ZfWT Vol. 9, No. 2 (2017) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks [ZfWT] Deutschtürken Verband [Vr. 205808] Institut für die Welt der Türken Pelkovenstr. 139 80992 München Germany editor@dieweltdertuerken.org www.dieweltdertuerken.org - www.zfwt.org ISSN 1869-2338 (Print) ISSN 1868-8934 (Online) Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks [ZfWT] is a multidisciplinary, peer-reviewed journal, publishes research papers in the fields of social sciences (linguistics, literature, culture, sociology, education, philosophy, history, arts, etc.). ZfWT is published in both printed and online versions. The views expressed in all contributions to the ZfWT are those of the individual authors and do not necessarily represent the views of the Board of Editors or the Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks [ZfWT]. All contributions are under copyright and protected by Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks [ZfWT]. Editorial Team Editor-in-Chief: Prof. Dr. Necati DEMİR (Turkey) Editors: Assist. Prof. Dr. Özkan AYDOĞDU (Turkey), Dr. Ülker ŞEN (Turkey), Assist. Prof. Dr. İbrahim ÖZBAKIR (Turkey) Section Editors: Prof. Dr. Ahmet BURAN (Turkey), Prof. Dr. Gürsel UYANIK (Turkey), Prof. Dr. Şener BAĞ (Turkey), Prof. Dr. Seyfeddin RZASOY (Azerbaijan), Prof. Dr. Gıyasettin AYTAŞ (Turkey) Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK (Turkey), Prof. Dr. Robert LANGER (Germany), Prof. Dr. Mehmet ŞAHİNGÖZ (Turkey), Prof. Dr. Didem ATİŞ ÖZHEKİM (Turkey), Prof. Dr. Mehmet Ali AKINCI (France), Prof. Dr. Cevdet YILMAZ (Turkey), Prof. Dr. Mehmet ÖZ (Turkey), Prof. Dr. Mehmet Zeki İBRAHİMGİL (Turkey), Prof. Dr. Mustafa TALAS (Turkey), Prof. Dr. Havva ENGİN (Turkey), Prof. Dr. Havva ENGİN (Turkey), Prof. Dr. Mübeccel GÖNEN (Turkey), Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK (Turkey), Prof. Dr. Hasan ONAT (Turkey), Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU (Turkey), Prof. Dr. Çağatay ÖZDEMİR (Turkey) Board of Directors Prof. Dr. Necati DEMİR (Turkey), Prof. Dr. Gıyasettin AYTAŞ (Turkey), Assist. Prof. Dr. Özkan AYDOĞDU (Turkey), Dr. Ülker ŞEN (Turkey), Assist. Prof. Dr. İbrahim ÖZBAKIR (Turkey), Zeki GENÇ (Germany), Noreddin Mohamad ESSAM (Germany) Advisory Board Prof. Dr. Robert LANGER (Germany), Prof. Dr. Gürsel UYANIK (Turkey), Prof. Dr. Cemal YILDIZ (Germany), Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK (Turkey), Prof. Dr. Havva ENGİN (Germany), Prof. Dr. Fadıl HOCA (Republic of Macedonia), Prof. Dr. Mustafa TALAS (Turkey), Prof. Dr. Mahmut ÇELİK (Republic of Macedonia), Prof. Dr. Turgut TOK (Turkey), Assoc. Prof. Dr. Benedek PERİ (Hungary), Assist. Prof. Dr. Özkan AYDOĞDU (Turkey), Assist. Prof. Dr. Osman Kubilay GÜL (Turkey), Dr. Ülker ŞEN (Turkey), Assist. Prof. Dr. İbrahim ÖZBAKIR (Turkey) I
ZfWT Vol. 9, No. 2 (2017) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks Scientific Advisory Board Prof. Dr.: Necati DEMİR (Turkey), Robert LANGER (Germany), Michael JOHN (Austria), Galina MİŞKİNİENE (Lithuania), Ekrem CAUSEVİC (Croatia), Fadıl HOCA (Republic of Macedonia), Amina Siljak JESENKOVIC (Bosnia and Herzegovina), Bernt BRENDEMOEN (Norway), Mustafa SAFRAN (Turkey), Gülşen SEYHAN ALIŞIK (Turkey), İrfan MORİNA (Republic of Kosovo), Mehmet Ali AKINCI (France), Seyfeddin RZASOY (Azerbaijan), Serap BUYURGAN (Turkey), Violeta DİMOVA (Republic of Macedonia), Ahmet BURAN (Turkey), Gürsel UYANIK (Turkey), Havva ENGİN (Germany), Mehmet ŞAHİNGÖZ (Turkey), Arif ÜNAL (Turkey), Adem EFE (Turkey), Murat YILDIZ (Turkey), Yılmaz ÖZBEK (Turkey), Mehmet ÖZ (Turkey), Sevin ALİL (Republic of Macedonia), Nazım Hikmet POLAT (Turkey), Tahsin AKTAŞ (Turkey), Nazım İBRAHİM (Republic of Macedonia), Turgut GÖĞEBAKAN (Turkey), Altan ALPEREN (Turkey), Mustafa KOÇ (Canada), Ali Osman ÖZTÜRK (Turkey), Şener BAĞ (Turkey), Mustafa YAĞBASAN (Turkey), Ülkü ESER ÜNALDI (Turkey), Cemal YILDIZ (Germany), Mehmet SAĞIR (Turkey), İsmail ÖZER (Turkey), Aytekin ALBUZ (Turkey), Mübeccel GÖNEN (Turkey), Fatma ALİSİNANOĞLU (Turkey), Jerzy WIATR (Poland), Kerim TÜRKMEN (Turkey), Yaşar ÖZBAY (Turkey), Galip YÜKSEL (Turkey), Recai KARAHAN (Turkey), Kazım Özkan ERTÜRK (Turkey), Mustafa DENKTAŞ (Turkey), Ramazan QAFARLI (Azerbaijan), Sevim PİLİCKOVA (Republic of Macedonia), Öcal OĞUZ (Turkey), Şevki HASAN (Egypt), Ali YAKICI (Turkey), İ. Çetin DERDİYOK (Turkey), Nimetullah HAFIZ (Republic of Kosovo), Celil GARİBOĞLU NAĞİYEV (Azerbaijan), Nurullah ÇETİN (Turkey), Esma ŞİMŞEK (Turkey), Veliyev İSMAYİL (Russian Federation), Neşe ÖZDEN (Turkey), Jumabay YUSUPOV (Uzbekistan), Zekiyevic ZEKİYEV (Russian Federation), Firudin AĞASI OĞLU CELİLOV (Russian Federation), Muratgeldi SÖYEGOV (Turkmenistan), Ramiz ASKER (Azerbaijan), Dmitriy VASILYEV (Russian Federation), Leyla KARAHAN (Turkey), Dilyara USMANOVA (Russian Federation), Babahan Muhammed ŞERİF (Uzbekistan), Hatice ŞAHİN (Turkey), Salih AKKAS (Turkey), Vahit TÜRK (Turkey), Kenan ARINÇ (Turkey), Tuncer GÜLENSOY (Turkey), Emine GÜRSOY NASKALİ (Turkey), Mehmet Ali ÖZDEMİR (Turkey), Dae Sung KIM (Republic of Korea), Gyu Suk YEON (Republic of Korea), Çağatay ÖZDEMİR (Turkey), Özkul ÇOBANOĞLU (Turkey), Gürer GÜLSEVİN (Turkey), Remzi KILIÇ (Turkey), Danuta CHMIELOWSKA (Poland), Hasan ONAT (Turkey), Elfine SIBGATULLINA (Russian Federation), Hakkı YAZICI (Turkey), Sönmez KUTLU (Turkey), Rahmi DOĞANAY (Turkey), Mustafa ÖNER (Turkey), Roya S. TAGHIYEVA (Azerbaijan), Mehmet OKUR (Turkey), Ali İhsan KOLCU (Turkey), Ahmet GÜNŞEN (Turkey), Erdal AÇIKSES (Turkey), Cevdet YILMAZ (Turkey), Asiye Mevhibe COŞAR (Turkey), Recep KARADAĞ (Turkey), Sabri YENER (Turkey), Ali AKAR (Turkey), Mehmet Nuri GÖMLEKSİZ (Turkey), Ahmet SARI (Turkey), Gadir GOLKARİAN (Turkish Republic of Northern Cyprus), Metin COŞAR (Turkey), Metin ÖZARSLAN (Turkey), Enis ŞAHİN (Turkey), Kutlay YAĞMUR (Netherlands), Chong Jin OH (Republic of Korea), Erdoğan ALTINKAYNAK (Turkey), Mehmet KIRBIYIK (Turkey), Gıyasettin AYTAŞ (Turkey), Nazmi AVCI (Turkey), Mustafa TALAS (Turkey), Mahmut ÇELİK (Republic of Macedonia), Mustafa SEVER (Turkey), Bilgehan Atsız GÖKDAĞ (Turkey), Servet KARABAĞ (Turkey), Mariya LEONTİÇ (Republic of Macedonia), Başak KOCA ÖZER (Turkey), Didem ATİŞ ÖZHEKİM (Turkey), Mehmet Zeki İBRAHİMGİL (Turkey), Zeki BOYRAZ (Turkey), Abdürreşit Celil KARLUK (Turkey), Ahmet ÇAYCI (Turkey), Ebubekir SOFUOĞLU (Turkey), Turgut TOK (Turkey), Yıldıray ÖZBEK (Turkey), Yunus KOÇ (Turkey), Suat KOLUKIRIK (Turkey), Ali TİLBE (Turkey), Hakan KIRIMLI (Turkey) Assoc. Prof. Dr.: Cemile AKYILDIZ ERCAN (Turkey), Benedek PERİ (Hungary), Birsel KARAKOÇ (Sweden), Hüseyin ERSOY (Turkey), Mümtaz SARIÇİÇEK (Turkey), Edina SOLAK (Bosnia and Herzegovina), Turhan ÇETİN (Turkey), İlkay ŞAHİN (Turkey), Ali SELÇUK (Turkey), Erhan ÖZDEN (Turkey), Qaliba HACİYEVA (Azerbaijan), Marzena GODZINSKA (Poland), Bülent AKBABA (Turkey), Lemara SELENDILI (Ukraine), Barış DEMİRCİ (Turkey), Olga RADOVA-KARANASTAS (Republic of Moldova), Bülent AKSOY (Turkey), Rıza GÖKLER (Turkey), M. Taner ŞENGÜN (Turkey), Halil ÇELTİK (Turkey), Ömer ÖZKAN (Turkey), Sedef ARAT KOÇ (Canada), Recep ŞURİYEL (Republic of Serbia), Ömer ADIGÜZEL (Turkey), Ümit DENİZ (Turkey), Bayram DURBİLMEZ (Turkey), Zilâle HUDAYBERGENOVA (Uzbekistan), Hakan KOÇ (Turkey), Kamil ALİYEV (Republic of Dagestan Russian Federation), Ahmet ŞİMŞEK (Turkey), Soyalp TAMÇELİK (Turkish Republic of Northern Cyprus), Fergane KAZIMOVA (Azerbaijan), Bedri SARIYEV (Turkmenistan), Paşa YAVUZARSLAN (Turkey), M. Murat HATİPOĞLU (Turkey), Shih-Kang PENG (Taiwan), Bünyamin KOCAOĞLU (Turkey), Bayram ÇETİN (Turkey), Tudora (Fedora) ARNAUT (Ukraine), Iryna M. DRYGA (Ukraine), Fatih ÖZEK (Turkey), Afaq RAMAZANOVA (Azerbaijan), Liubuv ÇIMPOES (Republic of Moldova), Ali Şamil HÜSEYİNOĞLU (Azerbaijan), Zeynep Rüçhan ŞAHİNOĞLU (Turkey), Nuray ALAGÖZLÜ (Turkey), Celil ARSLAN (Turkey), Sultan Murat TOPÇU (Turkey), Celal Teyyar UĞURLU (Turkey), II
ZfWT Vol. 9, No. 2 (2017) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks Mutlu DEVECİ (Turkey), Mustafa ŞENEL (Turkey), Özgür Kasım AYDEMİR (Turkey), Elvan YALÇINKAYA (Turkey), Muhammet KOÇAK (Turkey), İsmail KIVRIM (Turkey), Mehmet KARA (Turkey), Ufuk KARAKUŞ (Turkey), Mustafa YILDIZ (Turkey), Yusuf DOĞAN (Turkey), Burçin UÇANER ÇİFDALÖZ (Turkey), Osman KUNDURACI (Turkey), Barış KARAELMA (Turkey), Kasım KARAMAN (Turkey), Mustafa ÖZDEMİR (Turkey) Assist. Prof. Dr.: Özkan AYDOĞDU (Turkey), Akın KONAK (Turkey), Fikret Mehmet ARARGÜÇ (Turkey), Ebru BOZPOLAT (Turkey), Osman Kubilay GÜL (Turkey), Yüksel ERSAN (Turkey), Gül Banu DUMAN (Turkey), Remzi AYDIN (Turkey), Mustafa ŞAHİNER (Turkey), Selçuk HAYLİ (Turkey), Ahmet FEYZİ (Turkey), Fuat USTAKARA (Turkey), Meltem DEMİRCİ KATIRANCI (Turkey), Bayram POLAT (Turkey), Kemale ELEKBEROVA (Azerbaijan), Ayşe Ülkü KAN (Turkey), Bülent GÜNER (Turkey), Murat KARABULUT (Turkey), Aslı SAĞIROĞLU ARSLAN (Turkey), Malik YILMAZ (Turkey), Mehmet AKPINAR (Turkey), Asiye DUMAN (Turkey), Leyla ERCAN (Turkey), Kemalettin DENİZ (Turkey), H. Elif DAĞLIOĞLU (Turkey), Abdullah KARAÇAĞ (Turkey), Esra Nur TİRYAKİ (Turkey), Mehmet ÖZMENLİ (Turkey), Hüsniye MAYADAĞLI (Turkey), Hikmet YILMAZ (Turkey), Güllü KARANFİL (Republic of Moldova), İbrahim ÖZBAKIR (Turkey), Ayhan URAL (Turkey), Türker KURT (Turkey), Berker KURT (Turkey), Hatice Gonca USTA (Turkey), Erkan YEŞİLTAŞ (Turkey), İbrahim KILIÇ (Turkey), Atilla JORMA (Finland), Ümmühan ÖNER (Turkey), Abdullah KARATAŞ (Turkey) Dr.: Ülker ŞEN (Turkey), Kadir ALBAYRAK (Turkey), Elisabetta RAGAGNIN (United Kingdom), Kamila Barbara STANEK (Poland), Rafael MUHAMETDINOV (Republic of Tatarstan Russian Federation), Ayse KIZILDAĞ (Sweden), Ferah BURGUL ADIGÜZEL (Turkey), Stepan VARBAN (Republic of Moldova) Technical Jobs Hatice GENÇ (Turkey), Dr. Kadir ALBAYRAK (Turkey) General Coordinator Assist. Prof. Dr. İbrahim ÖZBAKIR (Turkey) III
