GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO

Transkript

1 GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO

2

3 GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO S04 Giriş S06 Değişim karşısında S14 Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu S22 Ortaklıkların genişletilmesi S28 Açık kapı politikası S30 Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler S32 Örgütün dinamikleri S35 Geleceğe bakış

4 GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO Kuzey Atlantik İttifakı Yarım asrı aşan bir süre içinde gerek İttifak gerekse dünya NATO nun kurucularının öngöremeyecekleri biçimde değişmiştir. Stratejik ortam değişmeye devam ederken NATO nun dönüşümü de giderek hızlanmaktadır. NATO bugün geçmişe kıyasla çok daha çeşitli güvenlik sorunları ile karşı karşıyadır ve gerek kendi topraklarında gerekse diğer bölgelerde yaşayan halkı korumak zorundadır. Kitle imha silahlarının yayılması ve terörizm gibi tehditler sınır tanımazlar. Bu da NATO nun Afganistan da olduğu gibi çok uzak bölgelerde konuşlanabilecek ve kuvvetlerini idame ettirebilecek durumda olması anlamına gelmektedir. Bu doğrultuda, NATO bu yeni talepleri karşılayacak araç ve yetenekleri geliştirmekte ve bu konudaki uluslararası çalışmalara katkıda bulunmaktadır. Üye ülkelerin karşısındaki tehditlerin nitelikleri ile birlikte NATO nun bunlarla başa çıkma şekli de değişmektedir. Ancak İttifak içindeki işbirliği hala Washington Antlaşması nın ilkelerine bağlılık temeline dayanmaktadır. Toplu savunma ilkesi NATO nun kuruluş antlaşmasının özünü teşkil eder. Bu ilke üyeleri birbirine bağlayan, birbirlerini korumalarını sağlayan benzeri olmayan ve kalıcı bir ilkedir. NATO, güvenlik sorunlarıyla başa çıkılabilmesi için Avrupa ve Kuzey Amerika nın çıkarlarını birbirine bağlayan ve gelecek nesiller için anlayış ve işbirliği temeline dayanan bir güvenlik oluşturmayı amaçlayan bir politikaskeri çerçeve sağlar. S04 Introduction

5 Bu belgede Makedonya Cumhuriyeti isminden sonra kullanılan asteriks (*) işareti şunu ifade etmektedir: Türkiye eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti olarak anılan bu ülkeyi anayasal adıyla, Makedonya Cumhuriyeti olarak tanımaktadır. Giriş S05

6 Değişim karşısında 1949 Washington Antlaşması nın imzalanması 4 Nisan İttifak ın kökeni 1961 Berlin Duvarının dikilmesi 1949 yılında Doğu ile Batı arasındaki ideolojik çatışmalar ivme kazanırken Atlantik in iki tarafından 12 ülke Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı nı kurdu. Burada temel amaç Sovyetler Birliği nin doğu Avrupa üzerindeki hakimiyetinin a geri kalan kısmına yayılması riskine karşı karşılıklı bir yardım paktı yaratmaktı. S06 Değişim karşısında

7 O tarihte Avrupa İkinci Dünya Savaşının neden olduğu yıkımın ardından yeni yeni toparlanmaya çalışıyordu. Ancak yılları arasında ABD nin oluşturduğu Marshall Planı Batı Avrupa ekonomilerine istikrar sağlayacak fonu sağladı. NATO da toplu savunma ilkesini taahhüt ederek demokrasi ve ekonomik büyüme için gereken güvenli ortamın oluşturulmasına yardımcı olarak bu rolü destekledi. O tarihteki Amerikan Başkanı Harry S. Truman ın deyişiyle, Marshall Planı ve NATO bir elmanın iki yarısı idi. İttifak sayesinde, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika eşi görülmedik bir istikrar düzeyi elde ettiler 1950 lerin başında Kore Savaşı nın patlamasına yol açan uluslararası gelişmeler, Batı nın Sovyetler Birliği nin genişleme amacı ile ilgili korkularını teyit eder gibi görünüyordu. Bu nedenle NATO üyesi devletler ortak savunma taahhütlerini yerine getirebilmeleri için gereken askeri ve sivil yapıları geliştirmek konusundaki çabalarını arttırdılar. Kuzey Amerika kuvvetlerinin Avrupa hükümetlerinin talepleri doğrultusunda Avrupa topraklarındaki mevcudiyeti, Sovyetler Birliği nin saldırganlığının önlenmesine yardımcı oldu. Ayrıca, zaman içinde birçok ülke daha İttifak a katıldı. İttifak sayesinde Batı Avrupa ve Kuzey Amerika nın daha önce görülmemiş bir istikrar düzeyine erişmeleriyle Avrupa da ekonomik işbirliği ve entegrasyonun temelleri atıldı. Soğuk Savaş sona erdikten sonra 1990 ların başında İttifak eski düşmanlara elini uzatarak, ve güvenlik konusunda işbirliğine dayanan bir yaklaşım sergileyerek Avrupa daki eski Doğu-Batı bölünmesinin ortadan kalkmasına katkıda bulundu. Değişim karşısında S07

8 1989 Berlin Duvarı nın yıkılması Soğuk Savaş ın Sonu Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği nin oluşturduğu tehdit NATO nun rolü ve amacını açıkça belirliyordu ların başında Varşova Paktı dağıldı, Sovyetler Birliği çöktü. Bazı yorumcular eski düşmanların ortadan kalkmasıyla NATO ya duyulan ihtiyacın da ortadan kalktığını ve artık geleceğe dönük savunma harcamalarının ve silahlı kuvvetlere yapılacak yatırımların büyük ölçüde azaltılabileceğini düşünmeye başladılar. S08 Değişim karşısında

9 NATO müttefiklerinin birçoğu savunma harcamalarında kesintiler yaptılar; bu kesintilerin bazıları %25 e varıyordu. Soğuk Savaşın bitmesiyle birlikte askeri istila tehlikesi ortadan kalkmış olsa da, Avrupa nın bazı yerlerinde istikrarsızlığın artmış olduğu kısa sürede görüldü. Eski Yugoslavya da ve eski Sovyetler Birliği nin bazı bölgelerinde genellikle etnik gerginliklerden kaynaklanan birçok bölgesel çatışma patlak verdi, ve bu çatışmaların yayılması riski ortaya çıktı. Avrupa da barış ve istikrarı korumak ve bölgesel gerginliklerin tırmanmasını engellemek Artık Avrupa da barış ve istikrarı korumak ve bölgesel gerginliklerin tırmanmasını engellemek için yeni politik ve askeri işbirliği şekillerine ihtiyaç vardı. Nitekim, NATO eski düşmanlarıyla kurumsal ilişkiler başlattı ve yeni işbirliği mekanizmaları oluşturdu. Ayrıca üyelerinin temel savunma rollerini yerine getirmeye devam edebilmelerini garanti etmenin yanı sıra büyük çaplı iç reformlara girişerek üyelerinin kriz yönetimi, barışı koruma ve barışa destek operasyonları gibi yeni görevlere hazır olabilmeleri için askeri yapı ve yeteneklerinde gerekli uyarlamaları yaptı. Bu yeni güvenlik sorunları karşısında NATO sadece toplu savunma sorumluluğunu taşıyan birbirine kenetlenmiş bir ittifak olmakla kalmadı, aynı zamanda daha geniş güvenlik alanında işbirliği yapan, kültürel açıdan birbirinden çok farklı ülkeler arasındaki bir ortaklığın odak noktası haline geldi NATO nun ilk kriz yönetimi operasyonu MOD UK Değişim karşısında S09

