УДК 37.0 GÜNÜMÜZDE YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNİN DURUMU Cemal Özdemir Ph.D., Öğretim Görevlisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Kaskelen Kazakistan cemal.özdemir@sdu.edu.kz, yildizavcisi38@gmail.com Özet Günümüz dünyasında etkisini artırarak gelişen dillerden biri de şüphesiz Türkçedir. 30 yıl öncesine kadar yalnızca Türkiye toprakları içerisinde yabancılara öğretim faaliyetleri yapılan Türkçe günümüzde dünyanın dört bir yanında öğrenilmek istenen bir dil konumuna gelmiştir. Bu gelişimde Türkiye Cumhuriyeti nin gayretleri kadar özel teşebbüslerin de etkisi bir hayli fazladır. Bu açıdan Türkçenin günümüzde etkinliğinin artmasında etkili olan unsurların araştırılarak ortaya konulması farklı bir öneme sahiptir. Bu çalışmada gerek Türkiye de gerekse Türkiye dışında yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetleri ve bu faaliyetleri ortaya koyan kurumlar ve organizasyonlar ele alınmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Türkçe öğretimi, Yabancılara Türkçe, Günümüzde Türkçe, Türkçe öğretim merkezleri THE STATE OF TEACHING TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE TODAY Abstract One of the languages that developed by increasing the influence in today s world is undoubtedly Turkish. 30 years ago made up only of academic activities of foreigners in the territory of Turkey today Turkish language has come to a position which is a desired language to learn around the world. In this development, as well as the efforts of the Turkish Republic, there is a great deal of influence of private enterprises. In this respect, it is of a different importance that the elements that are effective in increasing the effectiveness of Turkish today are investigated and revealed. In this study, the activities of teaching Turkish to foreigners both in Turkey and abroad and institutions and organizations that demonstrate these activities will be discussed. Keywords: Turkish language teaching, teaching Turkish to foreigners, Turkish today, Turkish teaching centers. ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1 11
Общая педагогика. Народное образование. Педагогика СОСТОЯНИЕ ПРЕПОДАВАНИЯ ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА СЕГОДНЯ КАК ИНОСТРАННОГО Аннотация Одним из языков, который развивался за счет увеличения влияния в современном мире, несомненно, является турецкий. 30 лет назад он использовался только в академической деятельности иностранцев на территории Турции, сегодня турецкий язык стал желанным языком для изучения во всем мире. В этом развитии, включая усилия Турецкой Республики, большое влияние оказывают частные предприятия. В этом отношении другое значение имеет то, что элементы, которые эффективны в повышении эффективности турецкого языка сегодня, исследуются и выявляются. В этом исследовании будет обсуждаться деятельность учреждений и организаций занимающихся обучением турецкому языку иностранцев как в Турции, так и за рубежом. Ключевые слова: обучение турецкому языку, обучение турецкому иностранцев, турецкий язык сегодня, учебные центры по преподаванию турецкого языка. ТҮРК ТИЛИН ЧЕТ ТИЛИ КАТАРЫ ОКУТУУНУН БҮГҮНКҮ АБАЛЫ Кыскача мазмуну Дүйнѳдѳ ѳз таасирин жогорулатып ѳнүгүп жаткан тилдердин бири түрк тили. Мындан 30 жыл мурда аталган тилди чет элдиктер академиялык максатта гана Түркиянын территориясында гана үйрѳнүшсѳ, азыр дүйнѳнүн тѳрт тарабында тең аны үйрѳнүүнү каалагандар кѳбѳйдү. Бул тилдин ушундай ѳнүгүп кетишине Түркия Республикасынын аракеттери менен бирге менчик мекемелердин ролу чоң. Бул изилдѳѳдѳ Түркиянын ичиндеги жана башка мамлекеттердеги түрк тилин чет элдиктерге үйрѳтүү менен алектенген мекемелердин ишмердүүлүгү талданат. Ачкыч сѳздѳр: түрк тилин окутуу, түрк тилин чет элдиктерге үйрѳтүү, түрк тилинин азыркы абалы, түрк тилин окутуучу окуу борборлору. GİRİŞ İçinde bulunduğumuz asırda Türkçenin konuşulduğu alan daha da genişlemiştir. Bu genişleme ile birlikte insanların Türkçe öğrenmeye karşı taleplerinde de bir artış gözlenmiştir (Ünlü, 2011). Bu taleplerle birlikte her geçen yıl yurt dışından gelen öğrenci sayılarında artışlar yaşanmakta ve bu artışla ortaya çıkan Türkçe öğrenme ihtiyaçları beraberinde Türk eğitim sistemine büyük bir sorumluluk yüklemektedir. Bu görev ve sorumluluğun farkında olmaya başlayan üniversiteler yabancılara Türkçe öğretmek maksadıyla kendi bünyelerinde hızla dil öğretim merkezleri açmaya başlamışlardır. Şu anda yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetlerinin sistemli bir şekilde yapıldığı merkezlerin başında üniversitelerdeki bu merkezler gelmektedir. 