IV
ZfWT Vol. 9, No. 2 (2017) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks VOL 9, NO 2 (2017) TABLE OF CONTENTS EDITORIAL Sunuş Necati DEMİR....... 1-4 ARTICLES Yabancılara Türkçe Öğretiminde Tiyatronun Rolünü Ortaya Koyan İlk Eserlerden Nasreddin Hocanın Mansıbı Adlı Tiyatro Eseri Gıyasettin AYTAŞ......... 5-15 Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Yapısına Göre Cümle Türlerinin Matematikteki Kümeler İle İlişkilendirilmesi Filiz METE, İpek CEYLAN, Hilal KESKİN... 17-38 Türkçe Eğitimi Bölümlerine Kabul Koşullarının Avrupa Birliğinin Önde Gelen Ülkelerindeki Ana Dili Öğretmeni Yetiştirme Programları İle Karşılaştırılması Celal Can ÇAKMAKCI........ 39-59 Adolf Wahrmund ve P. J. Piqure Ait Transkripsiyon Metinleri ve İmla Özellikleri Beytullah BEKAR... 61-69 Yunanistan (Batı Trakya) Türk Ağızlarında Kullanılan Deyimler Muharrem ÖZDEN, Levent DOĞAN.. 71-93 Cengiz Aytmatov un Dişi Kurdun Rüyaları nda İnsan ve Mekân Algısı Adem POLAT...... 95-113 İran ın Güney Vilayetlerinde Yaşayan Yerleşik Türklerin Nüfus ve Yerleşim Yerleri Behruz BEKBABAYİ....... 115-126 Alevilik Tartışmaları Üzerine Mustafa ÖNDER..... 127-140 Kuruçay Havzası Aşağı Çığırının (Malatya) Nüfus Özellikleri Zeki BOYRAZ, Emre BUDAK...... 141-163 Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Kemal KIRANŞAN, M. Taner ŞENGÜN.... 165-181 Pınarbaşı İlçesinde (Kayseri) Nüfusun Gelişimi Fethi Ahmet CANPOLAT, Selçuk HAYLİ.. 183-200 V
ZfWT Vol. 9, No. 2 (2017) Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks Reflections of Soma Mine Accident on Zonguldak Mine Employees in the Context of Work Accidents Occurred in the Media Mustafa YAĞBASAN, Oğuzhan BAYGELDİ.... 201-215 Bir Toplumsal Dönüşüm Unsuru Olarak Ulaşım Araçlarının Türk Sinemasındaki Yansımaları Ozan ÖZPAY....... 217-236 Arno Geiger in Der alte König in seinem Exil" Romanında Yazınsal Alıntıların Yorumlanması Şenay KAYĞIN....... 237-250 Kolonialistishe Konzepte in der Novelle Das Inselmӓdchen von Robert Müller Zennube ŞAHİN YILMAZ.. 251-260 Die Übersetzung von literarischen Texten und Ihre Subtilitӓten Aylin SEYMEN....... 261-271 Günther Weisenborn un İki Erkek Adlı Hikâyesinin Metin Tipleri Açısından İncelenmesi Hatice GENÇ..... 273-286 Halk Oyunları Temsilinde Kültürel Mekan İşlevi Emir Cenk AYDIN........ 287-295 VI
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 KARAHASAN LAV TÜNELİ (MUŞ-MALAZGİRT) NDE BUZ OLUŞUMLARI ICE FORMATION IN THE KARAHASAN LAVA TUNNEL (MUŞ-MALAZGİRT) Kemal KIRANŞAN M. Taner ŞENGÜN Özet: Yerin derinliklerinden çeşitli nedenlerle yeryüzüne çıkmış olan lavların, topoğrafyada akışları sırasında üst kabuk soğuyup sertleşmekte ve daha geç soğuyan iç bölümler ise akışlarına devam etmektedir. Üst kabuğun altında akışlarının sürdüren sıcak lavların geride bıraktığı silindir biçimindeki boşluklara Lav Tüneli (Tüpü) adı verilir. Lav tüneli ya da mağara içlerinde görülen buz oluşumları ise, kış mevsiminin soğuk geçtiği sahalarda baca biçimli girişlere sahip mağaraların içinde, iç ve dış ortamdaki sıcaklık farkının oluşturduğu bazı özel şartların sonucu olarak mağara tavanları ve duvarlarında sızan suların donmasıyla oluşurlar. Karahasan lav tüneli, Karahasan köyü sınırları içinde bulunur. Karahasan köyü, Türkiye nin Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Murat-Van Bölümü nde ve Muş ili Malazgirt ilçesi sınırları içerisinde yer alır. Karahasan lav tüneli konusunda literatürde yapılmış bir çalışma mevcut değildir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Karahasan lav tüneli içerisinde buz oluşumun sağlayan coğrafi faktörleri ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın materyallerini, çeşitli ölçeklerde jeoloji ve topoğrafya haritaları, meteorolojik veriler, literatür verileri, 30 m çözünürlüklü Sayısal Yükselti Modeli (DEM) ve arazi çalışmalarından elde edilen veriler oluşturur. Temin edilen bu haritalar Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında kullanılarak analiz edilmiş ve çalışma sahasının fiziki, jeoloji, sıcaklık ve yağış haritaları elde edilmiştir. Büro çalışmaları sonucunda elde edilmiş olan veriler, arazi çalışmaları verileri ile sentezlenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda Karahasan lav tüneli ve yakın çevresinin sahip olduğu coğrafi konum şartları, yıllık sıcaklık farkları, topoğrafik ve orografik özellikleri ile lav tünelinin kendine has geometrik özellikleri, buz oluşumunu sağlayan temel faktörlerdir. Anahtar Kelimeler: Karahasan, Lav Tüneli, Buz Mağarası, Muş, Malazgirt. Arş. Gör., Bingöl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Bingöl kemalkiransan@hotmail.com Doç. Dr., Fırat Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi Coğrafya Bölümü Elazığ mtsengun@hotmail.com 165
