Şekil 1. Deney düzeneğinin şematik görünümü.

Taşıt Teknolojileri Elektronik Dergisi (TATED) Cilt: 3, No: 1, 2011 (9-18) Electronic Journal of Vehicle Technologies (EJVT) Vol: 3, No: 1, 2011 (9-18) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn: 1309-405X Makale (Article) Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıtı Karışımlarının Motor Performansına ve Egzoz Emisyonlarına Etkileri Salih ÖZER*, Erdinç VURAL**, Bülent ÖZDALYAN*** *Otomotiv Programı, Meslek Yüksek Okulu, Muş Alparslan Üniversitesi, 49100, Muş/TÜRKİYE **Otomotiv Programı, Teknik Bilimler M.Y. O, Bitlis Eren Üniversitesi, Bitlis/TÜRKİYE ***Makine Eğitimi Bölümü, Teknik Eğitim Fakültesi, Karabük Üniversitesi, 78100, Karabük/TÜRKİYE sallih@hotmail.com, erdinc009@hotmail.com, ozdalyan@hotmail.com Özet Bu çalışmada, kanola yağı metil esteri standart dizel yakıtı karışımlarının, tek silindirli sıkıştırma ile ateşlemeli direk püskürtmeli hava ile soğutmalı bir motorda alternatif yakıt olarak kullanılmasının motor performansına ve egzoz emisyonlarına etkileri incelenmiştir. Standart dizel yakıtının içerisine hacimsel olarak %25, %50, %75 oranında katılan kanola yağı metil esteri, tam yük, değişik devir testlerine tabi tutulmuş; motor gücü, motor momenti, fren özgül yakıt tüketimi (FÖYT), karbon monoksit (CO), azot oksit (NOx), ve duman koyuluğu grafikler halinde karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Yapılan çalışma sonuçları; standart dizel yakıtının içerisine katılan kanola yağı metil esteri artıkça; motor gücünde ve motor momentinde azalma, fren özgül yakıt tüketiminde artma, CO ve HC emisyonunda azalma, NOx emisyonlarında ve duman yoğunluğunda artma gözlemlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Kanola (Kolza) Metil Esteri, Motor Performansı, Egzoz emisyonu. The Use Of Canola Oil Methyl Ester - Diesel Fuel Mixture Effects On Diesel Engine Performance And Emissions Abstract In this study, canola oil methyl ester mixture with standard diesel fuel used with direct injected and air-cooled, singlecylinder compression ignition engine to investigate the effects on motor performance and exhaust emissions. Standard diesel fuel mixed with the canola oil methyl ester by the volume of 25%, 50%, 75%, subject to the full load, different speed test; engine power, engine torque, brake specific fuel consumption (BSFC), carbon monoxide (CO), nitrogen oxide (NOx) and the smoke density in case of graphics is provided as a comparative. Results of the studies shows, when the canola oil methyl ester in standard diesel fuel is increase; reduction on motor power and engine torque, increase on specific fuel consumption, decreasing on CO and HC emissions, increasing on NOx emissions and smoke density has been observed. Keywords : Canola (Rapeseed) Methyl Ester, Motor Performance, Exhaust emissions. 1. GİRİŞ Enerji, değişen ve gelişen toplumların ilerlemelerinde asırlardır en temel güçlerden birisi olmuştur. Bu bakımdan enerjiye sahip ve enerjiyi yönlendiren ülkeler hızla çağdaş uygarlık seviyesini yakalamışlardır. Fakat özellikle son yıllarda meydana gelen enerji açığı ülkeleri gerek ekonomik gerekse sosyal olarak Bu makaleye atıf yapmak için Özer.S, Vural.E, Özdalyan B.,, Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıtı Karışımlarının Motor Performansına ve Egzoz Emisyonlarına Etkileri Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011, 3(1) 9-18 Taşıt How to cite this article Özer.S, Vural.E, Özdalyan B.,, The Use Of Canola Oil Methyl Ester - Diesel Fuel Mixture Effects On Diesel Engine Performance And Emissions Electronic Journal of Vehicle Technologies (EJVT)2011, 3(1) 9-18

Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıt ı gelişmelerini önemli ölçüde etkilemiştir. Bu enerji açığı ülkeleri alternatif enerji kaynaklarının araştırılmasına ve geliştirilmesine yönlendirmiştir [1]. Bitkisel yağlar, yapılarında oksijen bulunması, setan sayılarının yüksek olması ve daha az zararlı emisyon yaymaları, onların özellikle dizel motorlar için uygun bir alternatif yakıt olabileceklerini göstermektedir [2, 3]. Ayrıca, daha yüksek parlama noktasına ve daha iyi yağlama özelliğine sahip olmaları da olumlu özellikleridir [4]. Ancak, bitkisel yağların yüksek viskozite ve düşük uçuculuk özelliğine sahip olmaları yakıt olarak kullanılmasını zorlaştıran özelliklerdir. Yüksek viskozite motor yakıt sisteminin ve filtresinin tıkanmasına, enjektör açılma basıncının yükselmesine, kötü atomizasyona [5, 6, 7] ve yanma sürelerinin petrol kökenli yakıtlara göre daha uzun olmasına sebep olmaktadır [8, 9]. Bu nedenle, birçok ülkede bitkisel yağlar saf olarak kullanılmamakta dizel yakıtına belli oranlarda katılarak, ısıtılarak veya esterleştirilerek (biyodizele dönüştürülerek) tüketilmektedir [10, 11]. Biyodizel, kanola, ayçiçeği, soya, aspir gibi yağlı tohum bitkilerinden elde edilen yağların veya hayvansal yağların bir katalizör eşliğinde kısa zincirli bir alkol ile (metanol veya etanol) reaksiyonu sonucu açığa çıkan ve yakıt olarak kullanılan bir üründür. Biyodizel güvenlidir, bakterilerle ayrışabilir, hava kirletici partikül maddeler, karbon monoksit ve hidrokarbon gibi kirleticileri azaltır [12]. Bitkisel yağlar biyodizele dönüştürüldüğünde, birçok özelliğinin dizel yakıt özelliklerine yaklaştığı tespit edilmiştir. Ancak yoğunluğu dizel yakıtınkinden biraz daha yüksek kalmaktadır [13, 14]. Biyodizelin motor moment ve gücünde hafif artışa sebebiyet verdiği ve bunun biyodizelin yapısında bulunan oksijenin zengin alev bölgesinde tam yanma sağlamasından kaynaklanmaktadır [13, 15]. Yapısında kütlesel olarak %10 12 oksijen bulunması ve daha düşük ısıl değere sahip olması nedeniyle motor moment ve gücünde bir miktar düşüşe sebep olur [16, 17, 18, 19]. Biyodizel ile yapılan çalışmalarda yanmamış HC ve CO emisyonlarının azaldığı açıklanmıştır [15, 20, 21, 22]. Ayrıca, yapısında düşük oranda kükürt bulunması nedeniyle oldukça düşük SO 2 emisyonları yaymaktadır [10]. NOx emisyonları için ise farklı görüşler söz konusudur. Bir görüşe göre yüksek yanma ve egzoz sıcaklığı sebebiyle NOx emisyonları yüksek olabilmektedir [13, 20, 21, 22]. Yine, biyodizelin dizel yakıttan daha yüksek sıkıştırma direnci nedeniyle yakıt püskürtme zamanlamasına istemeyerek avans verecek, bu avans yanmanın ön karışım fazı sırasında tüketilen yakıt miktarında artışa sebep olacağından NOx emisyonlarını artıracaktır [ 23, 24]. Diğer bir görüşe göre de yapısında bulunan oksijenin tutuşma gecikmesi süresini kısaltması ve biriken yakıtın az olması sebebiyle maksimum sıcaklığın düştüğü ve bu nedenle ortalama NOx emisyonunun azaldığı ifade edilmektedir [15, 25, 14]. Biyodizel üretiminde kanola, soya, ayçiçeği gibi farklı bitkisel yağlar kullanılmaktadır. Bu bitkisel yağlardan kanola; kolay temin edilebilme, düşük maliyet, ekim alanının genişliği, kışlık ve yazlık tarımının yapılabilmesi açısından birçok avantaja