1984 yılında Ankara Üniversitesi nde açılan bu merkezler; 1987 yılında Ege Üniversitesi nde, 1992 senesinde Gazi Üniversitesi nde açılmıştır (Şahin, 2008: 35). Özkan (2005), Türk Dil Kurumu nda yaptığı konferansta, yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetlerinin bilindiğinden çok eski yıllara kadar uzandığını dile getirmektedir. Orhun Kitabeleri nin bir yüzünün Çince yazılmış olmasının, 8. yüzyılın başlarından itibaren Türk dilinin başka dillere çevrilmesi konusunda birtakım çalışmaların varlığını göstermektedir. 12 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1
Asırlardır milletler kültürel, askeri, politik, dini, ekonomik, siyasi, tarihi, ticari gibi çeşitli sebeplerin etkisiyle sahip oldukları dillere yenilerini ekleme ve kendi dillerini diğer milletlere öğretme ihtiyacı içinde olmuşlardır. Halihazırda dünyada birçok insan tarafından konuşulan Türkçe ile ilgili bir taraftan ana dili şeklinde öğretilmesi bir taraftan da yabancı dil şeklinde öğretilmesi meselesi üzerinde gerçekleştirilen birçok çalışma ve araştırma vardır (Karakuş, 2006: 12). Türk dilinin dünyada geniş bir kitleye öğretilmeye başlandığı şu dönemde, önemli konuların başında Türk dilinin daha aktif bir şekilde öğretiminin nasıl gerçekleştirile-ceği konusu gelmektedir. Yabancı dil olarak Türkçenin öğretilmesinde uygulamalı çalışmalarda önemli derecede artış gözlenmiştir (Yoğurtçu, 2009: 51). Bugün yabancılara Türkçe öğretimi konusunda uygulana gelen birçok metod vardır ve bunların içerisinden en doğrusuna ulaşmak büyük önem arz etmektedir. Bu seçimin yapılabilmesi için de öncelikle; metodların iyi bir analizden, sentezden ve değerlendirmeden geçirilmesi ve sonuçta en uygun olanda karar kılınması gerekmektedir. Bütün bunların olabilmesi için de bu metodların ele alınıp uygulanması gerekmektedir. Bu uygulamaların yapılabilmesi beraberinde bazı gereklilikleri getirmektedir. Bunlar: öğretim verilecek bir kurum, öğretim yapacak öğretmenler, öğretime katılacak öğrenciler, belirli bir sistem ve programın varlığı, yeterli ve uygun ders materyalleri, maddi kaynaklar. Tüm bu ihtiyaçlar düşünüldüğünde bütün herşeye rağmen yabancılara Türkçenin öğretimi son 33 yıl içerisinde büyük bir popülerlik kazanarak gelişimini hızlı bir şekilde devam ettirmektedir. Türkiye de yabancılara Türkçeyi öğretebilmek maksadıyla girişimde bulunan ilk üniversite 1958 senesinde dönemin Robert Koleji ismiyle faaliyet gösteren Boğaziçi Üniversitesi dir. 1974 75 senesinden itibaren İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Bölümü nde Türkçe yabancı dil olarak öğretilmeye devam etmektedir. Bu Türkçe öğretimi faaliyetlerinden İstanbul Üniversitesi nin öğrencisi olmayanların da faydalandığı bilinmektedir (Şahin, 2008: 34). Yabancılara Türkçe öğretim faaliyetleri halihazırda büyük bir gayretle yurt içinde ve yurt dışında çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Yabancı olanlara Türkçe öğreten yurt içi ve yurt dışı kurumlar arasında; kültür merkezleri, Türkoloji merkezleri, akademiler, dernekler, enstitüler, vakıflar, özel okullar ve devlet okulları, kolejler, özel kurslar, büyükelçilikler ve üniversitelerde bulunan dil öğretim merkezleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları resmî iken bazıları özel teşebbüs olarak faaliyet göstermektedir (Dolunay, 2005). Bugün yabancılara Türkçe öğretim faaliyetlerini sürdüren resmî kuruluşlar değerlendirilecek olursa 1984 yılında modern anlamda bu alanda ilk kurum olan Ankara Üniversitesi Türkçe Öğretim Merkezi (TÖ- MER) ile karşılaşılmaktadır. Tüm (2010), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminin