Natura 2000 Teknik Yardım Projesi

Transkript

1 Natura 2000 Teknik Yardım Projesi AB Doğa Koruma Politikaları ve Habitat ve Kuş Direktifleri Rifat Ünal SAYMAN REC Türkiye Ankara, Anadolu Downtown Otel 30 Ocak 2018

2 Sunum Planı

3 AB Çevre Koruma Yaklaşımı Avrupa Birliği çevre koruma yaklaşımının ana araçları Çevre Eylem Programları ve Çevre Mevzuatıdır yılında uygulanmaya başlayan I. Çevre Eylem Programından bu yana hazırlanan toplam 7 eylem programı, AB nin çevre alanında ana politika belgeleridir. Bu belgeler hedefleri, prensipleri, uygulama döneminde çıkartılacak mevzuatları, yeni girişimleri ortaya koyarlar. Çevre Eylem Programlarına dayanarak, çevre konusunun alt başlıklarına ilişkin eylem planları hazırlanmaktadır. Bu eylem planlarına doğa koruma konusunda hazırlanan Avrupa Birliği İnsan, Doğa ve Ekonomi Eylem Planı örnek verilebilir. Eylem Planları hedefleri Avrupa Birliği Çevre Mevzuatına girerek gerçekleşmektedir.

4 Avrupa Birliği Çevre Eylem Programları Avrupa Birliği çevrenin korunması için 1973 yılından itibaren düzenli olarak Çevre Eylem Programları (ÇEP) hazırlamaktadır. Bu güne kadar toplam 6 ÇEP tamamlanmış, hali hazırda 2014 yılında yürürlüğe giren 7. ÇEP uygulanmaya devam edilmektedir AB 7. ÇEP 9 öncelik belirlemiştir. Bunlardan 3. tanesi tematik öncelikler olarak sıralanmıştır: (i) Doğal Varlıklar, (ii) Kaynak Verimli, Yeşil ve Rekabetçi Düşük Karbon Ekonomisi, (iii) Çevre ve Sağlık. Kuş ve Habitat Direktifleri ve ilgili konular Doğal Varlıklar önceliği altında yer almaktadır. 7. ÇEP, AB nin Doğa Koruma konusundaki çabalarının arttırılmasını önermektedir.

5 Avrupa Birliği 2020 Biyo-Çeşitlilik Stratejisi ve Hedefleri Hedef 1 Tür ve Habitatların Korunması 2020 de, AB doğa koruma mevzuatı kapsamında korunan tür ve habitatlar; türler için %50, habitatlar için %100 daha iyi muhafaza durumunda Hedef 3 Sürdürülebilir Tarım ve Ormancılık 2020 de, tarım ve ormancılıktan etkilenen tür ve habitatların muhafazasında ve ekosistem servislerinde ölçülebilir iyileşmeler Hedef 5 İstilacı Yabancı Türlerle Mücadele 2020 de, istilacı yabancı türler belirli, öncelikli türler kontrol atında veya yok edildi, ve Avrupa biyoçeşitliliğine tehdit oluşturacak yeni istilalar geçiş yolları tutularak engellendi Hedef 2 Ekosistem Muhafaza ve Restorasyonu 2020 de, ekosistemler ve sağladıkları servisler, yeşil altyapı ve gerilemiş ekosistemlerin en az %15 inin restorasyonuyla korundu ve iyileştirildi Hedef 4 Sürdürülebilir Balıkçılık ve Denizler 2015 de, balıkçılık sürdürülebilir de, balık stokları sağlıklı ve Avrupa denizleri daha sağlıklı. Balıkçılığın türler ve ekosistemler üzerinde belirgin olumsuz etkisi yok Hedef 6 Küresel Biyoçeşitlilik 2020 de, AB, biyoçeşitliliğin korunması için yürütülen küresel çabalara katkısını arttırdı

6 AB 2020 Biyoçeşitlilik Stratejisi (2011) Fitness Check (Durum Değerlendirmesi) AB Doğa, İnsan ve Ekonomi Eylem Planı (2017) Öncelik A Rehberlik ve bilgiyi iyileştirme ve sosyoekonomik hedeflerle bütünlüğü arttırma Öncelik C Natura 2000 yatırımlarını güçlendirme ve AB fon araçları arasındaki sinerji iyileştirme 3 Eylem 100 ün 4 Eylem 15 üzerinde Eylem tedbir 5 Eylem 3 Eylem Öncelik B Politik sahiplenmeyi sağlamak ve uyumu güçlendirme Öncelik D Daha iyi iletişim ve erişim, halkı, paydaşları ve toplulukları dahil etme