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) Abstract: Upper shell harden by cooling down during flowing in topograph lava that rised on the Earth with various reasons from the depths of the Earth and interior section that cool down later continue its flowing. İt be called Lava tube (tunnel) spaces cylindrical that leave behind hot lavas that continue flowing under the upper shell. Ice caves occur in the caves that be chimney-shaped by freezing water that infiltrate on the caves ceiling and walls depending on the temperature difference between indoor and outdoor in the fields that winter is cold. Karahasan Lava tunnel is situated in Karahasan village. Karahasan village is situated in Malazgirt (Muş) town, in part of Up Murat-Van of Region of Eastern Anatolia of Turkey. There is no a research made in the literature about Karahasan lav tunnel. In this context, Purpose of the study is to research geographic factors that cause ice formation in the Karahasan lava tunnel. In accordance with this purpose, Materials of study are geological and topographic maps at various scales, meteorological data, literature data, 30 m resolution Digital Elevation Model (DEM) and field studies. These provided maps were analysised in GIS environment and were got physical, geological, temperature and precipitation maps of the study area. Data that were got in office work were synthesized with fieldwork data. In the event, basic factors that cause ice formation are geographical location conditions of Karahasan lava tunnel and its immediate surroundings, annual temperature differences, topographic and orographic characteristics with the unique geometrical properties of the lava tunnel. Keywords: Karahasan, Lava Tunnel, Ice Cave, Muş, Malazgirt. GİRİŞ Doğal anıtlar özel jeolojik koşullarda oluşmuş, doğa tarihimizin ve Jeolojik olayların bugünkü temsilcileridir. Belge niteliği taşımaları bakımından da ayrıca büyük değerleri vardır. Doğal anıtların; bugüne kadar bildiğimiz doğa tarihinin tüm devirlerinde geçen her türlü doğal olayları yansıtması, Fosil Fauna ve Florayı yaşam ortamları ile bize tanıtması onların en tipik özellikleridir. Doğa tarihimizin her sayfasında yer alan canlılar isimlerini ve özelliklerini bu sayfalara kendi orijinal yapıları ile kazımışlardır. Bir başka özellikleri de ender ve olağanüstü oluşlarıdır. Doğal anıtlar sayısız doğal koşulların bir araya gelmesi ile oluşmuşlardır. Bunların yinelenmeleri ve onarılmaları imkânsızdır (Özdemir, 1990, s. 427). Çalışma alanı, Türkiye nin Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Murat-Van Bölümü nde Muş ili, Malazgirt ilçesi, Karahasahan köyü sınırları içerisinde bulunur (Şekil 1). Karahasan köyü, Malazgirt ilçe merkezine 17 km uzaklıkta 166
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 olup, ilçe merkezinin güneydoğusunda yer alır. Lav tüneli ise, Karahasan köyünün 3.5 km kadar doğusunda yer alır ve Süphan Dağı na olan uzaklığı ise 15 km olup dağın kuzeybatısında bulunur. Şekil 1: Karahasan Lav Tüneli ve Yakın Çevresinin Lokasyon Haritası 1. MATERYAL VE METOD Çalışma sahasının materyallerini Coğrafya ve ona yakın bilim dallarının literatür verileri (kitap, makale...), 30 m çözünürlüklü Sayısal Yükselti Modeli (DEM), 1/100000 ölçekli topoğrafya haritaları, 1/25000 ve 1/100000 ölçekli basılı jeoloji haritaları ve arazi çalışmaları sırasında çekilmiş fotoğraflar meydana getirir. Bu çalışmanın metodunu, Coğrafya nın bilimsel ilkeleri (nedensellik, karşılaştırma ve dağılış) ve inceleme-araştırma yöntemleri (jeomorfolojik ve klimatolojik yöntemler, CBS...) oluşturur. Bu çerçevede öncelikle çalışma sahasının çeşitli ölçeklerdeki topoğrafya ve jeoloji haritaları 167