sahiptir [6, 8, 19, 26]. Ülkemizde tarımı ve yararlanılması bakımından yakın bir geçmişi olan kanola dünyanın en eski yağ bitkilerinin başında gelir. Kanola yağı % 51 71 oranında oleik asit ve %15 30 linoleik asit içeren bir yağdır. Araştırma ve uygulamalar, kimyasal yapı olarak uzun, dallanmış ve tek çift bağlı yağ asitlerini içeren yağların uygun dizel yakıtı alternatifi olduğunu ve artan doymamışlık derecesinin setan sayısını olumsuz yönde etkilediğini ortaya koymuştur. Bu durum oleik asitçe zengin yağların alternatif yakıt olarak ön plana çıkmasına sebep olmuştur [23, 27]. Yakın zamanlarda yapılan ıslah çalışmaları sonucunda; erusik asitsiz ve glikozinolatça fakir çeşitlerin elde edilmesiyle kanolanın en hızlı gelişen yağ bitkilerinin başında geldiği görülmektedir. 1 kg tohumdan 450 gr yağ çıkmaktadır ve metanol ile reaksiyondan sonra 450 gr biyodizel yakıtı elde edilebilmektedir [18, 7]. Bu nedenle, yapılan bu çalışmada kanola yağından üretilen metil ester kullanılmış, motor performans ve emisyonlarına etkisi incelenmiştir. 10

Özer.S, Vural.E, Özdalyan B., Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 2. MATERYAL METOD Deney düzeneği elektrikli DC tip dinamometre, sıkıştırma ile ateşlemeli motor, egzoz gaz analizörü ve duman koyuluğu ölçerden oluşmaktadır. Deney sisteminin şematik görünüşü Şekil 1 de görülmektedir. Deneylerde tek silindirli, dört zamanlı sıkıştırma ile ateşlemeli bir motor kullanılmıştır. Deney motorunun teknik özellikleri Tablo 1 de verilmiştir. DC dinamometre 4000 d/d de 10 kw güç absorbe edebilmekte ve aynı zamanda deney motoruna ilk hareket vermek için de kullanılabilmektedir. Dinamometre yükü, yük hücresi kullanılarak ölçülmüştür. Yakıt tüketimi, motorun 10 ml lik cam tüp içindeki yakıtı tüketme süresi kullanılarak belirlenmiştir. Yakıt tüketim süresinin belirlenmesinde 1 salise hassasiyetinde dijital ölçüm yapabilen Charles Sernard kronometre kullanılmıştır. Egzoz emisyonlarının ölçülmesinde Tablo 2 de ölçüm aralıkları ve hassasiyetleri verilen MRU DELTA 1600L egzoz gaz analizörü ve MRU optrans 1600 duman koyuluğu ölçer kullanılmıştır. Deneyler motor çalışma sıcaklığına ulaştıktan sonra tam gaz konumunda ve değişik motor hızlarında yapılmıştır. Önce standart dizel yakıtı, daha sonra standart dizel+kanola yağı metil esteri karışımları test edilmiştir. Grafiklerde standart dizel yakıtını, KYME ( kanola yağı metil ester) ini belirtmektedir. Yapılan testlerde motorun kararlı duruma ulaşması beklenmiş, daha sonra ölçümler yapılmıştır. Deneylerde kullanılan kanola yağı metil esteri ve standart dizel yakıtının özellikleri Tablo 3 te verilmiştir. Motor Tipi Silindir Sayısı Silindir Çapı X Strok Silindir Hacmi Sıkıştırma Oranı Püskürtme Avansı Püskürtme Basıncı Maksimum Motor Devri Maksimum Motor Gücü Maksimum Motor Torku Tablo 1. Deney motorunun genel özellikleri. Dört zamanlı, direkt püskürtmeli dizel motor 1 86 X 68 (mm) 395 cm 3 18:1 19 o (KMA) 200 (bar) 3600 (d/d) 6,2 (kw) 20 Nm (2200 d/d) 1. Dizel motor 2.Elektrikli dinamometre 3. Yakıt ölçme kabı 4. Egzoz gaz analizörü 5. Kontrol paneli 6. Duman yoğunluğu ölçüm cihazı 7. Hız göstergesi 8. Marş anahtarı 9. Yükleme anahtarı 10. Egzoz borusu 11. Yük sensörü (Load cell) 12. Yakıt deposu Şekil 1. Deney düzeneğinin şematik görünümü. 11

Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıt ı Tablo 2. Egzoz gaz analizörü ve duman koyuluğu ölçerin özellikleri. Ölçüm Ölçüm aralığı Hassasiyet CO (%) CO2 (%) NOx (ppm) HC (ppm) Duman Koyuluğu (%) 0 15,00 0 20,00 0 2000 0 20000 n-hexan 0 99 ± % 0,06 ± % 0,5 ± 5 ± 12 ± % 2 Tablo 3. Kanola Metil Esteri ve Standart Dizel yakıtının özellikleri. Özellik KYME Standart Dizel Yakıtı Yoğunluk (15 o C de kg/m 3 ) Kinematik Viskozite (40 o C de mm 2 /s) Alt Isıl Değer (kj/kg) Setan Sayısı Parlama Noktası ( o C) 882 4,55 37100 53 177,6 837 2,15 46816 55 64 3-DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Standart dizel yakıtın içerisine hacimsel olarak %25 (), %50 () ve %75 (KMYE75) oranlarında kanola yağı metil esteri eklenerek karışımlar oluşturulmuştur. Test motorunun performans ve emisyon değerleri 1600 d/d ile 3200 d/d arasında, 400 d/d aralıklarla standart dizel yakıtı baz alınarak incelenmiş ve sonuçlar grafikler halinde sunulmuştur. 500,00 450,00 FÖYT (g/kwh) 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 Şekil 2. KYME dizel yakıtı karışımlarının FÖYT ne etkisi. Standart dizel yakıtına kanola yağı metil esterinin ilavesinin FÖYT e etkisi Şekil 2 de verilmiştir. Standart dizel yakıtının içerisine katılan KYME artıkça FÖYT artmıştır. FÖYT ün azalmasındaki en büyük etken KYME nin ısıl değerinin standart dizel yakıtından düşük olmasıdır. Standart dizel yakıtının içerisine katılan KYME miktarı artıkça yakıt tüketimi karışımın ısıl enerjisinin düşmesinden dolayı artmıştır. Diğer bir sebep de kanola yağı metil esterinin yoğunluğunun standart dizel yakıtından yüksek olmasıdır. Standart dizel yakıntın içerisine katılan kanola metil esterinin artması ile birlikte yakıt karışımının yoğunluğu artmıştır. Bu artma ile birlikte aynı hacimde daha fazla yakıt gönderilmekte bu da FÖYT i arttırmıştır. Standart dizel yakıtına KYME ilavesinin motor gücüne etkisi Şekil 3 de verilmiştir. Standart dizel yakıtının içerisine ilave edilen KYME miktarı artıkça motor gücü düşmüştür. Bunun temel sebebi KYME nin ısıl değerinin standart dizel yakıtından düşük olmasıdır [20]. 12

Özer.S, Vural.E, Özdalyan B., Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 7,00 6,00 Motor Gücü (Kw) 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Motor Hızı(1/min) Şekil 3. KYME dizel yakıtı karışımlarının motor gücüne etkisi. Motor gücündeki düşmenin bir diğer sebebi ise kanola yağı metil esterinin yoğunluk ve viskozitesinin standart dizel yakıtından yüksek olmasıdır. Viskozite yakıtların atomizasyon çapına etki etmektedir. Atomizasyon çapı ise silindir içerisinde yakıt/hava karışımını etkilemektedir. Yüksek viskoziteli yakıtların atomizasyon çapı büyük olmakta bu da yakıt/hava karışımının ideal bir karışım oluşturmasını engellemektedir. İdeal yakıt/hava karışımının oluşmaması ise yanmayı kötüleştirmekte ve motor gücünün düşmesine neden olmaktadır [14]. Standart dizel yakıtına KYME nin ilavesinin motor momentine etkisi Şekil 4 de verilmiştir. Standart dizel yakıtının içerisine ilave edilen KYME artıkça motor momentinde düşme görülmektedir. 22,00 20,00 Motor Momenti (Nm) 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00 Şekil 4. KYME dizel yakıtı karışımlarının motor momentine etkisi. Motor momentindeki düşmenin temel sebebi motor gücünün düşmesi ve KYME nin standart dizel yakıtına göre ısıl enerjisinin düşük olmasıdır. Bir diğer sebep ise KYME nin yoğunluk ve viskozitesinin standart dizel yakıtından düşük olmasıdır. Düşük viskozite ve yoğunluk kanola yağı metil esterinin silindir içerisindeki nüfuzunu kötüleştirmekte ve yanma kötüleşmektedir. Bu durum motor momentinde düşmeye neden olmaktadır. Standart dizel yakıtına KYME nin ilavesinin duman yoğunluğuna etkisi Şekil 5 de verilmiştir. 13

Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıt ı 3,0 2,5 2,0 Duman yoğunluğu (%) 1,5 1,0 0,5 0,0 Şekil 5. KYME dizel yakıtı karışımlarının duman yoğunluğuna etkisi. KYME standart dizel yakıtı karışımları her karışım oranlarında ve motor hızlarında artma göstermiştir. Duman koyuluğundaki artmanın en büyük sebebi KYME nin ağır HC içermesi olarak gösterilmektedir. Yapılan bu çalışma sonucu literatüre ters gibi görünse de Ceviz ve ark. [28] beş farklı biyodizel ile yaptığı çalışmalarda benzer sonuçlar elde etmiştir. Standart dizel yakıtına kanola yağı metil esterinin ilavesinin NOx emisyonuna etkisi Şekil 6 da verilmiştir. 240 215 NOx (ppm) 190 165 140 115 90 65 40 Şekil 6. KYME dizel yakıtı karışımlarının NOx emisyonlarına etkisi. Bütün devir ve karışımlarda KYME standart dizel yakıtı karışımlarında NOx emisyonlarının artığı görülmektedir. Yüksek motor hızlarına çıkıldıkça NOx emisyonun azaldığı düşük ve orta motor hızlarında ise NOx emisyonunun azaldığı görülmektedir. NOx emisyonun oluşmasında en önemli etken silindir içerisindeki yüksek sıcaklıktır. Ayrıca karışımın fakir olması da NOx oluşumunda etkilidir. Biyodizelin yapısında dizel yakıtına göre daha fazla oksijen bulunduğu için karışımdaki biyodizel miktarı artıkça NOx emisyonu da artmaktadır. Yanma odasında hava-yakıt karışım sıcaklığı yaklaşık 1800 C ye yükseldiğinde azot (N 2 ) ve oksijen (O 2 ) nin birleşmesiyle NOx oluşur. Eğer sıcaklık 1800 C nin üstüne yükselmez ise, N 2 ve O 2, NO gazları meydana getirmeden egzoz sisteminden dışarıya atılır. Azot ve oksijen gazlardan değişik moleküllerinin birleşmesi ile NO, NO 2, N 2 O, N 2 O 3 vb. gibi çeşitli gazlar ortaya çıkar ki bunların hepsine birden Azot oksitler denir ve NOx olarak ifade edilir [27]. Düşük ve orta motor hızlarında KYME içerisinde bulunan oksijen, karışımın iyi yanmasına ve silindir sonu sıcaklığın yükselmesine neden olmaktadır. Silindir içerisine biriken ve yanmayan yakıt karışımlarının aniden yanması da NOx emisyonlarının artmasına neden olan bir başka etmendir. Yüksek 14

Özer.S, Vural.E, Özdalyan B., Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 devirlerde ise artan yanma periyotu ve yanmanın kötüleşmesi ile birlikte yanma sonu sıcaklığı azalmakta ve NOx emisyonları azalmaktadır. Standart dizel yakıtına KYME nin ilavesinin HC emisyonuna etkisi Şekil 7 de verilmiştir. 60 50 HC (ppm) 40 30 20 10 0 Şekil 7. KYME standart dizel yakıtı karışımlarının HC emisyonlarına etkisi. Standart dizel yakıtına KYME ilavesi sonucunda yanmamış HC miktarı her devir ve karışımda düşmüştür. Düşmenin en büyük sebebi KYME nin Karbon (C) atomlarının sayısının standart dizel yakıtından daha az olmasıdır. Bir diğer sebep ise KYME nin kütlesel olarak %10-12 oksijen içermesidir [22]. Yanma başlangıcında silindir içerisine salınan oksijen daha çok hidrokarbon atomlarını yakarak yanmamış HC emisyonlarının azalmasına neden olmaktadır. Standart dizel yakıtına kanola yağı metil esterinin ilavesinin CO emisyonuna etkisi Şekil 8 de verilmiştir. 3,00 2,50 CO (%) 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Şekil 8. KYME standart dizel yakıtı karışımlarının CO emisyonlarına etkisi. Standart dizel yakıtı karışımlarına kanola yağı metil esteri ilavesinin 1600 d/d motor devrinde CO emisyonunu artırdığı, 2000, 2400, 2800 ve 3200 d/d hızlarında ise her karışım oranı için azaldığı görülmektedir. CO emisyonundaki bu azalmanın temel sebebi biyodizelin bünyesinde oksijen bulunmasıdır. Usta ve ark. [12], Tsolakis ve ark. [21], yaptığı çalışmalarda benzer sonuçlar elde etmişlerdir. 