10 9/ New York ve Washington D.C. de geniş çaplı terör saldırıları NATO tarihinde ilk kez olarak 5. Madde yi uygulamaya koydu 11 Eylül 1999 Washington Zirvesi nde benimsenen Stratejik Kavram gelecekteki tehditleri çok yönlü ve genellikle öngörülmesi zor tehditler olarak tanımlamış, ve özellikle kitle imha silahlarının ve bunlarının edinim yollarının yayılmasından kaynaklanan tehdit üzerinde durmuştu. Ayrıca İttifak ın güvenlik çıkarlarının terör eylemleri, sabotaj ve örgütlü suçlar, ve hayati kaynakların kesintiye uğraması gibi daha geniş bazı risklerden etkilenebileceğini vurgulamıştı. Olaylar bir anda Müttefiklerin ne kadar önsezi sahibi olduklarını gösterdi. 11 Eylül 2001 de teröristler yolcu uçaklarını kitle imha silahları olarak kullanarak ABD deki hedeflere saldırdılar. Bu saldırıların şok edici vahşeti ve kullanılan araçlar açık ve demokratik toplumların yeni bir asimetrik savaş karşısındaki zayıflığını ortaya koydu. Bir sonraki gün Müttefikler büyük bir dayanışma içinde Washington Antlaşması nın toplu savunma şartı olan 5. Maddesini uygulamaya koyarak bir veya birçok müttefike yönelik bir saldırının hepsine karşı yöneltilmiş bir saldırı olduğunu teyit ettiler. S10 Değişim karşısında

11 5. Madde Taraflar, Kuzey Amerika da veya Avrupa da içlerinden bir veya daha çoğuna yöneltilecek silahlı bir saldırının hepsine yöneltilmiş bir saldırı olarak değerlendirileceği ve eğer böyle bir saldırı olursa BM Yasası nın 51. Maddesinde tanınan bireysel ya da toplu öz savunma hakkını kullanarak, Kuzey Atlantik bölgesinde güvenliği sağlamak ve korumak için bireysel olarak ve diğerleri ile birlikte, silahlı kuvvet kullanımı da dahil olmak üzere gerekli görülen eylemlerde bulunarak saldırıya uğrayan Taraf ya da Taraflara yardımcı olacakları konusunda anlaşmışlardır. Böylesi herhangi bir saldırı ve bunun sonucu olarak alınan bütün önlemler derhal Güvenlik Konseyi ne bildirilecektir. Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak ve korumak için gerekli önlemleri aldığı zaman, bu önlemlere son verilecektir. İttifak daha sonra Amerika Birleşik Devletleri ni desteklemek amacıyla bazı önlemleri benimsedi. Ekim ayı başında terörist faaliyetlerde bulunduğundan şüphe edilen gemilere çıkarak arama yapmak üzere Doğu Akdeniz de gemilerini konuşlandırdı. Bu konuşlandırma bugün Active Endeavour Operasyonu adı altında devam etmekte ve tüm Akdeniz i kapsamaktadır. Müttefikler Amerika nın El Kaide (11 Eylül saldırılarından sorumlu terör örgütü) ve Taliban a (bu örgütü barındıran rejim) karşı başlattığı operasyonu desteklemek için bireysel olarak Afganistan da kuvvet konuşlandırdılar. İttifak Ağustos 2003 ten beri operasyonu takiben oluşturulan barışı koruma misyonu Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü ne (ISAF) önderlik etmektedir. Değişim karşısında S11

12 geniş kapsamlı politik, ekonomik, ve askeri çözümler geliştirilmesine katkıda bulunmalıdır Öncelikle, 21. yüzyılda, transatlantik toplumuna yönelik tehditler giderek daha asimetrik nitelikte olacak ve ulus devletlerin paralı ordularından ziyade, devlet dışı gruplar tarafından desteklenecek. Bunlara karşı koymak için Müttefik kuvvetlerinin daha kolaylıkla konuşlanabilir, daha fazla hareket kabiliyetine sahip, ve daha etkili hale gelmeleri gerekmektedir. İkinci olarak, bu yeni tehditler Avrupa-Atlantik bölgesinin dışından kaynaklanabilir. Bu nedenle NATO nun nereden kaynaklanırsa kaynaklansın, risklerle yüzleşilmesi gerektiğine inanan bir global ortaklar ittifakı haline gelmesi gerekmektedir. Son olarak da, NATO tek başına bu tehlikelerle baş edemez. Transatlantik İttifakı Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi hükümet dışı ve uluslararası örgütlerle birlikte çalışarak geniş kapsamlı politik, ekonomik, ve askeri çözümler geliştirilmesine katkıda bulunmalıdır. Ancak böyle bir yaklaşımla çatışmaların sadece politik ve ideolojik değil, aynı zamanda ekonomik nedenlerini ele alabilir. NATO liderleri bu faktörleri göz önünde bulundurarak İttifak ın faaliyetlerinin ve çalışma yöntemlerinin gözden geçirilmesine başladılar. Bu çalışmalar bir dizi girişimin onaylanmasını sağladı. Bu girişimlerden bazıları şunlar: teknolojik açıdan ileri düzeyde, esnek, kolayca konuşlandırılabilir, birlikte çalışılabilir, ve idame ettirilebilir bir kuvvet olan NATO Mukabele Kuvveti nin oluşturulması; düzgün bir askeri komuta yapısı; modern askeri operasyonların stratejik ikmal ve havadan karaya gözetleme gibi temel alanlarında gereken yeteneklerin iyileştirilmesi; İttifak ın önümüzdeki yıldaki stratejik önceliklerine bir çerçeve sağlamak üzere tasarlanan Geniş Kapsamlı Siyasi Yönerge nin benimsenmesi; Afganistan daki operasyonların ülkenin tümünü kapsayacak şekilde genişletilmesi ve de güvenlik kuvvetleri ve yeniden inşa çalışmalarıyla destek; Irak hükümetine güvenlik kuvvetlerinin eğitimi vasıtasıyla yardım sağlanması ve de Afrika Birliği ile korsanlığa karşı faaliyetler girişimine destek. İstanbul İşbirliği Girişimi vasıtasıyla Orta Doğu ülkeleri ile kurumsal ilişkilerin geliştirilmesi; Buna paralel olarak, NATO aynı zamanda güvenliği daha çok sayıda ülkeye yayabilmek için ülkeleri İttifak üyeliğine ve Ortaklık Programlarına katılmaya davet etmek suretiyle Avrupa- Atlantik entegrasyonunu üzerinde çalışmaktadır. S12 Değişim karşısında

