T.C. BALIKESĠR ÜNĠVERSĠTESĠ FEN-EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ COĞRAFYA BÖLÜMÜ HAVZA YÖNETĠMĠ DERSĠ Türkiye'de Su Yönetiminin Tarihçesi, Kurumsal ve Yasal Durumu, AB Su Çerçeve Direktifi ve Havza Yönetimi Dr. ġevki DANACIOĞLU TÜRK SU POLITIKASI VE YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ Ülkemizde Cumhuriyetin kuruluşun bu yana su yönetim süreci dört döneme ayrılmaktadır: 1923 tarihinden Devlet Su İşleri nin (DSİ) kurulduğu 1950 yılına kadar olan ve su yönetimine ilişkin temel mevzuatın ve kurumsal yapılanmanın başlangıcını oluşturan dönemdir. DSİ nin kurulmasından 1980 lere kadar olan ve su kaynaklarının geliştirilmesi çabalarının hâkim olduğu zaman aralığı izlemektedir. 1980 lerden bu yana gelen, su kalitesinin de tartışılmaya başlandığı, yerel yönetimlerin su alanında etkinliğini hissettirdiği ve çeşitli özelleştirme uygulamalarının yapıldığı dönemdir. Son olarak AB etkisinin yoğun olarak yaşandığı dönem, ülkemizdeki su yönetimi sürecini tarif etmektedir 1
1923-1950 Arası Dönemde Su Yönetimi Çerçeve kanunlar çıkarılmış ve su yönetimi yasal bir düzleme yerleştirilmeye çalışılmıştır. Köy Kanunu, Sular Hakkında Kanun ve Belediyeler Kanunu 1950-1980 Arası Dönemde Su Yönetimi Ülkemizde sistematik olarak su kaynaklarının geliştirilmesi yaklaşımının hâkim olduğu yılları kapsamaktadır. 1953 yılında DSİ Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 1945 yılında İller Bankası kurulmuştur. Banka, yerel yönetimlerin içme suyu teminine yönelik kredi sağlamak ve ayrıca tüm kentsel altyapıya yönelik teknik yardım sağlamakla görevlendirilmiştir. Yeraltı suları ile ilgili yasal düzenleme de yapılarak, bu suların da DSİ'nin yönetimine verilmesi sağlanmıştır. 1980'lere kadar su yönetimine hakim olan anlayış, su kaynaklarından optimum düzeyde yararlanmak şeklinde ifade edilebilir. 2
1950-1980 Arası Dönemde Su Yönetimi 1961 Anayasası ile Güneydoğu ve Kuzeydoğu illerinin, batı illerine göre görece geri kalmışlığını ve bu bölgeler arasında eşitsizlikleri gidermeye yönelik kalkınma girişimleri kamu sektörü önderliğinde hız kazanmıştır. Bu çerçevede, ülke çapında su kaynaklarının geliştirilmesi çabalarının en önemli uygulaması Güneydoğu Anadolu Projesi'dir (GAP). 1980-2000 Arası Dönemde Su Yönetimi Nüfus artışı, teknoloji, kentleşme ve küresel iklim değişikliği çevre kirliliği -- su kalite yönetimi anlayışı başlangıcı 1980 li yıllara kadar DSİ - 1984 yılında İstanbul Su Ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) kanunu Su ve kanalizasyon hizmetleri ile ilgili görevler - ayrı bir tüzel kişiliğe dönüşüm Sektörel ihtiyaçların karşılanmasına ve suyla ilgili zararların engellenmesine yönelik olarak su kaynaklarının tasarlanması ve geliştirilmesi olarak tanımlanabilir. DSİ de bu sürecin merkezi konumunda. Su yönetiminde, temel ilke olarak kârlılık. Büyükşehir Belediyelerinin tümü su ve kanalizasyon idaresi kurdu. İller Bankası Belediyelere alt yapı finansmanı 3