4. SONUÇ Her geçen gün artan enerji talebinin fosil yakıtlar tarafından artık karşılanamayacak dereceye gelmesi insanlığı alternatif enerji kaynakları aramaya itmektedir. Biyodizel kolay elde edilebilmesi sulfür ve kanserojen madde içermemesi, dizel motorlarında değişikliğe gerek duymadan kullanılabilirliğinin olması 15

Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıt ı sebebiyle önümüzdeki dönemlerde alternatif bir enerji kaynağı olarak değerlendirilecektir. Bu çalışmada KYME nin dizel motorlarda alternatif yakıt olarak kullanılabilirliği incelenmiştir. Standart dizel yakıtına %25, %50, %75 oranlarında katılan KYME karışımları değişik motor hızlarında test edilmiş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. Standart dizel yakıtına katılan KYME oranı ile FÖYT artarken, motor gücü ve motor momenti azalmaktadır. Emisyonlar bakımından duman koyuluğu ve NOx artarken, yanmamış HC ve CO emisyonlarında ise kayda değer bir azalma motor devrine bağlı olarak ölçülmüştür. Deney sonuçları; dizel yakıtı yerine dizel yakıtı-biyodizel karışımı kullanılmasının motor performansında önemli bir değişmenin olmadığını göstermiştir. Bu çalışmaya göre, KYME dizel motorlarında hiçbir değişiklik yapılmadan kullanılabileceği söylenebilir. KAYNAKLAR 1. Vezir, A., Metanol benzin karışımlarının MgO ZrO 2 termal bariyer çemberli bir motorda performans ve emisyonlara etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, 10-20, 53-92 (2006). 2. Ciniviz, M., Salman, M.S., Çarman, K. Dizel motorlarında dizel yakıtı + LPG kullanımının performans ve emisyona etkisi, Selçuk-Teknik Online Dergisi, 2 (1): 1302-6178, (2001). 3. Topal, M., Arslan, E. I., Biyokütle enerjisi ve Türkiye, VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu UTES 2008, İstanbul, 241-248, (2008). 4. Atımtay, T. A., Topal, H., Türkiye de temiz enerji eldesinin araştırılması, TÜBİTAK MISAG-195, Ankara, 1-6 (2005) 5. Altun, Ş., Gür, M. A., Bitkisel yağların alternatif yakıt olarak dizel motorlarında kullanılması Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 9 (3): 35-42 (2005). 6. Kolsaracı, Ö., Başalma, D., İşler, N., Arıoğlu, H., Gür, A., Olhan, E., Sağlam, C. Yağ bitkileri üretimi, Ziraat Mühendisleri Odası, http://www.albiyobir.org.tr/files/bdizel/yagli_tohum.pdf, (2005). 7. Erol, A., Değişik yağlardan elde edilen biyodizellerin karşılaştırılması Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1-25 (2006). 8. Süzer, S. Kanola tarımı ve biomotorin üretimi, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, www.ziraatci.com/editor/editsayfa.asp?editid=119&katid=1&kategori=tarla%20bitkileri (2010). 9. Nas, S., Gökalp, H. Y., Ünsal, M., Bitkisel yağ teknolojisi, Mühendislik Fakültesi Matbaası, Denizli, 329 (2001). 10. Öğüt, H., Oğuz, H., Üçüncü milenyum yakıtı biyodizel, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 134, (2005). 11. http://www.eie.gov.tr/turkce/yek/biyoenerji/02-biyodizel/bd_dunya_ab.html, (2010). 12. Usta, N., Çon H. A., Özkal, G. S., Uğuzdoğan, E., Aydoğan B., Can, Ö., Öztürk, E., Dizel motorlar için yenilenebilir alternatif biyodizel yakıt geliştirilmesi TÜBİTAK Proje No: 104M256, Denizli, 1-110 (2008). 16