7 AB Çevre Mevzuatı Kapsamı 1. Yatay Mevzuat (Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED), Çevresel Bilgiye Erişim, vb.) 2. Hava Kalitesi (Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi, vb.) 3. Atık Yönetimi (Atık Çerçeve Direktifi, vb.) 4. Su Kalitesi (İçme Suyu, Kullanma Suyu, Yeraltı Suları, vb.) 5. Doğa Koruma (Natura 2000, Nesli Tehlikede Olan Canlılar, Habitat, vb.) 6. Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Risk Yönetimi (Endüstriyel Emisyonlar Direktifi, SEVESO, vb.) 7. Kimyasallar ve GDO lar (REACH) 8. Gürültü Kirliliği 9. Nükleer Güvenlik ve Radyoaktif Kirliliğin Önlenmesi

8 AB Doğa Koruma Direktifleri - Avrupa Birliği nin doğa koruma mevzuatı Kuş Direktifi (1979) ve Habitat Direktifi (1992) başlıklı iki düzenleme üstüne kuruludur. - Kuş Direktifi: Tehlike altındaki 194 kuş türünün Özel Korunan Alan (SPA Special Protected Areas) içinde ve korunması; ayrıca belirli türlerin bütün ülkede korunmasını öngörür. AB ülkelerinde 5,000 in üzerinde SPA var. - Habitat Direktifi: Kuş dışındaki belirli hayvan ve bitki türlerinin; ve belirli habitat tiplerinin Korunacak Özel Alanlar da (SAC Special Areas for Protection) korunmasını hedefler. Belirli bitki ve hayvan türlerinin bütün ülke sınırları içinde korunmasını öngörür. AB ülkelerinde 23,000 in üzerinde SAC var.

9 Sunum Planı

10 Natura 2000 Korunan Alanlar Ekolojik Ağı Bu iki direktif kapsamında alanların tümü ve aralarındaki ilişki, resmi olarak 1992 tarihli Habitat Direktifi altında kurulan Natura 2000 Korunan Alanlar Ekolojik Ağı olarak adlandırılıyor.

11 Avrupa Birliğinde Mevcut Durum Toplam arazi yüzölçümünün %18 i ve denizlerin %4 ü 52 Milyon hektar ÖKA Avrupa Birliği Kuş Direktifi 3000 ün üzerinde denizel alan Natura Alanı Habitat Direktifi 65 Milyon hektar - KÖA

12 AB 28 Danimarka İngiltere Letonya Litvanya Fransa Belçika Malta İrlanda Hollanda İsveç Çek Cum. Finlandiya Avusturya Almanya Estonya Lüksemburg İtalya Polonya Portekiz Macaristan Romanya Yunanistan İspanya G. Kıbrıs Slovakya Bulgaristan Hırvatistan Slovenya Natura 2000 Alanları (km 2 ) Natura 2000 Alanları Natura 2000 Gerekliliklerinin Uygulanması İçin Ulusal Doğa Koruma Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi AB 28 8% 6% 4% Danimarka İngiltere Letonya Litvanya Fransa Belçika Malta İrlanda Hollanda İsveç Çek Cum. Finlandiya Avusturya Almanya Estonya Lüksemburg İtalya Polonya Portekiz Macaristan Romanya Yunanistan İspanya G. Kıbrıs Slovakya Bulgaristan Hırvatistan Slovenya 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 10% 20% 30% 40% Toplam N2000 Kapsam Dışı Çakışma Sadece Habitat Sadece Kuş

13 Yüksek Nüfuslu AB Ülkelerinde N2K Alanları Natura 2000 Alanları (km 2 ) Natura 2000 Alanları Seçilen Ülkeler Seçilen Ülkeler 8% 5% 5% İngiltere İngiltere Fransa Almanya İtalya Polonya İspanya Fransa Almanya İtalya Polonya İspanya 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 10% 20% 30% 40% Toplam N2000 Kapsam Dışı Çakışma Sadece Habitat Sadece Kuş REC Türkiye 2016, Veri Kaynağı: Natura 2000 Newsletter, Ocak 2016

14 Korunan Alanlar Küresel ölçekte korunan alanların (karasal) toplam yüzölçümüne oranı %14 dür. AB ülkelerinde bu oran %25 tir. Natura 2000 kapsamında AB yüzölçümünün %18 i koruma altındadır. (AB düzeyinde korunan alanlar haritası için: %8 %8 %10 Sadece Ulusal Alanlar Kesişen Ulusal ve Natura 2000 Alanları Sadece Natura 2000 Alanları Türkiye de korunan alanların oranı yaklaşık %8 dir.