13 NATO AWAC uçakları büyük olaylar ve kriz durumlarında havadan gözetleme sağlar Boeing Değişim karşısında S13

14 Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu 2003 NATO Afganistan da ISAF ın sorumluluğunu üstleniyor. MOD Canada Afghanistan 11 Eylül saldırılarından hemen sonra ABD Afganistan da Enduring Freedom operasyonunu başlattı. Bu terörle mücadele operasyonu baskıcı Taliban rejimine son verdi. Ancak Afgan güvenlik güçlerinin ülkeyi kendi başlarına istikrara kavuşturamayacağı konusunda bazı endişeler vardı. Bu nedenle Aralık 2001 de Bonn Konferansı düzenlendi ve Birleşmiş Milletler den güvenlik güçlerinin oluşturulmasına ve eğitimine yardımcı olacak bir kuvveti onaylaması istendi. BM Güvenlik Konseyi 20 Aralık 2001 de 1386 sayılı kararı ile Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü nün (ISAF) kurulmasını ve Kabil ve çevresinde konuşlandırılmasını kabul etti. ISAF ve Afgan Geçici İdaresi Afgan ulusal hükümetinin ilk şekli Ocak 2002 de ISAF ın görevlerinin ayrıntılarını belirleyen Askeri Teknik Anlaşma yı imzaladılar. S14 Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu

15 İlk başlarda ISAF bir NATO veya bir BM gücü değil, BM Güvenlik Konseyinin yetkisi altında katılmak isteyen ülkelerin oluşturduğu bir koalisyon gücüydü. Gönüllü ülkeler altışar aylık rotasyonlarla ISAF ın komutanlığını yaptılar (ilk başta Birleşik Krallık, Türkiye, Almanya, ve Hollanda olmak üzere). Bu misyonlar bir yandan ilerleme kaydederken bir yandan da sürekliliğin olmaması birçok zorluk çıkarıyordu. Sonunda Ağustos 2003 te İttifak misyonun stratejik komuta,kontrol ve koordinasyonunu üstlenerek Kabil de bir daimi ISAF karargahı kurulmasına olanak sağladı. ISAF Afgan hükümetiyle yakın koordinasyon içinde çalışmaktadır İlk başlarda ISAF ın görev yönergesi başkent Kabil ve çevresi ile sınırlıydı. Ancak zamanla genişleyerek Afganistan ın tümünü kapsadı: önce kuzeye, sonra batıya ve güneye doğru, en sonunda da ülkenin doğusuna, Afganistan ın en hassas ve tehlikeli bölgesine doğru genişledi. ISAF ın en önemli rolü Afgan hükümetinin otoritesini tüm ülkeye yaymasına ve güvenli bir ortam yaratmasına yardımcı olmaktır. Bu amaçla ISAF ordu ve polis güçlerine eğitim vererek Afgan güvenlik güçlerinin gelişmesine yardımcı olmakta; sivil tesislerin yeniden imarı ile ilgili ihtiyaçları belirlemekte; yasadışı silahlı grupların dağıtılmasında hükümete yardımcı olmakta ve uyuşturucu ile mücadele faaliyetlerine katılmakta; ve insani yardım faaliyetlerini desteklemektedir. ISAF ayrıca sivil ve askeri taraflar arasındaki etkileşimin artmasına ve harekat alanında işbirliği konusuna daha sistematik bir yaklaşım geliştirilmesine çalışmaktadır. Örneğin, İl İmar Timlerinin (ISAF ın sorumluluğundaki küçük sivil ve askeri personel grupları) bazıları ülke çapında okul ve yetimhane inşası, yol tamiri, silahların imhası, mayın temizleme gibi sivil projelerde çalışmaktadırlar. ISAF Afgan hükümetiyle yakın koordinasyon içinde çalışmaktadır. Örneğin, Loya Jirga nın Aralık 2003 ve Ocak 2004 te yaptığı ve Afgan Anayasası nın kabul edilmesiyle sonuçlanan toplantıları sırasında güvenliğin sağlanması konusunda Afgan makamlarına yardımcı oldu. Eylül 2006 da NATO ve Afganistan birlikte savunma reformu, savunma kurumlarının oluşturulması ve Afgan Ulusal Ordusu ile NATO üyeleri arasında birlikte çalışabilirlik üzerinde odaklanan Ortaklıkta Kalıcı İşbirliği için bir Çerçeve (Framework for Enduring Co-operation in Partnership) adlı belgeyi yayınladı. Ayrıca NATO nun Üst Düzeyli Sivil Temsilcisi doğrudan Afgan hükümeti ve diğer uluslararası örgütlerle çalışarak ve komşu ülkelerle teması koruyarak İttifak ın sivil ve askeri amaçlarını dile getirtmektedir. Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu S15

16 NATO Bosna ve Hersek te on yıl süren bir barışı koruma operasyonuna önderlik etti Belgian MOD Balkanlar Eski Yugoslavya nın dağılmasından hemen sonra NATO çatışmaları engellemek veya durdurmak amacıyla 1995 te Bosna ve Hersek e, 1999 da Kosova ya, ve 2001 yılında da Makedonya (*) Cumhuriyeti ne askeri müdahalede bulundu. NATO 1995 in Ağustos ve Eylül aylarında Bosna ve Hersek te Bosnalı Sırp kuvvetlerine karşı hava operasyonları yaptı. Bu operasyonlar taraflar arasındaki güç dengelerinin değişmesine ve Bosnalı Sırp liderlerin Dayton, Ohio da imzalanan barış anlaşmasını kabul etmelerine yol açtı. NATO barışı koruma görevlileri Aralık 1995 te Barış Uygulama Gücü (IFOR) kapsamında Bosna ve Hersek e geldiler. Daha sonra IFOR un yerini İstikrar Gücü (SFOR) aldı. SFOR 10 yıl sonra Aralık 2005 te başarıyla sona erdirildi, ve barışı koruma misyonu Avrupa Birliği ne devredildi. S16 Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu

