HT-360 SICAKLIK ÖLÇME EĞİTİM SETİ DENEY FÖYLERİ

1 HT-360 SICAKLIK ÖLÇME EĞİTİM SETİ DENEY FÖYLERİ DENEYSAN EĞİTİM CİHAZLARI SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. Küçük Sanayi sitesi 12 Ekim Cad. 52.Sok. No:18A BALIKESİR Tel:0266 2461075 Faks:0266 2460948 http://www.deneysan.com mail: deneysan@deneysan.com BALIKESİR-2016

2 İçindekiler HT-360 SICAKLIK ÖLÇÜMLERİDENEY VE EĞİTİM CİHAZI DEVRE ŞEMASI 4 ÖLÇME KAVRAMLARI...5 Hata... 5 Doğruluk... 5 Kesinlik... 5 Hassasiyet... 5 Belirsizlik... 5 SICAKLIK ÖLÇÜM ELEMANLARI...5 Bi metal(kadranlı) eleman... 6 Cıvalı(sıvı hazneli) termometre... 7 PT-100 (metal direnç)... 8 PT-1000... 9 NTC(Termistör)... 10 PTC (Termistör)... 11 K-tipi (termokupl)... 12 J-tipi (termokupl)... 12 DENEYLER... 14 DENEY NO: HT-360-01... 14 Bi metal(kadranlı) termometre ile sıcaklık ölçümü... 14 DENEY NO: HT-360-02... 16 Cıvalı (sıvı hazneli) termometre ile sıcaklık ölçümü... 16 DENEY NO: HT-360-03... 17 K tipi ısıl çift ile sıcaklık ölçümü... 17 DENEY NO: HT-360-04... 19 J tipi ısıl çift ile sıcaklık ölçümü... 19 DENEY NO: HT-360-05... 21 NTC (termistör) ile sıcaklık ölçümü... 21 DENEY NO: HT-360-06... 23 PTC (termistör) ile sıcaklık ölçümü... 23 DENEY NO: HT-360-07... 25 Pt-100 (metal direnç) ile sıcaklık ölçümü... 25 DENEY NO: HT-360-08... 27 Pt-1000 (metal direnç) ile sıcaklık ölçümü... 27

3 DENEY NO: HT-360-09... 29 Sıcaklık değişimlerine gösterilen tepkiler... 29

HT-360 SICAKLIK ÖLÇÜMLERİ DENEY VE EĞİTİM CİHAZI DEVRE ŞEMASI 4

5 1. ÖLÇME KAVRAMLARI a) Hata: Ölçme sisteminden elde edilen n, ölçülmesi gereken doğru değerden farkıdır. b) Doğruluk: Ölçüm elemanının, ölçülen fiziksel büyüklüğün doğru ni belirleyebilme kabiliyetidir. c) Kesinlik: Aynı koşullar altında aynı büyüklüğün ölçüm sonuçlarının tekrarlanabilirliliğidir. Ölçümün kesinliği, burada bir büyüklüğün ölçülen değerlerinin, ortalama değer civarındaki dağılımın izafi yoğunluğunu tanımlamak için kullanılmıştır. Bu yüzden bir ölçümün kesinliği; doğruluğundan çok tekrarlanabilirliliği ile ilişkilidir. d) Hassasiyet: Ölçüm elemanının ölçek faktörünü belirleyen özelliğidir. İstenilen değerde çıkış sinyali üretebilmek için gereken minimum giriş sinyali büyüklüğü olarak ta ifade edilebilir. e) Belirsizlik: Hata için belirlenen bir değer olup, ölçme elemanı ile ölçüm yapıldığında hatanın ne olacağının belirlenmesidir. 2. SICAKLIK HİSSEDEN ELEMANLAR Sıcaklık değişimini algılayan elemanın değişimi fiziksel olarak algılanabilmeli ve ölçülebilmelidir. Bu, ölçüm cihazını belli özelliklere göre üretmekle veya bir sıcaklık standardına bağlı olarak ayarlamakla sağlanır. Kullanıcıların standart sıcaklık ölçümlerine uyum sağlamalarına yardımcı olabilmek için uluslararası ağırlık ve ölçüm komitesi (CIPM), 1990 Uluslararası Sıcaklık Cetvelini benimsemiştir. Sıcaklık hisseden elemanlar genelde şunlardan oluşurlar: (1) bimetal bir şerit, (2) farklı metallerden yapılmış bir rot ve tüp, (3) uzak ampullü veya ampulsüz contalı bir körük veya (4) elektriksel bir eleman.(5) İçi sıvı doldurulmuş cam tüp-termometre.

