TÜRKIYE'NIN BİRIKIMLERl-3 MüZISYf;NLI;R 1
ilke Yayınalık : 143 BİYOGRAFİ ÔJOQrıAdı Türkiye'nin Biıikimleıi-3 "Müzisyenler" DlılEdlt&O Hüseyin Türkan y Cl)'lnll Hcmıta)'Un lıke Yayıncılık!(.apak ilke Yayıncılık Y.-:zSaı11111r.oNo: 1B579 ISBN 978-605-5961-34-3,. Baıkı lstanbul, 2014 lcıııb,clt Ravza Yayıncılık ve Matbaacılık Davutpa o Cd. Kale 11 Merkezi No. 51 Topkopı- İSTANBUL Tel: O 212 481 94 11 ilke Yayınalık P.K. 117 Üsküdar 34672 İstanbul Tel.&Foks: O 216 341 15 88-495 29 63 www.ilkeyoyincilik.com bilgi@ilkeyoyincilik.com C Tüm yayın hoklon İlke Yoyıncılık'o aittir. Koynok gösterilerek al ı ntı yap ı loblllr.
TÜRKİVE'NİN BİRİKİMLERİ-3 MüZiSYf;NLf;R
İÇİNDEKİLER TAKDİM... 9 MUALLİM İSMAİL HAKKI BEY (1866-1937) Mehmet Öncel......................................................................... 11 LEMİ ATLI (1869-1945) Mehmet Öncel... 19 ALI RİFAT ÇAGATAY (1869-1935) Mehmet Öncel...... 27 AHMED IRSOY (1869-1943) Mehmet Öncel........................................... 35 RAUF YEKTA BEY (1871-1935) Mehmet Öncel............................................... 45 TANBÜAI CEMİL BEY (1873-1916) Mehmet Öncel......................................................................... 55 HAFIZ SAMİ ÜNOKUR (1874-1943) Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan................................................................. 63 HÜSEYİN SADEDDİN AREL (1880-1955) Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan............................................. 71
ŞERiF MUHİDDİN TARG.AN (1892-1967) Mehmet Günteldn.......................................... 81 REFİK FERSAN (1893-19651 Mehmet Günteldn...,................... 93 AŞIK VEYSEL ŞATIROGLU (1894-1973) Melih Duygulu... 99 SADEDDİN KAYNAK (1896-1961) Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan................................................................. 115 ZEKİ ARiF ATAERGİN (1896-1964) Mehmet Öncel.... 127 YESARi MUSTAFA ASIM ARSOY (1896-1992) Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan.......'....,........................ 133 HALİL BEDi YÖNETKEN (1899-1968) Melih Duygulu............................................................................. 141 MUZAFFER SAAISÖZEN (1899-1963) Yrd. Ooç. Dr. İrfan Karaduman....".................................................. 155 MÜNİR NUREDDİN SELÇUK (1900-1981) Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan................................................................. 167 MAHMUT RAGIP GAZİMİHAL (1900-1961) Melih Duygulu............................................................................ 179 SELAHADDİN PINAR (1902-1960) Yrd. Ooç. Or. Nuri Özcan................................................................ 195 SADİ YAVER ATAMAN (1906-1994) Yrd. Doç. Dr. İrfan Karaduman........................................................... 203 NEVZAD ATLIG (1925) Mehmet Günteldn....................................... 213 AlAEDDİN YAVAŞÇA (1926) Mehmet Günteldn............................... 219 NİDA TÜFEKÇİ (1929-1993) Melih Duygulu................................................. 227 KANI KARACA (1930-2004) MehmetGünteldn...... 241