1980-2000 Arası Dönemde Su Yönetimi 2000 Sonrası Dönemde Su Yönetimi Su kalitesini ön plana çıkaran Çevre Kanunu (1983) ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin (SKKY) (1988) <Ulusal Çevre Eylem Planı (UÇEP): Su Kaynaklarının Yönetimi> Burak vd. (1997) 30 maddelik bir eylem planı. Entegre havza yönetimi kavramı Türk kamuoyunun gündemine girdi. Bu dönem, AB etkisinin yoğun olduğu dönem AB ile müzakerelerin Çevre faslı içerisinde yer alan su yönetimi alanında çıkarılan yasa ve yönetmelikler ile kurumsal yapılanmalarda değişimler yapılmıştır. Bazı düzenlemeler sadece AB gereksinimleri doğrultusunda yapılmıştır. 2009 yılı sonunda açılan Çevre Faslı müzakerelerinde Türkiye nin yerine getirmesi gerekli olan altı kriterden biri Su Çerçeve Direktifi -- Nehir Havzası Yönetim Planlarının hazırlanması. SÇD-- Entegre havza yönetimi yaklaşımını merkezi noktadır. 4
TÜRKİYE'DE HAVZA YÖNETİMİ SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu Merkezde kurulur Merkezde kurulur Havza Yönlendirme Kurulu Su politikalarını belirler Havza çalıģmalarını değerlendirir, sonuçlarını Su Yönetimi Koordinasyon Kuruluna raporlar 2012/7 sayılı BaĢbakanlık Genelgesi ile Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu oluşturulmuştur. İlk toplantısı 23 Mayıs 2012 tarihinde, ikinci toplantısı 13 Eylül 2012 tarihinde, üçüncü toplantısı 31 Ocak 2013 tarihinde ve dördüncü toplantısı 13 Ağustos 2013 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Uygulamalar hızlandırılmıştır. Havza Yönetim Heyetleri 25 Havzada kurulur Suların korunması ve kullanılması konularında kurumların yapacakları çalıģmaları koordine eder 5
SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU Avrupa Birliği Bakanlığı Müsteşarı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı İçişleri Bakanlığı Müsteşarı Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Devlet Su İşleri Genel Müdürü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Meteoroloji Genel Müdürü Orman ve Su ĠĢleri Bakanı Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Müsteşarı Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Su Yönetimi Genel Müdürü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü Türkiye Su Enstitüsü Başkanı SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU Kurulun Görevleri; Su kaynaklarının bütüncül havza yönetimi anlayışı çerçevesinde korunması için gereken tedbirlerin belirlenmesi, Etkili bir su yönetimi için sektörler arası koordinasyonun, işbirliğinin ve su yatırımlarının hızlandırılmasının sağlanması, Ulusal ve uluslararası belgelerde yer alan hedeflerin gerçekleştirilmesi için strateji, plan ve politika geliştirilmesi, Havza planlarında kamu kurum ve kuruluşlarınca yerine getirilmesi gereken hususların uygulanmasının değerlendirilmesi, Üst düzeyde koordinasyonun ve işbirliğinin sağlanması 6
TÜRKİYE'DE HAVZA YÖNETİMİ Havza Yönlendirme Kurulu Merkezde kurulur Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu Su politikalarını belirler Havza Yönlendirme Kuruluna Bakanlık Müsteşarı başkanlık eder. Merkezde kurulur Havza Yönlendirme Kurulu Havza çalıģmalarını değerlendirir, sonuçlarını Su Yönetimi Koordinasyon Kuruluna raporlar Kurul, Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu üyesi Bakanlıklardan en az ilgili Genel Müdürleri veya görevlendireceği bir temsilci ile Türkiye Su Enstitüsü Başkanından veya görevlendireceği bir temsilciden oluşur. Havza Yönlendirme Kurulu üç ayda bir toplanır. Havza Yönetim Heyetleri 25 Havzada kurulur Suların korunması ve kullanılması konularında kurumların yapacakları çalıģmaları koordine eder 7