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) ilgili kurumlardan temin edilmiştir. Temin edilen bu haritalar Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında (Arcgis 10.2 programı, Global Mapper) kullanılarak analiz edilmiş ve çalışma sahasının fiziki, jeoloji, sıcaklık ve yağış haritaları elde edilmiştir. Büro çalışmaları sonucunda elde edilmiş olan veriler, arazi çalışmaları ile yerinde gözlenerek değerlendirilmiştir. Arazi verileri ve büro çalışmaları ile elde edilmiş veriler, birbirleriyle ilişkilendirilerek gerekli sentezler yapılarak çalışma sonlandırılmıştır. 2. KARAHASAN LAV TÜNELİ (MUŞ-MALAZGİRT) VE YAKIN ÇEVRESİNİN DOĞAL ÇEVRE ÖZELLİKLERİ Çalışma alanı, Bulanık-Malazgirt Havzası (Muş) sınırları içerisinde yer alır. Sahanın kuzeyinde Malazgirt ilçesi, batısında Yakupağa Dağları (2401 m), güneyinde Ziyaret Dağları (2567 m), güneydoğusunda Süphan Dağı (4058 m), doğusunda ise volkanik platolar ve Patnos Havzası (Ağrı) bulunur (Foto 1) (Şekil 2). Sahanın batısında Kazan Ovası, kuzeyinde Malazgirt düzlükleri, doğusunda Patnos Ovası ve güneyinde ise Süte Ovası gibi ovalık sahalar bulunur. Çalışma alanının yükseltisi 1950 m dir. Lav Tüneli ve yakın çevresinde hâkim topoğrafya lav akıntıları tarafından örtülümüş dalgalı düzlükler halindedir ve yüksek volkanik plato alanına karşılık gelir. Foto 1: Karahasan Lav Tüneli ve Yakın Çevresinin Genel Görünümü (Bakış Kuzeye) 168
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 Şekil 2: Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) ve Yakın Çevresinin Fiziki Haritası Çalışma alanının en yaşlı birimini Üst Eosen-Alt Oligosen yaşlı Ahlat formasyonu oluşturur. Bunun üzerine uyumsuz olarak, Alt Miyosen yaşlı kireçtaşı ve kırıntılı kayaçlardan oluşan Adilcevaz kireçtaşı gelir. Bu formasyon Orta-Üst Miyosen yaşlı Aktaş konglomerası, Cemalverdi volkanitleri, Karaali formasyonu ve Sekirdağ volkanitleri tarafından örtülür. Bu formasyonların üzerine uyumsuz olarak Pliyosen yaşlı Çukurtarla kireçtaşı Zırnak ve Solhan formasyonları gelir ve aynı zamanda Zırnak ve Solhan formasyonları birbiriyle yanal geçişlidir. Bu formasyonlar uyumsuz olarak Pliyo-Kuvaterner yaşlı Bulanık formasyonu ve Tutak volkanitleri tarafından örtülür. Tüm yaşlı birimlerin üzerine Kuvaterner yaşlı Malazgirt volkaniti, Süphan volkaniti, Nemrut formasyonu, ve alüvyonlar, uyumsuz olarak gelir (Sümengen, 2009a, 2009b; Akay vd., 1988; Tarhan, 1990) (Şekil 3). Anadolu Levhası ile Arap Levhası nın Orta Miyosen de çarpışmasından sonra meydana gelen kuzey-güney yönlü sıkışma tektonik rejimine (Şengör, 1980) bağlı olarak inceleme sahasının da içinde bulunduğu Bulanık-Malazgirt Havzası (Muş) ve yakın çevresinde önemli faylar meydana gelmiştir. Bulanık- Malazgirt Havzası (Muş), Kuzey Anadolu Fay Zonu ile Doğu Anadolu Fay 169
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) Zonu nun daha doğuda devamı niteliğinde olan faylar tarafından sınırlanmıştır. Çalışma alanında bulunan doğrultu atımlı faylar Neotektonik dönemde oluşmuş olan faylara karşılık gelir. Çalışma sahası ve çevresinde yer alan faylar, Malazgirt Fayı, Nazik Gölü Fayı ve Süphan Fayıdır. Bu fayların dışında tanımlanmamış bazı faylar da bulunur (Şekil 3). Malazgirt Fayı, Şaroğlu ve Yılmaz, 1984 tarafından tanımlanmıştır. Malazgirt ilçesinin doğusunda yer alan fay, kuzey-kuzeydoğu ve güneygüneybatı doğrultuludur. Kuvaterner yaşlı Süphan volkanitleri ile Malazgirt volkanitlerini kesmektedir. Yaklaşık 20 km uzunluğunda olan fay, sol yanal atımlı fay karakterindedir. Fayın yakınında yer alan Malazgirt ilçesi, tarihsel dönemlerde depremlerle yıkılmıştır. İlçenin yıkılmasının bu fayın hareketinden kaynaklanmış olması olasılıdır (Şaroğlu ve Yılmaz, 1984, s.153). Süphan Fayı, Şaroğlu ve Yılmaz, 1984 tarafından tanımlanmıştır. Kuzey-kuzeydoğu ve güneygüneybatı doğrultulu olan fay, Adilcevaz ile Erciç ilçeleri arasında yer alır. Kuvaterner yaşlı Süphan volkanitlerinin ürünlerini etkilemiştir. Morfolojide yaptığı ötelemelere göre sol yönlü olduğu söylenebilir. Süphan Fayı, uzun ve dar bir alanda gelişmiş olmaktan ziyade birkaç kırıktan oluşan bir kırık zonu şeklindedir. Oldukça hafif, tutturulmamış ve çok genç süngertaşlı tüflerden geçtiğinden fay izlenememektedir (Şaroğlu ve Yılmaz, 1984, s. 153). Şekil 3: Karahasan Lav Tüneli ve Yakın Çevresinin Jeoloji Haritası 170
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 Meteorolojik verilerin tutulduğu en yakın istasyon Malazgirt istasyonudur. Malazgirt istasyonunun sahip olduğu jeomorfolojik özellikler (yükselti, orografi, bakı), özellikle havzanın yıllık ortalama sıcaklık değeri ve yıllık yağış tutarı üzerinde önemli oranda etkili olmaktadır. Şöyleki, Bulanık-Malazgirt Havzası nın kuzeyinde, kışın kuzeyden gelen soğuk kütlelerine karşı bir set vazifesi görecek doğu-batı doğrultulu yüksek sıradağların olmaması ve havzanın kuzeyi ile güneyi arasında yaklaşık 400 m lik bir nispi yükselti farkının olması, kışın kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin havzaya girişini kolaylaştırmaktadır. Bu durum, Malazgirt ile yaklaşık aynı enlemde yer alan ve aynı yükselti değerlerine sahip Varto ile karşılaştırıldığında Malazgirt in yıllık sıcaklık ortalamasının (7.1ºC) Varto ya (7.6 ºC) göre düşük olmasına neden olmuştur (Tablo 1) (Şengün ve Kıranşan, 2016, s. 30-31). Tablo 1: Malazgirt ve Varto İstasyonların Yıllık Ortalama Sıcaklık Değerleri Yine Bulanık-Malazgirt Havzası nın sahip olduğu morfolojik durum yağış miktarı üzerinde de etkili olmaktadır. Havzanın güneyinde kabaca Doğu-Batı doğrultusunda uzanan Yakupağa Dağları (2400 m) ve Ziyaret Dağları (2500 m), havzaya güneyden sokulabilecek nemli hava kütlelerinin geçişine imkân tanımamaktadır. Bunun sonucunda havzanın güneyinde bulunan istasyonlarda (Ahlat, 605 mm, Tatvan, 772 mm) yıllık yağış miktarları yüksek iken, Malazgirt istasyonunda ise çok düşük seviyelerdedir (467 mm) (Tablo 2) (Şengün ve Kıranşan, 2016, s. 42). 171