6 Bimetal(kadranlı) eleman, Bourdon tüpünde, tüp sıvı veya gazla doldurulur. Sıcaklık arttığında moleküller daha hızlı hareket eder. Bu hızlanma tüp içerisindeki basıncı arttırır. Artan basınç spiral şeklindeki bourdon tüpünü düzleştirmeye çalışır. Tüp düzleşmeye başlayınca tüpün ucundaki ibre saat yönünde hareket eder. İşte basınçtan gelen bu hareket, bir kadran üzerinde artan sıcaklık olarak gösterilir. Azaldıkça basınç tekrar düşer ve tüp tekrar düzleşir. Esnek elemanlı termometrelerin bazı çeşitleri buhar açığa çıkarır. Sıvılar ısıtıldıklarında buharlaşır. Sıcaklık arttıkça açığa çıkan buhar miktarı da artar. Artan buhar, spiral tüp içindeki basıncı arttırır. Basınçtaki artış, tüpün kıvrılmasına veya açılmasına neden olur. Şekil 1: Helisel bourdon tüplü sıcaklık ölçer

7 Şekil 2: Helisel bourdon tüplü sıcaklık ölçerin çalışması Civalı(sıvı hazneli) termometre, Bu tip termometrelerde sıcaklık, kılcal boru içindeki cıva sütununun yüksekliği ile gösterilir ve ölçülür. Sıcaklık arttıkça moleküller daha hızlı hareket eder. Artan bu hareketlilikle beraber genleşirler,hacimleri artar. Sıcaklık artışı ile doğru orantılı olarak gerçekleşen bu hacim artışı, kılcal tüp içindeki seviyenin de yükselmesine neden olur. Sıcaklık azaldığında ise cıva içindeki molekül hareketleri azalır; kılcal tüp içindeki seviye düşer. Sıvı hâldeki cıva sıkıştırılamayacağından, sıcaklığa bağlı olarak seviye artar veya azalır. Kılcal tüp üzerindeki bölüntüler yardımı ile bu seviye değişimi sıcaklıktaki değişim olarak okunur. Şekil 3: Cıvalı termometrede sıcaklık birimleri arasındaki geçişler

8 PT-100 (metal direnç), sıcaklık değişimine göre değişen elektrik rezistanslı telden yapılmıştır. Tipik olarak platin, rodyum-demir, nikel, nikel-demir, tungsten veya bakırdan yapılırlar. Bu cihazlar, basit devre yapılarına, yüksek doğrusallığa, duyarlılığa ve mükemmel kararlılığa sahip oldukları için HVAC sistemleri otomatik kontrolünde oldukça yaygın bir şekilde kullanılırlar. Bu malzemelerin seçimi, sıcaklık aralığı, korozyon korunumu, mekanik kararlılık ve maliyet kriterleri göz önüne alınarak gerçekleştirilir. Uygulamada en çok kullanılan malzemeler nikel ve platin dir. Metallerin sıcaklığa bağlı direnç değişikliğine dayanan sıcaklık sensörleridir. Bu direnç termometrelerinde bir seramik taşıyıcı üzerine uygulanan, çok ince platin katman kullanılır. 0 C sıcaklıkta bu ölçüm elemanlarının nominal direnci 100 Ohm'dur. Ölçüm nin yorumlanması 0 C sıcaklıkta direnç termometresinin (PT100) nominal direnci 100 Ohm'dur. Herhangi bir sıcaklıkta direnç ni hesaplama formülü (T): Sıcaklık alanı: T= 0...850 C R (Ω) = 100+0,39083 T -5,775 10-5 T 2 Örnek hesaplama: Ölçülen sıcaklık: T= 80 C R (T) = 100+0,39083 80-5,775 10-5 80 2 R (T) = 130,8968 Ω 80 C sıcaklıkta direnç termometresi (PT100) direnci yaklaşık 130,9 Ohm'dur. 0º C sıcaklıkta 100 ohm ya da 1000 ohm direnç veren ince filmli sıcaklık ölçerler oldukça yaygındır. 1000 ohm direnç daha düşük dirençler gibi çok iyi doğrusal olma yeteneğine sahiptirler ve ayrıca onlardan daha düşük saflıkta oldukları için daha ucuzdurlar. Buna rağmen aynı boyutlu duyar elemanlar için direnç nin küçük olması zaman sabitinin küçülmesine buna bağlı olarak ta tepki süresinin kısalmasını sağlar.

