BÖLÜM DOĞAL GAZ İLE ÇALIŞAN TÜKETİM CİHAZLARI Amaç: Doğal Gaz ile Çalışan Tüketim Cihazlarının Sınıflandırılması ve Çalışma Prensiplerinin Öğrenilmesi
4.1. DOĞAL GAZ ODA ISITICILARI 4.1.1. Doğal Gaz Sobaları Doğal gaz oda ısıtıcıları genellikle kalorifer tesisatı bulunmayan eski binalarda odaların ısıtılması gayesiyle kullanılır. Yeni yapılan binalar ile müstakil evler ve apartmanlarda doğal gaz soba ısıtılması nadiren yapılır. Ancak yeni yapılan binalardaki garaj ile zaman zaman kullanılan atelye, hobi odaları gibi hacimlerde, ayrıca yine zaman zaman kullanılan spor ve toplantı salonları, kısa süreli iş yerlerinde doğal gaz sobalı ısıtma tercih edilir. Zaman zaman ısıtılmasına gerek duyulan bu gibi yerlerde merkezi ısıtmanın kullanılmadığı sürelerde meydana gelebilecek don olayına, sobalı ısıtmada karşılaşılmaz. Otomatik ateşlemelidirler. Alev söndüğünde gazı kesen otomatik emniyet sistemi mevcuttur. Doğal gaz sobalarında genellikle verilen ısının %75-85 i taşınım ve %25-15 i ışınım yoluyla olur. Doğal gaz oda ısıtıcılarını 1. Dış duvar tipi 2. Baca bağlantılı tip Yanma havası iç hacimden sağlanan Yanma havası bacadan sağlanan olmak üzere gruplandırmak mümkündür. Şekil 4.1. Dış duvar tipi doğal gaz oda ısıtıcısının kuruluşu ve hava dolaşımı Şekil (4.1) de görüldüğü gibi, dış duvar tipi doğal gaz oda ısıtıcıları, dış duvarın yanına genellikle iyi bir hava dolaşımını sağlamak için de pencere altlarına konur. Duman -baca gazı- atılması ile yanma havasının atmosferden emilmesi dış duvara açılan delikler - kanallar- üzerinden olur. Bu iki kanal Şekil (4.2) de verildiği gibi üstteki atılan duman, alttaki emilen yanma havası olmak üzere üst üste olacağı gibi Şekil (4.3) teki gibi içteki atılan duman ve dıştaki emilen yanma havası olmak üzere iç içe iki boru şeklinde de olabilirler.
Şekil 4.2. Yanma havasının dış duvar üzerinden atmosferden alınıp baca gazının atmosfere verildiği ayrı borulu doğal gaz sobası Şekil 4.3. Yanma havası ile baca gazını dış duvar üzerinden alınıp verildiği iç içe borulu - hermetik- doğal gaz sobası Şekil 4.4. Doğal gaz sobasında iç hava dolaşımının zorlanmış olarak -fan ile- sağlanması
Şekil (4.5) te dış duvara takılmış iç içe borulu ve fanlı doğal gaz sobasının resimleri görülüyor. Şekil (4.6) da hermetik bacalı doğal gaz sobaları görülmektedir. Şekil 4.5. Dış duvara takılmış iç içe borulu ve fanlı doğal gaz sobası Şekil 4.6. Bacalı ve iç içe borulu -hermetik- doğal gaz sobaları
Şekil 4.7. Doğal gaz ışınım boruları ile büyük hacimlerin ısıtılması 4.1.2. Doğal Gaz Işınım Boruları Büyük hacimlerin ısıtılmasında doğal gaz ısı ışınımı borularından yararlanılır. Bu yöntem daha fazla spor salonlarının, yemekhanelerin ve sanayide büyük hacimlerin ısıtılmasında tercih edilir. Şekil (4.7) de görüldüğü gibi tavana asılan ışınım borularının başlangıç kısmında doğal gazın geldiği özel doğal gaz brülörü ve fan bulunur. Boruların ısınması ve kırmızı ötesi - infrarot- ışıma ile ısıtma söz konusudur. 4.1.3. Şömineler Oda ısıtıcılarından bir diğeri de şöminelerdir. Doğalgaz şömineleri salon oturma odası gibi geniş alanların ısıtılmasında kullanılır. Kapasiteleri 8.600kcal/h e kadardır. Dekoratiftirler. Termostat kontrolü ile ortamı istediğiniz sıcaklıkta ısıtırlar.