15 Natura 2000 ve Ulusal Korunan Alanlar

16 Natura 2000 ve Ulusal Korunan Alanlar

17 Korunan Alanların Ekonomik Faydası To plam Ekonomik Değer Kulla nım Değeri Kulla nım- Dışı Değer Doğruda n Kulla nım Se çenek Dola ylı Kulla nım İnsa ni Değer -Pa yla şım- Varoluş Değeri Temel ürünlerden sağlanan yararlar Ürün ve hizmetlerin gelecekte kullanımı için seçeneği (doğrudan veya dolaylı) İkincil ürün ve hizmetlerden sağlanan yararlar Kuşaklar Arası (gelecek nesiller için olan değer) Kuşaklar İçi (diğerleri için olan değer) Varolmadan kaynaklı kullanım/tüketim harici değerler Tedarik Servisleri - Kereste ve yakılacak odun - Yiyecek/yem ve diğer orman ürünleri (lateks) - Biyolojik inceleme: biokimyasallar, ilaçlar - Taze su Kültürel Servisler - Rekreasyon - Turizm - Eğitim/bilim Tedarik Servisleri - Taze su - Biyolojik inceleme Düzenleme Servisleri - Karbon depolama - Hava kalitesi ve su arıtımı - Erozyon kontrolü ve - Doğal afet yönetimi Kültürel Servisler - Manzara, rekreasyon Destekleyici Servisler - Toprak kalitesi Tedarik Servisleri - Taze su Düzenleme Servisleri - Karbon depolama - Hava kalitesi Kültürel Servisler - Manzara, peyzaj - Rekreasyon - Eğitim/bilim Düzenleme Servisler - Toprak kalitesi Kültürel Servisler - Manzara, peyzaj - Toplumsal kimlik / bütünlük - Manevi değer Vahşi yaşam / Biyolojik çeşitlilik

18 Korunan Alanların Ekonomik Faydası Avrupa Birliği nin yaptırdığı çalışmaların sonuçları göstermektedir ki; Natura 2000 sahaları yıllık milyar avro fayda sağlamaktadır. Natura 2000 sahaları yıllık1,2 2,2 milyar kişi/günü ziyaretçi ağırlamaktadır. Bu da yıllık 5 9 milyar avro rekreasyonal fayda sağlamaktadır. Bu faydalar dikkate alındığında Natura 2000 alanlarına yatırım yapmak Avrupa 2020 büyüme ve istihdam politikalarıyla uyumlu olarak yerel ve bölgesel ekonomilere katkı sağlar.

19 AB Tecrübesi AB tecrübesinden faydalanma önemli; AB Doğa Koruma yönetimi karmaşık ve dinamik bir süreç. Natura 2000 alanlarında yönetim için AB de de alınması gereken yol var, alanların yönetimi süreçleri ilerliyor. Denizel alanlardaki ilan süreci yetersiz. Doğa Koruma da bütüncül yaklaşım öne çıkıyor. Sadece bir unsurun (ör: Alan Tespiti) iyi yönetilmesi, genel korumada başarıyı garantilemiyor, Toplumun/yereldeki paydaşların bilinçlendirilmesi toplumsal kabulü arttırmada başarı sağlıyor. Bilgiye erişim yüksek seviyede. Yönetim Planı olan alanların oranları KÖA larda %41, ÖKA larda %30. (2012) Uygunluk Değerlendirmesi tecrübesi yüksek, İzleme ve Değerlendirme ve Bilimsel çalışmalar ileri.