YÜCEL PAŞMAKÇI 11935) Sıla Erol... 247 BEKİR SIDKI SEZGİN (1936-1996) Yrd. Doç. Dr. Nuri Öze an................................................................ 259 NEŞET ERTAŞ 11938-2012) Nihan Tahtaiş!eyen.......-............................................ 269 YAZARLAR HAKKINDA... 283 DİZİN... 287 '
ZEKİ. ARİF ATAERGİN (1896-1964) "Asıl teessüf edilecek nokta, ibda kabiliyeti göstenniş birçok büyüklerde olduğu gibi, Zeki Arif'irı de taşıdığı kişilik ve değeri rıisbetirıde toplumumuz tarafından layıkıyla tanınmamış ve anlaşılmamış olmasıdır. Türk musikisi bestekarlığı yönün: den onun mevkii, zamanımız ölçülerine sığacak cinsten değildir. Rahmetli Neyzen Tevfik bile bir gün ona: 'Senin yerin De//alzade'lerirı yanındadır' demiştir.... Eserlerinde, daha ilk bakışta alışılmamış bir melodi zenginliği göze çarpar. Türk beste şekıllerirıirı en küçüğü oları şarkılarda dahi şed ve modülasyon bakımıridarı akla hayale gelmeyen sürprizler yapmış ve bu siirpn'zleri, müstesna kabiliyetinin kendisırıe verdiği büyük maharetle en ufak bir aksaklığa meydan bırakmayacak derecede yakıştınnıştır. İşte büyüklüğü de buradadır. " (Alaeddin Yavaşça)
Hayotı 1896 yılında İstanbul'da dünyaya gelen Zeki Arifin asıl adı Salih Zeki 1 olup babası meşhur ~tekar Kanuni Hacı Arif Bey'den dolayı bu ismiyle tanınmıştır. Annesi Hatice Huriye Hanım, kardeşleri Dr. Şefik Uras, emekli subay Sezai Ataergin, diş doktoru. ve bestekar Sadi Ataergin ve Semiha Ataergin' dir. Zeki Arif ilköğrenimini Beşiktaş Akaretler'deki Afıtab-ı MaarifMektebi'nde, ortaöğrenimini Vefa Sultanıs i'nde, yükseköğrenimini ise İstanbul Hukuk Fakültesi'nde tamamlar. Babası Hacı Arif Bey, Yemen'e Yemen Posta Telgraf başkatibi göreviyle tayin olunca bir müddet ailesi ile birlikte San'a'da kalır. Adliye tçşkila~ çeşitli kademelerinde avukatlık, savcılık, hakimlik gibi görevlerde bulunan Ataergin, son olarak 1952 yılında Fatih Noteri olarak görev yapmıştır. İkbal Hanım ile evlenen Zeki Arif in bu evlilikten dördü kız toplam beş çocuğu dünyaya gelmiştir. Kızların isimleri Nüveyre, Betül, Gönül ve erkek çocuğun adı Sabuhl olup torunu Çiğdem Özkan, Türk siyaset hayatının bilinen simalarından Hüsamettin Özkan'ın eşidir. MOsM ÖGranimi. Zeki Arif ilk musikı eğitimini, döneminin ünlü bestekarı ve sazendesi olan babası Hacı Arif Bey'den alır, daha sonra babasının da hocası olan Hacı Kirami Efendi'den suzinak, hü&eynı, hicaz, nihavend fasıllarını, La.mekanı Mustafa Efendi'den dini mosiki derslerini okur. Kendisi; "Çok hazin kıvrak bir sese malik olan bu değerli üstattan [Hacı Kirami] birkaç sene meşk ederek feyiz aldım. Daha sonraları Zekai Dede Zade Hafiz Ahmed Efendi, Kemani Abdülkadir Bey, Leon Hancıyan ve muzıkalı İsmail Hakkı - Bey gibi üstatlardan müste.id oldum. Bestekarlığım hocam Seyyid Abdülkadir Bey'in teşvikiyle olmuştur'' sözleriyle başta Hacı Kirami olmak üzere dönemin önemli musıkişinaslanndan dersler aldığını ifade eder. Yukarıda zikredilen