9 Şekil 6: PT-100 probe yapısı PT-1000 (metal direnç), sıcaklık değişimine göre değişen elektrik rezistanslı telden yapılmıştır. Tipik olarak platin, rodyum-demir, nikel, nikel-demir, tungsten veya bakırdan yapılırlar. Bu cihazlar, basit devre yapılarına, yüksek doğrusallığa, duyarlılığa ve mükemmel kararlılığa sahip oldukları için HVAC sistemleri otomatik kontrolünde oldukça yaygın bir şekilde kullanılırlar. Bu malzemelerin seçimi, sıcaklık aralığı, korozyon korunumu, mekanik kararlılık ve maliyet kriterleri göz önüne alınarak gerçekleştirilir. Uygulamada en çok kullanılan malzemeler nikel ve platin dir. Şekil 6: PT-1000 probe yapısı

10 NTC (Termistör), sıcaklık değişimiyle elektriksel rezistansı değişen özel bir çeşit yarı iletkendir. Belli başlı yarı iletken malzemelerin (çoğunlukla metal oksitler), dirençleri sıcaklık ile büyük değişim gösterirler ve bu değişim genellikle artan sıcaklık ile direncin azalması şeklindedir. Yarı iletken malzemeden elde edilen bir termistör elemanı, bacaklar ile bir galvanometreli köprü devresine bağlanabilir ve kalibre edilebilir. Bu ölçme yönteminin kolaylık, hassaslık ve hızlılık gibi üstünlükleri vardır. Termistörler, çoğunlukla, termo-eleman ile sıcaklık ölçümlerinde referans sıcaklığının ayarlandığı elektronik sıcaklık ayarlama devrelerinde veya hassasiyeti büyük olan ve sınırlı çalışma aralıklarına sahip uygulamalarda kullanılırlar (örnek: split klima sistemi). Şekil 7: NTC (termistör) probe yapısı PTC Termistör, PTC termistör İngilizce Positive Temperature Coefficient ifadesinin baş harflerinden oluşur. Anlamı ise Pozitif ısıl katsayısı yani sıcaklıkla doğru orantılı olarak dirençleri artan elemanlardır. Bu çeşit termistörde bulunduğu yerin sıcaklığı artıkça direnç de o orantıda artmaktadır.

11 PTC termistörünün bir önemli özelliği de aşağıdaki grafikten göreceğimiz gibi belirli bir sıcaklıktan sonra direnç çok artar ve böylelikle akıma karşı koyması da aynı şekilde artacağı için anahtarlama elemanı olarakta kullanılabilir. K-tipi (termokupl), birbirine bağlı uçları arasında sıcaklık değişiminin fonksiyonu olarak değişen voltajın meydana geldiği iki farklı metalin birleşmesidir. Tellerin yapılmış oldukları malzemelere ve birleşme noktasının bulunduğu ortamın sıcaklığına bağlı olarak teller arasında bir elektromotor kuvveti oluşur (emk). Sıcaklık ölçümlerinde termokuplların platin/nikel dirençli ölçüm cihazlarına göre kesinlikleri daha azdır. Düşük maliyetleri, kullanım