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) Tablo 2: Malazgirt, Bulanık ve Muş a Ait Aylık Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm) Karahasan lav tünelinin bulunduğu sahada herhangi bir meteorolojik kayıt istasyonunun olmaması nedeniyle sahanın sıcaklık ve yağış değerlerinin belirlenmesinde Malazgirt istasyonu esas alınmış ve bu istasyona göre çeşitli hesaplamalar yapılarak değerler belirlenmiştir. Sıcaklık ortalaması belirlenirken yerden yükseldikçe her 100 m de 0.5 C yıllık ortalama sıcaklığın düşmesi hesaba katılarak inceleme sahasının yıllık ortalama sıcaklığı ve bu sıcaklığın dağılışı haritalanmıştır. Buna göre çalışma sahası ve yakın çevresinin yıllık ortalama sıcaklığı 3-5 C arasında değişmektedir (Şekil 4). İnceleme sahasının yağış değerlerinin bulunmasında ise Schreiber formülü (her 100 m yükselişe karşılık yağış 54 mm artar) kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda inceleme sahası ve yakın çevresinde görülen yıllık toplam yağış miktarı 700-800 mm arasında değişmektedir (Şekil 5). 172
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 Şekil 4: Karahasan Lav Tüneli ve Yakın Çevresinin Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı Haritası. Şekil 5: Karahasan Lav Tüneli ve Yakın Çevresinin Yıllık Toplam Yağış Dağılışı Haritası 173
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) 3. KARAHASAN LAV TÜNELİ (MUŞ-MALAZGİRT) NDE BUZ OLUŞUMUNU SAĞLAYAN COĞRAFİ FAKTÖRLER Doğu Anadolu da Üst Senozoyik volkanizması, kuzeydoğudaki Kafkaslar ve Kars Platosu ile güneybatıdaki Arabistan forland havzası arasında Arap- Avrasya çarpışma zonu karşısında geniş bir kuşak boyunca uzanır. Doğu Anadolu daki volkanizma özellikle Kuvaterner döneminde etkili olan genç tektonik hareketlerin etkisiyle meydana gelmiştir. Orojenik zonlarda masifler arasındaki daralma ve kubbeleşme şeklindeki dislokasyonlar yer yer şiddetli volkanizmalara neden olmuştur (Pearce vd., 1990, s. 190; Ardos, 1996, s. 53). Yerin derinliklerinden çeşitli nedenlerle yeryüzüne çıkmış olan lavların, topoğrafyada akışları sırasında üst kabuk soğuyup sertleşmekte ve daha geç soğuyan iç bölümler ise akışlarına devam etmektedir. Üst kabuğun altında akışlarının sürdüren sıcak lavların geride bıraktığı silindir biçimindeki boşluklara Lav Tüneli (tüpü) adı verilir. Lavlardan çıkan gazların basıncı bu boşlukların tavanlarının çökmesini engeller. Lav tüpleri, akışkanlığa ve eğime bağlı olarak birçok kola ayrılabilir. Ancak lav tünellerinde üstteki çatının yeterince kalın ve dirençli olmaması durumunda oluşan lav tüneli ve lav mağarasının üstündeki tavan bloğunun düşmesiyle kanal veya çökmeler meydana gelmektedir. (Erinç, 2010) (Atasoy, 2016, s. 106). Çalışma sahası ve yakın çevresinde hâkim litoloji, Kuvaterner yaşlı Malazgirt volkanitlerine ait bazaltlardan meydana gelir. Bu çevrede bazaltlar, yoğun şekilde lav akıntıları meydana getirmiştir. Bu lav akıntıları Aa tipi lavlar dan oluşur. İnceleme sahası ve yakın çevresinde lav akıntılarının oluşturduğu diğer şekiller ise hornitoslar, basınç sırtları ve lav bacalarıdır. Bu sahada yoğun lav akıntılarından dolayı leçelik arazi denilen kayalık alanlar meydana gelmiştir (Foto 2). Mağara tavanları ve duvarlarında yaz mevsiminde buz kristallerinin oluşmasından dolayı literatürde bu tür mağaralara buz mağarası ismi verilmiştir. Mağaralarda buz oluşumu, mağaranın şekli ve belirli iklim şartları ile ilgilidir. Buz oluşturan mağaraların ağızları genel bir taban olarak çok dar bir baca halindedir. Bu baca, aşağıda geniş boşluklara geçer. Diğer taraftan buz mağaralarının olduğu sahalarda kış aylarında sıcaklık çok fazla miktarda alçalır. Kışın çok soğuyan hava ağır olduğu için mağaranın dar ağzından içeriye dolar. Buna karşılık yazın dışarıda hava sıcaklığı yükselir. Ancak bu sıcak hava hafif olduğundan mağaranın içerisine giremez ve mağaranın iç sıcaklığını yükseltemez. Böylece içerdeki soğuk hava ile dışardaki çok sıcak hava arasında meydana gelen büyük sıcaklık farkı dışarısı ile içerisi arasında kuvvetli bir hava akımı oluşturur. Bu hava akımı, mağara duvarlarında nemin buharlaşmasını 174