Havza Yönlendirme Kurulu HAVZA YÖNETİM HEYETİ Kurulun Görevleri; Havza Koruma Eylem Planları tamamlanan havzalar için belirlenen kısa, orta ve uzun vadedeki uygulamaların gerçekleşmesini sağlamak için uygulamaları takip etmek ve hızlandırmak. Havza Koruma Eylem Planları devam eden havzalar için kurumlar arası koordinasyonu sağlamak. Havza Koruma Eylem Planlarının Havza Yönetim Planlarına dönüştürülmesi çalışmalarında kurumlar arası koordinasyonu sağlamak ve takip etmek. Ulusal Havza Yönetim Stratejisi kapsamında gelişmeleri takip etmek ve koordinasyonu sağlamak. İçme ve kullanma suyu havzaları için yapılan ve yapılacak olan özel hüküm belirleme çalışmalarına koordinasyonu sağlamak ve gelişmeleri değerlendirmek 22 Bakanlık tarafından her havza için ayrı bir Havza Yönetim Heyeti teşkil edilir. Havza Yönetim Heyetlerine, havzanın bir ili kapsaması halinde o ilin Valisi, havzanın birden fazla ili kapsaması durumunda, Bakanlıkça belirlenen Vali başkanlık eder. Havza Yönetim Heyetlerinin üyeleri, havzadaki bütün paydaşları temsil edecek şekilde ilgili kurum ve kuruluşların taşra teşkilatının, yerel yönetimlerin, üniversitelerin ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinden ve ihtiyaç duyulan konulardaki diğer uzmanlardan oluşturulur. 23 8
Havza Yönetim Heyeti 12.03.2018 SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU (Ankara) HAVZA YÖNETİM HEYETİ HAVZA YÖNLENDİRME KURULU (Ankara, Kurulun Sekretarya Hizmetlerini Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Yürütür) Havza Yönetim Heyeti Başkanınca Gerek Duyulduğu Takdirde Havza Yönetim Heyetine Eklenebilecek Üyeler SEKRETARYA (Koordinatör Valilikteki DSİ Bölge/Şube Müdürlüğü) Enerji ve Tabii Kayn.Bakanlığı temsilcisi İL BELEDİYE BAŞKANLARI İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürleri Halk Sağlığı Müdürleri Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürleri İl Bilim Sanayi Teknoloji Müdürleri Sulama Birlikleri Temsilcisi HEYET BAŞKANI (Koordinatör Vali) İl Özel İdaresi Genel Sekreterleri İl Kültür ve Turizm Müdürleri SYGM Yetkilisi DSİ, OSİB, OGM ve MGM Bölge Müdürlükleri İlbank A.Ş. Bölge Müdürleri Sanayi ve Ticaret Odasının bir temsilcisi İl Çevre ve Şehircilik Müdürleri Kalkınma Ajansı Genel Sekreterleri Heyet katılımcılarının oyçokluğu ile STK, Üniv. ve OSB leri temsilen birer kişi İl Afet ve Acil Durum Müdürleri Havzada bulunan Ulaştırma, Denizcilikve Haberleşme Bölge Müdürleri Özel Sektör Temsilcisi Dışişleri Bakanlığı ndan bir temsilci Sulama Kooperatifleri temsilcisi Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sektöründen bir temsilci Elektrik üretim santral yetkililerinin temsilcisi Özel sektör hidroelektrik santral temsilcileri 9
HAVZA YÖNETİM ÜST HEYETİ Heyet yapısında belirtilen temsilcilerden en az birer kişi olmak üzere başkan hariç 16 kiģilik üst heyet belirlenir, üst heyet en fazla 25 kiģi ile sınırlıdır. HEYETİN GÖREVLERİ Bakanlıkça hazırlanacak havza koruma eylem planları ve havza yönetim planlarına katkıda bulunmak. Üst Heyet, Havza Yönetim Heyeti tarafından alınan kararların uygunluğunu değerlendirir ve onaylar. 27 10