12 kolaylıkları ve orta dereceli güvenirlikleri ile termokuplların kullanımları oldukça yaygındır. Endüstriyel uygulamalarda en çok kullanılanları Bakır&Konstantan (T) ve Demir&Konstantan (J) dır. Şekil 8: K-Tipi (termokupl) probe yapısı J-Tipi (Termokupl), Herhangi bir iletken sıcaklık gradyanına maruz bırakılırsa, bir gerilim elde edilir. Bu olaya termoelektrik etki denir. Bu gerilimi ölçmek için, iletkenin "sıcak" ucuna başka bir iletken bağlanmalıdır. Sonradan bağlanan iletken de sıcaklık gradyanına maruz kalır. Etkinin büyüklüğü kullanılan metale bağlıdır. Devreyi tamamlamak için benzer olmayan metallerin kullanılması, problardaki (elektrotlardaki)gerilimlerde küçük farklılıklara neden olur. Bu fark sıcaklıkla artar ve fark standart metal alaşımlarında, 1 Celcius derecede 1 ile 70mikrovolttur (µv/ C). Termokupldaki iki metalin bağlantı noktalarında gerilim oluşturulmaz. Fakat benzer olmayan uzun metaller sıcaklık gradyanına neden olur. Çünkü benzer olmayan her iki uzun metal, aynı sıcaklık gradyanına sahiptir. Sonuçta termokupl bağlantı noktası ile referans noktası arasındaki sıcaklığın farklı ölçülmesine neden olur. J türü (demir-konstantan), sıcaklık değer aralığı çok kısıtlıdır. Fakat algılaması yaklaşık 55 µv/ C'dir. Demirin üst sıcaklık sınırını belirleyen Curie sıcaklığı (770 C), demirin karakteristiğinde ani değişime neden olur.

13 Şekil 8: J-Tipi (termokupl) probe yapısı

14 3. DENEYLER A) DENEY NO: HT-360-01 B) DENEYİN ADI: Bi metal(kadranlı) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: Sıvı hazneli Termometre ile doğru sıcaklık okuma yapabilmek. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) Bi metal termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) Bi metal termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, sıvı hazneli termometre ölçüm sonuçları ve yorum.

15 Ölçüm parametresi Sürenin sabit olması halinde Sıcaklığın sabit olması halinde Sıcaklıkların rejime girme durumu Sıcaklığa Alt sıcaklık Üst sıcaklık Ulaşılan sıcaklık ulaşması için geçen süre [sn] 4-79 20 4 90-30 4-100 86

16 A) DENEY NO: HT-360-02 B) DENEYİN ADI: Cıvalı(sıvı hazneli) termometre ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: Cıvalı termometre ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) Cıvalı (sıvı hazneli) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) Cıvalı (sıvı hazneli) termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, K tipi ısıl çift ölçüm sonuçları ve yorum.

17 Ölçüm parametresi Alt sıcaklık Üst sıcaklık Ulaşılan sıcaklık Sıcaklığa ulaşması için geçen süre Sürenin sabit olması halinde Sıcaklığın sabit olması halinde Sıcaklıkların rejime girme durumu

18 A) DENEY NO: HT-360-03 B) DENEYİN ADI: K tipi ısıl çift (termokupl) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: K tipi ısıl çift ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) K-tipi ısıl çift (termokupl) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) K-tipi ısıl çift (termokupl) termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, K tipi ısıl çift ölçüm sonuçları ve yorum.

19 Ölçüm parametresi Sürenin sabit olması halinde Sıcaklığın sabit olması halinde Sıcaklıkların rejime girme durumu Sıcaklığa Alt sıcaklık Üst sıcaklık Ulaşılan sıcaklık ulaşması için geçen süre [sn] 4-69 20 4 90-33 4-98,4 88

20 A) DENEY NO: HT-360-04 B) DENEYİN ADI: J tipi ısıl çift (termokupl) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: J tipi ısıl çift ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) J-tipi ısıl çift (termokupl) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) J-tipi ısıl çift (termokupl) termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, J tipi ısıl çift ölçüm sonuçları ve yorum.

22 A) DENEY NO: HT-360-05 B) DENEYİN ADI: NTC (termistör) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: NTC (termistör) ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) NTC (termistör) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) Bi metal termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, NTC (termistör) ölçüm sonuçları ve yorum.

24 A) DENEY NO: HT-360-06 B) DENEYİN ADI: PTC (termistör) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: PTC (termistör) ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) PTC (termistör) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) PTC (termistör) termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, PTC (termistör) ölçüm sonuçları ve yorum.

25 Ölçüm parametresi Sürenin sabit olması halinde Sıcaklığın sabit olması halinde Sıcaklıkların rejime girme durumu Sıcaklığa Alt sıcaklık Üst sıcaklık Ulaşılan sıcaklık ulaşması için geçen süre [sn] 4-63 20 4 90-43 4-95 96,6

26 A) DENEY NO: HT-360-07 B) DENEYİN ADI: PT-100 (metal direnç) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: PT-100 (metal direnç) ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) PT-100 (metal direnç) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) PT-100 (metal direnç) termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, PT-100 (metal direnç) ölçüm sonuçları ve yorum.