Şekil 4.8. Şömineler 4.2. DOĞAL GAZ SU ISITICILARI Su ısıtıcıları deyimi ile evlerde yıkanma, bulaşık, çamaşır yıkama gibi gayelerle gerekli olan sıcak suyu sağlayan su ısıtıcıları göz önüne alınmaktadır. Su ısıtıcılarını; 1. Çabuk -anlık- su ısıtıcıları (şofbenler), 2. Depolu su ısıtıcıları (termosifonlar) olmak üzere iki gruba ayırabiliriz. 4.2.1. Ani Su Isıtıcılar (Şofbenler) Ani su ısıtıcılar belirli bir su debisine kadar belirli sıcaklıkta ve sürekli sıcak su verirler. Çabuk su ısıtıcılarının güçlerinin belirlenmesinde gerekli su miktarı ile giriş ve çıkış su sıcaklıkları önemlidir. Burada şu hususa dikkat edilmelidir. Çabuk su ısıtıcılarından istenilen ısı enerjisi adından da anlaşıldığı üzere istenilen kısa süre içinde elde edilirken depolu su ısıtıcılarında istenilen sıcak suyun önceden ısıtılması gerekmektedir. Çabuk su ısıtıcılarında belirli bir ısı gücünde, küçük sıcaklıklarda büyük miktarda suyun, yüksek sıcaklıklarda ise az miktarda suyun kullanılması söz konusudur. Yani: (Su Sıcaklığı) x (Su miktarı) = SABİT olmaktadır. Çabuk su ısıtıcılarda ayarın istenilen sıcaklık ve su miktarına göre otomatik olarak yapılması önemlidir. Bunun için de çeşitli sistemler kullanılır. Termostatik ayar sisteminde, geçen su miktarına bağlı olarak çıkış sıcaklığı aynı kalacak şekilde gaz (doğal gaz veya LPG) miktarı ayar edilir. Bu sistemde, şehir şebekesinden gelen soğuk suyun yaz ve kış mevsimlerinde farklı olmalarının etkisi yok edilmiştir. Termostatlı karışım bataryası veya benzeri sistem bağlanarak çabuk sıcak su cihazından az veya çok miktarda gelen sıcak suyun soğuk su ile karıştırılmasıyla oldukça sabit sıcaklıkta su elde edilmesi sağlanır. Burada önemli olan bu hususta enerji tasarrufudur. Ani su ısıtıcılarının verimleri genellikle %84-88 arasındadır. Depolu su ısıtıcılarında da bu değere çıkılmıştır. İmalatçılar, tasarruf isteyen müşteriler için sıcak su cihazı kolayca devreye girecek şekilde piezo elektrik yakıcıları kullanmaktadır. Sıcak su cihazının uzun süre kullanılmaması halinde ateşleyici -pilot- alev tamamen kesilir ve ihtiyaç halinde yeniden elle yakılır. Piezo çakmak tuşuna basılınca oluşan kıvılcımın çakmak bünyesinde ateşleyici alev -pilot-
brülörüne atlar ve ateşleme sağlanır. Ayrıca ani su ısıtıcılarının ateşleyici yardımcı alev kullanılmadan elektrik devresine bağımlı olmayan otomatik ateşlemesi de yapılmaktadır. Bu cihazlardan her su alınışında sadece ana brülörü yakmazlar ve alev teşekkülünü de kontrol ederler. Ani su ısıtıcılarında suyun ısındığı kısım yani ısı değiştiricisi -ısı eşanjörü- kısmi yüzeyi iyi şekilde korozyona karşı korunmuş bakır borulardan yapılır, kanatlı borular ile yüzey arttırılarak hacim küçülmesi sağlanır. Şekil (4.9) de baca gazları dış duvardan ve baca yoluyla atmosfere atılan iki tip ani su ısıtıcısı -şofben- görülüyor. Ani su ısıtıcılarının fonksiyon şemaları Şekil (4.10) da verilmiştir. Şekil 4.9. Baca gazları dış duvardan ve baca yoluyla atılan şofbenlerin dış görünüşü Şekil 4.10. Çabuk su ısıtıcısının fonksiyon şeması Bilindiği gibi son yıllarda şofbenlerde baca tıkanıklıklar, sebebiyle ölüm olaylarının olduğunu görüyoruz Bacalarda herhangi bir sebeple tıkanıklık olunca baca çekmesi olmaz ve ani su ısıtıcısının bulunduğu ortamdan alınan yanma havasıyla yanma devam eder ve baca gazı -yanmış gaz- ortamı doldurur ve eksik yanma ile ortamdaki oksijen azalması sebebiyle ölüm olur.