HEYETİN GÖREVLERİ Havza koruma eylem planları ve havza yönetim planlarının uygulanmasını izlemek, değerlendirmek ve ilgili kurumlara gerekli yaptırımlar için bildirimde bulunmak. HEYETİN GÖREVLERİ İçme ve kullanma suyu kaynaklarının korunmasına yönelik çalışmaların takibini yapmak ve özel hükümlerin uygulamasını sağlamak. 28 29 11
HEYETİN GÖREVLERİ HEYETİN GÖREVLERİ İhtiyaç duyulması halinde havza yönetim planlarının revizyonu çalışmalarına katkıda bulunmak. İlgili kurum veya kuruluşun sunduğu denetim ve yaptırım sonuçlarını değerlendirerek rapor halinde yönlendirme kuruluna sunmak. Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu Havza Yönlendirme Kurulu Havza Yönetim Heyetleri Merkezde Merkezde Toplantı sonuçlarını üç ayda bir SYKK ya iletecek Her bir havzada Çalışmalarını HYK ya raporlayacak 30 31 12
HEYETİN GÖREVLERİ Havza Yönetim Planlarının hazırlanması, gözden geçirilmesi ve güncellenmesi sürecinde halkın bilgiye erişimi, görüşlerinin alınması ve aktif katılımını sağlamak; halka plan hazırlık süreçleri ile ilgili bilgilendirme yapmak; plan kararları nihaileşmeden önce mahalli toplantılarla ve basın aracılığıyla duyurmak ve halkın görüşlerini almak. Su kalitesi ve miktarı ile ilgili izleme sonuçlarını ortak bir veri tabanında kayıt altına almak, ilgili havza birimleri ile paylaşmak, değerlendirilmiş ve raporlanmış izleme sonuçlarını tartışarak Havza Yönetimi Planları ile ilgili görüş oluşturmak. 32 HEYETİN GÖREVLERİ Havza Yönetim Heyeti, çalışmalarını Bakanlıkça belirlenecek formatta hazırladığı raporlarla Havza Yönlendirme Kuruluna üç ayda bir sunar. Havza Yönetim Heyeti ayda bir kez toplanır. Havza Yönetim heyeti içerisinden teşkil edilecek üst heyet üç ayda bir toplanır. Heyet Başkanı gerekli gördüğü durumlarda ayrıca toplantı kararı verebilir. Heyetin toplanabilmesi için üyelerin salt çoğunluğunun katılımı aranır. Heyet kararlarını oy çokluğu ile alır. 13
HAVZA NO BAKANLIKÇA BELİRLENEN KOORDİNATÖR VALİLİKLER HAVZA ADI KOORDİNATÖR VALİLİKLER 1 ERGENE Tekirdağ Edirne, Kırklareli 2 MARMARA İstanbul 3 SUSURLUK Bursa HAVZADA BULUNAN DİĞER İLLER Kocaeli, Çanakkale, Bursa, Tekirdağ, Yalova Balıkesir, Kütahya, Manisa, Çanakkale, Bilecik, İzmir 4 KUZEY EGE Çanakkale Balıkesir, İzmir, Manisa 5 GEDİZ Manisa Uşak, İzmir, Kütahya 6 KÜÇÜK MENDERES İzmir Aydın, Manisa 7 BÜYÜK MENDERES Aydın Uşak, İzmir, Afyonkarahisar, Denizli, Burdur, Isparta, Kütahya, Manisa, Muğla 8 BATI AKDENİZ Muğla Antalya, Burdur, Denizli HAVZA NO BAKANLIKÇA BELİRLENEN KOORDİNATÖR VALİLİKLER HAVZA ADI KOORDİNATÖR VALİLİKLER 9 ANTALYA Antalya Isparta, Burdur HAVZADA BULUNAN DİĞER İLLER 10 BURDUR Burdur Denizli, Isparta, Antalya, Afyonkarahisar 11 AKARÇAY Afyonkarahisar Konya 12 SAKARYA Sakarya 13 BATI KARADENİZ Kastamonu 14 YEŞİLIRMAK Amasya 15 KIZILIRMAK Samsun 16 KONYA Konya Ankara, Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Konya, Afyon, Bursa, Bolu Zonguldak, Bolu, Düzce, Karabük Bartın, Sinop, Çankırı Çorum, Samsun, Tokat, Yozgat, Sivas, Gümüşhane, Giresun, Erzincan, Ordu, Bayburt Kırşehir, Kayseri, Yozgat, Nevşehir, Kırıkkale, Kastamonu, Çankırı, Çorum, Sinop, Sivas Aksaray, Ankara, Isparta, Mersin, Karaman, Nevşehir, Niğde 14