17 başlatılan eylem yeniden imar çalışmalarının başlayabilmesi için gereken temel şartları sağladı NATO nun Kosova ya askeri müdahalesi bir yılı aşkın bir süre boyunca giderek artan şiddet eylemlerinin ardından, ve BM Güvenlik Konseyi nin Kosovalı Arnavut nüfusa uygulanan baskıya son verilmesi yönündeki kararlarının Belgrat tarafından tekrar tekrar ihlal edilmesi üzerine başladı. Mart 1999 da İttifak tüm baskıların sorumlusu olan Yugoslav hükümetinin askeri ve paramiliter yapılarına karşı hava saldırıları başlatmaya karar verdi. Bu karar tüm diğer seçenekler denendikten ve barış görüşmelerinin Belgrat ın ihlallerinin önüne geçememesinden sonra alındı. Hava saldırıları 78 gün sürdü ve çatışmaya neden olan tarafların askeri faaliyetlerinin durdurulmasını; Yugoslav ordusunun, Sırp polisi ve paramiliter güçlerinin Kosova dan çekilmesini; Kosova da uluslararası bir askeri varlığın mevcudiyetinin kabul edilmesini; mültecilerin ve yurtlarından uzaklaştırılmış kişilerin kayıtsız şartsız ve güven içinde yurtlarına geri dönmelerini; ve tüm tarafların Kosova konusunda bir siyasi anlaşma sağlanması için çalışmayı taahhüt etmelerini sağladı. İttifak ın müdahalesi ile ilgili yoğun politik tartışmalara rağmen, başlatılan eylem yeniden imar çalışmalarının başlayabilmesi için gereken temel şartları sağladı. Örneğin, tarafların her türlü askeri eyleme son vermeleri; Yugoslav ordusunun, Sırp polis ve paramiliter güçlerinin Kosova dan çekilmesi; Kosova da uluslararası bir askeri varlığın mevcudiyetinin kabul edilmesi; mültecilerin ve yurtlarından uzaklaştırılmış kişilerin kayıtsız şartsız ve güven içinde yurtlarına geri dönmeleri; ve tüm tarafların Kosova konusunda bir siyasi anlaşma sağlanması için çalışmayı taahhüt etmeleri. NATO önderliğindeki Kosova Gücü nün (KFOR) görev yönergesi her ikisi de Haziran 1999 tarihinde gerçekleşen NATO ile Yugoslav komutanlar arasında imzalanan bir Askeri-Teknik Anlaşmaya ve BM Güvenlik Konseyi nin1244 sayılı kararına dayanır. KFOR düşmanlıkların tekrar başlamasının önlenmesi, güvenli bir ortam oluşturulması, ve Kosova Kurtuluş Ordusunun silahlarından arındırılmasından sorumlu kılındı. KFOR, ayrıca, uluslararası insani çalışmaları destekler ve Kosova nın kalkınması için uluslararası bir sivil kuruluş olan BM Kosova Geçici İdaresi (UNMIK) ile birlikte Kosova nın kalkınması için istikrarlı bir ortam yaratmaya çalışır. 17 Şubat 2008 de, Kosova nın bağımsızlığını ilanından sonra, NATO, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1244 sayılı kararı uyarınca, ve Konsey aksi yönde bir karar almadığı sürece, KFOR un Kosova daki varlığını sürdüreceğini bir kez daha teyit etti. Bu karar, Nisan 2009 da Strasbourg/Kehl Zirvesinde NATO liderleri tarafından yeniden vurgulandı. Ayrıca, Kosova da mutabık kalınan çok etnikli güvenlik yapılarının kurulmasına İttifakın tam taahhüdünün sürdüğünü de dile getirdiler. Kosova da Avrupa Birliği Hukuk Kuralları Misyonunun (EULEX) konuşlandırılmasına ve standartlara, özellikle, etnik azınlıkları ve tarihi ve dini yerleri koruyan ve de suç ve yolsuzluk ile mücadele eden hukuk kuralları ile ilgili olan, mevcut taahhütleri yerine getirmede şimdiye kadar sağlanan ilerlemeye olumlu baktılar. Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu S17

18 Batı Balkanlar da uzun vadeli istikrarı sağlamak için NATO bölge ülkelerini Avrupa Atlantik yapılarına entegre etmeye çalışmaktadır Ağustos 2001 de Makedonya (*) Cumhuriyeti devlet Başkanı NATO dan ülkeyi istikrarsızlığa sürükleyebilecek olan etnik Arnavut grupların silahlarından arındırılması konusunda yardım istedi. NATO hükümetin bazı azınlık haklarını tanıması şartıyla bu talebi kabul etti. NATO da dahil olmak üzere çeşitli uluslararası örgütler ve Amerika Birleşik Devletleri nin özel elçilerinin aracılığıyla ülkedeki etnik Arnavut toplumunun temsilcileri ile hükümet arasında siyasi anlaşmaya varıldı. Bu durum NATO nun Arnavut etnik gruplarını gönüllülük esasına dayanarak silahsızlandırmak amacıyla 30 günlük bir misyon için 3500 askerin konuşlandırmasının yolunu açtı. Batı Balkanlar da uzun vadeli istikrarı sağlamak için NATO bölge ülkelerini Avrupa Atlantik yapılarına entegre etmeye çalışmaktadır. Arnavutluk ve Hırvatistan 1 Nisan 2009 da NATO ya katıldı. Makedonya (*) Cumhuriyeti NATO üyeliğine aday; Bosna ve Hersek, Karadağ ve Sırbistan 14 Aralık 2006 da NATO ortakları oldular. Üsküp ün talebi üzerine NATO askerleri Mart 2003 sonuna kadar ülkede kalarak Avrupa Birliği ve Avrupa Güvenlik ve İstikrar Teşkilatı nın (AGİT) gözlemcilerine koruma sağladılar. Mart 2003 te Avrupa Birliği görevi devraldı. Bu girişimler iç çatışmanın önlenmesine yardımcı oldu ve ülkede anlaşmazlıkların giderilmesinin ve yeniden imarın yolunu açtı. Bugün NATO Saraybosna ve Üsküp te bu ülkelerin savunma reformlarına yardımcı olmak üzere birer karargah bulundurmakla beraber, Balkanlar da kalan büyük çaplı tek Müttefik konuşlandırması KFOR dur. S18 Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu

19 Akdeniz 11 Eylül saldırılarının hemen ardından başlatılan Active Endeavour Operasyonu NATO deniz kuvvetlerinin Akdeniz de terörist faaliyetleri saptamak, caydırmak ve bu eylemlere karşı koruma sağlamak üzere yürütülen bir deniz gözetleme operasyonudur. NATO gemileri 6 Ekim 2001 tarihinde, Doğu Akdeniz de konuşlanarak bölgede devriye görevine başlamışlardı. Elde edilen başarı nedeniyle bu görev 2003 yılı başlarında Cebelitarık Boğazı nı, bir yıl sonra Mart 2004 te de Akdeniz in tümünü kapsayacak şekilde genişletildi. Bu operasyon terörizmle ilgili faaliyetlerle kısıtlı olmakla beraber, Akdeniz de ticari ve ekonomik faaliyetlerin güven içinde yürütülmesinde de yararlı olmuştur. Aden Körfezi Aden Körfezinde ve Afrika Boynuzu dışında artan korsanlık, Afrika daki uluslararası insani çabaları baltalama ve daha genel anlamda, bölgedeki yaşamsal iletişim deniz hatlarını ve ekonomik çıkarları sekteye uğratma tehditi içeriyor. NATO, bölgedeki korsanlığa karşı operasyonlar yürüterek güvenliği artırmaya aktif olarak yardımcı oluyor: Operation Allied Provider (2008), Operation Allied Protector (2009) ve Operation Ocean Shield (devam eden). Korsanlığa karşı mücadelede, BM Güvenlik Konseyi Kararları ile tamamen bütünleyici olarak olanaklı uzun süreli bir görevi ve Avrupa Birliği dahil diğer aktörlerle korsanlığa karşı eylemleri değerlendiriyor. Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu S19