Şofbenler 5 ayrı emniyet unsuru ile donatılmış durumdadır: 1. Baca çekişinin herhangi bir nedenden dolayı kesilmesi durumunda, cihazın brülörü devre dışı kalır. 2. Herhangi bir nedenden dolayı gaz kesilmesi durumunda cihaz devre dışı kalarak, emniyet sağlamaktadır. 3. Cihazın devrede olmasını sağlayan elektriğin kesilmesi durumunda cihaz devreden çıkar elektrik yeniden sağlandığından cihaz otomatik olarak yeniden devreye girer. 4. Cihaz brülörünün herhangi bir nedenden dolayı sönmesi veya alevin oluşmaması hallerinde cihazı kapatır. 5. Aşırı ısınmaya neden olan herhangi bir gelişme durumunda aşırı ısınma termostatı cihazı devre dışı bırakır. Ani su ısıtıcıları -şofbenler- çalıştırılabildikleri en fazla -azami- su basıncına göre 4 sınıfta toplanırlar. a) Serbest Akışlı Şofbenler (Sıcak su vanası girişte bulunan ve çıkışına başka vana bağlanmayan şofbenler) b) Düşük Basınç Şofbenleri (İşletme basıncı 250 kpa -2,5 bar- ile sınırlı olan ve sıcak su vanasının çıkıdına bağlandığı şofbenler) c) Normal Basınç Şofbenleri (İşletme basıncı 100 kpa -10 bar- ile sınırlı olan ve sıcak su vanasının çıkışa bağlandığı şofbenler) d) Yüksek Basınç Şofbenleri (İşletme basıncı 120 kpa -12 bar- ile sınırlı olan ve sıcak su vanasının çıkışa bağlandığı şofbenler) 4.2.2. Depolu Su Isıtıcıları (Termosifonlar) 1. Sıcak su çıkışı 2. Soğuk su girişi 3. Baca gazı akış emniyeti 4. Anot ucu 5. Dolaşım borusu 6. Karıştırıcı 7. Baca gazı borusu 8. Su deposu 9. Anot 10. Gaz ayar bloku 11. Brülör ve pilot ateşleyici 12. Taban sacı 13. Boşaltma vanası 14. Yalıtım 15. Dış kılıf-manto-
1. Sıcak su çıkışı 2. Soğuk su girişi 3. Anot 4. Dolaşım 5. Akış emniyeti A Baca G Gaz kapama vanası Şekil 4.12. Gaz yakacaklı depolu su ısıtıcısı -termosifon- ve elemanları Depolu su ısıtıcıları muhtelif şekillerde imal edilip Şekil (4.12) de görülüyor. Depolu su ısıtıcıları banyo, bulaşık vb. sıcak su ihtiyaçları için olduğu gibi kat kalorifer ısıtma devrelerinde de kullanılır. Şekil (4.12) de elemanların adları verilmiştir. Ateşleme piezo çakmak ile yapılır. Gaz ayar blokunda, gaz ana vanası, sıcaklığı 40 C ile 70 C arasında ayarlayan sıcaklık ayarlayıcı, 90 C ye ayarlı sıcaklık sınır elemanı, termoelektrik ateşleme emniyeti, LPG kullanıldığında bloke olan gaz basıncı ayarlayıcısı vardır. Eğer sıcaklık sınırı aşıldığında gaz devresi kesilirse yeniden yakılması gerekir. Gaz basıncı ayarlayıcısında ön gaz basıncı ile meme ön basınca ayarlanır. Akım emniyeti baca gazının geçici birikimini önler. Koruma anodu magnezyumda yapılmış olup depodaki korozyonu önler. Su deposunun iç yüzeyi sırlı veya emayedir ve 6 bar basınca kadar dayanıklı olmalıdır. Depolu su ısıtıcıları 120, 150, 200 hatta 400 litre gibi çeşitli büyüklüklerde yapılırlar ve kullanılan sıcak su temini yanında konut ısıtmasında da kullanılırlar. Şekil (4.13) de depolu su ısıtıcısı örneği verilmiştir.
