TÜRKİYE EKONOMİSİ MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER (MAYIS 2015) Tüketici Güven Endeksi (Nisan 2015) Tüketici Güven Endeksi bir önceki aya göre sınırlı bir artış sergilemiştir. 2015 Mart ayında 64.39 olan Tüketici Güven Endeksi, Nisan ayında 0.96 puan artarak; 65.35 seviyesine yükselmiştir. Böylece geçtiğimiz ay gösterdiği düşüşün ardından yeniden sınırlı bir yükselme eğilimi göstermiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 13.15 puan azalış göstermiştir. Şekil: Tüketici Güven Endeksi (Ocak 2014-Nisan 2015) 8 0 7 8, 5 7 5 7 0 7 2, 4 6 9, 2 7 2, 7 7 6 7 3, 7 7 3, 9 7 3, 2 7 4 7 0, 3 6 8, 7 6 7, 7 5 6 5 6 7, 7 1 6 8, 0 6 6 5, 3 5 6 4, 3 9 6 0 2 0 1 4 2 0 1 5 2008 Finansal Krizinin başta Avrupa olmak üzere birçok ülkede azalarak da olsa sürdüğü bilinmektedir. ABD ekonomisi toparlanma eğilimine girmişken Türkiye, bu krizi nispeten düşük düzeyde yaşamasına rağmen geçen 6,5 yılda istikrarlı bir büyüme de gösteremiştir. 2015 Haziran genel seçimlerini de dikkate aldığımızda, 2014 yılında sürekli azalan bir trend gösteren tüketici güveni, 2015 yılında toparlanma göstermekle birlikte 4 aylık sürenin kesin bir sonuca varmak için erken ve kısa bir süre olduğunu ifade etmek gerekir. Haziran seçimlerinden sonra istikrarlı ve tek parti ile hükümet kurulması halinde beklentilerin de olumlu seyre yöneleceğini düşünmekteyiz. 1
Reel Kesim Güven Endeksi (Nisan 2015) 2015 yılı Mart ayında 103,5 olan RGKGE, Nisan ayında 4,5 puan artarak 107,9 seviyesine çıkmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi ise (RKGE-MA) bir önceki aya göre 1,5 puan artışla 102,7 puan seviyesine çıkmıştır. Şekil: Reel Sektör Güven Endeksi (Nisan 2014-Nisan 2015) Endeksi oluşturan yayılma endeksleri incelendiğinde, ihracat sipariş miktarı (gelecek üç ay) endeksi bir önceki aya göre düşüş gösterirken; mevcut toplam sipariş miktarı, mevcut mamul mal stok miktarı, üretim hacmi (gelecek üç ay), toplam istihdam (gelecek üç ay), toplam sipariş miktarı (son üç ay), sabit sermaye yatırım harcaması ve genel gidişat endekslerinin arttığı görülmektedir. Reel güven endeksi de Tüketici Güven Endeksine benzer bir görünüm arz etmektedir. 2
Sektörel Güven Endeksleri (Nisan 2015) İnşaat sektörü güven endeksi 2015 yılı Mart ayında 83,4 olan mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi, Nisan ayında 2,3 puan azalarak 81,2 seviyesine düşmüştür. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 79 puan olan inşaat sektörü güven endeksi 2,1 puan yükselerek yüzde 2,7 oranında artmıştır. Mevsimlikten arındırılmamış inşaat sektörü güven endeksine bakıldığında ise, 2015 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre 1,1 puan azalarak 88,8 puana gerilemiştir. 2014 Nisan ayı verilerine göre incelendiğinde ise, yüzde 2,4 oranında arttığı gözlemlenmektedir. Hizmet sektörü güven endeksi 2015 Nisan ayı mevsimlikten arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi incelendiğinde, 2014 yılı Nisan ayına göre yüzde 1,4 oranında artış gösterdiği ve 100,5 puana yükseldiği göze çarpmaktadır. 