20 Irak a yardım İstikrarlı bir Irak NATO nun çıkarları açısından büyük bir stratejik önem taşır; bu nedenle NATO 2004 yılından beri Irak Eğitim Misyonu (NTM-I) vasıtasıyla Irak Hükümeti ne destek vermektedir. NATO ve Irak aralarındaki işbirliğini uzun vadede devam ettirmek konusunda anlaşmışlar, ve Yapılandırılmış İşbirliği Çerçevesi (Structured Cooperation Framework) konusundaki önerileri onaylayarak bu kararı resmileştirmişlerdir. NATO Iraklı askeri personele gerek ülke içinde gerekse dışarıda eğitim vererek ülkenin güvenlik kurumlarının gelişmesine yardımcı olarak; NATO üyesi ülkelerin bağışladıkları teçhizatın teslimatını koordine ederek; ve Irak ta savunma reformuna destek vererek ülkenin kendi güvenliği sağlayabilmesine yardımcı olmaktadır. Irak ile işbirliği BM Güvenlik Konseyi nin 1546 sayılı kararı doğrultusunda sürdürülmektedir. Bu karar, Irak hükümetinin talebi doğrultusunda uluslararası ve bölgesel örgütlerin Irak halkının güvenlik ve istikrar konusundaki ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmalarını talep eder. EU Darfur Mültecileri Afrika Birliği ne Destek Afrika kıtasındaki NATO nun misyonlarının ilki, Sudan daki Afrika Birliği ne (AMİS) destek vermekti. Sudan ın Darfur bölgesinde yaşayan halk 2003 yılından beri acımasız bir savaşın mağdurları olmuştur. On binlerce insanın öldüğü ve milyonlarca kişinin yurtlarından olduğu bu çatışma büyük bir insani kriz yaratmıştır. Afrika Birliği nin talebi üzerine Temmuz 2005 te NATO, AMIS e destek vermeye başladı ve bu desteğini misyon sona erene kadar (31 Aralık 2007) devam ettirdi. Misyon Ocak 2008 de Birleşmiş Milletler-Afrika Birliği karma misyonuna dönüştüğünde, NATO tekrar bir talep geldiği takdirde bunu değerlendirmeye hazır olduğunu bildirdi. Haziran 2007 de NATO, Afrika Birliği nin Somali deki misyonuna (AMI- SOM) asker konuşlandırılması için Birliğin yaptığı stratejik havadan ikmal ve nakil talebini kabul etti den beri etkili bir hükümeti olmayan bu ülke, açlık ve salgın hastalıkların yanı sıra rakip savaş ağalarının yıllar süren çatışmalarından dolayı perişan olmuştur. Yine Afrika Birliği nin talebi üzerine NATO, Afrika Birliği nin uzun vadeli barışı koruma yeteneklerinin (özelikle Afrika Hazır Kuvveti) güçlendirilmesi için destek vermektedir. NATO yardım faaliyetlerinde maksimum sinerji ve etkinliği garanti etmek için çalışmalarını diğer uluslararası örgütler ile yakın bir koordinasyon içinde yürütür. S20 Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu

21 NATO nun geniş kapsamlı faaliyetleri Medya da NATO ile ilgili çıkan haberler kaçınılmaz olarak yüksek düzeyli diplomasi, İttifak zirveleri ve askeri operasyonları üzerinde odaklanmaktadır. Oysa İttifak ın çalışmalarının büyük bir bölümü medyada pek fazla yer almaz. Avrupa güvenlik ortamının iyileştirilmesine yardımcı olacak çeşitli projelerle ilgilenmek NATO nun günlük çalışmaları arasındadır. Bu projeler arasında doğu Avrupa silahlı kuvvetlerinin reformuna yardımcı olmak, eski subayların sivil hayat adapte olmalarını sağlayacak programlar hazırlamak, ve kullanımdan kalkmış cephane stoklarının imha edilmesi gibi çalışmalar bulunmaktadır. NATO insani yardım koordinasyonunda da faal bir rol oynamaktadır. Doğal olarak ve insan eliyle meydana gelen afetler karşısında, 1999 da kurduğu Avrupa-Atlantik Afet Yardım Koordinasyon Merkezi (EADRCC) vasıtasıyla NATO ve Ortak ülkelerinin acil yardım ve insani yardım çabalarını koordine eder. Örneğin, Eylül 2005 te Amerika Birleşik Devletleri nde yaşanan Katrina kasırgasının ardından meydan gelen sel felaketinde mağdurlara yardım sağlamıştır. Bundan bir ay sonra Pakistan da meydana gelen deprem geride ölü ve dört milyon evsiz insan bıraktı. Kuzey Atlantik Konseyi EADRCC vasıtasıyla bu bölgeye yardım eli uzatmaya karar verdi. EADRCC çeşitli zamanlarda seller, orman yangınları veya depremler gibi felaketler yaşayan Avrupa-Atlantik sahası ülkelerine yardımcı olmuştur. NATO çevre, teknoloji ve sivil bilim alanlarında güvenlik ile ilgili konularda pratik işbirliğine sponsorluk yapan bir bilim programına sahiptir. NATO Barış ve Güvelik için Bilim (SPS) Programı hem çeşitli sorunlar için öneriler ve somut çözümler geliştirmeye çalışır hem de katılımcılarının bireysel ihtiyaçlarına çareler arar. İşbirliği, ağ oluşturma ve kapasite geliştirme çalışmalarını kolaylaştırarak genel güvenliğe katkıda bulunan bu faaliyetlere NATO ülkeleri, Ortak ülkeler ve Akdeniz Diyaloğu ülkelerinden gelen bilim adamları katılırlar. İttifak ın çalışmalarının büyük bir bölümü medyada pek fazla yer almaz Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu S21

22 Ortaklıkların genişletilmesi NATO nun Ortakları diyalog, güven tesisi ve işbirliği ile ilgili kurumlar oluşturarak Soğuk Savaşın sona ermesinden beri NATO diyalog, güven tesisi ve işbirliği ile ilgili kurumlar oluşturarak güvenlik ve istikrarı güçlendirecek girişimlerde bulunmaktadır. Diğer Avrupa ülkelerinin yanı sıra, eskiden düşmanı olan ülkeler, Orta Doğu daki ülkeler ve komşusu olan Akdeniz Diyaloğu ülkeleriyle ilişkiler kurmuştur. Bu doğrultuda atılan ilk adımlar 1991 de Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyi nin kuruluşu ile başladı. Daha sonra adı Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi olarak değiştirilen bu girişim Avrupa-Atlantik sahasındaki NATO üyesi olan ve olmayan ülkeler arasında danışmalar ve işbirliği için temel bir forum haline gelmiştir. NATO 1994 yıllında Barış için Ortaklık (BİO) girişimini başlattı. Bu program katılımcı ülkelerin silahlı kuvvetlerini demokratik bir toplumda gereken rolü üstlenebilmeleri için yeniden yapılandırmalarına ve NATO başkanlığındaki operasyonlarana katılabilmelerine yardımcı olmak üzere düzenlenmiştir. Program çeşitli alanlarda pratik işbirliği olanakları sunar ve Ortak ülkelerin katılım programlarını bireysel güvenlik gereksinimleri veya çıkarları doğrultusunda yönlendirmelerine izin verir. Hacmi ve çeşitliliği son derece geniş olan bu program savunma reformu, kriz yönetimi, sivil olağanüstü hal planlama, bilimde işbirliği, eğitim ve öğretim, ve cephane ve küçük ve hafif ateşli silahların güvenli şekilde imhası gibi alanları da kapsamaktadır. S22 Ortaklıkların genişletilmesi