Tarihçesi: Dünü ve bugünü isimli sunumunda 1993 senesinden bu yana Büyük Öğrenci Projesi adı altında bir proje başlatılarak Türkî Cumhuriyetler den Türkiye de yüksek öğrenim görmesi maksadıyla on bin öğrencinin getirilmesinin plânlandığını, birinci yıl 7000 civarında öğrencinin bu proje aracılığı ile Türkiye ye geldiğini belirtmiştir. Ama getirilen öğrencilere istenen seviyede Türkçe öğretilememesinden ve bir sistemin eksikliğinin hissedilmesinden olsa gerek Türkçenin yabancılara öğretilmesinin farklı bir uzmanlık gerektirdiğinin zamanla anlaşıldığını ve bu ihtiyacı kapatmak maksadıyla yeni bir yapılanma gereği TÖMER lerin kurulduğunu belirtir. Ayrıca 2009 2010 eğitim öğretim yılından itibaren YÖK üniversitelerin eğitim fakültelerinin müfredatlarına Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi I ve II isimli dersleri 4. sınıflarda iki dönem okutulacak şekilde koymuştur. Bugün Türkiye yurt dışından öğrenci getirerek bunlara gerek Türkçe gerek meslek ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1 13
Общая педагогика. Народное образование. Педагогика alanları ile ilgili eğitim verme konusunda çok büyük atılımlar yapmıştır. Ülkede uluslararası öğrenci sayısında ciddi bir artış söz konusudur ve her geçen yıl bu artışın katlandığı görülmektedir. 2007 yılında Türkiye de öğrenim gören yabancı öğrenci sayısı 16829; 2012 li yıllarda 43251 (Çetinkaya, 2014: 154) iken günümüzde bu sayı daha da artmıştır. Bu öğrencilerin bazıları değişim programlarıyla, bazıları burslu okuma imkanlarıyla, bazıları da doğrudan üniversitelere ücretli kayıt yaptırarak Türkiye ye gelmektedirler. Bu yollardan herhangi biriyle Türkiye ye gelen uluslararası öğrenciler için artık Türkçe öğrenmek zorunlu hale gelmektedir. Çünkü büyük bir çoğunlukla yükseköğretim programları Türkçedir. Öğrencilerin rahat, kolay bir öğrenim görmeleri ve hayatî ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için Türkçeyi öğrenmeleri gerekmektedir. İçinde bulunduğumuz asırda Türkçenin konuşulduğu alan daha da genişlemiştir. Bu genişleme ile birlikte insanların Türkçe öğrenmeye karşı taleplerinde de bir artış gözlenmiştir (Ünlü, 2011). Bu taleplerle birlikte her geçen yıl yurt dışından gelen öğrenci sayılarında artışlar yaşanmakta ve bu artışla ortaya çıkan Türkçe öğrenme ihtiyaçları beraberinde Türk eğitim sistemine büyük bir sorumluluk yüklemektedir. Bu görev ve sorumluluğun farkında olmaya başlayan üniversiteler yabancılara Türkçe öğretmek maksadıyla kendi bünyelerinde hızla dil öğretim merkezleri açmaya başlamışlardır. Şu anda yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetlerinin sistemli bir şekilde yapıldığı merkezlerin başında üniversitelerdeki bu merkezler gelmektedir. 1984 yılında Ankara Üniversitesi nde açılan bu merkezler; 1987 yılında Ege Üniversitesi nde, 1992 senesinde Gazi Üniversitesi nde açılmıştır (Şahin, 2008: 35). İlerleyen yıllarda pek çok üniversite bu merkezleri kendi bünyelerinde açarak Türkçenin yabancılara öğretimi faaliyetlerine dahil olmuşlardır. Günümüze kadar geçen 33 yıllık zaman zarfında neredeyse bütün üniversitelerde bu merkezlerden açılmıştır. Farklı üniversitelerde bu merkezlerin açılmasıyla önemli adımlar atılmıştır. Türkiye de yabancılara Türkçe öğretmek maksadıyla açılan bu kurumların tarihi çok eski olmamakla beraber (Timurtaş, 1981: 45; Tosun, 1983), aynı zamanda Türk kültürünü tanıtmakta olan bu merkezler açtıkları kurslarla ve hazırladıkları dil öğretim setleriyle bu alana çok büyük katkı sağlamışlardır. Bu merkezlerin günümüzde pek çok üniversitede faaliyet göstermesi ve bu alana yaptığı katkılar Türkçe adına sevindirici bir durumdur. Türkiye deki üniversitelerde yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetlerini sürdüren 85 tane Türkçe öğretim merkezini Boylu ve Başar (2016) şu şekilde sıralamışlardır: TÖMER Çukurova Üniversitesi, Adana BTÜ TÖMER Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, ADYÜ TÖMER Adıyaman Üniversitesi, TÖMER Afyon Kocatepe Üniversitesi, TOBB ETÜ-TÖMER TOBB Üniversitesi, Ankara TÖMER Ankara Üniversitesi, BÜDAM Başkent Üniversitesi, HÜ TÖMER Hacettepe