e d e r a s y o n u i l e d ö r t a d e t v e h e r b i r i M W e k u r u l u g ü c ü n d e AES ü n i t e l e r i n i i ç e r e c e k ş e k i l d e t o p l a m M W e k a p a s i t e l i o l a c a k A k k u y u N G S n i n i n ş a s ı v e i ş l e t m e s i a m a c ı y l a T ü r k i y e ' d e k a y ı t l ı b i r P r o j e Ş i r k e t i k u r u l a r a k H ü k ü m e t l e r A r a s ı A n l a ş m a i m z a l a m ı ş t ı r. 4 - D Ü N Y A D A K İ N Ü K L E E R K A Z A L A R G ü v e n l i n ü k l e e r s a n t r a l g ö r ü ş ü n e k a r ş ı n d ü n y a d a b i r ç o k N ü k l e e r k a z a v e f e l a k e t y a ş a n m ı ş, y e n i f e l a k e t l e r b e k l e n t i s i s ü r e k l i g ü n d e m d e k a l m ı ş t ı r y ı l ı n d a R u s y a ' n ı n K y s h t y m ş e h r i n d e b u l u n a n M a y a k N ü k l e e r S a n t r a l i ' n d e a t ı k s a k l a m a ü n i t e s i o l m a m a s ı n e d e n i i l e r a d y o a k t i f a t ı k l a r ı y a k ı n l a r d a k i n e h i r e d ö k ü l m e k t e y d i. B ö l g e d e y a ş a y a n l a r ı n i ç m e s u y u k a y n a ğ ı o l a n n e h i r d e n 1 2 4, k i ş i o r t a v e y ü k s e k s e v i y e l i r a d y a s y o n a m a r u z k a l d ı y ı l ı n d a M a y a k N ü k l e e r S a n t r a l i ' n d e 7 0 t o n l u k a t ı k h a v u z u s o ğ u t m a s i s t e m l e r i a r ı z a l a n d ı v e s ı c a k l ı k h ı z l a a r t m a y a b a ş l a d ı. Y a ş a n a n p a t l a m a s o n u c u n d a a ç ı ğ a ç ı k a n 9

11 r a d y a s y o n d a n e n a z 2 7 2, k i ş i e t k i l e n d i. R a d y a s y o n y ü z l e r c e k i l o m e t r e y a y ı l ı r k e n e t k i l e n e n b ö l g e d e n 1 0, k i ş i t a h l i y e e d i l d i y ı l ı n d a n İ n g i l t e r e d e b u l u n a n W i n d s c a l e n ü k l e e r s a n t r a l i n d e r e a k t ö r d e k i s ı c a k l ı ğ ı n d ü ş m e s i g e r e k i r k e n y ü k s e l d i. R e a k t ö r d e ç ı k a n y a n g ı n s ö n d ü r m e i ş l e m i n d e h i ç b i r y ö n t e m i l e y a p ı l a m a y ı n c a r e a k t ö r y i n e s u y l a s ö n d ü r ü l m e y e ç a l ı ş ı l d ı. İ n g i l i z h ü k ü m e t i h e m e n o l a y ı ö r t b a s e t t i. K a z a s o n u c u n d a k i ş i n i n, y a r ı s ı n ı n ö l ü m c ü l o l m a k ü z e r e k a n s e r e y a k a l a n d ı ğ ı h e s a p l a n m a k l a b i r l i k t e k a z a n ı n g e r ç e k e t k i l e r i h i ç b i r z a m a n ö ğ r e n i l e m e d i y ı l ı n d a n A B D ' n i n P e n n s i l v a n y a e y a l e t i n d e k i T h r e e M i l e I s l a n d N ü k l e e r S a n t r a l ı n d a k ı s m i ç e k i r d e k e r i m e s i y a ş a n d ı. A l ı n a n y a n l ı ş k a r a r l a r l a y a k ı t ç u b u k l a r ı s a n t i f r a d d e r e c e y e u l a ş t ı. R e a k t ö r k a l b i n e s o ğ u t m a s u y u n u n i l e t i l m e s i i l e b ü y ü k b i r f e l a k e t ö n l e n s e d e ç e v r e y e r a d y o a k t i f g a z l a r s a l ı n d ı. B ö l g e d e n ç o c u k l a r v e h a m i l e l e r t a h l i y e e d i l d i y ı l ı n d a U k r a y n a ' d a b u l u n a n Ç e r n o b i l n ü k l e e r s a n t r a l i n i n 4 n o l u r e a k t ö r ü p a t l a d ı. S o v y e t l e r B i r l i ğ i 8 0 0, k i ş i i l e f e l a k e t i n y a ş a n d ı ğ ı a l a n d a e n g e l l e m e v e t e m i z l i k ç a l ı ş m a l a r ı y a p t ı. B u g ü n, b u i n s a n l a r ı n % 9 0 ı n d a n f a z l a s ı e n g e l l i d i r. R e a k t ö r d e k i p a t l a m a d a n 2 0 y ı l s o n r a, 1 7, U k r a y n a l ı a i l e, b a b a l a r ı t a h l i y e g ö r e v l i s i o l a r a k ç a l ı ş t ı ğ ı v e h a y a t ı n ı k a y b e t t i ğ i i ç i n d e v l e t y a r d ı m ı a l m a k t a d ı r i l e y ı l l a r ı a r a s ı n d a B e l a r u s d a k a n s e r o r a n ı % 4 0 a r t t ı. 10

12 B e l a r u s ' u n Ç e r n o b i l y a k ı n ı n d a k i G o m e l b ö l g e s i n d e y a ş a y a n 5 0, i n ü z e r i n d e ç o c u k t i r o i d k a n s e r i n e y a k a l a n d ı. K ü r t a j l a r, e r k e n d o ğ u m l a r v e ö l ü d o ğ a n b e b e k o r a n l a r ı ç a r p ı c ı ş e k i l d e a r t t ı. R e a k t ö r ü n y a k ı n ı n d a y a ş a y a n 3 5 0, i n s a n e v l e r i n i t e r k e t t i. T ü r k i y e d e d e Ç e r n o b i l d e n y a y ı l a n r a d y a s y o n n e d e n i y l e k a n s e r h a s t a l ı ğ ı n d a a r t ı ş o l d u. K a r a d e n i z B ö l g e s i n d e b u l u n a n H o p a d a ö l ü m l e r i n % 4 7, 9 u n u n k a n s e r e b a ğ l ı o l d u ğ u n u b i l i n m e k t e d i r y ı l ı n d a J a p o n y a d a b u l u n a n T o k a i m u r a n ü k l e e r s a n t r a l i n d e, ü ç y ı l d ı r k u l l a n ı l m a y a n b i r r e a k t ö r i ç i n y ü k s e k s e v i y e d e z e n g i n l e ş t i r i l m i ş u r a n y u m h a z ı r l a n d ı. A n c a k b u s e v i y e d e z e n g i n l e ş t i r i l m i ş u r a n y u m i l e ç a l ı ş m a k o n u s u n d a d e n e y i m s i z o l a n ç a l ı ş a n l a r u y g u n o l a m a y a n b i r ç ö k e l t m e t a n k ı n a i z i n v e r i l e n i n ç o k ü z e r i n d e u r a n y u m k o y d u. T a n k ı n b o ş a l t ı l m a s ı i l e k r