1. Baca emniyet tertibatı 2. Su deposu 3. Karıştırıcı -türbülatör- 4. Isı yalıtımı 5. Dış saç -manto- 6. Temizleme deliği 7. Atmosferik brülör 8. Taban 9. Piezo çakmak 10. Otomatik vana 11. Elektrik ve ayar panosu Şekil 4.13. Gaz yakacaklı depolu su ısıtıcısı 4.3. BILEŞIK -KOMBI- ISITICILAR Hem ısıtma sisteminin yani kalorifer tesisatının suyunun hem de mutfak, banyo vb. gayeler için gerekli sıcak kullanma suyunun ısıtıldığı gaz ısıtıcılarıdır. Bileşik -kombi- ısıtıcılar, 1. Hem ikisinin çabuk su ısıtıcısı olarak ısıtıldığı 2. Kalorifer suyunun çabuk su ısıtıcısı olarak, sıhhi tesisat suyunun ise kalorifer suyu ısısından yararlanarak dolaylı ısıtıldığı cihazlar olmak üzere 2 kısımda toplanabilir. 4.3.1. Doğrudan Doğruya Çabuk Isıtmalı Bileşik -Kombi- Isıtıcılar Bileşik -kombi- ısıtıcılar hem ısıtma sistemi yani kalorifer tesisatı içinde kapalı devre dolaşan sıcak suyun hem de evde, mutfak, banyo, çamaşır vb. gayeler için gerekli sıcak kullanma suyunun çabuk olarak ısıtıldıkları ısıtıcılardır. Diğerlerinden farkları su depolarının bulunmamasıdır. Şekil (4.14) de bileşik -kombi- ısıtıcısının elemanları verilmiştir. Şekil (4.15) de ise aynı cihaza ait resim ile sıhhî tesisat için sıcak suyun elde edildiği serpantin sarılı alev kutusu ve üzerinde kalorifer tesisatı için sıcak suyun elde edildiği kanatlı ısı değiştiricisi görülüyor. Dikkat edilirse Şekil (4.14) ve (4.15) de verilen bileşik ısıtıcıda sıcak gazların ısısı doğrudan doğruya hem sıhhî tesisat devresindeki hem de kalorifer devresindeki suya ayrı ayrı verilmektedir. Şekil (4.16) da ise kombi optima tipi bileşik -kombi- ısıtma cihazı devresi görülüyor. Bu tip doğrudan doğruya sıhhî tesisat sıcak suyunun elde edildiği cihazlarda şebeke suyunun kesilmesi halinde, serpantinin susuz kalması sonucu çok ısınması, ısıl gerilmelerin olması ve soğuk şebeke suyunun gelmesiyle de çatlamaların neticede su sızmalarının olması mümkündür. Şekil (4.17) de mikroprosessor kontrollü, kademesiz alev modülasyonlu, dış ortam sıcaklığına göre otomatik kontrollü, hermetik bacalı, elektronik pilotlu millenium kombi cihazı görülmektedir. Şekil (4.18) de duvar tipi kat kaloriferi verilmiştir. Şekil (4.19) da ise İsofast-Kombibileşik su ısıtıcısı devresi ile iç ve dış görünüşleri verilmiştir.
1. Kullanım suyu sıcaklık sensörü 2. Üç yollu vana 3. Gaz valfı 4. Ateşleme ünitesi 5. Microfast ünitesi resistansı 6. Microfast ünitesi (4lt paslanmaz çelik tank) 7. Brülör 8. Ateşleme elektrodu 9. Yanma odası 10. Microfast ünitesi sıcaklık sensörü 11. Primer Eşanjör 12. Hava akış anahtarı 13. Emniyet valfi (3 bar) 14. Elektronik kumanda kutusu 15. Kullanım suyu akış sensörü 16. By-pass valfı 17. Sekonder eşanjör (kullanım suyu) 18. Sirkülasyon pompası 19. Genleşme tankı (12 lt) 20. Kalorifer suyu sıcaklık sensörü 21. Aşırı ısınma emniyet tertibatı 22. Alev kontrol elektrodu 23. Fan 24. Emniyet valfi (8 bar) 25. Düşük basınç emniyet anahtarı Şekil 4.14. Bileşik -kombi- su ısıtıcısı devresi ve elemanları Şekil 4.15. Bileşik -kombi- ısıtıcının içten görünüşü
l. Fan 2. Hava akış anahtarı 3. Otomatik pürjör 4. Primer eşanjör 5. Aşırı ısınma emniyet termostatı 6. Yanma odası 7. Brülör 8. Ateşleme elektrodu 9. İyonizasyon kontrol elektrodu 10. Pompa 11. Üç yollu vana 12. Sekondar Eşanjör 13. Gaz valfi 14. Kumanda paneli Şekil 4.16. Kombi optima bileşik su ısıtıcısı Kat kaloriferi + şofben, Millennium teknolojisi, Kullanıcı dostu ışıklı, Diagnostik Bilgi Sistemi Microprocessor kontrollü, elektronik kart, Kademesiz (Full) alev modülasyonu, Benzersiz sıcak kullanım suyu sistemi ile sabit sıcaklıkta su Dış ortam sıcaklığına göre otomatik çalışma Bağımsız ısınma Az yer kaplar Çok sessiz Tam emniyetli Kalite belgeli Son derece kolay montaj Türkiye'nin en güçlü ve yaygın Servis Teşkilat Güvencesi ile... Hermetik/Bacalı Elektronik/Pilotlu