Üniversitesi, Gazi TÖMER Gazi Üniversitesi, TÖMER Turgut Özal Üniversitesi, DİLMER Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, SEDAM Çankaya Üniversitesi, TÖMER Akdeniz Üniversitesi, TÖMER Ardahan Üniversitesi, ADU-TÖ- MER Adnan Menderes Üniversitesi, BAÜ TÖMER Balıkesir Üniversitesi, BAYÜ TÖ- MER Bayburt Üniversitesi, AİBÜ TÖMER Abant İzzet Baysal Üniversitesi, TÖMER Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, TÖMER Bursa Orhan Gazi Üniversitesi, ULUTÖ- MER Uludağ Üniversitesi, ÇOMÜ TÖ- MER Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, UDOM Çankırı Karatekin Üniversitesi, NKÜ TÖMER Namık Kemal Üniversitesi, PADAM Pamukkale Üniversitesi, DİLMER Dicle Üniversitesi, TÖMER Düzce Üniversitesi, TÖMER Kırklareli Üniversitesi, BAE TÖMER Trakya Üniversitesi, TÖMER Fırat Üniversitesi, TÖMER Erzincan Üniversitesi, DİLMER Atatürk Üniversitesi, TÖ- MER Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, TÖMER Gaziantep Üniversitesi, ZÜSEM Zirve Üniversitesi, GRÜ TÖMER Giresun 14 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1
Üniversitesi, TÜDAM Süleyman Demirel Üniversitesi, TÖMER İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Aydın TÖMER İstanbul Aydın Üniversitesi, DİLMER Boğaziçi Üniversitesi, DİLMER İstanbul Üniversitesi, Marmara TÖMER Marmara Üniversitesi, TÖMER Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, Fatih TÖMER Fatih Üniversitesi, İZÜ TÖ- MER İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, TÖMER Okan Üniversitesi, ÜSTÖMER Üsküdar Üniversitesi, İKÜ TÜMER Kültür Üniversitesi, BAÜ TÜRKMER Bahçeşehir Üniversitesi, TÜRMER Bilgi Üniversitesi, MASEM Maltepe Üniversitesi, DEDAM Dokuz Eylül Üniversitesi, TÖMER Gediz Üniversitesi, İKCÜ TÖMER İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, TÖMER Ege Üniversitesi, KSÜ TÖMER Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, TÖMER Karabük Üniversitesi, TÖMER Kastamonu Üniversitesi, ERSEM Erciyes Üniversitesi, KÜ TÖMER Kırıkkale Üniversitesi, AEÜ TÖMER Ahi Evran Üniversitesi, TÖMER Kilis 7 Aralık Üniversitesi, TÖMER KTO Karatay Üniversitesi, MEVÜTEM Mevlana Üniversitesi, KONDİL Necmettin Erbakan Üniversitesi, TÖMER Selçuk Üniversitesi, TÖMER Dumlupınar Üniversitesi, İnönü TÖMER İnönü Üniversitesi, TÖMER Mardin Artuklu Üniversitesi, TUAM Mersin Üniversitesi, MUDİL Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, NEU TÖMER Nevşehir Hacı Bektaş-ı Veli Üniversitesi, NÜ TÖMER Niğde Üniversitesi, Sakarya TÖMER Sakarya Üniversitesi, TÖMER Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, TÖMER Cumhuriyet Üniversitesi, TÖMER Gaziosmanpaşa Üniversitesi, KTU TÖMER Karadeniz Teknik Üniversitesi, TÖMER Uşak Üniversitesi, RTEÜ TÖ- MER Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, YYÜ TÖMER Yüzüncü Yıl Üniversitesi, TÖMER Bozok Üniversitesi, KARAEL- MAS TÖMER Bülent Ecevit Üniversitesi, TÖMER Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, TÖMER Aksaray Üniversitesi. Bu merkezler ve çalışma sistemleri incelendiği zaman ortaya birçok farklılığın çıktığı gözlenmektedir. Bu farklar özellikle ders materyallerinde, eğitim saatlerinde, öğrencilere uygulanan sınavlarda, okutman sayılarındaki farklarda vb. kendisini belli etmektedir. Bu farklılıklar sebebiyle bazı sıkıntıların yaşanıyor olması Türkçe öğretimi adına ileriye dönük bazı endişeleri beraberinde getirmektedir. Türkiye de yabancılara Türkçe öğretim merkezlerinden başka yabancılara Türkçe öğretmek amacıyla faaliyet gösteren bir diğer kurum olarak karşımıza 1992 senesinde Ankara da açılan Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı Başkanlığı (TİKA) çıkmaktadır. TİKA ya bağlı bugün 56 memlekette 58 Program Koordinasyon Ofisi hizmet vermektedir. TİKA nın faaliyetleri incelendiği zaman yurt dışında eğitim veren yerli ve yabancı üniversitelerdeki Türkoloji bölümlerine onların ihtiyacı dahilinde ders materyalleri sağladığı ve gerektiği taktirde öğretim üyesi görevlendirdiği görülmektedir (TİKA, 2017). 