20 Sunum Planı

21 Avrupa Birliği Ağustos 2016

22 AB Mevzuatı ve Türkiye Türkiye nin AB müktesebatının tümünü uyumlaştırması ve uygulaması gerekmektedir. Müzakere Süreci 2005 yılında başlamıştır. AB müktesebatı 35 Fasıl olarak müzakere edilecektir. Çevre (ve İklim) 27. fasıl olarak numaralandırılmış ve 2009 yılı sonunda müzakeresi başlamıştır. Türkiye nin AB müktesebatının tümünü uyumlaştırması ve uygulaması gerekmektedir. Müzakere sürecinde mevzuat müzakere edilmiyor, müzakere edilen konular; mevzuata uyum takvimi, uygulama planı ile birlikte talep edilebilecek geçiş süreçleri, ve derogasyonlardır.

23 Kuş ve Habitat Direktiflerinin uyumlaştırılması AB Çevre Faslı Kapanış Kriterleri arasında yer almaktadır.

24 Önemli Görülen Noktalar Üyelik Öncesi Üyelik Sonrası Ulusal Yasal Çerçeve Temel Kavramlar Yetkili İdarelerin Belirlenmesi Yeni Ulusal Doğa Kanunu ve/veya Mevcut Kanunlarda değişikliğe giderek uyumlaştırma İkincil Mevzuat Yasal Prosedürleri n tanımlanması KÖA lar ve ÖKA ların tayini için mevzuat geliştirilmesi KÖA ların seçilmesi için kriterlerin tanımlanması Alanların seçilmesinde takip edilecek karar alma süreci Uygunluk değerlendirmesi süreçleri Bilgilendirme Mekanizmaları İlgili alanların bilgilerinin kamuya açık hale getirilmesi Belirlenen alanlarda önerilen uygun kullanım önerilerini uygun bir süre öncesinde kamuya açık hale getirilmesi Natura 2000 alanlarının yönetimi (Yönetim planları hazırlanması ve arazi kullanım kararlarında KÖA lara ilişkin koruma önlemlerinin de gözetilmesi) Tür ve Habitat Gözetim ve İzleme Finansman Komisyona Raporlama

25 Natura 2000 Yükümlülükleri Ulusal Yasal Çerçeve - Direktifler ve Ulusal Mevzuat Karşılaştırması - Yasal Boşlukların Belirlenmesi - Uygulama Seçenekleri: o Yeni Ulusal Doğa Kanunu o Mevcut Kanunlarda değişikliğe giderek uyumlaştırma (Milli parklar, arazi kullanımı, tarım, su kaynakları yönetimi vb.) Yasal Kontrol Listesi - KÖA ların seçilmesi için tanımlanan ölçütlere özel önem verilmesi - Arazi kullanım kararlarında KÖA lara ilişkin koruma önlemleri de gözetilmesi - KÖA ları etkileyecek plan/projelerin karar alma prosedürlerinde Etki Değerlendirme süreçlerinin dikkate alınmasını sağlayacak mevzuat düzenlemesi Paydaşlar - Alanların seçilmesi aşamasında tüm ilgi gruplarının (yerel kamu idareleri, yerel yönetimle, sanayi temsilcileri, arazi sahipler, genel kamu, yerel STK lar) görüşlerinin alınması ve yorum vermesi - Seçilen alanların bilgilerinin kamuya açık hale getirilmesi - Yİ ler bu bağlamda, seçilen alanlarda önerilen uygun kullanım Yetkili İdare (Yİ) - Yasal ve İdari sorumlukları yerine getirecek Yİ lerin belirlenmesi - Yetkili İdareler Natura 2000 alanlarındaki ve dışındaki koruma uygulamalarına ilişkin Avrupa Komisyonu na (Komisyon) rapor sunmakla yükümlü Korunacak Alanların Yönetimi - Ek I ve Ek II temel alınarak alanlar listesi teklif edilmesi - Bu listenin Komisyona sunulması - Korunacak alanlar için Komisyonla anlaşmaya varılması - Uygun olması halinde yönetim planları da kullanılmak üzere, korunan alanların korunması için uygun koruma yönetimi araçlarının uygulanması - Yönetim planlarının arazi kullanım kararlarında dikkate alınması Finansal Gereklilikler - Hükümet tarafından finansmana ilişkin idari süreçlerin tanımlanması - Korunacak alanın koruma hedeflerini yerine getirmek için arazi sahiplerine mali yardım veya vergi muafiyetleri tanınması

26 Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim TEŞEKKÜRLER R. Ünal Sayman