Semboller. Daldırma tip termostat Balans vanası. Pompa. Kompresör. Termometre. Küresel vana. Fan. Boşaltma. Vana. Sürgülü vana

Transkript

1 Tesisat Eğitimi

2 Semboller Pompa Küresel vana Vana Termometre Boşaltma Daldırma tip termostat Balans vanası Sürgülü vana Kompresör Fan Emniyet ventili Üç yollu motorlu vana Basınç düşürücü Hava ayırıcı Genleşme Tüpü Check valf Pislik tutucu İki yollu motorlu vana Termostatik vana Dört yollu vana Membranlı vana Tortu ayırıcı Manometre Kilitli vana Su sayacı Genleşme deposu Eşanjör Kompansatör Pürjör Hidrometre Isıtma gidiş Isıtma dönüş Kullanma soğuk suyu Kullanma sıcak suyu Sirkülasyon hattı

3 Önemli Komponentler Vanalar Esas olarak iki amaçla kullanılır: Tesisat elemanlarını veya bölümlerini ayırma Kontrol Kullanılan amaca göre farklı beklentileri karşılamalıdır: Basınç düşümü (direnç) Açma/kapama süresi Tasarım basıncı Malzeme

4 Önemli Komponentler Vanalar Ayırma amaçlı kullanılan vanalar genelde: Sürgülü vana Küresel vana Kelebek vana Şiber vana (Genelde boşaltma amaçlı) Farklı gösterimler olsa da, tek bir sembol yeterli olabilir.

5 Önemli Komponentler Kontrol Vanaları Tesisatın tamamı veya bölümlerine yönelik kullanılabilir. Kullanım amaçları İstenen işletme şartlarını sağlamak Devreden çıkarmak veya devreye almak İstenen debiyi sağlamak Tesisat komponentlerinin güvenliğini sağlamak

6 Üç Yollu Vanalar Önemli Komponentler İki amaçla kullanılabilir: Karıştırıcı Farklı sıcaklıklardaki hatlardaki suyu karıştırarak, ara sıcaklıkları sağlar. Ayırıcı Su akışını bir hattan diğerine yönlendirir.

7 Önemli Komponentler Karıştırıcı Üç Yollu Vanalar Çıkış A B C C Giriş B Giriş A

8 Önemli Komponentler Dağıtıcı Üç Yollu Vanalar Çıkış A 100 B 0 C 100 C Giriş A Çıkış B

9 Pompalar Önemli Komponentler Esas olarak bir sıvıyı, bir noktadan, bir diğerine taşıyan makinalardır. Taşınan sıvı miktarı: İki nokta arasındaki basınç farkı: Debi Basma yüksekliği Pompa devreleri ana olarak 2 sınıfa ayrılır: Açık: Kapalı: Hidroforlar Sirkülasyon pompaları Isıtma ve soğutma tesisatlarında kullanılan pompalar, sirkülasyon pompalarıdır.

10 Önemli Komponentler Debi Birim zamanda taşınacak akışkan miktarı ise yapılacak işin ısıl kapasitesi ile belirlenir. Q = m c T Q m c T Isıl kapasite (kcal/h) Debi (m 3 /h) Özgül ısı C: 999,78 kcal/kgk) Sıcaklık farklı (K)

11 Tesisat Debi a + b a b

12 Tesisat Debi a + b a b

13 Tesisat Debi a + b a b

14 Hidrolik Denge Tesisat

15 Hidrolik Denge Tesisat

16 Pompalar Önemli Komponentler H Açık sistem H s Çalışma noktası Kapalı sistem H s Q

17 Toplam Basınç Düşümü Tesisat

18 Toplam Basınç Düşümü Tesisat

19 Önemli Komponentler Pompa Seçimi Tasarım şartları Q= kcal/h P= 4,2 mss T= 20K (70/50 C) Q = m c T m = Q/(c T) = = 4,8 m 3 /h 0,185 kw

20 Önemli Komponentler Pompa Seçimi En sık yapılan hata m = 4,8 m 3 /h P = 4,2 x 1,25 = 5,25 mss Sonuç: - Daha fazla debi %19 - Daha fazla kayıp %33 - Daha fazla enerji %78 0,33 kw