2005 ten bu yana TİKA aracılığıyla Türkiye de, Balkan ülkelerinde, Afrika ve dünyanın diğer bölgelerinde ülkemiz adına çok değerli tarihi ve kültürel açıdan faaliyetlerin yürütüldüğü görülmektedir. Türkçenin bölgede ve dünyada değerini artırmak amacıyla TİKA nın yapmış olduğu bu faaliyetlere ilaveten başka kurum ve kuruluşların da devreye girerek bu faaliyetlere katkıda bulunmaları beklenmektedir. Bu mesele öncelikli olarak Türkiyenin geleceği için önem arz eden bir mesele olmanın yanında Türk dünyası adına da son derece önemlidir. Bu yüzden yabancılara Türkçe öğretimi meselesi gerek yurt içinde gerek yurt dışında ortaokul seviyesinden başlanarak yükseköğretim seviyesine kadar ele alınmalı, geliştirilmeli ve yaygınlaş-tırılmalıdır. Bu konuyla ilgili atılacak adımların başında ise hem yurt içinde hem yurt dışında yabancılara Türkçe öğretimini yapabilecek kaliteli öğretmenlerin yetiştirilmesi gelmektedir. Çünkü günümüzde bu alanda bir hayli açık bulunmaktadır ve Türkiye Cumhuriyeti olarak gelen talepler tam manasıyla karşılanabilmiş değildir (Arıcı ve Kaldırım, 2015). Üniversi- ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1 15
Общая педагогика. Народное образование. Педагогика telerde yabancı dil olarak Türkçe öğretimi adına açılan bazı programlar bu alanda büyük hizmetler vermektedir. Bu alanda açılan programlar: Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Programları ile Doktora Programları dır. Açılan bu programlar sayesinde birçok öğrenci bu alanda araştırma yaparak, tezler hazırlayarak hem alana katkı sağlamaktadırlar hem de bu alanda kendilerini yetiştirmektedirler. Ama bu alanda araştırma yapabilmek tam manasıyla bu insanların yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetlerini gerçekleştirebilecekleri anlamına gelmemektedir. Çünkü bilmek ile yapmanın, uygulamanın farklı şeyler olduğunu zaman birçok örneğiyle göstermiştir. Bu konuyla ilgili İşcan (2012), yabancılara Türkçe öğretimi alanında günümüze kadar birçok tez, araştırma, makale ve eserin yazıldığını dile getirmektedir. Ne var ki bahsi geçen eserlerin bir çoğu yabancılara Türk dilini öğretmek için kullanılmakta olan yöntemleri ve teknikleri ele almaktadır. Oysaki araştırmalar ve çalışmalar derslerde kullanılan bu konulardan ziyade dünyanın Türkçeye bakışını, Türkçenin önemiyle gücünü, Türk dilini öğrenmenin getirilerini ele alarak öğretimcilerin ve öğrencilerin bu alana olan ilgilerini arttırmaya yönelik olmalıdır (İşcan, 2012: 26-27). Yabancılar için Türkçe öğretimi faaliyetleri yapmak için 2007 yılında kurulan bir diğer resmî kurum da Yunus Emre Vakfı dır. Yunus Emre Vakfı nın şu anda faaliyet gösteren dünya genelinde 43 tane kültür merkezi bulunmaktadır. Vakfa ait Kültür merkezlerinde yabancılara yönelik Türkçe eğitimiyle beraber, yurt dışındaki farklı eğitim kurumlarının bünyelerindeki Türkoloji bölümlerine ve Türkçe öğretimi faaliyetlerine destek verilmektedir. Bu merkezler yardımıyla yabancılara Türk kültürü ve sanatı tanıtılmakta ve bu maksatla birçok ulusal veya uluslararası faaliyetler yapılmaktadır. Bu alana büyük katkısı olan bir diğer resmî kurum ise; 1932 yılında kurulan Türk Dili Tedkik Cemiyeti dir. Türk Dil Kurumu olarak adlandırılan kurum Türkçe öğretimi adına çok önemli çalışmalar yapmıştır ve yapmaya da devam etmektedir. Örneğin yabancıların da Türkçe öğrenirken rahatlıkla kullanabilecekleri 1945 senesinde TDK tarafından hazırlanan sözlük sürekli güncellenmektedir. 2005 yılında 104.481 söz varlığına ulaşan sözlük, 2015 yılında Büyük Türkçe Sözlüğü adıyla söz, deyim, terim ve isim olarak 616.767 sözcüğe ulaşmıştır. Bu sözlükten ayrı olarak 8 ciltlik tarama ve 12 ciltlik derleme sözlükleri çıkarılmıştır. Bunlarla beraber pek çok terim sözlüğü ve dil bilgisi kitabı yayımlamışlardır. TDK nin yaptığı çalışmalar bunlarla sınırlı kalmamıştır. Sonrasında yabancı sözcüklere öncelikli olarak Türkçe karşılıkları olan eserleri yayımlamışlardır. İlerleyen yıllarda kuruma ait sitede bu bilgiler insanların hizmetine açılmıştır (Arıcı ve Kaldırım, 2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar kadar önemli olan başka bir konu da başvurulacak kaynaklardır. Dil öğretiminde sadece temel kitaplar yeterli olmamaktadır. Bunların yanında ders ve çalışma kitapları, dil