27 Ölçüm parametresi Sürenin sabit olması halinde Sıcaklığın sabit olması halinde Sıcaklıkların rejime girme durumu Sıcaklığa Alt sıcaklık Üst sıcaklık Ulaşılan sıcaklık ulaşması için geçen süre [sn] 4-78,3 20 4 90-30 4-99,9 91

28 A) DENEY NO: HT-360-08 B) DENEYİN ADI: PT-1000 (metal direnç) ile sıcaklık ölçümü C) DENEYİN AMACI: PT-1000 (metal direnç) ile sıcaklık ölçümünün nasıl yapıldığını kavramak. D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Ana şalteri açın. 2) Haznelerdeki su seviyesini kontrol edin, eksilmişse su ilavesi yapın. 3) Sıcak su haznesindeki suyu rezistans yardımıyla ısıtınız. (Elektrikli su ısıtıcısını gerekli yere bağlayarak suyun sabit bir sıcaklık nde kalmasını sağlayın.) 4) Soğuk su haznesindeki suyu buz yardımıyla soğutunuz. (Soğuk su haznesindeki suyu sabit bir sıcaklık nde kalabilmesi için belli aralıklarla eriyen buzların yerine takviye yapınız.) 5) Soğuk su haznesindeki suyun ni sabit bir sıcaklık seçin (örneğin, buz tavkiyesi yapıldıktan sonra sıcaklığı 7 C kabul edin.) 6) PT-1000 (metal direnç) termometreyi soğuk su haznesine daldırın ve sıcaklığın belirlediğiniz sıcaklığa gelmesini bekleyin. 7) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve 60 saniye sonunda sıcaklık değişimini tabloya kaydedin. 8) Yukarıdaki ilk 4 adımı tekrar yapın ve bu sefer sıcak su tankındaki üst belirleyin (örneğin, rezistans ile ısıtıldıktan sonra 50 C) 9) PT-1000 (metal direnç) termometreyi soğuk su tankında belirlediğiniz değere gelmesini bekleyin. 10) Sıcaklık belirlediğiniz değere geldiğinde soğuk su haznesinden çıkarıp, sıcak su haznesine daldırın ve sıcak su tankında belirlediğiniz üst değere ne kadar zamanda ulaştığını tabloya kaydedin. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, PT-1000 (metal direnç) ölçüm sonuçları ve yorum.

30 A) DENEY NO: HT-360-09 B) DENEYİN ADI: Sıcaklık değişimlerine gösterilen tepkiler C) DENEYİN AMACI: Farklı sıcaklık ölçüm aparatlarının sıcaklık değişimlerine gösterdikleri tepki sürelerinin karşılaştırılması D) GEREKLİ ALET VE CİHAZLAR E) DENEYİN YAPILIŞI: 1) Yukarıda elde edilen verilen vasıtasıyla PT-100, PT-1000, NTC, PTC, K-tipi termokupl, J-tipi termokupl, Bimetal termometre ve cıvalı termometrenin sıcaklık değişimine gösterdiği tepkileri bir tablo ile karşılaştırın. F) RAPORDA İSTENENLER: Deney no, deneyin adı ve amacı, ölçüm sonuçları ve yorum.

31 Sürenin sabit olması halinde Sıcaklığa Sıcaklığın sabit olması halinde Sıcaklığa Alt Üst Ulaşılan ulaşması Alt Üst Ulaşılan ulaşması Ölçüm sıcaklık sıcaklık sıcaklık için sıcaklık sıcaklık sıcaklık için parametresi geçen geçen süre süre [sn] [sn] Cıvalı termometre Bimetal termometre K-tipi termokupl J-tipi termolupl NTC (termistör) PTC (termistör) PT-100 (metal direnç) PT-1000 (metal direnç)

32 Sıcaklıkların rejime girme durumu Ölçüm parametresi Alt sıcaklık Üst sıcaklık Ulaşılan sıcaklık Sıcaklığa ulaşması için geçen süre [sn] Cıvalı termometre Bimetal termometre K-tipi termokupl J-tipi termolupl NTC (termistör) PTC (termistör) PT-100 (metal direnç) PT-1000 (metal direnç)

33 Tablo: PT-100 sıcaklık direnç tablosu

35 Tablo: NTC(Termistör) sıcaklık direnç tablosu