23 Rusya ve Ukrayna ile ilişkiler Rusya ve Ukrayna ilk gününden beri ortaklık faaliyetlerine katılmış olan ülkeler arasındadır Rusya ve Ukrayna ilk gününden beri ortaklık faaliyetlerine katılmış olan ülkeler arasındadır de her iki ülke ile NATO arasında imzalanan ikili anlaşmalar vasıtasıyla işbirliği daha resmi bir düzeye oturtulmuştur. NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyi ve NATO-Ukrayna Komisyonu hem daha geniş bir alanda işbirliği olanakları geliştirmek hem güvenlik konularında yapılacak düzenli danışmalar ve tartışmaların kolaylaştırılması amacıyla kurulmuştur. Yıllar içinde NATO-Ukrayna ilişkileri de giderek gelişmiştir. NATO ve bireysel olarak müttefiklerin Ukrayna da süregelen reform çalışmalarına (özellikle savunma ve güvenlik alanında) verdikleri destek dikkate değerdir. Bu reformlar ülkenin demokratik gelişimi için son derece önemlidir. Yeni güvenlik tehditlerini ele almakta ortak uluslararası eyleme duyulan ihtiyacı ön plana çıkaran 11 Eylül deki terörist saldırılardan beri Müttefikler ve Rusya ilişkilerini daha da derinleştirmişler ve 2002 yılında NATO Genel Sekreterinin başkanlığında çalışan NATO- Rusya Konseyini (NRK) kurmuşlardır. NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyinin yerini almak üzere kurulan bu Konseyde tüm üyeler eşit halkalara sahiptir ve kararlar oybirliğiyle alınır. NRK, terörizme karşı yürütülen faaliyetler, kriz yönetimi ve kitle imha silahlarının yayılmasını önleme konularını temel konular olar belirlemiştir. Ortaklıkların genişletilmesi S23

24 NATO tatbikatları sırasında Akdeniz Diyaloğu ülkeleriyle yürütülen işbirliği Akdeniz Diyaloğu iyi ilişkiler ve karşılıklı anlayışı geliştirmek ve aynı zamanda bölgedeki güvenlik ve istikrarı güçlendirmektir 1995 yılında altı ülke ile (Mısır, İsrail, Ürdün, Moritanya, Fas ve Tunus) başlatılan Akdeniz Diyaloğu, Barış İçin Ortaklık Programını tamamlayıcı niteliktedir yılında Cezayir in de katıldığı bu programın amacı Akdeniz bölgesindeki ülkelerle iyi ilişkiler ve karşılıklı anlayışı geliştirmek ve aynı zamanda bölgedeki güvenlik ve istikrarı güçlendirmektir yılında program, savunma reformlarına yardım, sınır güvenliği konusunda işbirliği, birlikte çalışabilirlik yeteneğinin geliştirilmesi gibi konularda faaliyetler vasıtasıyla pratik işbirliğini güçlendirecek gerçek bir ortaklık düzeyine çıkmıştır. Bu güçlendirilmiş ortaklık terörizmle mücadele konusu üzerinde de yoğunlaşmaktadır. Diyalog ülkelerinden bazıları Balkanlar daki NATO operasyonlarına asker göndererek ve Active Endeavour operasyonuna katkıda bulunmuşlar. S24 Ortaklıkların genişletilmesi

25 İstanbul İşbirliği Girişimi bölge ülkeleri ile ikili pratik işbirliği geliştirmektir 2004 yılında başlatılan İstanbul İşbirliği Girişimi (İİG) İttifak ın Akdeniz Diyaloğuna dahil olmayan Orta Doğu ülkelerine erişmekteki istekliliğini göstermektedir. İstanbul İşbirliği Girişimi nin amacı terörizmle mücadele, kriz yönetimi, sivil olağanüstü hal planlama ve sınır kontrolü gibi alanlarla ilgilenen bölge ülkeleri ile ikili pratik işbirliği geliştirmektir. Bugüne kadar Bahreyn, Katar, Kuveyt, ve Birleşik Arap emirlikleri bu girişime katılmıştır. Ortaklıkların genişletilmesi S25

26 Yeni Zelanda gibi Temas ülkeleri olarak adlandırılan ülkeler ISAF a katkıda bulunuyorlar Küresel ortaklar ve diğer uluslararası örgütlerle çalışmak NATO, nitelik, hacim ve köken açısından giderek önceden kestirilemez hale gelen güvenlik tehditleri karşısında ortaklıklarının menzilini genişletmiştir. Küresel ortaklarından bu yüzyılın başından beri görülen küresel tehditlerle başa çıkmakta kendisine yardım etmelerini istemiştir. Ne İttifak üyesi ne de İttifak Ortağı olan ve temas ülkeleri olarak adlandırılan bu ülkeler arasında Yeni Zelanda, Japonya, Avustralya ve Güney Kore de bulunmaktadır. NATO, barış ve güvenliği güçlendirmekte tamamlayıcı bir rol oynayan diğer uluslararası örgütlerle de ilişki içindedir. Kriz yönetimi operasyonları bağlamında, politik, ekonomik ve sosyal kalkınma vasıtasıyla kalıcı bir barışın tesisine yardımcı olacak araçlara sahip örgütlerle birlikte çalışmaktadır. Bu örgütler arasında Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı bulunmaktadır. Bu örgütlerin yanı sıra Kızıl Haç Uluslararası Komitesi ve EUROCONTROL gibi diğer kuruluşlarla da çalışmaktadır. S26 Ortaklıkların genişletilmesi

27 barış ve güvenliği güçlendirmekte tamamlayıcı bir rol oynayan İttifak ın Avrupa Birliği ile olan ilişkileri eşsiz kılan bütün bu kurumsal bağlantıların da üzerinde, NATO nun Avrupalı müttefikleri ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki transatlantik ilişkidir. Herhangi bir yapıcı ilişkide olduğu gibi, bu ilişki de devamlı değişen dış şartlar doğrultusunda evrim geçirmiştir. Transatlantik ilişkilerin tarihçesine bakmaya gerek olmadan şunu söylemek mümkündür: İkinci Dünya Savaşı nın hemen sonrasında NATO nun Avrupalı üyeleri gerek ekonomik büyüme gerek güvenlik açısından Amerika Birleşik Devletlerine büyük ölçüde bağımlıydılar. Daha sonraki yıllarda Avrupa güçlendi ve birlik beraberlik içine girdi. Avrupa Birliği 1990 lı yılların başlarında ortak bir dış politika ve güvenlik politikası geliştirmeye başladı ve uluslararası konularda Avrupa yı daha önemli bir konuma getirdi. Aralık 1999 da Avrupa Birliği kriz yönetimi yeteneklerini geliştirmeye karar verdi ve bunun için gereken politik ve askeri araçları yaratacak çalışmaları başlattı. Bu da birkaç yıl sonra Avrupa Birliği nin NATO nun Balkanlar daki iki misyonunu devralmasına kadar uzanan süreci başlattı. NATO nun bir bütün olarak rol almadığı, AB başkanlığında yürütülen operasyonlarda AB nin NATO varlık ve yeteneklerinden yararlanmasına imkan veren Berlin Plus düzenlemeleri bu süreci kolaylaştırmıştır. Bu düzenlemeler artık Avrupa Birliği ve NATO arasındaki işbirliğinin temelini oluşturmaktadır. Bunun sonucunda da NATO, 2003 Mart ayı sonunda Makedonya (*) Cumhuriyeti ndeki, Aralık 2004 te de Bosna ve Hersek teki misyonlarını AB ye devretmiştir. Ortaklıkların genişletilmesi S27