BAKANLIKÇA BELİRLENEN KOORDİNATÖR VALİLİKLER TÜRKİYE DEKİ SU YÖNETİMİ İLE İLGİLİ ANA KURUM VE KURULUŞLAR HAVZA NO HAVZA ADI KOORDİNATÖR VALİLİKLER HAVZADA BULUNAN DİĞER İLLER 17 DOĞU AKDENİZ Mersin Karaman, Konya, Antalya 18 SEYHAN Adana Kayseri, Sivas, Niğde, Kahramanmaraş, Mersin 19 ASİ Hatay Kilis, Gaziantep 20 CEYHAN Osmaniye 21 FIRAT DİCLE Diyarbakır 22 DOĞU KARADENİZ Trabzon 23 ÇORUH Artvin Erzurum, Bayburt Kahramanmaraş, Adana, Kayseri, Sivas, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Hatay Elazığ, Gaziantep, Malatya, Şanlıurfa, Adıyaman, Van, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Bingöl, Ağrı, Muş, Bitlis, Mardin, Kilis, Tunceli, Batman, Hakkari, Siirt, Şırnak, Sivas, Ordu, Rize, Giresun, Gümüşhane, Sivas, Artvin 24 ARAS Kars Iğdır, Ağrı, Ardahan, Erzurum 25 VAN GÖLÜ Van Bitlis, Ağrı Kurum/Kuruluşlar Dışişleri Bakanlığı Kalkınma Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sorumluluklar Sınır aşan ve sınıroluşturan sular, uluslararası sözleşmeler Yatırım ve kalkınma planları, su ile ilgili istatistikleri üretmek ve istatistiklerin üretilmesini sağlamak Su kaynakları yönetimi, politika belirleme, su yönetiminin ulusal ve uluslararası düzeyde koordinasyonu, nehir havza yönetim planları hazırlamak, yeraltı ve yüzeysel suların kalitesinin izlenmesi, sektörel su tahsisi, içme, sulama ve kullanma suyu getirme ve atıksu arıtma tesisleri proje, ihale ve yapım işleri, finansman, Ulusal Su Bilgi Sistemi nin oluşturulması Çevre mevzuatını uygulamak ve uygulama denetimini yapmak, deşarj izni, denetleme, yaptırım, izleme (kısmen), ÇED, finansman, arıtma tesisi onayı. İçme ve kullanma suyu, atıksu arıtma tesisi proje, ihale ve yapım işleri, finansman, Ulusal CBS politikası belirlemek 15
Kurum/Kuruluşlar Sağlık Bakanlığı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İçişleri Bakanlığı (İl Özel İdaresi ve Köylere Hizmet Götürme Birlikleri) Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığı Sorumluluklar İçmesuyu ve yüzme suyu kalite izleme, çevre ve halk sağlığı ile ilgili tedbirleri almak ve aldırmak, içilecek ve kullanılacak nitelikte su temini, lağım ve mecra tesisatı ile ilgili sağlık düzenlemelerini yapmak ve denetlemek Tarımda suyun etkin ve verimli kullanımını sağlamak, içsuların çeşitli maksatlarla (içmesuyu, sulama, enerji) kullanımı durumunda su ürünlerinin korunması için tedbirlerin alınması, Sularda tarımsal kaynaklı yayılı kirliliğin izlenmesi, yaptırımlar, desteklemeler Belediye sınırları dışındaki yerleşimlerin içme suyu, sulama, kanalizasyon ve atıksu arıtma hizmetlerini vermek OSB ler Enerji yatırımları ve maden işleri Turistik bölgelerde içme suyu temini, kentsel atıksu ve atık bertarafı hizmetlerini vermek Kurum/Kuruluşlar Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Büyükşehir Belediyeleri ve diğer belediyeler Su Kullanıcı Örgütleri (Sulama Birlik ve Kooperatifleri) Araştırma Kuruluşları (Üniversiteler, TÜBİTAK, Su Enstitüleri, STK lar) Sorumluluklar Limanlar, barınaklar ve bunlarla ilgili teçhizat ve tesislerin, kıyı koruma yapıları, kıyı yapı ve tesislerinden, her türlü kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, özel idareler, tüzel ve gerçek kişilerce yaptırılacak olanların, proje ve şartnamelerini inceleyip tasdik etmek Kentsel alanlarda içme suyu, yağmur suyu ve atıksu sistemlerini planlamak, inşa etmek ve işletmek Sorumluluklarındaki tesislerin işletme, bakım ve yönetimi Su ile ilgili araştırma yapmak ve veri üretmek 16
HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARININ TAKİBİNİN YAPILMASI AB Su Çerçeve Direktifi S a y ı : K onu : 64089563-251-231205 H a v z a K o r u m a E y l e m P l a n l a r ı T a k i p T a b l o l a r ı D A Ğ I T I M L I 1 2. 1 1. 2 0 1 4 B i l i n d i ğ i ü z e r e, h a v z a l a r ı n k o r u n m a s ı, k i r l i l i ğ i n a z a l t ı l m a s ı ve i y i l e ş t i r i l m e s i i ç i n h a v z a d a k i t ü m p a y d a ş l a r ı n k a t ı l ı m ı ile H a v z a K o r u m a E y l e m P l a n l a r ı h a z ı r l a n m ı ş t ı r. B a h s e k o n u p l a n l a r ı n u y g u l a n m a s ı ve t a k i b i n i n y a p ı l m a s ı b ü y ü k ö n e m a r z e t m e k t e d i r. Bu k a p s a m d a B a k a n l ı ğ ı m ı z c a, H a v z a K o r u m a E y l e m P l a n l a r ı ve H a v z a Y ö n e t i m P l a n l a r ı n ı n h a z ı r l a n m a s ı, u y g u l a n m a s ı, k u r u m l a r a r a s ı k o o r d i n a s y o n u n s a ğ l a n m a s ı ve u y g u l a m a l a r ı n t a k i b i m a k s a d ı y l a 18 H a z i r a n 2 0 1 3 t a r i h l i ve 2 8 6 8 1 s a y ı l ı R e s m i G a z e t e d e, H a v z a Y ö n e t i m H e y e t l e r i n i n T e ş e k k ü l ü, G ö r e v l e r i, Ç a l ı ş m a U s u l ve E s a s l a r ı H a k k ı n d a T e b l i ğ i y a y ı m l a n m ı ş t ı r. T e b l i ğ ç e r ç e v e s i n d e B a k a n l ı ğ ı m ı z k o o r d i n a s y o n u n d a Ü l k e m i z d e k i 25 h a v z a d a 26 a d e t H a v z a Y ö n e t i m H e y e t i o l u ş t u r u l m u ş t u r. 13 H a z i r a n 2 0 1 4 t a r i h i n d e 2 0 1 4 / 11 n u m a r a l ı k a r a r ile Y ü k s e k P l a n l a m a K u r u l u t a r a f ı n d a n k a b u l e d i l e n ve 4 T e m m u z 2 0 1 4 t a r i h l i ve 2 9 0 5 0 s a y ı l ı R e s m i G a z e t e d e y a y ı m l a n a n U l u s a l H a v z a Y ö n e t i m S t r a t e j i B e l g e s i ( U H Y S ) ile ü l k e m i z h a v z a l a r ı n ı n s ü r d ü r ü l e b i l i r y ö n e t i m i i ç i n h a v z a b a z ı n d a t ü m d o ğ a l k a y n a k l a r ı n b ü t ü n c ü l b i ç i m d e, i l g i l i k u r u m l a r ı n e ş g ü d ü m l ü ç a l ı ş m a l a r ı ve p a y d a ş l a r ı n k a t ı l ı m ı y l a y ö n e t i l m e s i a m a ç l a n m ı ş t ı r. S ö z k o n u s u b e l g e n i n 2 n o l u a m a c ı " H a v z a l a r ı n su k a y n a k l a r ı n ı n s ü r d ü r ü l e b i l i r o l a r a k y ö n e t i m i ve k u l l a n ı m ı " o l u p, bu a m a c a u l a ş ı l m a s ı i ç i n u y g u l a n m a s ı g e r e k e n s t r a t e j i " S - 2. 1. 4. 2. H a v z a t e m e l p l a n l a r ı n ı ( n e h i r h a v z a l a r ı k o r u m a e y l e m p l a n l a r ı, n e h i r h a v z a s ı y ö n e t i m p l a n l a r ı, h a v z a m a s t e r p l a n l a r ı ) ö n c e l i k l i h a v z a l a r d a n b a ş l a y a r a k t a m a m l a m a k ve g ü n c e l l e m e k, h a v z a n ı n b ü t ü n b i l e ş e n l e r i n i d i k k a t e a l m a k bu p l a n l a r ı n u y g u l a n m a s ı n ı 2 0 2 3 y ı l ı s o n u n a kadar s ü r e k l i t a k i p e t m e k " o l a r a k b e l i r l e n m i ş t i r. D i ğ e r t a r a f t a n h a v z a k o r u m a e y l e m p l a n l a r ı t a m a m l a n a n h a v z a l a r e s a s a l ı n a r a k b ü t ü n l e ş i k e y l e m t a k v i m i n i n o l u ş t u r u l m a s ı ve t a k i p e s a s l