i t i k z i n c i r l e m e r e a k s i y o n d u r d u r u l d u ; a n c a k b u s ü r e z a r f ı n d a m a r u z k a l d ı k l a r ı r a d y a s y o n s e b e b i y l e i k i i ş ç i h a y a t ı n ı k a y b e t t i y ı l ı n d a n J a p o n y a ' d a F u k u ş i m a N ü k l e e r S a n t r a l i K a z a s ı T ō h o k u d e p r e m i v e t s u n a m i s i s o n r a s ı n d a y a ş a n d ı. S a n t r a l e b u l u n a n ü ç r e a k t ö r d e y a ş a n a n ç e k i r d e k e r i m e s i s o n u c u n d a a t m o s f e r e v e o k y a n u s a r a d y o a k t i f m a d d e l e r s a l ı n d ı. K a z a Ç e r n o b i l f e l a k e t i n d e n s o n r a d ü n y a n ı n e n b ü y ü k i k i n c i n ü k l e e r k a z a s ı d ı r v e 7 s e v i y e s i n d e d i r. T ü m r e a k t ö r l e r d e s o r u n y a ş a n m a s ı k a z a y ı d a h a d a i ş i n i ç i n d e n ç ı k ı l m a z b i r h a l e s o k m u ş t u r. K i l o m e t r e l e r c e a l a n r a d y o a k t i f k i r l e n m e y e m a r u z k a l d ı. T a h l i y e ç a l ı ş m a l a r ı y ü z b i n l e r c e i n s a n ı e v l e r i n d e n e t t i. 11

13 5 - N Ü K L E E R S A N T R A L L E R İ N E K O L O J İ K E T K İ S İ N ü k l e e r e n e r j i n i n e k o l o j i k e t k i l e r i, H a m m a d d e e l d e e d i l m e s i v e N ü k l e e r s a n t r a l i ş l e t m e s i o l a r a k i k i g r u p o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i l m e l i d i r. H a m m a d d e e l d e e d i l m e s i i ş l e m l e r i n d e c a n l ı y a ş a m ı v e e k o l o j i k e t k i l e r i : N ü k l e e r e n e r j i n i n h a m m a d d e s i o l a n u r a n y u m u n v e t o r y u m d u r. U r a n y u m c e v h e r i n i a y ı r m a k i ç i n y ü k s e k m i k t a r d a s u k u l l a n ı m ı g e r e k m e k t e d i r ; U r a n y u m m a d e n i i ç e r i s i n d e % 0. 1 i l e % 1 a r a s ı u r a n y u m b a r ı n d ı r ı r, B i r t o n d o ğ a l u r a n y u m ü r e t m e k i ç i n i l e 1 0, t o n a r a s ı c e v h e r e i h t i y a ç d u y u l m a k t a d ı r. B u m i k t a r l a r ç ı k a r t ı l m a k v e i ş l e n m e k z o r u n d a d ı r v e s o n u c u n d a o r t a y a ç ı k a n k i r l i ç a m u r y ü z l e r c e, b i n l e r c e y ı l g ü v e n l i ş e k i l d e s a k l a n m a k z o r u n d a d ı r. Ç ı k a r ı l a n 1 t o n u r a n y u m u n k i l o g r a m ı a t ı k ç a m u r o l a r a k ç u k u r l a r d a v e y a p a y g ö l l e r d e t o p l a n ı r v e b u a t ı k ç a m u r l a r % 8 5 o r a n ı n d a r a d y o a k t i v i t e v e t o k s i k m a d d e i ç e r m e k t e d i r R a d y o a k t i f m a d d e l e r h a v a y ı v e y e r a l t ı s u k a y n a k l a r ı n ı b i n l e r c e y ı l k i r l e t e c e k p o t a n s i y e l e s a h i p t i r. A t ı k H a v u z l a r ı n d a v e t o p r a k t a o l u ş a b i l e c e k b i r k ı s m ı o t u r m a l a r d a i s e f e l a k e t l e s o n u ç l a n a b i l i r. U r a n y u m m a d e n c i l i ğ i v e a t ı k l a r ı n d a n k a y n a k l a n a n r a d y o a k t i f v e t o k s i k m a d d e l e r m a d e n ç a l ı ş a n l a r ı n ı n v e b ö l g e d e k i c a n l ı y a ş a m ı n ı o l u m s u z e t k i l e m e k t e, k a n s e r e y a k a l a n m a o r a n l a r ı n d a a r t ı ş l a r o l m a k t a d ı r D o ğ u A l m a n y a d a k i W i s m u t M a d e n i n d e ç a l ı ş a n i ş ç i l e r d e n b ü y ü k k ı s m ı m a r u z k a l d ı k l a r ı i ç i n a k c i ğ e r k a n s e r i n e y a k a l a n d ı ğ ı b i l i n m e k t e d i r.. r a d y a s y o n a K ı r g ı z u r a n y u m m a d e n c i l i k ş e h r i M a i l u u S u u d a y a ş a y a n l a r ı n k a n s e r e y a k a l a n m a o r a n ı i k i k a t a r t t ı ğ ı t e s p i t e d i l m i ş t i r N e w M e x i c o, A. B. D. d e k i G r a n t s M a d e n i n d e a r a s ı n d a ç a l ı ş a n l a r ı n k a n s e r v e ö l ü m o r a n l a r ı n ı n n o r m a l i n ü z e r i n d e o l d u ğ u t e s p i t e d i l m i ş t i r. N e w M e x i c o d a k i N a v a j o l a r d a, P o r t e k i z v e N i j e r g i b i p e k ç o k u r a n y u m m a d e n c i l i k b ö l g e s i n d e u r a n y u m m a d e n c i l i ğ i n i n c i d d i s a ğ l ı k s o r u n l a r ı n a y o l a ç t ı ğ ı n a y ö n e l i k k a n ı t l a r m e v c u t t u r. B i l i n e n u r a n y u m k a y n a k l a r ı, n ü k l e e r r e a k t ö r e a n c a k 4 5 i l e 8 0 y ı l a r a s ı n d a k a y n a k s a ğ l a n a b i l i r. E ğ e r m e v c u t r e a k t ö r l e r i n s a y ı s ı a r t t ı r ı l ı r s a m e v c u t u r a n y u m k a y n a k l a r ı ç o k d a h a k ı s a s ü r e d e t ü k e n e c e k t i r. 12