28 Açık kapı politikası Devam eden bir süreç İttifak ın kuruluşundan birkaç yıl sonra İttifak ın kurucu üyeleri (Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık) 1952 de Türkiye ve Yunanistan, ve 1965 te Almanya ya üyelik verdiler de İspanya da İttifak a katıldı. Bir sonraki genişleme turu Soğuk Savaşın sona ermesinden sonra gerçekleşti. Bu dönemde bazı Orta Avrupa ülkeleri güvenlik çıkarlarının en iyi NATO vasıtasıyla korunacağına karar verdiler ve üyelik arayışına geçtiler. NATO nun eski ortaklarından Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya Mart 1999 da İttifak üyesi oldular ve böylece üye ülkeler sayısı 19 a çıktı. Mart 2004 sonlarında en büyük genişleme turu yaşandı ve yedi ülke daha (Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya, ve Slovenya) İttifak üyesi oldular. Daha yakın tarihlerde, Nisan 2009 da, Arnavutluk ve Hırvatistan üye oldular. Makedonya (*) Cumhuriyeti, ülkenin adıyla ilgili sorunlar çözüldüğü anda İttifak a katılmaya davet edilecektir. NATO nun kapısı; üyelik taahhütlerini ve yükümlülüklerini üstlenecek ve de Avrupa-Atlantik bölgesinde güvenliğe katkıda bulunacak konumda herhangi bir Avrupa ülkesine açık kalmaya devam etmektedir. S28 Açık kapı politikası

29 Üyelik Eylem Planı NATO ya 2004 yılında (yedi ülke) ve daha sonra katılan ülkeler, üyelik için hazırlanmalarına yardımcı olmak amacıyla 1999 yılında geliştirilmiş olan Üyelik Eylem Planından yararlandılar. Plan, üyelik arzusundaki ülkelere pratik öneriler ve hedeflerine yönelik yardım sağlar. Buna karşılık, bu ülkelerin de şu temel şartları yerine getirmeleri beklenir: pazar ekonomisine dayalı işlevsel bir demokratik sistemin kurulması; azınlık gruplarına adil şekilde davranılması; komşu ülkelerle olan anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözümlenmesi taahhüdü; İttifak a askeri katkıda bulunma isteği ve bunun için gereken yetenekler; ve silahlı kuvvetlerin demokratik yollarla kontrolü taahhüdü. Bu Plan a katılıyor olmak üyelik için bir garanti değildir, ancak, katılımcı ülkelere silahlı kuvvetlerini uyarlamalarına ve İttifak üyeliğinin getireceği sorumluluklar ve yükümlülükler için hazırlanmalarına yardımcı olur. etmişlerdir. NATO hükümetleri genişlemenin İttifak için bir amaç olmadığını ama NATO güvenliğini daha geniş alanlara yayma ve bir bütün olarak Avrupa yı daha istikrarlı hale getirme hedefine götüren bir araç olduğunu açıkça belirtmektedirler. Genişleme süreci çatışmaların önlenmesine yardımcı olmaktadır zira üyelik düşüncesi ülkeleri komşularıyla olan anlaşmazlıklarına barışçıl çözümler aramaya ve demokrasi ve reformlar konusundaki çalışmalarını hızlandırmaya teşvik etmektedir. Ayrıca, yeni üyeler üyeliğin nimetlerinden yararlanmanın yanı sıra tüm üye ülkelerin genel güvenliğine katkıda bulunmalıdırlar. Bir başka deyişle, güvenlik tüketicisi oldukları kadar güvenlik sağlayıcısı da olmak zorundadırlar. güvenlik tüketicisi oldukları kadar güvenlik sağlayıcısı da olmak zorundadırlar NATO yeni üyeler arayışına çıkmış değildir. Ancak müttefikler, İttifak ın temel değerlerini paylaşan ve İttifak ın hedeflerine katkıda bulunabilecek demokratik ülkelerden gelecek üyelik isteklerini değerlendirmeyi taahhüt Açık kapı politikası S29

30 Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler NATO liderleri NATO nun askeri varlıklarını dramatik şekilde değiştirecek büyük reformlar başlattılar Bugün toplumlarımızın karşısındaki yeni güvenlik sorunları terörizm, kitle imha silahlarının yayılması, başarısız devletlerden kaynaklanan istikrarsızlık gibi tehditlerle başa çıkabilecek şekilde teçhiz edilmiş ve yapılandırılmış kuvvetlerin oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. NATO daha 1990 lı yıllarda Soğuk Savaşın statik yapılarından kurtulup kriz yönetimi operasyonları için gereken daha hareketli kuvvet yapısına geçmek için NATO askeri yeteneklerini gözden geçirmeye başlamıştı. 11 Eylül olayları bu süreci hızlandırdı de yapılan Prag Zirvesi nde NATO liderleri NATO nun askeri varlıklarını dramatik şekilde değiştirecek büyük reformlar başlattılar. Avrupa-Atlantik sahası içinde veya dışında oluşacak çeşitli güvenlik tehditleriyle daha iyi başa çıkabilmek amacıyla iyileştirilmesi gereken alanları belirlediler, NATO Mukabele Kuvvetini kurdular, ve askeri komuta yapısını yeniden düzenlediler. S30 Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler

31 Askeri yeteneklerin modernizasyonu Prag Zirvesi nde eksikleri olan ve acilen ele alınması gereken sekiz alan belirlendi. Bu alanlar arasında stratejik hava ve deniz ikmal/nakliye; kimyasal, biyolojik, radyolojik, ve nükleer savuma; ve havadan yer gözetleme gibi alanlar bulunmaktadır. Müttefikler, İttifak ın yeni tehditlere mukabele edebilmesi için gerekli olan bu yetenekleri edinmeyi taahhüt etmişlerdir. NATO, Prag zirvesinden beri modernizasyonu gereken diğer alanları özellikle terörizmle mücadele konusunda- da araştırmaktadır NATO Mukabele Kuvveti NATO Mukabele Kuvveti nin amacı dünyanın değişik yerlerindeki kriz durumlarına süratle mukabele edebilmektir. NMK daha sonra ilave birlikler tarafından desteklenecek bir öncü kuvvet olarak hareket edecektir. Gerektiği şekilde desteklenebilecek temel bir kuvvet olan NMK beş gün gibi kısa bir uyarı ile konuşlanmaya geçebilecek ve 30 gün veya desteklendiği takdirde daha uzun süre kendi kendini idame ettirebilecek hava, kara, deniz ve özel unsurlarından oluşan çokuluslu bir kuvvettir. NATO Mukabele Kuvveti nin unsurları Eylül 2005 te Katrina kasırgasının vurduğu New Orleans ve çevresinde ve 8 Ekim 2005 te Pakistan da meydana gelen depremden sonra Pakistan da konuşlandırılmışlardır. Kolayca konuşlandırılabilir olmasının ve yüksek hazırlık durumunun yanı sıra NMK, NATO nun dönüşüm çabalarının da başını çekmektedir. NMK personeli son derece zorlu ortamlarda çalışabilmeleri için yeni teknolojilerin kullanıldığı çokuluslu bir ortamda eğitilir. Bu nitelikli eğitim her bir katılımcı için bir deneyimdir ve gerek ulusal kuvvetler gerek çok uslu kuvvetler için bir katalizördür. Komuta yapısının mantığı Kendisini Soğuk Savaş sonrası güvenlik ortamının şartlarına uyarlayan NATO, daha küçük, esnek ve hareket kabiliyetine sahip kuvvetler yaratmak amacıyla askeri komuta yapısını da gözden geçirdi. Karargah sayısını büyük ölçüde azalttı, ve daha da önemlisi NATO nun dönüşüm çalışmalarındaki liderlik rolünü ABD de üslenen stratejik komutanlığa, Müttefik Dönüşüm Komutanlığı na (eski adıyla Atlantik Müttefik Komutanlığı) devretti. Tüm NATO operasyonlarının sorumluluğu ise artık Müttefik Harekat Komutanlığı olarak anılan Avrupa daki stratejik komutanlığa verildi. Komuta yapısının düzenlenmesi NATO nun düzenli olarak gözden geçirdiği süregelen bir süreçtir. Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler S31