Şekil 4.17. Millenium bileşik su ısıtıcısı ve devresi Şekil 4.18. Duvar tipi kat kaloriferi 1. Kullanım suyu sıcaklık sensörü 2. Üç yollu vana 3. Gaz valfi 4. Ateşleme ünitesi 5. Microfast ünitesi resistansı 6. Microfast ünitesi (41t paslanmaz çelik tank) 7. Brülör 8. Ateşleme-elektrodu 9. Yanma odası 10. Microfast ünitesi sıcaklık sensörü 11. Primer Eşanjör 12. Baca sensörü 13. Emniyet valfi (3 bar) 14. Elektronik kumanda kutusu 15. Kullanım suyu akış sensörü 16. By-pass valfi 17. Sekonder eşanjör (kullanım suyu) 18. Sirkülasyon pompası 19. Genleşme tankı (12 it) 20. Kalorifer suyu sıcaklık sensörü 21. Aşırı ısınma emniyet termostatı 22. Alev kontrol elektrodu 23. Davlumbaz 24. Emniyet valfi (8 bar) 25. Düşük basınç emniyet anahtarı
Şekil 4.19. Isofast Kombi bileşik suyu ısıtıcısı Dolaylı ısıtmalı yani ikinci (kalorifer suyu- sıhhî tesisat suyu-) ısı değiştiricisi olan bu tip bileşik -kombi- çabuk ısıtmalı cihazlarda ısıtma süresi haricinde kalorifer suyunun radyatörlerden dolaşmaması gerekir. Bunun için l nolu vanalar kapatılır ve sıhhî tesisat devresinde sıcak su kullanıldığı zamanlarda 29 nolu dolaşım pompası çalışarak kalorifer devresi suyu kısa devre üzerinden dolaşır ve ikinci ısı değiştiricisinde ısısını verir. 4.4. DEPOLU BİLEŞİK -KOMBİ- SU ISITICILAR Depolu bileşik su ısıtıcıları daire ve evler gibi küçük hacimlerde hem kat kaloriferi hem de sıhhî tesisat için sıcak su temin ederler. 4.4.1. Serpantinli Tip Depolu Bileşik Su Isıtıcılar Şekil (4.20) de görüldüğü gibi düşey bakır boru demeti ve etrafını saran yine bakırdan yapılmış bir serpantinden oluşur. Düşey bakır boruların içinden sıcak gazlar geçerken karıştırıcılar -türbülatörler-yardımıyla ısı taşınım katsayısı yükseltilir ve boruların dışında bulunan kalorifer tesisatı suyuna ısı verilir. Şekil 4.20. Depolu ve serpantinli bileşik -kombi- su ısıtıcısı
Bakır borulu serpantinin içinden geçen ve sıhhî tesisatta kullanılan su ise ısısının kalorifer tesisatının suyu üzerinden dolaylı olarak alır. Verimleri % 92 civarındadır. 4.4.2. İç İçe Depolu Bileşik Su Isıtıcılar Şekil (4.23) te görüldüğü gibi sıcak gaz borularının dışında kalorifer tesisatı suyunun bulunduğu ana su deposu vardır. Bu deponun içinde de sıhhî tesisat suyunun doldurulduğu silindirik halka şeklinde depo -boyler- bulunur. Sıhhî tesisat deposunun hacmi genellikle 50-60 litre olup paslanmaz krom, nikel, molibdenli çelikten yapılmıştır. Membranlı genleşme kabının hacmi 7-10 litre arasındadır. Kalorifer tesisatı suyunun bulunduğu depo 70-90 litredir. Yükseklikleri 850, genişlikleri 510-610 derinlikleri 400-490 mm civarındadır. Isı kapasiteleri genellikle 6000-21600 kcal/h (7-25,1 kw) arasındadır. 1. Akış emniyeti 2. Genleşme kabı 3. Pürjör 4. Sıhhi tesisat serpantini 5. Ana düşey borular 6. Karıştırıcı 7. Dolaşım pompası 8. Otomatik vana 9. Termometre 10. Boşaltma 11. Vana 12. Pilot alev 13. Brülör 14. Gaz vanası 15. Piezo ateşleyici 16. Vana 17. Soğuk su girişi 18. Sıcak su girişi 19. Gaz girişi 20. Kalorifer suyu gidişi 21. Kalorifer suyu dönüşü Şekil 4.21. Depolu ve serpantinli bileşik su ısıtıcısı Şekil 4.22. Depolu bileşik su ısıtıcısının iç kısmının görünüşü