14 U r a n y u m z e n g i n l e ş t i r m e t e s i s l e r i n d e u r a n y u m h e k s a f l o r i d ( U F 6 ) i ş l e n m e k t e d i r. B u m a l z e m e n i n N ü k l e e r r e a k t ö r e n a k l i y e s i d e h e r z a m a n r i s k o l u ş t u r m a k t a d ı r. N ü k l e e r s a n t r a l i ş l e t m e s i i ş l e m l e r i n d e c a n l ı y a ş a m ı v e e k o l o j i k e t k i l e r i : N ü k l e e r s a n t r a l l e r e y a k ı n y a ş a m b ö l g e l e r i n d e, k a n s e r e y a k a l a n m a r i s k l e r i y ü k s e k t i r. S a n t r a l i n b e ş k i l o m e t r e l i k ç e v r e s i n d e k a n s e r e y a k a l a n m a o r a n ı ü l k e o r t a l a m a s ı n ı n % 6 0 ü z e r i n d e d i r. L ö s e m i ( k a n k a n s e r i ) o r a n ı i k i k a t d a h a f a z l a d ı r L ö s e m i ö z e l l i k l e r a d y o a k t i f ı ş ı m a i l e ç o k k o l a y g e l i ş m e k t e d i r. N ü k l e e r s a n t r a l i n t r i t y u m, k a r b o n, s t r o n s i y u m, i y o t, s e z y u m, p l ü t o n y u m, k r i p t o n, a r g o n v e z e n o n g i b i r a d y o a k t i f m a d d e l e r i, b a c a l a r i l e a t m o s f e r e, s u d e ş a r j ı i l e s u a l ı c ı o r t a m ı n a i l e t i l m e k t e d i r. C a n l ı o r g a n i z m a l a r t a r a f ı n d a n b u m a d d e l e r b ü n y e y e a l ı n ı r k a n s e r e v e m u t a s y o n a n e d e n o l u r. Ç o k d ü ş ü k d o z l u r a d y a s y o n b i l e s a ğ l ı ğ ı o l u m s u z e t k i l e r, n ü k l e e r t e s i s l e r d e ç a l ı ş a n l a r ı k a p s a y a n, a r a ş t ı r m a l a r ı n b u d u r u m u o r t a y a ç ı k a r m ı ş t ı r H a v a y a v e s u y a k a r ı ş a n b ü y ü k m i k t a r l a r d a h i d r o j e n ( t r i t y u m ). C a n l ı l a r t a r a f ı n d a n s o l u n u m v e b e s i n z i n c i r i i l e b ü n y e l e r i n e a l ı r l a r, B u m a d d e h a s t a l ı k l a r a v e g e n e t i k b o z u k l u k l a r a s e b e p o l m a k t a d ı r. N ü k l e e r g ü ç s a n t r a l l e r i, b u h a r ü r e t i m i v e s o ğ u t m a i ç i n b ü y ü k m i k t a r l a r d a s u k u l l a n m a k t a d ı r. N ü k l e e r s a n t r a l l e r b a l ı k v e d i ğ e r s u c u l y a ş a m e t k i l e y e b i l e c e k n i t e l i k t e s u d e ş a r j e t m e k t e d i r N ü k l e e r s a n t r a l l e r ; a l ı c ı o r t a m s u l a r ı n ı s ı c a k l ı ğ ı n ı ö n e m l i m i k t a r d a a r t t ı r ı r, B u s ı c a k l ı k a r t ı ş ı s u d a k i c a n l ı y a ş a m ı n ı o l u m s u z e t k i l e r. Ö z e l l i k l e r ç ö z ü n m ü ş o k s i j e n d e a z a l m a m e y d a n a g e l i r v e s u b i t k i l e r i n i n y o k o l m a s ı n a n e d e n o l u r R a d y o a k t i f p l ü t o n y u m u n c a n l ı y a ş a m ı n a o l u m s u z e t k i s i n i n y o k o l m a s ı i ç i n y ı l g e r e k m e k t e d i r. B u s ü r e b o y u n c a g ü v e n l i n ü k l e e r a t ı k s a k l a n m a s ı m ü m k ü n d e ğ i l d i r. 13

15 6 - A K K U Y U N Ü K L E E R S A N T R A L İ N A N A L İ Z İ A k k u y u N G S ( n ü k l e e r g ü ç s a n t r a l i ) P r o j e s i T ü r k i y e C u m h u r i y e t i H ü k ü m e t i v e R u s y a F e d e r a s y o n u H ü k ü m e t i a r a s ı n d a A k k u y u S a h a s ı n d a b i r N ü k l e e r E n e r j i S a n t r a l i T e s i s i v e İ ş l e t i l m e s i n e İ l i ş k i n o l a r a k i m z a l a n m ı ş o l a n H ü k ü m e t l e r A r a s ı A n l a ş m a i l e b e l i r l e n m i ş o l a n u s u l v e e s a s l a r ç e r ç e v e s i n d e y ü r ü t ü l m e k t e d i r. P r o j e, m a l i y e t i 2 0 M i l y a r A B D D o l a r ı b u l a n v e T ü r k i y e ' n i n A k d e n i z B ö l g e s i ' n d e y e r a l a n M e r s i n İ l i, G ü l n a r İ l ç e s i B ü y ü k e c e l i B e l d e s i s ı n ı r l a r ı i ç e r i s i n d e k u r u l a c a k d ö r t a d e t V V E R ( A E S T a s a r ı m ı ) n ü k l e e r 14

16 g ü ç ü n i t e s i n i n i n ş a a t, i ş l e t m e v e i ş l e t m e d e n ç ı k a r m a a ş a m a l a r ı n d a n o l u ş m a k t a d ı r. A k k u y u N G S P r o j e s i n i n h e r b i r g ü ç ü n i t e s i n i n k u r u l u g ü c ü M W d a n a z o l m a m a k ü z e r e, t o p l a m k u r u l u g ü c ü M W o l a c a k t ı r. N ü k l e e r g ü ç ü n i t e l e r i n e e k o l a r a k, p r o j e k a p s a m ı n d a ü z e r i n d e s u a l m a y a p ı l a r ı n ı n d a b u l u n d u ğ u b i r a d e t d a l g a k ı r a n, s o ğ u t m a s u y u d e ş a r j ı i ç i n d e n i z d i b i n e y e r l e ş t i r i l e c e k d ö r t a d e t b o r u h a t t ı, i k i a d e t m a l z e m e y ü k l e m e b o ş a l t m a r ı h t ı m ı, b i r a d e t r a d y o a k t i f a t ı k g e ç i c i d e p o l a m a v e i ş l e m e t e s i s i o l a c a k t ı r. A y r ı c a, i ş l e t m e e s n a s ı n d a ç a l ı ş a c a k p e r s o n e l i n k o n a k l a m a s ı i ç i n, A k k u y u N G S P r o j e S a h a s ı s ı n ı r ı n a b i t i ş i k 3 5 h e k t a r l ı k b i r a l a n d a k o n u t k a p a s i t e l i b i r Y a ş a m M e r k e z i n i n i n ş a s ı p l a n l a n m ı ş t ı r. N G S ü n i t e l e r i, A k k u y u K o y l a r ı o l a r a k b i l i n e n v e h e m e n h e m e n b i r b i r i n e e ş i t b ü y ü k l ü k t e k i 3 k o y d a n o l u ş a n s a h i l k e s i m d e i n ş a e d i l e c e k t i r. P r o j e n i n g e r e k ç e s i o l a r a k Ç E D r a p o r u n d a " n ü k l e e r e n e r j i n i n g e l i ş t i r i l m e s i ; ü l k e n i n e k o n o m i k b ü y ü m e h e d e f i n e e r i ş m e s i v e e l e k t r i k ü r e t i m i n d e R u s y a v e İ r a n ' d a n g e l e n 15