32 Örgütün dinamikleri Oybirliğine bağlı karar alma İttifak ı kalıcı kılan niteliklerden biri de oybirliğine dayalı karar alma sürecidir. Bu, tüm kararların oybirliği ile alınması demektir. Dolayısıyla, önemli bir karar alınmadan önce uzun danışmalar ve görüşmeler yapılması gerekmektedir. Bu sistem dışarıdan bakıldığında yavaş ve hantal gözükse de, iki önemli avantaja sahiptir. Birincisi her üye ülkenin egemenlik ve bağımsızlığına saygı gösterir. İkincisi, bir karara varıldığında, bu kararın arkasında tüm üye ülkelerin oluru ve kararı uygulama taahhüdü bulunmaktadır. Bazı durumlarda anlaşmazlıklar olabilir. Örneğin 2003 baharında Irak ta Saddam Hüseyin rejiminin ne kadar büyük bir tehdit oluşturduğu konusunda ülkeler anlaşmazlığa düşmüştü. Ulusların farklı tutumları olması müttefiklerin her seferinde aynı fikri paylaşamayacakları anlamına gelir. İşte burada NATO nun amacı müttefikler arasında danışmalar ve görüşmeleri kolaylaştırarak bir fikir birliğine ulaşılmasını sağlamaktır. S32 Örgütün dinamikleri

33 Belli başlı oyuncular NATO da siyasi karar alma makamı Kuzey Atlantik Konseyidir NATO daki en önemli oyuncular İttifak ı oluşturan üye devletlerdir. Üye ülkeler tüm komitelerde temsil edilirler. Bu amaçla Brüksel deki NATO karargahında her üye ülkenin büyükelçi düzeyinde bir daimi temsilcisi bulunmaktadır. Daimi temsilciler ülkelerini NATO komitelerinde temsil eden diplomatik personel ve savunma danışmanlarından oluşan bir ulusal delegasyon tarafından desteklenir. NATO da siyasi karar alma makamı Kuzey Atlantik Konseyidir. Konsey, haftada en az bir kere büyükelçiler düzeyinde, düzenli olarak da dışişleri bakanları, savunma bakanları, ve zaman zaman devlet ve hükümet başkanları ile toplanır. Bu karmaşık savunma sisteminin başında Kuzey Atlantik Konseyi ve savunmayla ilgili iki birim Savunma Planlama Komitesi ve Nükleer Planlama Grubu- bulunur. Bu sistemde, Askeri Komite bu üç ana birime askeri önerilerde bulunur ve stratejik komutanlıklara askeri konularda danışmanlık yapar. Askeri Komite NATO içerisinde en üst düzeyli askeri otoritedir. üyeler arasında fikir birliği oluşmasına yardımcı olur. İttifak ın günlük işlevlerini yönetmekte uzmanlardan oluşan Uluslararası Yazmanlık ve NATO ülkelerinin görevlileri kendisine yardımcı olurlar. NATO nun kendisine ait silahlı kuvvetleri yoktur. Bu kuvvetler toplu savunmadan barışı koruma gibi yeni misyonlara kadar çeşitli görevleri yerine getirmek üzere üye ülkeler tarafından NATO ya tahsis edilene kadar kendi ülkelerinin ulusal komuta ve kontrolü altındadırlar. Kısaca, NATO belirli bir süre için kuvvetlerini entegre etmeye ve çokuluslu faaliyetlerde görev yapmaya hazır ülkeleri bir araya getiren bir forumdur. NATO nun siyasi ve askeri yapıları ulusal kuvvetlerin müşterek komuta, kontrol ve eğitiminin yanı sıra bu görevleri yerine getirebilmeleri için gereken ileri düzeyli planlamayı sağlarlar. Üye devletlerin üst düzeyli, uluslararası devlet adamlarından biri olan NATO Genel Sekreteri ortalama dört yılda bir atanır. Genel Sekreter, Kuzey Atlantik Konseyi toplantılarına ve diğer önemli NATO birimlerine başkanlık eder ve Örgütün dinamikleri S33

34

35 Geleceğe bakış Başlangıçta Soğuk Savaş döneminin bir oluşumu olan NATO, Avrupa da bölünme çizgileri kalktıktan sonra yeni ve önemli görevler üstlenmeye başlamıştır. Kapılarını Doğu Avrupa dan gelen yeni üyelere açmış, Orta Asya ya kadar uzanan bir ortaklıklar ağı oluşturmuştur. Ayrıca, Avrupa daki, ve daha yakın zamanlarda Avrupa-Atlantik sahası dışındaki bölgesel ve etnik çatışmaları yatıştırmak için kriz yönetimi operasyonları düzenlemiştir. Soğuk Savaş sonrası dönem daha karmaşık bir güvenlik ortamı getirmiştir. Bu eğilimin 21. yüzyılda da devam edeceği tahmin edilmektedir. İttifak ın 1999 da onayladığı Stratejik Kavram yeni güvenlik ortamının sorunlarını ve tehditlerini ele almaktadır. İttifak, asimetrik tehditler doğrultusunda uyarlanmak için 11 Eylül 2002 deki terörist saldırılardan beri çalışmalarını yeniden gözden geçirmektedir. Ortaklıklarını genişleterek ve güçlendirerek, kuvvetlerini modernize ederek ve yeni kriz alanlarına yardım ederek güvenlik konusunda daha geniş kapsamlı ve iddialı bir yaklaşım geliştirmektedir. Özet olarak, üyelerinin savunma, barış ve güvenliği için dönüşümünü hızlandırmaktadır. Bu amaçla, yeni ve güçlü siyasi ilişkiler kurmakta ve giderek küreselleşen ve sorunları artan bir ortama mukabele edebilecek daha güçlü operasyonel yetenekler geliştirmektedir. Into the future P35

36 GÜVENLIK İÇIN BIRLIKTE ÇALIŞMAK 07/ TUR NATO Public Diplomacy Division 1110 Brussels - Belgium Website: distribution@hq.nato.int NATO Public Diplomacy Division 1110 Brussels Belgium Website : distribution@hq.nato.int