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 hızlandırarak mağara içindeki sıcaklığın daha da alçalmasına neden olur. Bunun sonucunda mağara tavanı ve duvarlarında sızan sular donarak buz haline geçerler. Mağara içinde buz oluşumu özellikle yaz aylarında başlar, Temmuz ve Ağustos aylarında maksimum seviyeye ulaşır ve sonbaharda ise son bulur (Erinç, 2010, s. 155). Foto 2: İnceleme Sahası ve Yakın Çevresinde Görülen Çeşitli Volkanik Şekiller (Bakış Güneydoğuya) Karahasan Lav Tüneli ve yakın çevresinde yükseltinin yaklaşık 1950 m civarında olması, şiddetli karasallığın etkili olması, kuzeyden gelen soğuk rüzgarlara açık olması ve coğrafi konum (enlemin etkisi) dan kaynaklanan faktörlerin etkisiyle kış ayları sıcaklık ortalamaları çok düşük olmaktadır. İnceleme alanı ve yakın çevresinde kış ayları mininum sıcaklık ortalaması yaklaşık -27 C ve kış ayları ortalama sıcaklığı ise -10 C dir. Yaz aylarında ise şiddetli karasallığın etkisiyle yaz sıcaklıkları yükselmektedir. İnceleme sahası ve çevresinde yaz ayları maksimum sıcaklık ortalaması 32.2 C ve yaz ayları ortalama sıcaklığı ise 19 C civarındadır. Çalışma sahası ve çevresinde kış mevsimi sıcaklık ortalamalarının çok düşük olması ve yaz mevsimi sıcaklık ortalamalarının ise yüksek olması nedeniyle kış ve yaz mevsimleri arasında büyük sıcaklık farkları meydana 175
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) gelmektedir. Karahasan Lav Tüneli çevresinde kış mevsiminde düşük sıcaklıkların etkisiyle soğuk hava ağırlaşarak aşağılara doğru çökmektedir. Çöken hava, tünelin çevresinde uygun olan topoğrafik koşulların etkisiyle, kış ayları boyunca dar olan tünelin ağzından içerilere doğru dolmaktadır. Yaz aylarında ise havaların ısınmasıyla tüneli çevresinde sıcaklık yükselir. Sıcak olan hava hafif olduğunda yükselir ve tünelin içerisine giremez. Bunun sonucunda tünelin içi yaz ayları boyunca soğuk kalır. Tünelin dışı ise sıcak olduğundan tünelin içinden tünelin dışına doğru sıcaklık farkından dolayı kuvvetli bir hava akımı meydana gelir. Bu hava akımı, aynı zamanda tünelin içindeki nemi de buharlaştırarak sıcaklığın daha da düşmesine neden olur. Tünelin tavanları ve duvarlarından sızan sular, düşük sıcaklıkların etkisiyle donarak buz haline geçerler. Karahasan Lav Tüneli, Karahasan köyünün 3.5 km kadar doğusunda bulunur. Lav tünelinin yükseltisi 1950 m civarındadır. Tünelin en yakın çevresi ile yaklaşik olarak 10-20 m lik bir yükselti farkı bulunur. Tünelin çevresi tepelik alanlarla kuşatılmış haldedir. Lav tünelinin girişi, derinliği 2.5-3 m civarında olan dairesel bir çukur alanının içerisinde yer alır. Lav tünelinin bulunduğu sahanın tepelik alanlarla çevrili olması, tünelin giriş yerinin 2.5-3 m civarında dairesel bir çukurluğun içinde bulunması ve giriş yerinin çok dar ve baca biçiminde olması, lav tünelinin içerisinde buz oluşmasının kolaylaştıran topoğrafik nedenlerdir (Foto 3-4). Foto 3: Karahasan Lav Tüneli nin Bulunduğu Saha (Bakış Batıya) 176
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 Foto 4: Karahasan Lav Tüneli ve Yakın Çevresinin Google Earth Görüntüsü (Bakış Doğuya) Karahasan lav tüneli baca biçimli dar bir girişe sahiptir. Dar olan bu girişin çapı yaklaşık olarak 40-60 cm civarındadır (Şekil 6). Dar olan bu giriş, 50 m kadar devam ettikten sonra tavan yüksekliği 1.5-2 m ye yükselir. Bu girişten sonra tavan yüksekliği 5-7 m olan bir salona geçilir. Buradan sağa ve sola açılan ve uzunlukları 10-20 m arasında değişen yan kollar bulunur. Bu salondan sonra çapı 60-90 cm olan dar bir iniş başlar ve 30 m kadar devam ederek bir diğer salona geçer. Bu salonda kalın buz tabakaları, buz dikitleri ve buz sarkıtları görülür (Foto 5-6). Bundan sonra yine çapı 60-90 cm civarında olan dar bir geçiş yerinden 100 m kadar tünel devam ederek bir diğer salona geçilir ve o bölgede asıl ve yoğun buz oluşumlarının olduğu köy halkı tarafından söylenir. Lav tünelinin içerisinde salonlar arasında geçişlerin çok dar olan geçitlerden sağlanması, tünel içerisinde buz oluşumunu kolaylaştırır. Lav tüneli girişinde ve içerisinde yer alan bu özellikler, tünelin içinde buz oluşumunda etkili olan geometrik özelliklere karşılık gelir. 177
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) Şekil 6: Karahasan Lav Tüneli nin Ölçeksiz Planı Foto 5: Karahasan Lav Tüneli nin Giriş Yeri 178