2015 yılı Mart ayına göre bakıldığında ise 0,5 oranında azaldığı görülmektedir. Mevsimlikten arındırılmamış endeks ise, 2015 yılının Mart ayına göre yüzde 5 oranında artarak 105,6 olurken, 2014 yılı Nisan ayına göre 1,4 oranında artmıştır. İstihdam İzleme Bülteni Özeti Sigortalı ücretli çalışan sayısı Ocak 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,9 luk artışla 13 milyon 58 bin olmuştur. Bir önceki aya göre ise sigortalı ücretli çalışan sayısında yaklaşık 182 binlik azalış yaşanmıştır. Sektörel bazlı değişimlere bakıldığında yıllık en çok artış, 168 bin ile bina ve çevre düzenleme faaliyetlerinde olmuştur. Oransal artışlara bakıldığında ise bu sektörde bir yılda yüzde 38 lik bir artış yaşanmıştır. Bu sektörü, yaklaşık 77 bin artışla eğitim, 73 bin artışla yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri ve 70 bin artışla bina inşaatı sektörleri takip etmiştir. En fazla değişim gösteren sektör ise yüzde 166 artışla kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik sektörü olmuştur. Bu sektörü yüzde 145 artışla gayrimenkul faaliyetleri, yüzde 74 artışla kanalizasyon ve yüzde 65 artışla istihdam faaliyetleri sektörü takip etmiştir. Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe ise istihdam 1 yılda 112 bin azaldı. Buna karşın makine ekipmanları kurulumu ve onarımında istihdam 25 bin artış göstermiştir. Sigortalı ücretli çalışan sayısı Ocak 2015 te 81 ilin 69 unda artarken 12 sinde azalmıştır. Sigortalı ücretli istihdamı en fazla Kütahya da azalmıştır. Kütahya nın ardından Artvin, Muş, Siirt, Tunceli ve Sinop gelmektedir. En fazla artış ise 189 bin ile İstanbul da yaşanmıştır. İstanbul u 72 bin artışla Ankara, 48 bin artışla Bursa ve 26 bin artışla İzmir takip etmektedir. Oransal olarak sigortalı ücretli istihdamı geçen yıla göre yüzde 17 ile en fazla Yalova da artmıştır. Yalova yı, Batman, Bitlis ve Kırıkkale takip etmiştir. 3
Sigortalı ücretli kadın istihdamı Ocak 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre 298 bin (yüzde 9,3) artış, bir önceki aya göre yaklaşık 2 bin artmıştır. İmalat sanayiinde kadın istihdamı ise bir yılda 38 bin artmıştır. Kadın istihdamının ildeki toplam istihdama oranına bakıldığında yüzde 35 oranla Edirne nin kadın istihdam oranı en yüksek il olduğu görülmüştür. Edirne yi Denizli, Karaman, İzmir, Düzce ve Kırklareli takip etmiştir. İldeki kadın istihdam yoğunluğunun en az olduğu il ise yüzde 9,9 ile Şırnak olmuştur. Şırnak ı; Siirt, Mardin, Urfa, Van ve Ağrı takip etmiştir. İldeki kadın esnaf sayısının ildeki toplam esnaf sayısına oranına bakıldığında Eskişehir in yüzde 29 ile kadın esnaf oranının en yüksek olduğu il olarak görülmektedir. Eskişehir i; Yalova, Bilecik, İzmir ve Uşak takip etmiştir. Kadın esnaf sayısının en düşük olduğu il ise yüzde 5,9 ile Siirt tir. İldeki kadın çiftçi sayısının ildeki toplam çiftçi sayısına oranına bakıldığında yüzde 44,8 ile Rize ilk sırada yer almaktadır. Rize nin ardından Bartın, Karabük, Zonguldak, Burdur ve Trabzon gelmektedir. Kadın çiftçi yoğunluğunun en fazla olduğu 