musilôşinaslann dışında Rauf Yekti, Tanbün Cemil, Udi Nevres Bey, Hanende Hüsameddin Bey, Bestenigar Ziya Bey, Kemençeci Vasilaki gibi musikişinasları yakından tanıma fırsatı da bulur. Babasının vefatından sonra tanıştığı Abdülkadir Bey, Zeki Arifin hayatında kendi ifadesiyle dönüm noktası olur. Ataergin, Abdülkadir Bey'in derin bilgisinden tam manasıyla istifade ederek musikide otorite haline gelir. Darü't-ta'lım-i musiki ve Darü'l-müsiki'nin icra heyetinde bulunan Zeki Arif Bey, Nasuhi Dergahı'na intisab eder ve orada zakirbaşılığı yapar. Bu da onun dini musilôde ne kadar ileri bir seviyede olduğunu göstermektedir. Kendine has okuyuşa sahip ve usta bir kanun icracısı olan Zeki Arif ile ilgili Nazmi Özalp'ın şu cümleleri, sesinin güzelliğinin bir kanıtıdır: ''Eski tarz söyleyiş üslubunun ve gazel formunun son ustasıydı. Zengin oktavlı, pçst ve tiz perdeleri aym güçte, parlak bir sesi vardı. Bu.rhanettin Ökte'nin ifadesine göre, gazel okuduğu zamanlar tiz perdelerde sazlar bazen karşılık veremezlerdi. 11 Buna ilaveten talebesi Dr. Alaeddin Yavaşça, vefatının ardından ''Asıl teessüf edilecek nokta, ibda kabiliyeti göstermiş birçok büyüklerde olduğu gibi, Zeki Arifin d~ taşıdığı kişilik ve değeri nisbetinde toplumumuz tarafından layıkıyla tanınmamış ve anlaşılmamış olmasıdır. Türk masikisi bestekarlığı yönünden onun mevkii, zamanımız ölçülerine sığac;ık cinsten değildir. Rahmetli Neyzen Tevfik bile bir gün ona: 'Senin yerin Dellal.zade'lerin yanındadır' demiştir.... Eserlerinde, daha ilk bakışta alışı.lmamış bir melodi zenginliği göze çarpar. Türk beste şekillerinin en küçüğü olan şarkılarda dahi şed ve modülasyon bakımından akla hayale gelmeyen sürprizler yapiijj ve bu sürprizleri, müstesna kabiliyetinin kendisine verdiği büyük maharetle en ufak bir aksaklığa meydan bırakmayacak derecede yakıştırmıştır. İşte büyüklüğü de buradadır." sözleriyle hocasının Türk musikisindeki yerini özetlemiştir. Zeki Arif Ataergin; peşrev, saz semaisi, beste, ağır semai, şarkı, yürük semaı, tevşih, durak, ilahi formunda yaklaşık 200 eser bestelemiştir. Bunlar arasında unutulmaya yüz tutmuş evc-boselik, maye, sipihr, pesendide, dilkeşhaveran gibi makamlarla bestelediği eserler de yer almaktadır. En önemli eserleri arasında, maye makamında ''Açıldı bahçede güller", dilkeşhaveran 130
çenber beste ''Kimseler hiç sevmesin canan canan üstüne", şehnaz ''Beni ateşlere salan o kapkara siyah gözler", bayatiaraban "Kalacak sanma bu çağın, bu güzellik solacak" gibi eserler gösterilebilir. Vefatı Müsikişinaslığının yanında ressam ve hattat olan Zeki Arif, geçirdiği kalp krizi sonucu kaldırıldığı Numune Hastanesi'nde 4 Ocak 1964 tarihinde vefat etmiştir. Cenazesi 5 Ocak,Pazar günü Osmanağa Camii'nden alınarak Karacaahmet'teki aile mezarlığına defnedilmiştir. IAYNAIÇA Ak, Ahmet Şahin; Türk Musikisi Tarihi; Akçağ Yayınlan; Ankara; 2009. Bardakçı, Murat; "Hacı ArifBey'in Damadı Hüsam Bey''; (http://hurarsiv.hurriy,ı:t.eom.tr/goster/shownew.aspx?id=-232487) İnal, İbnülcmin Mahmud Kemal; Hoş Sada; MaarifBasımevi; Ankara; 1958. Nasuhioğlu, Orhan; "Ölümünün 10. Yılında Zeki Arif Ataergin"; Musiki Mecmuası; Sayı: 296 (Haziran 1974); Sayfa: 6. Milliyet(04.0l.1964). Rona, Mustafa; 50 Yıllık Türk Musikisi; Türkiye Yayınevi; İstanbul; 1960. Özalp, M. Nazmi; Türk MOsikısi Tarihi; Milli Eğitim Bakanlığı Yayınlan-il; İstanbul; 2000. Özcan, Nuri; "Ataergin Zeki Arif'; Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi; Cilt: 4; Sayfa: 40; Türkiye Diyanet Vakfı; Ankara; 1991. Öztuna, Yılmaz; Türk Bestecileri Ansiklopedisi; Hayat Yayınlan; İstanbul; 1969. "Vefat Haberi"; Musiki Mecmuası; Sayı: 191 (Ocak 1964); Sayfa: 316. 131