17 d o ğ a l g a z a o l a n b a ğ ı m l ı l ı ğ ı n a z a l t ı l m a s ı i ç i n k i l i t ö n e m e s a h i p t i r " d e n i l m e k t e d i r. Y a n i d ı ş a b a ğ ı m l ı ğ ı a z a l m a k y ı l ı n d a T ü r k i y e ' n i n 6 4 G W e o l a n k u r u l u g ü ç k a p a s i t e s i n d e n e l d e e d i l e n e l e k t r i k ü r e t i m i 2 4 0, 1 5 m i l y a r k W s s e v i y e s i n d e d i r. B u n u n 1 0 5, 1 T W s ( % 4 3, 8 ) k a d a r ı d o ğ a l g a z d a n ( d o ğ a l g a z ı n ü ç t e i k i s i R u s y a ' d a n, g e r i k a l a n ı n ç o ğ u d a İ r a n ' d a n i t h a l e d i l m i ş t i r ), 6 3, 7 9 T W s ( 2 6, 6 % ) k a d a r ı k ö m ü r d e n v e 5 9, 4 2 T W s ( 2 4, 7 % ) k a d a r ı d a h i d r o e l e k t r i k t e n s a ğ l a n m ı ş t ı r. P e k i p r o j e g e r ç e k l e ş i r s e d u r u m g e r ç e k t e n ö y l e m i. İ l k o l a r a k " T Ü R K İ Y E C U M H U R İ Y E T İ H Ü K Ü M E T İ İ L E R U S Y A F E D E R A S Y O N U H Ü K Ü M E T İ A R A S I N D A T Ü R K İ Y E C U M H U R İ Y E T İ N D E A K K U Y U S A H A S I ' N D A B İ R N Ü K L E E R G Ü Ç S A N T R A L İ N İ N T E S İ S İ N E V E İ Ş L E T İ M İ N E D A İ R İ Ş B İ R L İ Ğ İ N E İ L İ Ş K İ N A N L A Ş M A " y ı i n c e l e y e l i m. B u a n l a ş m a y a g ö r e R u s t a r a f ı a n l a ş m a d a n s o n r a N G S ' n i n s a h i b i v e i ş l e t i c i s i o l a r a k o l a n P r o j e Ş i r k e t i ( A k k u y u N G S E l e k t r i k Ü r e t i m A. Ş. ) ' n i k u r m a k l a y ü k ü m l ü o l a c a k v e ş i r k e t l e r i n d o ğ r u d a n v e y a d o l a y l ı o l a r a k b a ş l a n g ı ç t a % ( y ü z d e y ü z ) h i s s e p a y ı n a s a h i p o l a c a k. İ l e r l e y e n y ı l l a r d a. R u s Y e t k i l i K u r u l u ş l a r ı ' n ı n P r o j e Ş i r k e t i ' n d e k i t o p l a m p a y l a r ı, h i ç b i r z a m a n % 5 1 d e n a z o l a m a y a c a k. H e r b i r G ü ç Ü n i t e s i i ç i n E S A ' n ı n s o n a e r m e s i n i m ü t e a k i p, a n c a k h e r b i r G ü ç Ü n i t e s i n i n t i c a r i i ş l e t m e y e g i r i ş t a r i h i n d e n s o n r a 1 5 ( o n b e ş ) y ı l d a n d a h a e r k e n o l m a m a k k a y d ı y l a, P r o j e Ş i r k e t i, N G S ö m r ü b o y u n c a, N G S Ü n i t e 1, Ü n i t e 2, Ü n i t e 3 v e Ü n i t e 4 i ç i n, T ü r k T a r a f ı ' n a y ı l l ı k b a z d a P r o j e Ş i r k e t i ' n i n n e t k â r ı n ı n s a d e c e % 2 0 ' s i n i v e r e c e k t i r. Y a n i R u s ş i r k e t i s a t a c a ğ ı e l e k t r i k i l e 1 5 y ı l z a r f ı n d a y a t ı r ı m ı n ı f i n a n s e e d i p k â r a g e ç e c e k b u t a r i h t e n s o n r a d a o l u ş a c a k k â r ı n % 2 0 s i n i T ü r k i y e t o p r a k l a r ı n d a i ş l e t e c e ğ i s a n t r a l i n b e d e l i o l a r a k T ü r k i y e y e v e r e c e k T ü r k i y e P r o j e Ş i r k e t i ' n e, y ü r ü r l ü k t e k i T ü r k i y e C u m h u r i y e t i k a n u n v e d ü z e n l e m e l e r i k a p s a m ı n d a, P r o j e i l e i l g i l i o l a r a k i h t i y a ç d u y u l a n, ö z e l m ü l k i y e t e k o n u d i ğ e r t ü m a r a z i l e r i n k a m u l a ş t ı r ı l m a s ı h u s u s u n d a k o l a y l ı k s a ğ l a y a c a k. N G S ' n i n t a s a r ı m v e i n ş a s ı f i n a n s m a n ı n a y a r d ı m c ı o l m a k a ç ı s ı n d a n R u s T a r a f ı, A S E ' y e, P r o j e ' d e k u l l a n ı l m a k ü z e r e R u s m e n ş e l i m a l l a r ı n ( i ş v e h i z m e t l e r ) a l ı n m a s ı i ç i n t e r c i h l i ş a r t l a r i l e f i n a n s m a n s a ğ l a y a c a k. Y a n i i n ş a a s ı r a s ı n d a R u s m e n ş e l i m a l l a r s a t ı n a l ı n a c a k. 16

18 N G S s a h a s ı n d a m ü h e n d i s l i k a r a ş t ı r m a l a r ı y a p m a k, i n ş a a t / t e s i s k u r m a k v b. i ş l e r i l e e k i p m a n v e m a l z e m e t e d a r i k e t m e g ö r e v l e r i a n a y ü k l e n i c i o l a n A t o m s t r o y e x p o r t A S E C J S C s o r u m l u l u ğ u n d a d ı r. A L S T O M A t o m e n e r g o m a s h L L C, t ü m y a r d ı m c ı s i s t e m l e r v e e k i p m a n l a r d a d a h i l o l m a k ü z e r e M W k a p a s i t e d e j e n e r a t ö r t ü r b i n ü n i t e l e r i ü r e t e c e k, R o s a t o m D e v l e t Ş i r k e t i t a r a f ı n d a n o n a y l a n a n ş i r k e t l e r l i s t e s i n d e y e r a l a n A t o n e n e r g o p r o m O J S C ü r e t i m i u z u n v a d e l i e k i p m a n l a r ı t e d a r i k e d e c e k. U z u n v a d e l i e k i p m a n A t o m s t r o y e x p o r t C J S C i l e y a p ı l a n g e n e l v e y a a y r ı b i r s ö z l e ş m e u y a r ı n c a t e d a r i k e d i l e c e k t i r. Y a n i b ü t ü n e k i p m a n, m a l z e m e t e d a r i k v e y a r d ı m c ı s i s t e m l e r R u s f i r m a l a r ı n d a n t e d a r i k e d i l e c e k t i r. R e a k t ö r e i l k n ü k l e e r y a k ı t y ü k l e m e s i i ç i n g e r e k e n n ü k l e e r y a k ı t a y r ı b i r s ö z l e ş m e y a p ı l a r a k t e d a r i k e d i l m e k d u r u m u n d a d ı r. R o s a t o m ' u n ( R u s y a F e d e r a s y o n u D e v l e t A t