15 ilin 9 u Karadeniz, 3 ü Ege, 2 si Marmara ve 1 i Akdeniz Bölgesi ndedir. Kadın çiftçi yoğunluğunun en fazla olduğu 15 il arasında bulunan Burdur ise dikkat çekicidir. Kadın çiftçi sayısı yoğunluğunun en düşük olduğu illerin başında ise Siirt gelmektedir. Siirt i; Diyarbakır, Van, Ağrı ve Kars takip etmiştir. İldeki kadın kamu çalışanı sayısının ildeki toplam kamu çalışanı sayısına oranına bakıldığında yüzde 41 ile İzmir ilk sırada yer almaktadır. İzmir, kadın kamu çalışanı sayısında İstanbul u gerisinde bırakmıştır. İzmir i; İstanbul, Antalya, Bursa, Denizli, Aydın ve Eskişehir takip etmektedir. Türkiye genelinde faaliyet gösteren işyeri sayısı Ocak 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,2 (67 bin) artarak yaklaşık 1 milyon 661 bin olmuştur. Sektörler bazında incelendiğinde, 32 bin artış ile gayrimenkul faaliyetleri sektörü işyeri sayısı en fazla artan sektör olmuştur. Bu sektörü ev içi çalışanların faaliyetleri, yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri, toptan ticaret sektörleri izlemiştir. İl bazında işyeri sayısına bakıldığında Ocak 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre 80 ilde iş yeri sayısı artarken sadece 1 ilde işyeri sayısı azalmıştır. Bu il ise Siirt tir. Türkiye genelinde bir yılda işyeri sayısı 67 bin (yüzde 4,2) atmıştır. İşyeri sayısını en çok arttıran il İstanbul (25 bin) olmuştur. İstanbul u; Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Kocaeli takip etmiştir. Oransal değişime bakıldığında işyeri sayısı en fazla artan il yaklaşık yüzde 11 artışla Bingöl olmuştur. Bingöl ü; Hakkari, Şırnak, Nevşehir, Kilis ve Iğdır takip etmiştir. İşsizlik ödeneğine başvuru yapanların sayısı Ocak 2015 te geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 27,8 oranında artarak 24 bin olurken, bir önceki aya göre 15 bin artış görülmüştür. İşsizlik ödeneğine başvuru en çok İstanbul, Antalya, Ankara, Gaziantep ve Konya illerinde artmıştır. 4
Dış Ticaret Göstergeleri (Mart 2015) Mart ayında Türkiye nin ihracatı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 14 değer kaybederek 12,6 milyar dolar olmuştur. Mart ayı ihracatı bir önceki aya göre ise yüzde 2,6 değer kazanmıştır. Mart ayı dış ticaret açığı ise yüzde 17,2 artarak 5 milyar 251 milyon dolardan 6 milyar 154 milyon dolara yükselmiştir. İthalat ise 2015 e düşüşle başlamasına rağmen mart ayı ile hızla artışa geçmiştir. 2015 Şubat ayında 16,9 milyar dolar olan ithalat yüzde 10,6 artarak mart ayında 18,7 milyar dolara yükselmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre ise ithalat düşüşü devam etmektedir. 2014 Mart ayında 19,9 milyar dolar olan ithalat rakamı yüzde 6 azalarak 18,7 milyar dolara gerilemiştir. 2015 Mart ayında Türkiye en fazla ihracatı Almanya ya yapmıştır. 