21 Önemli Komponentler Pompa Seçimi En sık yapılan hata - 2 m = 4,8 m 3 /h P = 4,2 x 1,25 = 5,25 mss Sonuç: - Daha fazla debi %85 - Daha fazla kayıp %228 - Daha fazla enerji %105 0,38 kw

22 Tesisat Boru Çapı Seçimi Boruların (yani tesisatın) görevi, akışkanı üreteçten, kullanım noktalarına getirmek ve ardından da tekrar üretece geri götürmektir. Doğru boyutlandırma, ısının taşınması sırasında en az basınç düşümüne imkan vermelidir. Bunun yanısıra, akış sesi de hacimlerin kullanımına uygun ses seviyesinin üstüne çıkmamalıdır.

23 Tesisat Boru Çapı Seçimi Boru çapı seçim abakları, ısıl kapasite (veya debi), hız ve basınç düşümü (genelde mmss/m olarak) değerlerini içerir. Amaç doğru hacim için, doğru hızda ve doğru basınç düşümüne sahip çapı seçmektir. Genel kural olarak: Daha büyük çap, daha iyidir.

24 Boru Çapı Seçimi Tesisat Örnek olarak: Kapasite: 50 kw yani kcal/h Sıcaklık farkı: 20 K (Ör: 80/60 C) Çap Hız (m/s) Basınç Düşümü (mmss/m) 3/4" 0, , /4" 0,31 3,45

25 Tesisat Boru Çapı Seçimi Boru çapları ısıtmada esas olarak 10 mmss/m basınç düşümünü geçmeyecek şekilde seçilir. Tavsiye olarak konfor ısıtmasında en fazla 6 mmss/m hedeflenmelidir. Akış hızları da benzer olarak 1 m/s yi geçmeyecek şekilde seçilir. Tavsiye olarak konfor ısıtmasında 0,3 0,7 m/s aralığı hedeflenmelidir.

26 Tesisat Boru Çapı Seçimi Boru çapı seçim tablolarında kullanılan sıcaklık farkı ( T) önemlidir. Eğer kullanılan tablo T = 20 K için ise, daha farklı uygulamalarda dönüşüm yapılmalıdır.

27 Boru Çapı Seçimi Tesisat Örneğin: Kapasite: 50 kw yani kcal/h Sıcaklık farkı: 20 K (Ör: 80/60 C) Seçilen çap: 1 1/4 Debi: Q = m c T m = / ( ) = 1,075 m 3 /h Sıcaklık farkı: 10 K (Ör: 55/45 C) Seçilen çap: 1 1/2 Debi: Q = m c T m = / ( ) = 2,15 m 3 /h

28 Genleşme Deposu Önemli Komponentler Ventil Gaz Hacmi (Azot) Membran (Butil Kauçuk) Su Hacmi

29 Önemli Komponentler V g1 Gaz Hacmi > < V g2 P 1 P 2 V s1 Su Hacmi < V s2 T 1 < T 2

30 Genleşme Deposu Önemli Komponentler < P 1 P 2 Değişken basınç nedeni ile bir deponun faydalı hacmi her tesisatta farklı olacaktır. Üst basınç ile statik basınç arasındaki farkı ifade eden basınç faktörünün (d f ) çok küçük olduğu hallerde, deponun faydalı hacmi, toplam hacmine oranla çok küçük olacaktır.

31 Önemli Komponentler Genleşme Deposu Basınç Faktörü d f = P e - P ö P e + 1 P e Son basınç [bar] Emniyet ventili açma basıncının (P SV ) 5 bar dan düşük olduğu tesisatlarda P SV 0,5 bar 5 bar dan yüksek olduğu tesisatlarda P SV (P sv / 10) P ö Statik basınç + 0,2 [bar]

32 d f Basınç faktörü Önemli Komponentler Genleşme Deposu Nominal Hacmi V n = V f / d f V g Depo hacmi P st Statik basınç

33 Genleşme Deposu Önemli Komponentler Tam formül: V n = V f P e + 1 P e - P st V f Faydalı hacim: Tesisattan genleşen suyun hacmi ve ön su hacminin toplamıdır.