1. Sıhhî tesisat sıcak su deposu 2. Sıcak gaz boruları ve karıştırıcıları 3.Baca borusu bağlantısı 4. Çıkış emniyeti 5. Emniyet vanası 6. Emniyet vanası 8. Genleşme kabı 9. Termometre Şekil 4.23. İç içe depolu bileşik su ısıtıcısı Şekil 4.24. İç içe depolu bileşik su ısıtıcısının kesiti ve dıştan görünüşü 4.5. DOĞAL GAZLI KAT KALORIFERI Doğal gazlı kat kaloriferleri bir veya birkaç dairenin ısınma ihtiyacını gideren cihazlardır. Kat kaloriferlerinde atmosferik brülör bulunabildiği gibi fanlı brülör de
kullanılabilir. Kat kaloriferi sistemi, daire veya konut bazında ısınan suyun borular aracılığı ile radyatörlere ulaştırılması ve ısı aktarımı sayesinde ortamın ısıtılması prensibine dayanır. Kat kaloriferi; boyler veya ani sı ısıtıcısı ile birlikte kullanıldığında, sıcak su elde etme imkanı da olmaktadır. Dış hava kompanzasyon paneli ve oda termostatı gibi otomatik kontrol cihazları ile ekonomik ve verimli çalışma sağlanabilir. Kat kaloriferleri katı, sıvı ve gaz yakıtlı olarak 3 tiptedir. 1. Boylerli kat kaloriferi 2. Isıtma tesisatına gidiş 3. Isıtma tesisatından dönüş 4. Sıcak kullanım suyu 5. Şebeke suyu 6. Kullanım suyu 7. Sirkülasyon pompası ve çek-valli 8. Vana 9. Boyler boşaltma valfi 10. Çekvalt 11. Sıcak su musluğu 12. Sirkülasyon pompası kumanda haltı Şekil 4.25. Kat Kaloriferi ve Yerleşim Şeması
4.6. DOĞAL GAZLI OCAK VE FIRINLAR Doğal gazlı ocaklar yakıt olarak LPG gazı kullanan mevcut ocaklarda değişiklikler yapılarak kullanılan cihazlardır. Bu cihazlarda kapasiteye göre meme çapı ayarlanmaktadır. Şekil 4.26. Doğal Gazlı Ocak ve Fırının Yerleşim Şeması Aşağıdaki şekilde görmüş olduğunuz, estetik, fonksiyonel ve verimli bir fırındır. Yeni özel dayanıklı cam ve parlak metal yüzeyleri ile ocak kaplamaları dayanıklılığı olabilecek en üst düzeye çıkarılmış ve kaplama yüzeyi 8-10 mm den 1 mm inceltilerek maximum incelik sağlanmıştır. Whirlpool fırınları bu özellikleri sayesinde sizlere daha fazla güvenlik sağlar. Özel olarak dizayn edilmiş ısı kanalları ve düzeneği ile mükemmel bir ısı dengesi sağlar. Böylece ısıyı istediğiniz kadar yükseltebilir ve istediğiniz açıda açık bırakabilirsiniz. Şekil 4.27. Ocaklı Fırın 4.6.1. Ocak Aksesuarları İki özel fırın çubuğu kolayca yerinden çıkarılır, yıkanabilir, bulaşık makinesinde bile özel dizaynı sayesinde en küçük kabınızı bile üzerine yerleştirebilirsiniz.
4.6.2. Kontrol Paneli Çekici kontrol düğmeleri özel ergonomik dizayna sahiptir. Takması, temizlemesi kolaydır ve yumuşak dönebilir dizayna sahiptir. Kir ve ısıdan gelebilecek etkilere karşı hem kontrol paneli hem de kontrol düğmeleri parlak metal yüzeylere sahiptir. Böylece ilk aldığınız gündeki parlak ve yeni görünümünü yıllarca korur. 4.6.3. Pişirme Başları Pişirme başları tek parçalı dayanıklı parlatılmış demirden yapılarak daha verimli, dayanıklı hale getirilmiştir. Temizlenmesi de çok kolaydır. Üst pişirme seviyesinde %18 daha hızlı pişirme sağlarken bu oran orta pişirme ısı seviyesinde %70 e çıkar. Ocaklı fırınların boyutları en az; 50x60x60 cm olmalıdır. Fırın tipi multifonksiyonel özellikte (alt-üst ısıtma, turbo, alt ısıtma, kademeli büyük ızgara, çözme, 3D sıcak hava dolaşımı) olmalıdır. Fırınların 4 gözü ve gazlı ocakları olmalıdır. Özellikle önemli bir durum, fırının gövdesi elektrostatik beyaz renk toz boyalı olmalıdır. Ayrıca firmaların içleri gri emaye olmalıdır. Fırınların kapakları yüksek ısıya dayanıklı camlardan yapılmak zorundadır. Aksi takdirde tehlikeye sebebiyet verebilir. Gaz muslukları ayrı ayrı kontrol edilebilir olmalı ve gaz ayarı yapılabilmelidir. Gaz emniyet sistemi mutlak ve mutlak olmalıdır. Aksi takdirde hayati tehlikeler yaratabilir. Ayrıca fırın düğmesi ısısı en az 50 ile 300 o C arasında ayarlanabilir olmalıdır. Fırın zaman ayarlı programlanabilir olmalıdır (insanların rahatlıkları için). Çalışma gerilimi 220 Volt/50 Hz (± %10) ve toprak korumalı olmak zorundadır. Son olarak ise enerji verimliliği birinci sınıf yani A kalite olmalıdır. Ocak ve fırınlarda bu gibi genel özellikler aranmalıdır. 