2 milyar dolarlık ihracat ile Almanya birinci sırada yer alırken Almanya yı sırası ile 2,1 milyar dolar ile İngiltere, yine 1,9 milyar dolar ile Irak ve 1 milyar dolar ile Birleşik Arap Emirlikleri takip etmektedir. İthalatta ise sıralama değişmeyerek Çin in liderliği devam etmiştir. Türkiye nin 2015 Mart ayında Çin den yaptığı ithalat 2,3 milyar dolar olup Çin i sırası ile 1,2 milyar dolar ile Rusya, 1,8 milyar dolar ile Almanya ve 960 milyon dolar ile İtalya takip etmektedir. Sektörel ihracatta ise, 2015 Mart ayında Türkiye 1,4 milyar dolarlık motorlu kara taşıtları ihracatı yapmıştır. Sektörü 1,3 milyar dolar ile kıymetli taşlar ve 1,1 milyar dolar ile kazanlar ve makineler ihracatı takip etmektedir. İthalatta ise 3,7 milyar dolarlık ithalatı ile mineral yakıtlar ve yağ lider sektör olurken, onu 2,2 milyar dolarlık ithalatı ile kazanlar, makineler ve mekanik cihazlar ve 1,6 milyar dolarlık ithalatı ile motorlu kara taşıtları takip etmektedir. Perakende Güven Endeksi (TEPAV tarafından yapılan çalışma-tepe) TEPE, nisan ayında -5,6 puan değerini aldı. TEPE, bir önceki aya göre 1,5 puan, geçen yılın aynı dönemine göre 0,3 puan azaldı. TEPE değerinin bir önceki aya göre azalmasında, geçtiğimiz 3 aya göre işlerdeki azalma, geçen yılın aynı dönemine azalmasında ise önümüzdeki 3 aydaki satış beklentilerindeki düşüş etkili oldu. Mart 2015 te düşen önümüzdeki 3 aya ilişkin satış beklentilerinin denge değeri Nisan 2015 te 3 puana yükseldi. Önümüzdeki 3 aya ilişkin satış beklentilerinde Nisan 2014 e göre 11,8 puanlık düşüş yaşanırken, Mart 2015 e göre yaklaşık 0,7 puanlık artış yaşandı. Nisan 2015 te TEPE anketi katılımcılarının yüzde 47,6 sı önümüzdeki 3 ayda işlerinde iyileşme beklerken işlerinde kötüleşme bekleyenlerin oranı yüzde 26,2 düzeyinde oldu. İşlerinde bir değişiklik beklemeyenlerin oranı ise yüzde 26,2 olarak belirlendi. Önümüzdeki 3 aya ilişkin satış beklentilerinde Türkiye de bir önceki aya göre artış, geçen yılın aynı dönemine göre düşüş yaşanırken, AB-28 de hem bir önceki aya göre hem de geçen yılın aynı dönemine göre düşüş yaşandı. 5
Nisan 2015 te TEPE anketi katılımcılarının yüzde 24,2 si geçen yılın aynı dönemine göre işlerinde artış olduğunu belirtirken, işlerinde düşüş olduğunu belirtenlerin oranı yüzde 52,1 olarak belirlendi. Geçen yıla göre işlerinde bir değişiklik olmadığını belirtenlerin oranı ise yüzde 23,8 oldu. Enflasyon Rakamları (Nisan 2015) Nisan ayında Türkiye Geneli TÜFE endeksi bir önceki aya (Mart 2015) göre yüzde 1,63 artış göstererek 259,39 değerini almıştır. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7,91 oranında artış göstermiştir. Nisan (2015) ayında ana harcama grupları itibariyle en yüksek artış yüzde 12,3 ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşanırken, bunu yüzde 1,63 artışla gıda ve alkolsüz içecekler grubu ve yüzde 1,35 artışla mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri grubu takip etmektedir. Düşüş gösteren ana harcama kategorisi ise yüzde 0,28 (negatif) ile haberleşme grubudur. TÜFE endeksleri daha çok öncü olmayan (gecikmeli) bir değişken olduğundan geleceğe ilişkin tahmin konusunda önemli bilgiler sağlamasa da, işlenmemiş gıda ve enerji hariç endeksindeki yüzde 1,68 artış bir anlamda çekirdek enflasyon olarak değerlendirilebilir ve enflasyonun eğilimi konusunda ipuçları verebilir. 6