o m E n e r j i s i K u r u l u ş u ) t a l i m a t l a r ı u y a r ı n c a, y a k ı t t e d a r i k ç i s i g ö r e v i R o s a t o m ' a b a ğ l ı o l a n T V E L O J S C y ü k ü m l ü l ü ğ ü n d e d i r. T V E L O J S C ' n i n t e m e l i ş i, n ü k l e e r y a k ı t ı n v e b u n u n l a i l g i l i n ü k l e e r o l m a y a n ü r ü n l e r i n g e l i ş t i r i l m e s i, ü r e t i m i v e ( i h r a c ı d a h i l ) s a t ı ş ı d ı r. B i r i ş l e t m e ş i r k e t i o l a n R o s e n e r g o a t o m C o n c e r n O J S C, A k k u y u N G S ü n i t e l e r i n i n i n ş a a t ı i l e i l g i l i t a s a r ı m d o k ü m a n t a s y o n u n u n g e l i ş t i r i l m e s i v e o r g a n i z e e d i l m e s i n d e n s o r u m l u o l a c a k t ı r. Y a n i y a k ı t t e m i n i v e t a s a r ı m R u s f i r m a l a r ı t a r a f ı n d a n y a p ı l a c a k t ı r. T E T A Ş, P r o j e Ş i r k e t i ' n d e n, E S A ' d a b e l i r t i l d i ğ i ş e k i l d e, N G S ' d e ü r e t i l m e s i p l a n l a n a n e l e k t r i ğ i n - Ü n i t e 1 v e Ü n i t e 2 i ç i n % 7 0 ' i n e v e Ü n i t e 3 v e Ü n i t e 4 i ç i n % 3 0 ' u n a ( t e k a b ü l e d e n s a b i t m i k t a r l a r ı n ı h e r b i r g ü ç ü n i t e s i n i n t i c a r i i ş l e t m e y e a l ı n m a t a r i h i n d e n i t i b a r e n 1 5 y ı l b o y u n c a ( A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i ( A B D ) s e n t i / k W h a ğ ı r l ı k l ı o r t a l a m a f i y a t t a n ( K a t m a D e ğ e r V e r g i s i d a h i l d e ğ i l d i r ) s a t ı n a l m a y ı g a r a n t i e d e c e k. P r o j e Ş i r k e t i, Ü n i t e 1 v e Ü n i t e 2 ' d e ü r e t i l m e s i p l a n l a n a n e l e k t r i ğ i n % 3 0 ' u n u v e Ü n i t e 3 v e Ü n i t e 4 ' d e ü r e t i l m e s i p l a n l a n a n e l e k t r i ğ i n % 7 0 ' i n i k e n d i s i v e y a e n e r j i p e r a k e n d e t e d a r i k ç i l e r i v a s ı t a s ı y l a s e r b e s t e l e k t r i k p i y a s a s ı n d a s a t a b i l e c e k. T E T A Ş v e P r o j e Ş i r k e t i a r a s ı n d a m u t a b a k a t a v a r ı l a n t a r i f e k a d e m e l e r i n d e, e l e k t r i k f i y a t ı n d a k i y ı l l ı k d e ğ i ş i m, P r o j e n i n g e r i ö d e m e s i n i n s a ğ l a n m a s ı a ç ı s ı n d a n, f i y a t l i m i t i ü s t t a v a n ı s e n t i / k W h o l m a k ü z e r e P r o j e Ş i r k e t i t a r a f ı n d a n h e s a p l a n a c a k. 17

19 Y a n i R u s ş i r k e t i k u r a c a ğ ı s a n t r a l d e ü r e t i l e c e k e n e r j i n i n 1 2., 3 5 c e n t / k W h b e d e l l e T ü r k k a m u ş i r k e t i T E T A Ş t a r a f ı n d a n s a t ı n a l ı n a c a ğ ı n ı, g e r i k a n a l m i k t a r ı n ı p i y a s a f i y a t l a r ı i l e i s t e d i ğ i ş e k i l d e s a t a b i l e c e ğ i n i g a r a n t i a l t ı n a a l m a k t a d ı r. Y a n i e ğ e r s a n t r a l y ı l d a s a a t ç a l ı ş a c a k s a T ü r k i y e, R u s ş i r k e t i n e g a r a n t i p a r a o l a r a k a l a c a ğ ı e l e k t r i ğ e k a r ş ı * 1 5 * 0, * * / 2 = 3 5, 5 m i l y a r U S D ö d e y e c e k t i r. Y a k ı t h a r i ç n o r m a l b i r n ü k l e e r s a n t r a l d e i ş l e t m e g i d e r i y a k l a ş ı k % a r a s ı n d a d ı r. D o l a y ı s ı i l e 1 5 y ı l d a e l d e e d i l e c e k g a r a n t i g e l i r 3 2 m i l y a r D o l a r c i v a r ı n d a o l a c a k t ı r M W g ü c ü n d e b i r s a n t r a l i n m a l i y e t i n i n e n y ü k s e k b e d e l l e 2 8 m i l y a r D o l a r a ( D o l a r / M W y a k ı t d â h i l ) m a l o l a c a ğ ı k a b u l e d i l s e b i l e, b u s a n t r a l i n y a p ı m c ı s ı v e y ü k l e n i c i s i a y n ı ş i r k e t o l a c a ğ ı n d a n v e a y r ı c a a r a z i s i d e b e d e l s i z t a h s i s e d i l d i ğ i n d e n y a t ı r ı m b e d e l i d a h a d ü ş ü k o l a c a k t ı r. A n c a k b u r a d a R u s ş i r k e t i a ç ı s ı n d a n e n k ö t ü s e n a r y o d i k k a t e a l ı n m ı ş t ı r. 1 5 y ı l d a y a t ı r ı m g a r a n t i p a r a i l e g e r i ö d e n m i ş v e 4 m i l y a r f a z l a g e l i r e l d e e d i l m i ş o l m a k t a d ı r. G e r i k a l a n % 5 0 ü r e t i m i n i s e t a m a m ı i l a v e k â r o l a c a k t ı r. B u m i k t a r i s e b u g ü n ü n d ü ş ü k f i y a t ı o l a n 6 c e n t / k W h t e n h e s a p l a n ı r s a v e i ş l e t m e g i d e r i o l a r a k % 1 0 d ü ş ü l d ü k t e n s o n r a 1 5, 5 m i l y a r D o l a r o l m a k t a d ı r. Y a n i R u s Ş i r k e t i s a n t r a l i n y a p ı m ı n d a n s o n r a k i 1 5 y ı l d a y a t ı r ı m b e d e l i n i g e r i a l d ı k t a n s o n r a a y r ı c a y a k l a ş ı k 2 0 m i l y a r D o l a r ı k â r o l a r a k g ö t ü r e c e k t i r. B u r a k a m T E T A Ş ı n y ı l ı o r t a l a m a a l ı m f i y a t ı o l a n 8, 3 5 c e n t / k W h o l a r a k k a b u l e d i l i r s e b u r a k a m 2 4 m i l y a r D o l a r o l m a k t a d ı r. D o l a y ı s ı i l e b u a n l a ş m a R u s ş i r k e t i a ç ı s ı n d a n b u g ü n k ü f a i z d e ğ e r l e r i d i k k a t e a l ı n ı r s a ç o k ç o k k â r l ı b i r y a t ı r ı m