Özer.S, Vural.E, Özdalyan B., Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 13. Körbıtz, W., Biodiesel production in Europe and North America, an encouraging prospect, Renewable Energy, 16 (2): 1078-1083, (1999). 14. Pireli, E., Biyodizel dizel ve dizel yakıtı ile çalışan bir dizel motorda püskürtme basıncının motor performansına etkisi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Karabük, 55-75, (2006). 15. Altın, R., Çetinkaya, S., Yücesu, H.S., The potential of using vegetable oil fuels as fuel for diesel engines, Energy Conversion and Management, 42: 529-538, (2000). 16. Makarevıcıene, V., Janulis, P., Environmental effect of rapeseed oil ethyl ester, Renewable Energy, 28 (15): 2395 2403, (2003). 17. Sendzıkıene, E., Makareviciene, V., Janulis, P., Influence of fuel oxygen content on diesel engine exhaust emissions, Renewable Energy, 31 (15): 2505 2512, (2006). 18. Alibaş, K., ve Ulusoy, Y., Diesel motorlarında biodiesel kullanımının teknik ve ekonomik olarak incelenmesi, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Bursa, 16 (1): 37-50 (2002). 19. Yamık, H., Dizel Motorlarında Alternatif Yakıt Olarak Yağ Esterlerinin Kullanılma imkânlarının Araştırılması, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2002. 20. Labeckas, G., Slavinskas, S., The effect of rapeseed oil methyl ester on direct injection diesel engine performance and exhaust emissions, Energy Conversion and Management, 47 (13-14): 1954 1967 (2006). 21. Tsolakıs, A., Megaritis, A., Wyszynski, M.L., Theinnoi, K., Engine performance and emissions of a diesel engine operating on diesel-rme (Rapeseed Methyl Ester) blends with EGR (Exhaust Gas Recirculation), Energy, 32 (11): 2072-2080 (2007). 22. Canakci, M., ve Gerpen, J.V., The Performance and Emissions Characteristics of Vegetable Oil- Based and Fat-Based Biodiesel, ASAE Paper No: 01-6050 (2001). 23. Alpgiray, B., Gürhan, R., Kanola yağının diesel motorunun performansına ve emisyon karakteristiklerine etkilerinin belirlenmesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 13 (3): 231-239 (2007). 24. Yücesu, S., Altın, R., Kanola yağının alternatif yakıt olarak dizel motorlarda kullanımının motor performansı ve egzoz emisyonlarına etkilerinin deneysel olarak incelenmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Ankara, 12 (4): 1045-1058 (1999). 25. İleri, E., Kanola yağı metil esterinin dizel motor performansı ve emisyonlarına etkilerinin deneysel olarak incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 1-45, (2005). 26. Alpgiray, B., Kanola Yağının diesel motorunun performans ve emisyon karakteristiklerine etkilerinin belirlenmesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 1-50, Ankara, (2006). 27. İlkılıç, C., Behçet, R., Aydın, S., Aydın, H., Dizel motorlarında azot oksitlerin oluşumu ve kontrol yöntemleri, 5. Uluslararası ileri Teknolojiler Sempozyumu (IATS 09), Karabük, 1: 2062-2066 (2009). 17

Teknolojik Araştırmalar: TATED 2011 (3) 9-18 Dizel Motorlarında Kanola Yağı Metil Esteri - Dizel Yakıt ı 28. Ceviz, M. A., Koncuk, F., Yüksel, F., Küçük, Ö., Gören, C., Beş farklı bitkisel yağdan üretilen biyodizeller ile dizel yakıtının performansı ve emisyon karakteristiklerinin karşılaştırmalı analizi Mühendis ve Makine, 50 (588): (2009) 26. Bayraktar, N., İç Anadolu ve Geçit Bölgelerinde yağlı tohumlu bitkiler üretiminin geliştirilmesi olanakları Tübitak Türkiye Tarımsal Araştırma Projesi, Ankara, 65-90 (2004) 18