4.7. DOĞAL GAZ KAZANLARI Kazanlar; ısıtma sistemine sıcak su (ısıtıcı akışkan) sağlayan ünitelerdir. Yakıtın verdiği enerji ile ısıtılan su, sirkülasyon pompası ile radyatörlere gönderilir. Kazanlar genel olarak; döküm kazanlar ve çelik kazanlar olmak üzere iki tiptedir. Döküm kazanlar da brülör tiplerine göre üflemeli ve atmosferik olmak üzere iki tipte bulunur. Son yıllarda yoğuşmalı kazanlar da ısıtma sistemine girmiştir. Merkezi sistemle doğal gaza geçişte en sık karşılaşılan sorulardan bir tanesi kazan seçiminde döküm ya da çelik kazandan hangisinin tercih edilmesi yönündedir. Bu tercihte önemli olan satış ve servis güvencesi ile birlikte dönüşüm projesinin bir bütün olarak değerlendirilmesidir. 4.7.1. Çelik Kazanlar Çelik kazanlar, 100 kw kapasiteye kadar TS EN 303-1/2/3, 1.000 kw dan daha yüksek kapasitede TS 497 standartlarına göre ve mono blok olarak üretilirler. Dönüşüm yapılan binalarda kazanın binaya girişi, mono blok olması nedeni ile problem yaratabilmektedir. Fiyatları döküm kazanlardan daha ucuzdur. Kullanım şartlarına bağlı olmakla birlikte ömürleri döküm kazanlara göre çok daha azdır. Tamirat ve bakımı daha kolaydır. Verim açısından bakıldığında doğal gaz uygulamasında kazanlar arasınde büyük bir
verim farkı yoktur. Korozyona karşı daha hassastırlar. Şekil 4.28. Çelik Kazan 4.7.2. Döküm Kazanlar Döküm kazanlar, TS 430 standartlarına uygun olarak üretilirler. Döküm kazanlar dilimler halinde olması nedeni ile kazan dairesine kolayca taşınabilme ve monte edilebilme özelliğine sahiptir. Yanma odası geometrisine uygun olarak dilim eklenerek kapasiteyi artırmak mümkündür. Ömürleri için 30 yıla kadar süre verilebilmektedir. Döküm ve çelik kazanlar arasında verim ve yakıt tüketimi bakımından büyük bir fark yoktur. Döküm kazanlar geç ısınırlar, ısıyı bünyelerinde koruduklarından geç soğurlar. Çelik kazanlar ise çabuk ısınır ve çabuk soğurlar. Doğal gaz dönüşümlerinde mevcut binanın kazanı, doğal gaz kazanı ile değiştirileceğinden kazanı binaya sokmada döküm kazan daha avantajlıdır. Çelik kazanlarda ise böyle durumlarda yerinde montaj söz konusu olabilmektedir. Ancak burada üretici firmanın sağladığı garanti şartları iyi bir şekilde incelenmelidir. Şekil 4.29. Döküm Kazan 4.7.3. Yoğuşmalı Kazanlar Klasik kazanlarda, doğal gazın içerisinde gizli olarak bulunan su buharı enerjisi yanma sırasında ortaya çıkan atık gazın yüksek sıcaklığı nedeni ile kullanılamayarak dışarı atılmaktadır. Bu enerjiye yakıtın gizli ısısı da denilmektedir. Yakıtın içerisindeki bu gizli enerjinin dikkate alınmadığı ısıl değere alt ısıl enerjisi denir. Yakıtın içerisindeki bu gizli