bilgisi kitapları, hikâye kitapları, okuma kitapları, normal ve resimli sözlükler vb. gibi birçok kaynağa gerek duyulmaktadır (Göçer, Tabak ve Coşkun, 2012). Bu açıdan yabancılara Türkçe öğretimi yapan kurumlar kaynak bakımından zengin bir donanıma sahip olması gerekmektedir. Türkçe öğretim merkezlerindeki sayı çokluğu bazen materyal çokluğuna ve çeşitliliğine sebep olmuştur. Yabancılara Türkçe öğretim merkezlerinden Ankara TÖMER ders materyalleri konusunda bir çalışma yaparak kendilerine özgü hazırladıkları Ocak 2002 de Hitit Yabancılar İçin Türkçe seti ve Gazi TÖMER in hazırlamış olduğu Yabancılar İçin Türkçe seti bu konuda örnek teşkil edecek çalışmaların başında gelmektedir. TÖMER ler gibi TİKA nın da yabancılara Türkçe öğretimi amacıyla M. Özbay ve F. Temizyürek tarafından bir yıl sonra 2003 yılında hazırladığı ders materyalleri Orhun Türkçe Öğreniyoruz adıyla çıkarılmıştır. İçinde bulunulan bu dönemde etki gücüyle, yaygınlığıyla iletişim teknolojileri 16 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1
dikkatleri üzerine çekmektedir. Çünkü insanlar her türlü istek, duygu, düşünce, tepkilerini rahatlıkla ve çok hızlı bir şekilde teknoloji yardımıyla paylaşabilmektedir- ler. Bu alanda özellikle internet ve tabii ki televizyon çok büyük öneme sahiptir. Çünkü artık her evde neredeyse televizyon ve internet mevcuttur. Yabancılara Türkçe öğretimi açısından bu iletişim araçları değerlendirildiği zaman çok büyük imkanlar sağlayabilecekleri şüphesizdir. Ama diğer alanlarda olduğu şekliyle bu alanda da doğru ve planlı yönlendirme yapılmadığı taktirde faydalar bir anda zarara dönüşebilmektedir. Günümüzde Türkçenin gelişimi, öğrenilmesi ve yaygınlaşması adına Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) çok önemli etkinliklere ve projelere imza atmıştır. Bu etkinliklerden bazıları şunlardır: TRT Türk Lehçeleri Sözlüğü, TRT Türk Müziği Arşivi, TRT Avaz. Yapılan bu programlar aracılığıyla Türkçenin gücü, Türk Lehçelerinin zenginliği, Türk kültürü tüm dünyaya sunularak insanların Türkiye ye ve Türkçeye olan ilgileri artırılmaktadır. Türkçenin korunması ve geliştirilmesi adına TBMM bünyesinde kurulan Meclis Komisyonu na, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu na (RTÜK), Türk Dil Kurumu na (TDK) büyük görevler düşmektedir. Zira günümüzde iletişim araçlarının kontrolleri ciddiyetle yapılmadığı taktirde halk olumsuz etkilenecek ve Türkçe adına yıpranmalar ve bozulmalar hızlanacaktır. Ayrıca günümüzde Türkiye nin yarısına yakınının sosyal medya diye ifade edilen Facebook, Twitter, İnstagram ı kullandığı düşünüldüğünde bu alanın da gerçekten ciddi bir şekilde ele alınması gerektiği gerçeği ortaya çıkmaktadır. Özellikle eğitim kurum ve kuruluşları bu alanda Türkçenin doğru kullanılmasına gayret etmeleri gerekmektedir (Arıcı ve Kaldırım, 2015). Kuzey Buz Denizi ni, Hindistan ın kuzeyini, Çin in iç kısımlarını, Avrupa nın en uç noktalarını içine alacak şekilde yaklaşık 12 milyon km² lik bir alanda, 220 milyon insanın Türkçe konuştuğu bilinmektedir. Dünyada yaklaşık yüz memlekette Türkçe öğretiminin faaliyetlerine rastlamak mümkündür. 600 binden fazla kelime hazinesi bulunan Türkçeden Çince, Farsça, Arapça, Macarca vb. birçok farklı dile 20 binden fazla kelime geçmiştir. Türkçenin bahsi geçen özelliklerine bakıldığında dünyada büyük bir dil olduğu konusunda hiç süphe yoktur (Akalın, 2009). 1989 senesinde SSCB nin dağılması neticesinde özel teşebbüsler tarafından dünyanın çeşitli ülkelerinde Türk okullarının açılması ile yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetleri büyük bir hız ve güç kazanmıştır. Dünyanın 5 kıtasında ve 120 ülkesinde 1000 civarında bu okullarda Türk dili zorunlu ya da seçmeli ders şeklinde öğretilmektedir (Zorlu, 2010). Yabancılara Türkçe öğretimi adına 2009 yılında Akalın ın ve 2010 yılında Zorlu nun söyledikleri Türkçe adına sevindirici olsa da bugün bu söylenenlerin yetersiz olduğu pek çok kişi tarafından bilinmektedir. İlim dünyasının ve akademik camianın bu konuya ait bilgileri ve taktirleri bugün olmasa da ilerleyen yıllarda kaleme alacakları muhakkaktır. Alyılmaz (2010: 729) ın belirttiğine göre yabancılara Türkçe eğitimi faaliyetleri bugün sadece Türkiye Cumhuriyeti nin resmi kurumları tarafından değil sivil toplum kuruluşları tarafından da yürütülmektedir. Söz konusu kurumlar arasına Türkiye de vakıf üniversitesi statüsünde bulunan TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, çeşitli sebepler ile devlet üniversitelerine devredilen Fatih Üniversitesi, Mevlana Üniversitesi, Turgut Özal Üniversitesi, Bursa Orhan Gazi Üniversitesi, Zirve Üniversitesi, Gediz Üniversitesi, Melikşah Üniversitesi vb. bünyelerinde kurulan Türkçe Öğretim Merkezleri girmektedir. Bu üniversitelere yurt dışında eğitim veren üniversiteler de eklendiği zaman Uluslararası Burç Üniversitesi, Atatürk Alatau Üniversitesi, Kafkas Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Nil Üniversitesi, Uluslararası Karadeniz Üniversitesi vb. binlerce yabancı öğrenci bugün bu kurumlarda Türkçe öğrenmektedir. Ayrıca sivil toplum kuruluşlarının yurt dışında açtığı üniversitelerden başka ortaokul, lise, özel ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1 17
Общая педагогика. Народное образование. Педагогика okulların varlığı düşünüldüğünde Türkçe öğrenenlerin sayısı on binlere ulaşmaktadır. Günümüzde yabancılara Türkçe öğretimi faaliyetleri adı altında değerlendirebilecek bir etkinlik de, Arslan (2012) a göre, 2003 yılından itibaren yurt dışındaki Türk okulları, kurslar ve yüksek öğrenim görmekte olan öğrencilerin katılımlarıyla TÜRKÇEDER in düzenlediği Türkçe Olimpiyatları dır. Bu olimpiyatlar 2014 yılından itibaren Türk Okullarında öğrenim görmekte olan öğrencilerin katılımıyla dünya çapında düzenlenen bir olimpiyat şeklini almıştır. Yılmaz ve Düzdağ (2008: 563) ın belirttiğine göre başladığı yıl dünyanın 17 ülkesinden Türkiye ye gelen öğrencilerle yapılan organizasyon 2013 yılında 140 ülkeden gelen öğrencilerle gerçekleştirilmiştir. 2014 ten itibaren yurt dışında birçok ülkede gerçekleşen olimpiyatlar, 2016 yılında 30 dan fazla ülkede, 160 ülkeden 2500 öğrencinin katılımıyla gerçekleşmiştir (Weber, 2016). Öğrenciler bu olimpiyatlarda farklı kategorilerde Türkçe kullanarak birbirleriyle yarışırken bir taraftan da Türkçe bayrağı altında tanışıp, kaynaşıp dünya barışı adına kalıcı adımlar atmaktadırlar. Gürdal ve Arslan (2014) a göre, bu olimpiyatlar bir kültür mozaiği meydana getirmektedir. Her insanın dil öğrenme kabiliyetleri, istekleri farklı farklıdır. Bu mesele Türkçe için de geçerli bir olaydır. Bu farklılıkların çıkış sebebi Türkçenin öğretildiği ülkedeki popülerliği, o ülkedeki insanların dil yapılarının Türkçeye uzaklık yakınlık durumlarıdır. Ülkelerin konumu, kültürü, dini vb. gibi özellikler o ülke insanının yabancı dil öğrenmesine doğrudan ya da dolaylı yoldan etki etmektedir (Arslan ve Adem, 2010). Örneğin; bir Kazakistanlıyla bir Bosnalının Türk dilini öğrenmek adına isteklerinin aynı olması beklenemez. Yabancı dil olarak Türkçe öğrenmek isteyen insanların ilgilerini, isteklerini, yeterliliklerini göz önünde bulundurarak DİLSET yayınları Türkçe öğrenimi alanında iddialı materyaller hazırlamıştır. Yabancılara Türkçe öğretimi alanında farklı yayın evlerinin çıkarmış olduğu çeşitli kitaplar bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok dikkati çeken DİLSET in hazırlamış olduğu Gökkuşağı Türkçe Öğretim Seti dir (Açık, 2008: 5). Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesinde faydalanılan pek çok çalışma yer almaktadır. Erdem (2009), yapmış olduğu bir kaynakça denemesinde bu konuyla ilgili o yıla kadar ortaya konan çalışmaları bir sistem dahilinde sunmuştur. Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesi konusunda yapılan çalışmalar arasında özellikle Dilset Yayınları dikkat çekmektedir. Dilset Yayınları nın faaliyetleri bunlarla sınırlı kalmamıştır. Aynı zamanda hazırladıkları www.dilset.com ve http://www. turkceokulu.com internet siteleri ile de yabancıların Türkçe öğrenimine büyük katkı sağlayacak adımlar atmışlardır. Dünyanın farklı coğrafyalarında Türk dilinin ve Türk kültürünün tanıtımına büyük katkı sağlayan sivil toplum kuruluşlarının sayılarının artırılması Türkçe adına oldukça önem arz etmektedir. KAYNAKÇA 1. Açık, F. (2008). Türkiye de Yabancılara Türkçe Öğretilirken Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Doğu Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Uluslararası Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu. Kıbrıs, 27-28 Mart. 2. Alyılmaz, C. (2010). Türkçe Öğretiminin Sorunları. Turkish Studies, Sayı: 5(3), s. 728-749. 