34 Önemli Komponentler Genleşme Deposu Normal Su Genleşen su hacmi: Tesisat 10 C de doldurulur. Tesisatın çıkabileceği azami sıcaklığa kadar ısınabilir. Su sıcaklığı C Genleşme katsayısı % 0 0,13 0,37 0,72 1,15 1,66 2,24 2,88 3,58 4,34 4,74 5,15 6,03 6,96 7,96 9,03 10,2 %20 Antifrizli Su Su sıcaklığı C Genleşme katsayısı % 0,07 0,26 0,54 0,9 1,33 1,83 2,37 2,95 3,57 4,23 4,92-5,64 6,4 7,19 8,02 8,89 9,79 %34 Antifrizli Su Su sıcaklığı C Genleşme katsayısı % 0,35 0,66 1,04 1,49 1,99 2,53 3,11 3,71 4,35 5,01 5,68-6,39 7,11 7,85 8,62 9,41 10,2

35 Genleşme Deposu Önemli Komponentler Ön su hacmi: Tesisatın toplam su hacminin %0,5 i kadar bir hacim önceden depoya eklenir. Amaç küçük kayıp ve kaçakların karşılanmasıdır.

36 Önemli Komponentler Kullanma Suyu Boyleri Genleşme Deposu V n = V b x n x (P SV + 0,5) x (P o + 1,2) 100 x (P 0 + 1) x (P SV P 0 0,7) P 0 Ön basınç = Alt basınç (0,2 1,0) [bar] P SV Emniyet ventili ayar basıncı [bar] n Genleşme katsayını Boyler hacmi [L] V b

37 Sıcak Sulu Isıtma Tesisat

38 Boyler Öncelikli Sistem Tesisat

39 Tesisat Boyler Öncelikli Sistem Sadece tek tip kullanımın olduğu tesisatlarda düşünülmelidir (örneğin bir villa). Isıtma sistemi ya bina ısıtmasına, ya da kullanma suyu ısıtmasına yönelik çalışır. Isı üretecinin, sadece en büyük kapasitede seçilmesi yeterlidir. Örneğin Kullanma suyu kapasitesi 24 kw Isıtma kapasitesi 16 kw O zaman cihaz kapasitesi 24 kw

40 Tesisat Boyler Öncelikli Sistem Boylerde ihtiyaç doğduğu anda sistem bina ısıtmasını kapatarak, boylere çalışır. Hava ile ısıtma yapılan binalarda, bina ataletine yüklenen ısı çok fazla olamadığı için boyler çalışması sırasında binanın soğuması mümkündür. Bu nedenle tavsiye edilmez.

41 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması

42 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Konut ve otellerde, her gün kişi başına 40 L ile 120 L arasında değişen miktarlarda kullanma sıcak suyu ihtiyacı vardır. Ofislerde bu ihtiyaç L/gün mertebesindedir. Kullanma suyu farklı sıcaklıklarda istenebilir: El yıkama ve banyo: C Mutfak: 60 C Genelde 45 veya 60 C ayar sıcaklığı vardır.

43 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma Sıcak Suyu Isıtma Sistemleri Hazırlama süresine bağlı: Anlık su ısıtıcılar Depolu su ısıtıcılar Yakıta bağlı: Gaz/sıvı yakıtlı sistemler Elektrikli sistemler Depolu ısıtıcılarda, ısıtıcının yerine bağlı: Boylerler: Entegre eşanjörlü Eşanjör ve akümülatör tanklı sistemler

44 Ani Isıtıcılar Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Şofbenler Bacalı Hermetik Elektrikli su ısıtıcılar

45 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Eşanjör ve akümülatör tank sistemleri Eşanjör Akümülatör Tank

46 Boylerler Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Boyler

47 Boylerler Kullanma Sıcak Suyu Isıtması

48 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

49 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Aktif Sistemler Pasif Sistemler Elektrik Üretimi Isı Üretimi Düşük Sıcaklık Yüksek Sıcaklık Kullanma Suyu Havuz Isıtmaya Destek

50 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

51 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

52 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

53 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

54 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

55 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Güneş Enerjisi Sistemleri

56 Kullanma sıcak suyu sisteminden beklenenler İhtiyaca uygun hızda ısıtma Çok yüksek ve garantili hijyen Kaplamalar Lejyonella hastalığı Korozyon dayanımı Anotlar Uzun ömür Kullanma Sıcak Suyu Isıtması

57 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu kapasitesi Pik yüke göre Ör: Spor salonları Sürekli kullanıma göre Sabit yük (Sanayi) Değişken yük (Konutlar, oteller, ofisler vb.)