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 Foto 6: Karahasan Lav Tüneli İçerisinde Oluşmuş Olan Buzlar Karahasan Lav Tüneli, doğal anıt olması itibariyle Coğrafi turizm potansiyeli yüksek olan bir jeomorfolojik mirastır. Lav tünelinin bulunduğu saha Malazgirt-Adilcevaz yoluna 7 km lik bir mesafede bulunması nedeniyle ulaşım imkânları açısından elverişli bir konumda bulunur. İlgili kurumlardan yapılacak bazı destek ve projelerle söz konusu saha turizme kazandırılabilir. Sahanın turizme kazandırılması yöre ve ülke halkının ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Doğal anıtlar, geçmiş jeolojik zamanlarda çeşitli paleocoğrafik ortamlarda meydana gelmiş doğal varlıklardır. Karahasan lav tüneli, Kuvaterner yaşlı Malazgirt volkanitleri içerisinde Aa tipi lavlardan meydana gelen lav akıntıları tarafından oluşturulmuştur. Yörede, Malazgirt volkanitleri içerisinde birçok lav tüneli oluşumu görülmekle birlikte en tipik ve en güzel olanı Karahasan lav tünelidir. Karahasan Lav Tüneli ve yakın çevresinin sahip olduğu matematik ve özel konum şartları, lav tüneli içerisinde buz oluşması üzerinde etkili olan temel faktörlerdir. İnceleme sahası ve çevresinde şiddetli karasallık, yükselti fazlalığı ve topoğrafik şartların etkisiyle kış mevsimi sıcaklık ortalamaları düşük ve yaz mevsimi sıcaklık ortalamaları ise yüksek olmaktadır. İnceleme sahası ve çevresinde yaz ve kış ayları arasındaki bu yüksek sıcaklık farkları, Karahasan lav tüneli içerisinde buz oluşmasının klimatik nedenlerini oluşturur. 179
Kemal Kıranşan, M. Taner Şengün Karahasan Lav Tüneli (Muş-Malazgirt) nde Buz Oluşumları Ice Formation in the Karahasan Lava Tunnel (Muş-Malazgirt) Karahasan Lav Tüneli ve yakın çevresinin sahip olduğu topoğrafik ve oroğrafik şartlar etrafı çevrili depresyon alanı olması ve dairesel bir çukurluğun içinde bulunması, lav tüneli içerisinde buz oluşmasını sağlayan topoğrafik faktörlere karşılık gelir. Karahasan Lav Tüneli nin sahip olduğu geometrik özellikler (dar ve baca biçimli bir giriş yerinin olması, salonlar arasındaki geçişlerin dar geçitlerden sağlanması, çeşitli yan kollara sahip olması ve boyut olarak uzun olması) lav tüneli içerisinde buz oluşmasını sağlayan geometrik faktörlere karşılık gelir. Karahasan Lav Tünel ve yakın çevresi, Coğrafi turizm (jeopark, jeoturizm, jeomorfoturizm) açısından Doğu Anadolu Bölgesi nde ender rastlanan ve yüksek bir potansiyele sahip olan önemli bir jeomorfosit alanıdır. Sahanın çevresininde gerekli peyzaj düzenlemelerinin yapılması ile birlikte ulusal çapta gerekli tanıtımlarının yapılması sonucunda yerli ve yabancı turistlerin ilgi akınına uğrayacaktır. Bu tür yatırımlar, il ve ülke ekonomisine önemli oranda katkılar sağlayacaktır. KATKI BELİRTME Bu çalışma, Fırat Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (FÜBAB) İSBF 15.03 nolu Bulanık-Malazgirt Havzası nın (Muş) Fiziki Coğrafyası başlıklı Doktora araştırma projesi kapsamında hazırlanan Doktora tezinden üretilmiş olup, destekleri nedeniyle Fırat Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri birimine teşekkür ederiz. KAYNAKLAR Akay, E., Göncüoğlu, M.C. ve Turan, N. (1988). 1/100000 Ölçekli Açınmasama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Muş H33 (K47) Paftası. Ankara: MTA Genel Müdürlüğü Yayınları. Ardos, M. (1996). Türkiye de Kuvaterner Jeomorfoloji. İstanbul: Çantay Kitabevi. Atasoy, A., (2016), Hassa (Hatay) Bazalt Platosu nda Öne Çıkan Tipik Volkanik Şekiller ile Lav Akıntısı Yapıları. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (2), 85-112. Dragoni, M., & Santini, S. (2007). Lava flow in tubes with elliptical cross sections. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 160, 239-248. Dragoni, M., Piombo, A., & Tallarico, A. (1995) A model for the formation of lava tubes by roofing over a channel. Journal of Geophysical Research, 100, 8435-8447. Erinç, S. (2010). Jeomorfoloji II. İstanbul: DER Yayınları. 180
ZfWT Vol. 9 No. 2 (2017) 165-181 Macdonald, G. A. (1972). Volcanoes. N. J.: Prentice-Hall, Englewood Cliffs. Özdemir, Ü. (1990). Doğal Anıtlar. Ank. Üniv. DTCF Dergisi, 427-428. Pearce, J.A., Bender, J.F., De Long, S.E., Kidd, W.S.F., Low, P.J., Güner, Y., Şaroğlu, F., Yılmaz, Y., Moorbath, S., & Mitchell, J.G. (1990). Genesis of Collision Volcanism in Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geotermal Research, 44, 189-229. Sümengen, M. (2009). 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları (J48, J49 Paftaları). Ankara: MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi. Şaroğlu, F. ve Yılmaz, Y. (1984). Doğu Anadolu nun Neotektoniği ile İlgili Mağmatizması. Ketin Sempozyumu, 149-162. Şengör, A.C. (1980). Türkiye nin Neotektoniğinin Esasları. Ankara: TJK Konferansı Serisi, No. 2. Şengün, M.T. ve Kıranşan, K. (2016). Bulanık-Malazgirt Havzası (Muş) nın İklim Özellikleri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (12). Tarhan, N. (1990). 1/100000 Ölçekli Açınmasama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Muş G33 (J47) Paftası. Ankara: MTA Genel Müdürlüğü Yayınları. Meteorolojik Veriler. Ankara: Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 181