3. Arıcı, A. F. ve Kaldırım, A. (2015). 21. Yüzyılda Bir Medeniyet ve Bilim Dili Olarak Türkçe: Sorunlar ve Çözümler. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (ERZSOSDE) ÖSII: 269-284. 4. Arslan, M. (2012). Tarihi Süreçte Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi-Öğrenimi Çalışmaları. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi / KSU Journal of Social Sciences, 9(2). s. 179. 5. Arslan, M. ve Adem, E. (2010). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Görsel ve İşitsel 18 ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1
Araçların Etkin Kullanımı. Dil Dergisi, 147. Ocak-Şubat-Mart 2010. 6. Boylu, E. ve Başar, U. (2016). Türkçe Öğretim Merkezlerininin Güncel Durumu ve Standartlaştırılması Üzerine. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(24), Mart 2016. s. 309-324. «Prof. Dr. İbrahim KAVAZ Özel Sayısı». 7. Çetinkaya, G. (2014). Büyüme, Kalite, Uluslararasılaşma: Türkiye Yükseköğretimi İçin Bir Yol Haritası. Yükseköğretim Kurulu Yayın, No: 2014/2. 8. Dolunay, S. K. (2005). Türkiye ve Dünyadaki Türkçe Öğretim Merkezleri ve Türkoloji Bölümleri Üzerine Bir Değerlendirme. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Denizli. 9. Erdem, İ. (2009). Yabancılara Türkçe Öğretimiyle İlgili Bir Kaynakça Derlemesi. Turkish Studies, 4(3), 888-937. 10. Göçer, A., Tabak, G. ve Coşkun, A. (2012). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Kaynakçası. TÜBAR-XXXII- /2012-Güz. 11. Gürdal, A. ve Arslan, M. (2014). Öğretmen Görüşüne Göre Türkçe Olimpiyatları nın Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimine ve Öğrenimine Etkisi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos 2014, Sayı: 32. s. 247-260. 12. İşcan, A. (2012). Yabancı Dil Öğretimi ve Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretimin Tarihçesi. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi. (YDTÖ) Ankara: Pegem Akademi Yayınları. 13. Karakuş, İ. (2006). Atatürk Dönemi Eğitim Sisteminde Türkçe Öğretimi. Ankara: Türk Dil Kurumu. 14. Özkan, İ. (2005). Türkçenin Yabancılara Öğretimi. Türk Dil Kurumu Konferansı. Ankara. 15. Şahin, M. (2008). Güvenlik Bilimleri Fakültesinde Öğrenim Gören Yabancı Öğrencilerin Türkçe Öğrenirken Karşılaştıkları Zorluklar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. 16. TİKA, (2017). Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. http://www. tika.gov.tr/tr/sayfa/hakkimizda-14649. (Erişim Tarihi: 31.10.2017). 17. Timurtaş, F. K. (1981). Tarih İçinde Türk Edebiyatı. İstanbul: Vilayet Yayınları. 18. Tosun, C. (1983). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretilmesi. Türk Dili Dil Öğretimi Özel Sayısı, 379-380, (Temmuz-Ağustos 1983). 19. Tüm, G. (2010). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminin Tarihçesi: Dünü ve Bugünü. Çukurova Üniversitesi. Adana. 20. Ünlü, H. (2011). Türkiyede ve Dünyada Türkçenin Yabancılara Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Gazi ÜniversitesiTürkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 1(1). 21. Weber, R. (2016). Teşekkür Konuşması. Uluslararası Dil Ve Kültür Festivali nin Washington Finali. ABD. 22. Yılmaz, M. ve Düzdağ, M. M. (2008). Türkiye Türkçesinin Önemi ve Kazakistan Vatandaşlarının Türkiye Türkçesi Öğrenme Sebepleri. II. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi. 2008. 23. Yoğurtçu, K. (2009). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde «Mikro Öğretim Tekniği»: Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Hazırlık Sınıflarında Karşılaştır- malı Bir Çalışma. Dil Dergisi, 146, (Ekim-Kasım-Aralık 2009). 24. Zorlu, K. (2010). Türk Okulları. Yeniçağ Gazetesi. 06 Haziran. ALATOO ACADEMIC STUDIES. 2018. 1 19