58 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Sıcaklık: 45 C, 60 C,? Kullanım miktarı ve süresi: L/gün, L/h, 10 L/dak,? Kullanım tipi (hazırlama süresi): Pik yük Sürekli yük Sabit yük

59 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Pik yük Gün içinde belirli zamanlarda oluşan ve belirli bir süre devam eden tek bir kapasitedir. Örneğin: Bir spor salonunda her akşam saat 19:30 ile 23:30 arasında L su (60 C) kullanılmaktadır. O zaman bu su, saat 19:30 a kadar herhangi bir zamanda hazırlanabilir. Ya da bu suyun bir kısmı, 19:30 a kadar, kalanı ise 19:30 ile 23:30 arasında hazırlanabilir.

60 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Pik yük Önceden hazırlama: - Sabah 07:30 ile 19:30 arasında hazırlık - 12 h hazırlık süresi / 12 = 500 L/h ısıtma kapasitesi - Soğuk su sıcaklığı 15 C ise T = = 45 K - Q = 0, = kcal/h - Tüm su önceden hazırlanacağı için depolama hacmi L dir.

61 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Pik yük Önceden ve kullanıma paralel hazırlama: - Depolama hacmi L olarak, kullanım anına kadar sadece L su hazırlanacaktır h hazırlık süresi / 12 = 250 L/h ve kcal/h ısıtma - Kullanım süresi 4 h (19:30 22:30 arası) / 4 = 750 L/h ısıtma kapasitesi - Q = 0, = kcal/h

62 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Sürekli Yük Değişken de olsa gün boyunca devam eden kullanımlardır. Apartmanlar ve oteller en iyi örnekleridir.

63 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Sürekli Yük Farklı hesap yöntemleri ile kapasite belirlenebilir. Kişi başı günlük sıcak su tüketim miktarı iyi bir yöntemdir. Örneğin: - 80 kişinin yaşayabileceği bir apartman - Kişi başı 100 L/gün sıcak su tüketecekse - Günde L sıcak su hazırlanacaktır. - Eş kullanım faktörü düşünülmelidir.

64 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Sürekli Yük - Günde L sıcak su hazırlanacaktır. - Gün boyunca yük olacaktır demek ki belirli bir depolama hacmi gereklidir. - Seçim: %25 depolama L hazır su - Her L lik boyler, ~100 kw güç üretebilir = / ( ) = 1,91 m 3 /h Saatte L su hazırlanabilir.

65 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Sürekli Yük - Gün boyunca her an L hazır sıcak su ve her saatte L yeni su hazırlama imkanı vardır. Benzer bir hesap yöntemi olarak da boyler hacminin ne kadar sürede ısıtılacağına karar verilebilir. - Günde L sıcak su hazırlanacaktır. - Seçim: %25 depolama L hazır su - Bu hacmi 1 saatte hazır hale getirmek için: / 1 = kcal/h

66 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Sabit Yük Genelde imalat sanayinde karşılaşılır. Belirli makinalar çalıştığı sürece ihtiyaç olan sıcak su miktarıdır. Tüm gün olabildiği gibi, gün içinde sadece belli anlarda (pik yük) olabilir. Saatlik kapasiteyi veren bir su ısıtma sistemi yeterlidir. Su ısıtma anlık olacağı için depolama zorunlu değildir.