n i t e l i ğ i n d e d i r. E ğ e r a y n ı m i k t a r p a r a y ı R u s y a A m e r i k a n t a h v i l l e r i n e y a t ı r m ı ş o l s a i d i 1 5 y ı l d a e l d e e d e c e ğ i p a r a e n ç o k 1 5 m i l y a r d o l a r o l u r d u. B u r a d a 1 5 y ı l d a y a t ı r ı m ı n ı t a m a m e n g e r i a l ı y o r v e i l a v e t e n y a k l a ş ı k 2 4 i l a 2 8 m i l y a r D o l a r k â r e d i y o r v e b u n l a r a e k o l a r a k, d a h a e n a z 2 0 y ı l ç a l ı ş t ı r a c a ğ ı b i r n ü k l e e r s a n t r a l s a h i b i o l a r a k k a l ı y o r. R u s y a n ı n b u b ü y ü k l ü k t e y a p t ı ğ ı e n k â r l ı i ş i n A k k u y u S a n t r a l ı i ç i n y a p m ı ş o l d u ğ u a n l a ş m a o l m a s ı m ü m k ü n d ü r. T ü r k t a r a f ı b u r a d a s ö z ü g e ç e n t ü m b e d e l l e r i D o l a r o l a r a k ö d e y e c e k, y ı l d a y a k l a ş ı k 3, 5 m i l y a r D o l a r R u s ş i r k e t i n e D o l a r o l a r a k v e r i l e c e k t i r. D o l a y ı s ı y l a b u s a n t r a l d ı ş t i c a r e t a ç ı ğ ı n ı a z a l t m a k b i r y a n a a r t t ı r a c a k t ı r. D o l a y ı s ı y l a d ı ş a b a ğ ı m l ı l ı ğ ı a z a l t m a k i ç i n y a p ı l a n A k k u y u N ü k l e e r s a n t r a l i i l e d o ğ a l g a z ı n ç o k b ü y ü k b ö l ü m ü n ü n R u s y a d a n a l ı n m a s ı n ı n y a n ı s ı r a, y ü k s e k m a l i y e t l i n ü k l e e r e n e r j i d e d e a y n ı ü l k e y e b a ğ ı m l ı o l u n m a s ı R u s y a y a o l a n e n e r j i b a ğ ı m l ı l ı ğ ı n ı y ü z d e 7 0 l e r e 18

20 ç ı k a r t a c a k t ı r. P r o j e n i n y a p ı m ı n d a R u s m e n ş e i l i m a l l a r t e r c i h e d i l e c e k v e b ü t ü n m a l z e m e, e k i p m a n t e d a r i ğ i, y a k ı t t e d a r i ğ i R u s ş i r k e t l e r t a r a f ı n d a n y a p ı l a c a k k e n n a s ı l o l u r d a R u s y a ' y a b a ğ ı m l ı l ı ğ ı n a z a l t ı l m a s ı p l a n l a n m a k t a d ı r? E l e k t r i k s a t ı ş f i y a t ı d ü n y a v e T ü r k i y e o r t a l a m a s ı n ı n ç o k ü z e r i n d e o l a n, T ü r k i y e y i e l e k t r i k e n e r j i s i ü r e t i m i n d e d ı ş a d a h a f a z l a b a ğ l a y a c a k o l a n, t a m d e v r e y e g i r d i ğ i z a m a n A k k u y u N G S n i n ü r e t e c e ğ i e l e k t r i k b u g ü n k ü e l e k t r i k e n e r j i s i t ü k e t i m i m i z i n % 1 7 s i n e k a r ş ı l ı k g e l e n b i r s a n t r a l y a p ı m ı n e k a d a r m a n t ı k l ı d ı r? O r t a l a m a ö m r ü 6 0 y ı l o l a n A k k u y u N ü k l e e r S a n t r a l i ' n i n y a p ı m m a l i y e t i d ı ş ı n d a, i ş l e t m e b a k ı m m a l i y e t i, y a k ı t m a l i y e t i, s ö k ü m m a l i y e t i, n ü k l e e r a t ı k l a r ı n d e p o l a m a v e t a ş ı n m a m a l i y e t l e r i, m o d e r n i z e m a l i y e t l e r i o l a n s a n t r a l d e n, ü s t e l i k g e l i r l e r i n ç o ğ u R u s t a r a f ı n a g i d e r k e n n a s ı l b i r b e k l e n t i, f a y d a b e k l e n m e k t e d i r? 7 - A K K U Y U N G S Ç E D R A P O R U İ N C E L E M E S İ 19

21 Ç E D R a p o r u n d a n a y r ı n t ı l ı a l ı n t ı l a r a ş a ğ ı d a v e r i l m e k t e d i r P r o j e S a h a s ı y a k l a ş ı k o l a r a k h a d ı r. S a h a, M e r s i n i l i, G ü l n a r i l ç e s i n e b a ğ l ı B ü y ü k e c e l i B e l e d i y e s i s ı n ı r l a r ı i ç i n d e d i r. P r o j e S a h a s ı n ı n k u z e y i, k ı y ı d a n i t i b a r e n m y ü k s e k l i k t e k i t e p e l e r d e ç e v r e l e n m e k t e d i r. B u t e p e l e r, N G S S a h a s ı i ç i n k o r u n a k l ı b i r d o ğ a l s ı n ı r o l u ş t u r m a k t a d ı r A k k u y u N G S P r o j e s i n i n h e r b i r g ü ç ü n i t e s i n i n k u r u l u g ü c ü M W d a n a z o l m a m a k ü z e r e, t o p l a m k u r u l u g ü c ü M W o l a c a k t ı r. N ü k l e e r g ü ç ü n i t e l e r i n e e k o l a r a k, p r o j e k a p s a m ı n d a ü z e r i n d e s u a l m a y a p ı l a r ı n ı n d a b u l u n d u ğ u b i r a d e t d a l g a k ı r a n, s o ğ u t m a s u y u d e ş a r j ı i ç i n d e n i z d i b i n e y e r l e ş t i r i l e c e k d ö r t a d e t b o r u h a t t ı, i k i a d e t m a l z e m e y ü k l e m e b o ş a l t m a r ı h t ı m ı, b i r a d e t r a d y o a k t i f a t ı k g e ç i c i d e p o l a m a v e i ş l e m e t e s i s i o l a c a k t ı r. A y r ı c a, i ş l e t m e e s n a s ı n d a ç a l ı ş a c a k p e r s o n e l i n k o n a k l a m a s ı i ç i n, A k k u y u N G S P r o j e S a h a s ı s ı n ı r ı n a b i t i ş i k 3 5 h e k t a r l ı k b i r a l a n d a k o n u t k a p a s i t e l i b i r Y a ş a m M e r k e z i n i n i n ş a s ı p l a n l a n m ı ş t ı r. N G S ü n i t e l e r i, A k k u y u K o y l a r ı o l a r a k b i l i n e n v e h e m e n h e m e n b i r b i r i n e e ş i t b ü y ü k l ü k t e k i 3 k o y d a n o l u ş a n s a h i l k e s i m d e i n ş a e d i l e c e k t i r. 20