enerjinin dikkate alındığı ısıl değere üst ısıl enerjisi denir. Yoğuşmalı tip kazanlarda atık gaz sıcaklığı düşük tutularak bu gizli enerji sisteme geri kazandırılmaktadır. Yoğuşmalı sistemde yakıtın üst ısıl enerjisi kullanıldığından bu tip kombilerin verimi klasik sistemlere göre % 5-15 daha fazladır. Düşük baca gazı sıcaklığı nedeniyle atmosfere zararlı azotoksitler (NO x ) verilmemektedir. Bazı Avrupa ülkelerinde yoğuşmalı sistemlerin zorunlu olarak kullanılması istenmektedir. Düşük sıcaklık sistemi prensibine göre çalıştığından kullanılacak radyatör sayısı klasik sisteme göre daha fazla olmaktadır. Gaz hattında yoğuşmuş su bulunduğundan atık gazın geçtiği kazan ve baca bölümleri paslanmaz çelikten yapılmaktadır. Bu durum bu tip cihazın klasik cihazlara göre daha pahalı olmasına neden olmaktadır. Şekil 4.30. Yoğuşma önemli çelik doğalgaz kazanı 4.7.4. Üflemeli Brülörlü Kazanlar Bu tip brülörlerde yanma için gerekli hava bir fan vasıtası ile kazan dairesi ortamından kazana verilir. Hava ayarı çok iyi yapılabildiğinden yakıt tüketimleri daha düşüktür. Kazanı değiştirmeden, çift yakıtlı brülörlerle alternatif yakıt (fuel-oil, motorin, LPG) kullanabilme avantajı vardır. Dökme dilimli kazanlarda dilim eklenmesi ile kapasite yükseltilmesi durumunda brülör değişimi gerektirmeyebilmektedir. 4.7.5. Atmosferik Brülörlü Kazanlar Üflemeli brülörlü kazanlardan ana farkı havayı yanma odasına doğal olarak almasıdır. Bu brülörlerde baca, yanma hücresi ve yakma havası birbirleri ile kesinlikle uyumlu olmalıdır. Atmosferik brülörlü kazan kullanılacaksa keşif aşamasında bacanın sisteme uygunluğu iyi bir şekilde incelenmelidir. Çünkü bu brülör sistemlerinde oluşan gaz, atmosfer şartlarında ilave bir üfleme olmaksızın (fansız) ısınan havanın yükselmesi sistemi ile bacadan atılmaktadır.
Bacada gazın sürtünme kaybı düşük olmalıdır. Bu yüzden bacanın, uygun kesitte, pürüzsüz olması ve soğumaması önemlidir. Atmosferik brülörlü kazanlar en yüksek 225.000 kcal/h kapasiteye sahip olmalarına rağmen kaskad kazan uygulaması ile 1.125.000 kcal/h kapasiteye kadar kullanılabilirler. Sessiz çalışırlar. Basit yapıları ve aşınacak parçasının olmaması nedeni ile arıza yapma ihtimali azdır. Bu tip brülörlü kazanlar sadece doğal gaz ve LPG yakabilirler, sıvı yakıtla çalışmazlar. Şekil 4.31 Atmosferik Brülörlü Kazan 4.8. SONUÇ Milenyum denilen bir dönemde yaşadığımız bu zamanda doğalgaz gibi temiz, ekonomik, diğer yenilenemeyen ürünlere nazaran daha az tehlikeli olan bir tüketim maddesi Türkiye de sadece bazı illerimizde mevcuttur. Oysa ki Türkiye nin hemen hemen her yerine gelmesi gerekir.çünkü biz diğer yakıtları kullanarak (kömür, linyit, odun vs.) çevreyi çok fazla miktarda zehirlemekteyiz. Bunların önüne geçilmesi için muhakkak en temiz, en kaliteli ve en ekonomik ısınma ürünümüz olan doğalgazın getirilmesi ve kullanılması lazımdır. Son zamanlarda doğalgazı diğer bazı ilerimize de getirebilmek için çalışmalara başlanmıştır. Böylece gelişen teknolojiyle doğalgaz tüketiminin daha da artacağı çok açıktır.
KAYNAKLAR 1) Doğal Gaz ve LPG, Devreleri, Cihazları ve Hesabı Prof.Dr. Müh. Habil. Alpin Kemal DAĞSÖZ, İ.T.Ü. Makina Fakültesi Isı Geçişi ve Ekonomisi Birimi Em. Öğr. Üyesi 3. Baskı / 2002 (DemirDöküm) 2) Isısan Çalışmaları No: 172 Doğal Gaz ve LPG Tesisatı Isısan Buderus Rüknettin KÜÇÜKÇALI Makine Yüksek Mühendisi Temmuz/1998. 3) www.kombifinans.com.tr www.agdas.org 4) Prof.Dr. L.A. Bloomfield. How Things Work: the Physics of Everyday Life. Wiley and Sons Inc.,2001. 5) Ökmen, Z.A. and Bayındırlı, A. L. Effect of Microwave Processing on Water Soluble Vitamins: Kinetic Parameters. International Journal of Food Properties, 2(3), 255-264 (1999). 6) http://www.rwpulermedikal.com/mikrodalga.htm 7) www.dogalgaz.com.tr 8) DGT Doğal Gaz Tesisatı
(Tanımı, Cihazı, Uygulama Projeleri) Prof.Dr. Hihmet KARAKOÇ Anadolu Üniversitesi DemirDöküm Teknik yayınları 9) www.demirdokum.com.tr