a r ı n ı n o r t a y a k o n u l m a s ı n ı ve buna g ö r e h a v z a d a a c i l a l ı n m a s ı g e r e k e n ö n l e m l e r i b e l i r l e y e n T e d b i r S t r a t e j i B e l g e s i h a z ı r l a n m ı ş ve U H Y S e k i o l a r a k y a y ı n l a m ı ş t ı r. Bu ç e r ç e v e d e, s ö z k o n u s u T e b l i ğ, U l u s a l H a v z a Y ö n e t i m S t r a t e j i B e l g e s i ve T e d b i r S t r a t e j i B e l g e s i g e r e ğ i n c e H a v z a Y ö n e t i m H e y e t l e r i n i n en ö n e m l i g ö r e v l e r i n d e n b i r i s i H a v z a K o r u m a E y l e m P l a n l a r ı n ı n t a k i b i n i n y a p ı l m a s ı d ı r. Bu k a p s a m d a, H a v z a K o r u m a E y l e m P l a n l a r ı n d a b e l i r l e n e n e y l e m l e r d e n ö n c e l i k l i o l a r a k t a k i p e d i l m e s i g e r e k e n l e r y a z ı m ı z a e k l i CD i ç e r i s i n d e h e r b i r h a v z a i ç i n h a z ı r l a n a n t a b l o l a r d a y e r a l m a k t a d ı r. Bu d o ğ r u l t u d a, h a v z a l a r d a k i t a k i b i n y a p ı l m a s ı i ç i n s ö z k o n u s u t a b l o l a r ı n, 3 a y d a b i r s o r u m l u k u r u m / k u r u l u ş l a r c a e k t e k i C D ' d e y e r a l a n G e d i z H a v z a K o r u m a E y l e m P l a n ı T a k i p T a b l o s u d i k k a t e a l ı n a r a k d o l d u r u l m a s ı, g ü n c e l g e l i ş m e l e r i n i ş l e n m e s i, i h t i y a ç o l m a s ı d u r u m u n d a r e v i z e e d i l m e s i ve h e y e t s e k r e t e r y a s ı n c a h k e p @ o r m a n s u. g o v. tr e - p o s t a a d r e s i n e g ö n d e r i l m e s i h u s u s u n d a b i l g i l e r i n i z i ve g e r e ğ i n i a r z / r i c a e d e r i m. Su Çerçeve Direktifi (SÇD) nin ana amacı iç yüzeysel suların, geçiş sularının, kıyı sularının ve yeraltı sularının korunması için 23 Ekim 2000 tarihli Avrupa Parlementosu ve Konseyi nin 2000/60 /Ec sayılı direktifidir. Avrupa Birliği de, Birlik içerisindeki su kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılması amacıyla 2000 yılında Su Çerçeve Direktifi ni yürürlüğe koyarak, entegre havza yönetimini benimsediğini ilan etmiştir. Temel hedef, 2015 yılından önce Birlik içerisindeki tüm su kütlelerinde iyi su durumu na ulaşmaktır. Bu hedefe ulaşmada ise Nehir Havza Yönetim Planları uygulama aracı olarak kullanılmaktadır. P r o f. D r. V e y s e l E R O Ğ L U B a k a n 45 17
AB Su Çerçeve Direktifi Su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve kalitedeki kötüye gidişin engellenmesi; Su kaynaklarının uzun dönemli korunmasına yönelik sürdürülebilir su kullanımının sağlanması; Öncelikli maddelerin deşarjı ve emisyonunda azaltıma gidilmesi ve öncelikli tehlikeli maddelerin deşarjının engellenmesi veya kullanımdan kaldırılması gibi özel önlemlerle sucul ekosistemin korunması ve geliştirilmesinin sağlanması; AB Su Çerçeve Direktifi Su Çerçeve Direktifi 2000/60 /EC altındaki önlemler Yeraltı suyu kirliliğinin azaltılması ve daha fazla kirlenmesinin önlenmesinin sağlanması; Taşkın ve kuraklıkların neden olduğu etkilerin hafifletilmesine katkıda bulunulmasıdır. drinking İçme water suyu bathing Yüzme water suyu Kentsel urban Atık waste Su water Habitat kuş nitrates Nitrat IPPC Entegre & other Kirlilik industry Önleme ve discharges Kontrol (IPPC) ve diğer sanayi deşarjları chemicals Kimyasallar pesticides Pestisitler biocides Biyositler ÇED landfills Katı Atık Depolama sewage Arıtma sludge Çamuru 36 18