22 İ n ş a a t t a m a m l a n d ı k t a n s o n r a A k k u y u N G S n d e n y ı l d a y a k l a ş ı k o l a r a k 3 5 m i l y a r k i l o v a t s a a t e l e k t r i k ü r e t m e s i b e k l e n m e k t e d i r. A k k u y u N G S, A E S d i z a y n ı e s a s a l ı n a r a k g e l i ş t i r i l m e k t e d i r. A k k u y u N G S i ç i n N V A E S - 2 S a n t r a l i R e f e r a n s S a n t r a l o l a r a k b e l i r l e n m i ş t i r. A k k u y u N G S ' n i n t a s a r ı m ö m r ü 6 0 y ı l d ı r. N G S ' d e y a k ı t o l a r a k h a f i f z e n g i n l e ş t i r i l m i ş u r a n y u m d i o k s i t k u l l a n ı l a c a k t ı r. H e r b i r g ü ç ü n i t e s i b i r r e a k t ö r v e b i r t ü r b i n b i n a s ı i ç e r m e k t e d i r. P r o j e S a h a s ı, l i y ı l l a r d a N G S S a h a s ı o l a r a k s e ç i l m i ş v e s a h a d a N G S y a p ı m ı n a i l i ş k i n ç o k s a y ı d a a r a ş t ı r m a g e r ç e k l e ş t i r i l m i ş t i r. H A A n ı n 7. M a d d e s i u y a r ı n c a, A k k u y u N G S P r o j e S a h a s ı k a p s a m ı n d a, t o p l a m ı m 2 p a r s e l o l a n o r m a n a r a z i s i i ç i n ( b u a l a n s a y ı l ı T o p r a k K o r u m a v e A r a z i K u l l a n ı m ı K a n u n u d ı ş ı n d a a l m a k t a d ı r ) ö n i z i n a l ı n m ı ş ; M a l i y e H a z i n e s i m ü l k i y e t i n d e k i t o p l a m m 2 p a r s e l i l e E Ü A Ş a a i t t o p l a m m 2 k a m u a r a z i s i d e P Ş y e t a h s i s e d i l m i ş t i r. B u ş e k i l d e T ü r k i y e C u m h u r i y e t i D e v l e t i ' n e a i t o l a n y a k l a ş ı k h a k a m u a r a z i s i P Ş ' y e b e d e l s i z o l a r a k t a h s i s e d i l m i ş o l u p ; g e r e k m e s i h a l i n d e, s a n t r a l i n k u r u l a c a ğ ı v e T ü r k i y e C u m h u r i y e t i D e v l e t i ' n e a i t i l a v e a r a z i l e r i n d e P r o j e Ş i r k e t i ' n e b e d e l s i z o l a r a k t a h s i s e d i l e b i l e c e ğ i H A A n ı n 7. M a d d e s i n d e b e l i r t i l m i ş t i r. 21

23 A k k u y u N G S s e r v i s s u y u s a ğ l a m a s i s t e m i n i n k a y n a ğ ı ; A k d e n i z d e n a l ı n a c a k d e n i z s u y u d u r. A t ı k d e p o s u N G S i ş l e t i m p e r i y o d u s ı r a s ı n d a ç ı k a c a k a t ı k l a r i ç i n t a s a r l a n m ı ş t ı r. D e p o k a p a s i t e s i 2 5 6, 4 4 m 3 / y ı l d ı r. P r o j e n i n t o p l a m m a l i y e t i n i n 2 0 m i l y a r A m e r i k a n D o l a r ı ( U S D ) o l m a s ı ö n g ö r ü l m e k t e d i r. P r o j e, R u s y a F e d e r a s y o n u v e T ü r k i y e C u m h u r i y e t i H ü k ü m e t l e r i a r a s ı n d a i m z a l a n a n b i r H ü k ü m e t l e r A r a s ı A n l a ş m a ( H A A ) a r a c ı l ı ğ ı y l a g e l i ş t i r i l m e k t e d i r R u s Y e t k i l i K u r u l u ş l a r ı n ı n P Ş d e k i t o p l a m p a y l a r ı h i ç b i r z a m a n % 5 1 ' d e n a z o l m a y a c a k t ı r P r o j e d e k u l l a n ı l m a k ü z e r e R u s m e n ş e l i m a l l a r ı n ( i ş v e h i z m e t l e r ) a l ı n m a s ı i ç i n t e r c i h l i ş a r t l a r i l e f i n a n s m a n s a ğ l a r A n l a ş m a n ı n 1 0. M a d d e s i n i n 1 0. B e n d i n d e b e l i r t i l e n f i y a t l i m i t i ü s t t a v a n ı ( 1 5, 3 3 A B D s e n t i / k W s ) d i k k a t e a l ı n a r a k P r o j e Ş i r k e t i t a r a f ı n d a n h e s a p l a n ı r S a n t r a l ü n i t e l e r i n i n i n ş a a t a ş a m a s ı y ı l l a r ı a r a s ı n d a k i d ö n e m i k a p s a m a k t a d ı r. B i r i n c i ü n i t e ( Ü n i t e 1 ), i n ş a a t ı n b a ş l a m a s ı i ç i n g e r e k l i o l a n t ü m b e l g e l e r i n, i z i n l e r i n, l i s a n s l a r ı n, r ı z a l a r ı n v e o n a y l a r ı n a l ı n d ı ğ ı t a r i h t e n i t i b a r e n y e d i y ı l i ç e r i s i n d e t i c a r i i ş l e t m e y e a l ı n a c a k t ı r T ü r k i y e ' n i n e n e r j i i l e i l g i l i h e d e f l e r i n d e n b i r i y e n i l e n e b i l i r e n e r j i k a y n a k l a r ı n ı n d e v r e y e a l ı n m a s ı v e ü l k e n i n t o p l a m e l e k t r i k e n e r j i s i ü r e t i m i n i n i l k e t a p t a % 5 ' i n i n n ü k l e e r e n e r j i d e n s a ğ l a n a r a k e l e k t r i k e n e r j i s i ü r e t i m i n d e d o ğ a l g a z p a y ı n ı n a z a l t ı l m a s ı d ı r E n y a k ı n y e r l e ş i m m e r k e z i s a h a d a n y a k l a ş ı k 2, 5 k m u z a k t a k i B ü y ü k e c e l i B e l e d i y e s i y e r l e ş i m m e r k e z i d i r. B ü y ü k e c e l i, 1 0 k m y a r ı ç a p l ı d a i r e i ç e r i s i n d e k i e n b ü y ü k n ü f u s l u y e r l e ş m e o l u p ( k i ş i ) ; s a n t r a l s a h a s ı a n ı l a n b u B e l e d i y e s ı n ı r l a r ı i ç e r i s i n d e k a l m a k t a d ı r T E T A Ş t a r a f ı n d a n a l ı n a n e l e k t r i k i ç i n k u l l a n ı l m ı ş y a k ı t v e r a d y o a k t i f y a k ı t y ö n e t i m i h e s a b ı n a A B D s e n t i / k W s v e i ş l e t m e d e n ç ı k a r m a h e s a b ı i ç i n A B D s e n t i / k W s t u t a r ı n d a a y r ı b i r ö d e m e y a p a c a ğ ı, E S A d ı ş ı n d a s a t ı l a n e l e k t r i k i ç i n i s e P r o j e Ş i r k e t i n i n y ü r ü r l ü k t e k i T ü r k k a n u n l a r ı v e d ü z e n l e m e l e r i u y a r ı n c a g e r e k l i ö d e m e l e r i i l g i l i h e s a p l a r a y a p a c a ğ ı h ü k ü m a l t ı n a a l ı n m ı ş t ı r A k k u y u N G S s a h a s ı v e S i p a h i l i h a v z a s ı n d a g e n e l y e r a l t ı s u y u a k ı m y ö n ü A k d e n i z e d o ğ r u g e r ç e k l e ş m e k t e d i r. N ü k l e e r G ü ç S a n t r a l l e r i n d e, a c i l d u r u m l a r d a k u l l a n m a k ü z e r e y e d e k b i r s u k a y n a ğ ı n ı n b u l u n d u r u l m a s ı b i r z o r u n l u l u k t u r. S a n t r a l d e m e y d a n a g e l e n h e r h a n g i b i r a k s a k l ı k t a 22