67 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Tavsiye edilen hesap değerleri: Standart konutlar: L/gün kişi Lüks konutlar: L/gün kişi Oteller: Duşlu oda L/gün kişi Küvetli oda L/gün kişi

68 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Tavsiye edilen hesap değerleri: Oteller için boyler hacmi Standart (2 3 yıldız) 500 L / 20 Oda Lüks (4 5 yıldız) L / 20 Oda Konutlar için boyler hacmi Standart 500 L / 10 Daire Lüks L / 10 Daire

69 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Tavsiye edilen hesap değerleri: Duş: Ekonomik 50 L / Kullanım 6 dak Lüks 180 L / Kullanım 10 dak Küvet: Küçük (100 L) 100 L / Kullanım 15 dak Büyük (180 L) 250 L / Kullanım 20 dak

70 Kullanma Sıcak Suyu Isıtması Kullanma sıcak suyu hesabı Tavsiye edilen hesap değerleri: Eş kullanım faktörü kullanıcı sayısı ve kullanım noktası arttıkça düşer. Örneğin 1 dairede 1,15 iken 10 dairede 0,47 ve 50 dairede 0,32 ye düşer. Yani 10 dairede, tüm kullanım noktalarının tüketimlerinin toplamının %47 si yük olarak alınır.

71 Tesisatlar

72 Tesisat Tesisat Oluşturma Öncelikle yapılması gereken ihtiyacın kapasite ve sıcaklıklar olarak belirlenmesidir: Yani Q = m c T eşitliğindeki bilinmeyenleri bilmektir. Kapasite ve sıcaklıklar tamamen uygulamaya bağlıdır. Standart radyatör sıcaklığı, standart yerden ısıtma sıcaklığı vb. herhangi bir standart yoktur; kabuller vardır. Bunun yanısıra kapasite için ise standart değerler vardır (ısı transfer katsayısı vb.). Ama kapasiteyi esas olarak belirleyen oda sıcaklığı, su sıcaklığı gibi değerler yine uygulamaya (veya kişiye) özeldir.

73 Tesisat Tesisat Oluşturma Radyatörler için kullanılabilecek sıcaklıklar: 90/70 C 80/60 C 75/60 C Diğer Yerden ısıtma için kullanılabilecek sıcaklıklar: 55/45 C 40/30 C Diğer

74 Tesisat Tesisat Tesisat Oluşturma Boyler sekonder devresi (kullanma sıcak suyu) için kullanılabilecek sıcaklıklar: 10/45 C 10/50 C 10/60 C Ya da vb. giriş sıcaklıkları Boyler primer devresi için kullanılabilecek sıcaklıklar: 90/70 C 80/60 C 75/60 C Diğer

75 Tesisat Tesisat Oluşturma Farklı besleme sıcaklıkları kapasiteyi değiştirmez. Isıtıcı performansını ise doğrudan değiştirir.

76 Tesisat Tesisat Oluşturma Kurulacak tesisat, devrelerin ihtiyacı olan Kapasitenin tamamını En yüksek sıcaklığı En düşük sıcaklığı Birbirine uyumlu olarak debileri sağlayabilmelidir. Unutmamalı ki kapasite ve sıcaklıklar sadece ihtiyaç olduğu anda gerçekleştirilmelidir.

77 Tesisat Tesisat Oluşturma Isı üreteci sadece kendi üzerindeki gidiş ve dönüş sıcaklıklarına göre çalışır. Yani toplam debinin sahip olduğu sıcaklıklar belirleyicidir.

78 Tesisat Tesisat Oluşturma Örnek: 1. Devre: 2. Devre: 3. Devre: Radyatör kcal/h - 75/60 C Boyler kcal/h - 90/70 C Yerden ısıtma kcal/h - 40/30 C

79 Tesisat

80 Tesisat Kapasite Tayini Hesaplanan toplam kapasite, her zaman ısı üretecinin kapasitesi olmak zorunda değildir. Eş zamanda devrede olacak toplam en büyük kapasite ısı üretecinin kapasitesi olmak zorundadır. Isı üretecinin kapasitesi birden çok cihaz ile karşılanabilir. Bu noktada artık primer ve sekonder devreler gündeme girer.

81 Tesisat Çoklu Üreteçli Sistemler ve Hidrolik Denge

82 Tesisat Basınç Sınırlamaları Tesisatın statik yüksekliği, cihaz dayanım basıncından bağımsızdır. Tesisat ise içerdiği tüm ekipmanların dayanım basınçlarına ve güvenliğe uygun olarak kurulmalıdır.

83 Sorularınız Teşekkürler