AB Su Çerçeve Direktifi AB Su Çerçeve Direktifi Ortaya koyulan yöntem, havza bazında su yönetimi anlayışı çerçevesinde NHYP çevre, ekonomi ve sosyal ihtiyaçlar gibi sürdürülebilir kalkınmanın temel prensipleri göz önünde bulundurularak hazırlanmasıdır. ÇEVRESEL BOYUT ÇEVRESEL BOYUT AKILLI SU KULLANIMI AKILLI SU KULLANIMI SOSYAL BOYUT EKONOMİK BOYUT Nehir havzası, birleştirilmiş yaklaşım, tüm etkilerin değerlendirilmesi (tarım, enerji, sanayi, ulaştırma ve alan planlaması dahil), iyi su statüsü, 19
AB Su Çerçeve Direktifi AB Su Çerçeve Direktifi Sosyal boyut kısmında suyun kullanımının herkes için mümkün olması ve güçlü halkın katılımıdır. AKILLI SU KULLANIMI Ekonomik boyutuna gelindiği zaman ise; kirleten öder ilkesi, maliyetlerin tamamen geri ödenmesi, su korumasını daha verimli hale getirmek (arıtma tesisleri vs) ve tarım sektörüne ayrıcalık tanımamak AKILLI SU KULLANIMI SOSYAL BOYUT EKONOMİK BOYUT EKONOMİK BOYUT 20
SÇD NİN UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ AB Su Çerçeve Direktifi Havza sınırları içinde uluslararası koordinasyon (Madde 3) Bütün suların doğal, önemli şekilde değiştirilmiş ve yapay olarak sınıflandırılması ve hedefler (Madde 4) İçme suyu temini (Madde 7) İzleme (Madde 8) Maliyetin karşılanması (Madde 9, Ek III) Noktasal ve yaygın kaynaklar için kombine yaklaşım (Madde 10) Önlemler programı (Madde 11) Nehir Havzası Yönetim Planları (Madde 13) Halk Katılımı ve Danışmanlığı (Madde 14) Kirliliğe karşı stratejiler - Öncelikli Maddeler (Madde 16) Diğer topluluk mevzuatı ile ilişkiler ve yürürlükten kaldırdığı direktifler (Madde 22) Nehir Havzası yaklaşımı, yetkili koordinasyon birimi 21
AB Su Çerçeve Direktifi Avrupa Birliği nin su politikalarını 26 madde ve 11 ek ile sunan Su Çerçeve Direktifi nin giriş kısmında Su alışılmış bir ticari mal değildir. Aksine korunması, savunulması ve uygun şekilde muamele edilmesi gereken bir mirastır. ifadesi yer almaktadır. Direktif, bu temel ilkeden hareketle yeni ve bütüncül bir yaklaşım öngörmektedir. AB Su Çerçeve Direktifi Direktifte değinilen diğer bir ilke, Madde 14 te bahsi geçen halkın katılımı prensibidir. Bu prensibe göre, üye devletler, Su Çerçeve Direktifi nin uygulanmasına, özellikle nehir havzası yönetim planlarının hazırlanması, gözden geçirilmesi ve güncelleştirilmesine bütün ilgili tarafların aktif biçimde dâhil olmasını teşvik edeceklerdir (EC, 2000). 22
AB Su Çerçeve Direktifi Su Çerçeve Direktifi, NHYP hazırlanmasında aģağıdaki unsurları gerektirmektedir: Nehir havzasının karakterizasyonu İnsan aktivitelerinin önemli baskı ve etkilerinin özeti Koruma alanlarının belirlenmesi ve haritalandırılması Nehir Havzası Yönetim Planı Aşamaları Nehir Havzası Özelliklerinin Belirlenmesi Önemli Baskı ve Etkilerin Özeti Korunan Alanların Belirlenmesi ve haritalandırılması İzleme Ağları ve İzleme Programları haritası Çevresel Hedefler listesi Ekonomik analizin özeti Önlemler Programının özeti Daha ayrıntılı programların kaydı Halkın katılımı ve bilgilendirme önlemlerinin özeti ve ortaya çıkan değişiklikler Yetkili makamların listesi İrtibat noktaları 23