24 d e v r e y e a l ı n m a k ü z e r e S i p a h i l i O v a s ı n d a a ç ı l m ı ş 3 k u y u y e d e k k a y n a k o l a r a k k u l l a n ı l a c a k t ı r A k k u y u N G S n i n i ş l e t m e d ö n e m i s ı r a s ı n d a k i t a t l ı s u i h t i y a c ı m 3 / s a a t o l a c a k t ı r. B u n u n m 3 / s a a t i e n d ü s t r i y e l s u i h t i y a c ı n ı, 9 2 m 3 / s a a t i i s e i ç m e s u y u i h t i y a c ı n ı k a r ş ı l a m a k i ç i n k u l l a n ı l a c a k t ı r. N G S i ş l e t m e d ö n e m i n d e b a z ı s ü r e ç l e r d e k e s i n t i s i z s u t e d a r i k i n e i h t i y a ç d u y u l d u ğ u n d a n t ü m s u i h t i y a c ı s ü r e k l i o l a r a k, d e s a l i n i z a s y o n t e s i s l e r i a r a c ı l ı ğ ı i l e A k d e n i z d e n k a r ş ı l a n a c a k t ı r. İ n c e l e m e a l a n ı n d a y e r a l t ı s u y u a k ı m ı d e n i z e d o ğ r u d u r. H e r h a n g i b i r k a z a a n ı n d a, r e a k t ö r s a h a s ı n d a n y e r a l t ı s u y u s i s t e m i n e k a r ı ş a n k i r l e t i c i l e r d e n i z e d o ğ r u h a r e k e t e d e c e k t i r. S o n u ç o l a r a k A k k u y u N G S s a h a s ı n d a r e a k t ö r a l a n ı n d a n m e y d a n a g e l e b i l e c e k b i r s ı z ı n t ı s o n u c u, e n h ı z l ı o l a r a k g ü n d e d e n i z e u l a ş m a k t a d ı r. D e n i z e v a r a n p i k k o n s a n t r a s y o n d e ğ e r i, b a ş l a n g ı ç k o n s a n t r a s y o n u n 8, 5 d e ğ e r i n e s a h i p t i r. H e r h a n g i b i r s ı z ı n t ı n ı n g e r ç e k l e ş m e s i d u r u m u n d a, r a d y o n i k l i t i l e k i r l e n m i ş y e r a l t ı s u y u n u n e n g e l l e n m e s i y a d a ç e k i l m e s i i ç i n g e r e k l i s ü r e g ü n o l a r a k d e ğ e r l e n d i r i l m e l i d i r. Y e r a l t ı s u y u s i s t e m i n i n i y i l e ş t i r i l m e / t e m i z l e m e ç a l ı ş m a l a r ı i ç i n b u s ü r e o l d u k ç a k ı s a o l d u ğ u n d a n, o l a s ı b i r s ı z ı n t ı y ı h a b e r v e r e c e k i y i b i r g ö z l e m a ğ ı n a i h t i y a ç b u l u n m a k t a d ı r. P r o j e S a h a s ı n ı n y a k l a ş ı k 7 k m b a t ı s ı n d a e n ö n e m l i y ü z e y s e l s u k a y n a ğ ı o l a n S i p a h i l i D e r e s i b u l u n m a k t a d ı r S i p a h i l i D e r e s i, s ü r e k l i a k a n b i r d e r e d i r ; v e k u z e y d e k i d a ğ l a r d a n g e l e n y ü z e y s e l a k ı ş l a r b e s l e n m e k t e d i r p r o j e s a h a s ı n ı n y a k l a ş ı k 9 k m k u z e y i n d e S i p a h i l i B a r a j ı n ı i n ş a e t m e y i p l a n l a m a k t a d ı r. D S İ, b a r a j ı n p l a n l a m a a ş a m a s ı n ı t a m a m l a m ı ş t ı r v e i n ş a a t ı n y ı l ı n d a b a ş l a m a s ı v e b a r a j ı n y ı l ı i t i b a r i y l e i ş l e t m e y e a l ı n m a s ı b e k l e n m e k t e d i r Y ö r e h a l k ı n ı n s u l a m a v e i ç m e s u y u i h t i y a c ı b u b a r a j d a n k a r ş ı l a n a c a k t ı r. P r o j e S a h a s ı v e ç e v r e s i n d e k i a r a z i l e r a ğ ı r l ı k l ı o l a r a k d a h a ö n c e d i k i l m i ş o l a n P i n u s b r u t i a o r m a n l a r ı y l a k a p l ı d ı r A k k u y u N G S P r o j e S a h a s ı n ı n % 8 0 i P i n u s b r u t i a ( K ı z ı l ç a m ) o r m a n ı i l e k a p l ı d ı r İ n ş a a t f a a l i y e t l e r i n e d e n i y l e P r o j e S a h a s ı n ı n b u l u n d u ğ u a l a n d a ç e v r e s e l d e ğ i ş i k l i k l e r i n o l u ş m a s ı m ü m k ü n d ü r. P r o j e n e d e n i y l e a l a n d a b u l u n a n h a b i t a t l a r ı n t a h r i b i, b u h a b i t a t l a r d a y a ş a y a n t ü r l e r i n d e e t k i l e n m e s i n e s e b e p o l a c a k t ı r. B u n e d e n l e, t a h r i p e d i l m i ş h a b i t a t l a r, i n ş a a t f a a l i y e t l e r i n i n s o n a e r m e s i n i n a r d ı n d a n b o z u l m u ş a l a n l a r d a i y i l e ş t i r m e ( r e h a b i l i t a t i o n ), t a m a m e n o r t a d a n k a l k m ı ş a l a n l a r d a e s k i h a l i n e g e t i r m e ( r e i n s t a t e m e n t ) f a a l i y e t l e r i u y g u l a n a r a k b u k a r a k t e r d e k i h a b i t a t l a r d a y a ş a y a b i l e n t ü r l e r i n t e k r a r g e l i ş m e s i n e i m k â n s a ğ l a y a c a k t ı r. Y a p ı l a c a k o l a n b u ç a l ı ş m a l a r l a, h a b i t a t l a r v e d o l a y ı s ı i l e b u h a b i t a t t a y a ş a y a n b a ş t a e n d e m i k v e n a d i r t ü r l e r u z u n v a d e d e t e k r a r e s k i h a l i n e d ö n e c e k t i r. 23