DUYURU 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle İşverenlere Getirilen Yükümlülükler Tarih: 8.1.2013 Sayın Müşterimiz, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 1 Ocak 2013 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, yasaya ilişkin açıklamalar aşağıda verilmiştir. İşçi sayısı 50 yi aşan firmalarımızın iş güvenliği konusunda uzman bir danışmanla çalışması gerekmektedir. Saygılarımızla, TREND BAĞIMSIZ DENETİM VE YMM A.Ş I. GENEL DEĞERLENDİRME 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı tek bir kanun çatısı altında birleştirilerek yeni bir yasal çerçeveye kavuşturulmuş ve bu kapsamda işverenlere yeni düzenlemeyle iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili hususlarda ilave bazı yükümlülükler getirilmiştir. 6331 sayılı Kanun kapsamında yapılan bazı düzenlemelere ana başlıklar itibariyle kısaca aşağıda yer verilmiştir. II.YÜRÜRLÜK 6331 sayılı kanunun yürürlüğüyle ilgili 38 nci maddesi özetle şöyledir; Kanun un ; a. İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili, İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü getiren, 6 ncı maddesi, b. iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi ile ilgili (on işçiden az işçinin çalıştırıldığı çok tehlikeli ve tehlikeli snıfta yeralan) 7 nci maddesi c. ve işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları ile ilgili 8 nci maddesine ilişkin hükümleri; 1- Kamu kurumları ile 50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için Kanun un yayımı tarihinden itibaren iki yıl sonra (01.07.2014), 1
2-50 den az çalışanı olup tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra (01.07.2013), 3- Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra (01.01.2013) yürürlüğe girecektir. Kanun un; tehlike sınıflarının belirlenmesi hakkındaki 9 ncu maddesi, belgelendirmeye dair 31 nci maddesi, diğer kanunlarda değişiklik yapan 32, 33, 34, 35 ve 36 ncı maddeleri yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir (30.06.2012). Kanun un diğer maddeleri ise yayım tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girecektir (01.01.2013). III.YENİ KANUN KAPSAMINDA YAPILAN YENİLİK VE DEĞİŞİKLİKLER 1. Kanunun Kapsamı: 6331 sayılı Kanunun kapsamı Kapsam ve İstisnalar başlığı altında Kanunun 2 nci maddesinde aşağıdaki şekilde tanımlanmış olup, eskisine göre oldukça genişletilmiştir. bu kanun, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır Anlaşılacağı üzere, Kanun un getirdiği yükümlülük ve sorumluluklardan muafiyet sağlamak için tayin edilmiş bir asgari işçi sayısı yoktur. Öte yandan ev hizmetlerinde çalışanlar, her hangi bir personel çalıştırmayıp kendi nam ve hesabına mal veya hizmet üretimi yapanlar ile genel olarak askeri ve istihbarat birimleri Kanun kapsamına dahil edilmemiştir. 2. İşverenlere Getirilen İlave Yükümlülükler: Mevcut İş Kanunu ve yönetmeliklere ek olarak İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İş sağlığı ve güvenliği konusunda her türlü tedbirin alınması, Risk değerlemesi yapılması veya yaptırılması, Çalışanlara görev verilirken iş sağlığı ve güvenliğinin göz önünde bulundurulması, İş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitilmesi hususlarında işverenlerin mevcut sorumlulukları artırılmış ve ilave yükümlülükler getirilmiştir. Kanunun 4 ncü maddesinin (2). bendinde açıkça belirtildiği gibi işyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmamaktadır. 2
3. İşverenlerin Risk Değerlendirmesi Yapma veya Yaptırma Yükümlülüğü (Md.10, 25/1, 30): Kanuna göre işveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risklerin değerlendirilmesini yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Bu noktada, risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanlarının belirlenmesi, işyerinin tertip ve düzeni gibi hususlar işverence dikkate alınmalıdır. İşveren bu konuda gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulabilecektir (Madde 25/1). Kanunda, risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene üçbin Türk Lirası, aykırılığın devam dörtbinbeşyüz Türk Lirası, idari para cezası öngörülmüştür. (Md.26/ç) 29.12.2012 tarihli Resmi Gazetede konuya ilişkin İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği yayınlanmıştır. 4. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü (Md. 6, 7) : Kanunun 6 ncı maddesi ile her işverenin iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirmek durumunda olduğu belirtmiştir. Bu kişiler iş yerinde istihdam edilebileceği gibi, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet satın almak suretiyle de temin edilebilecektir. Ayrıca Kanunun 7 nci maddesi ile de on işçiden az işçinin çalıştırıldığı işyerlerine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca destek sağlanabileceğini belirtilmektedir. 29.12.2012 Tarihli gazetede İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik ve İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği, yayımlanmıştır. İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmeyen işverene görevlendirmediği her bir kişi için beşbin Türk Lirası, aykırılığın devam aynı miktar, diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene ikibinbeşyüz Türk Lirası, aykırılığın devam aynı miktar, maddenin diğer bentlerinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir ihlal için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası idari para cezası öngörülmüştür.( Md.26/a) 5. Tehlike Sınıfının Belirlenmesi (Md. 9) : İşyerleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından kısa vadeli sigorta kolları prim oranları da dikkate alınmak suretiyle az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak sınıflandırılacaktır (Madde 9). Söz konusu sınıflandırmaya ilişkin olarak, 26.12.2012 tarihli gazetede İş sağlığı ve Güvenliğine ilişkin İşyeri Tehlike Sınıflarına ilişkin tebliği ve tebliğin ekinde İşyeri tehlike sınıfları listesi yayımlanmıştır. İşyeri için belirlenmiş olan tehlike sınıfı, aynı zamanda çalıştırılacak iş güvenliği uzmanının yetki belgesi ve Kanunun ilgili maddelerinin yürürlüğe girişi açısından da etkili olacaktır. 3
Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri (A) sınıfı, Tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri en az (B) sınıfı, Az Tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip kişileri çalıştıracaktır. Ancak bu konuda Kanunun Geçici 4 ncü maddesinde geçiş hükümlerine yer verilmiş olup bu kapsamda; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılır şeklinde düzenleme yapılmıştır. 6. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi (Md.14): İşveren bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak ve bu konularda rapor düzenlemek zorundadır. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren hakkında ile 2.000 TL arasında değişen idari para cezası öngörülmüştür.( Md.26/e) İşveren bildirimleri Sosyal Güvenlik Kurumu'na yapacaktır. Kanunun 14 ncü maddesinde belirtilen bu yükümlülüğün uygulanmasına ilişkin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı'nın görüşünü almak sureti ile bir yönetmelik çıkaracaktır. 7. Sağlık Gözetimi ve Çalışanların Sağlık Muayenesi (Md15/2, Geçici Md. 3 ): İşverenler; işe girişlerde, İş değişikliklerinde, İş kazası, meslek hastalığı, sağlık gibi sebeplerle işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde çalışanın talep etmesi halinde, İşyerinin tehlike sınıfına göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen aralıklarda çalışanlarının sağlık muayenelerini yaptırmak zorundadır. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz (Madde 15/2 ). Çalışanlar için daha önce alınmış olan periyodik sağlık raporları, bu raporların süresi bitinceye kadar geçerli olacaktır. (Geç.Madde 3). Belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, sağlık gözetimine tabi tutulmayan veya sağlık raporu alınmayan her çalışan için bin Türk Lirası, idari para cezası uygulanması öngörülmüştür. (Md.26/f) 4
8. Çalışan Temsilcisi (Md.20): 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği en önemli yeniliklerden biri, işyerlerinde Çalışan Temsilcisi seçilmesi veya seçimle belirlenemediği takdirde işveren tarafından atanmasıdır. Bir işyerinde kaç çalışan temsilcisinin görevlendirileceği, kanunun 20 nci maddesinde belirlenmiş olup şöyledir; - 2 50 çalışanı bulunan işyerlerinde bir, - 51 100 çalışanı bulunan işyerlerinde iki, - 101 500 çalışanı bulunan işyerlerinde üç, - 501 1000 çalışanı bulunan işyerlerinde dört, - 1001 2000 çalışanı bulunan işyerlerinde beş, - 2001 ve üzerinde çalışanı bulunan işyerlerinde altı çalışan temsilcisi belirlenmek zorundadır. Temsilci sayısının birden fazla olması halinde, temsilciler arasından yapılacak seçimle bir Baş Temsilci belirlenecektir. Çalışan temsilcileri, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini tehdit eden tehlikelerin kaynağının bertaraf edilmesini veya tehlikenin bertaraf edilmesi işin özelliği gereği mümkün değil ise riskin azaltılmasını, işverene öneride bulunma yoluyla isteme ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep etme hakkına sahiptirler. 9. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu (Md.22): 6331 sayılı Kanun un 22 nci maddesi ile, sanayiden sayılan ibaresine yer vermeden, elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı, özel veya kamu sektöründe faaliyet gösteren her işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulması zorunluluğunu hükme bağlamıştır. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu haller ile ilgili düzenlemeler de yine Kanun'un 22 nci maddesinde yer almaktadır. Belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir aykırılık için ikibin Türk Lirası, uygulanır (Md.26/i ) 10. İdari Para Cezaları (md.26) : İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümlerine aykırı hareketlerin müeyyidesi idari para cezaları şeklinde Kanunun 26 ncı maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun ile idari para cezalarının kapsamı genişletilmiş, ceza miktarlarında ise artış yapılmıştır.idari para cezalarıyla ilgili detaylı bir tablo ekte verilmiştir. (Ek 1). Kanunda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve İş Kurumu İl müdürünce verilir. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren 30 gün içinde ödenir.(md.26/2) 11. Güvenlik Raporu veya Büyük Kaza Önleme Politikası Belgesi (Md.29) : 5
İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır. Güvenlik raporu hazırlamak zorunda olan işverenler, ancak hazırladıkları raporlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca içerik ve yeterlilik olarak incelenmesinden sonra işyerlerini açabilirler (Madde 29). Büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene ellibin Türk Lirası, güvenlik raporunu hazırlayıp Bakanlığın değerlendirmesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren, işletilmesine Bakanlıkça izin verilmeyen işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyete devam eden işverene seksenbin Türk Lirası idari para cezası öngörülmüştür.( Md.26/m) 12. Kanunla İlgili İkincil Mevzuat Düzenlemeleri (md.26) : Yukarıda bazı başlıklar itibariyle değinilen 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun işleyişiyle ilgili olarak; 26.12.2012 Tarihli Resmi Gazetede, İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıflarına İlişkin Tebliği, 29.12.2012 Tarihli Resmi Gazetede, İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği, İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik, İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği, yayımlanmış bulunmaktadır Mükellefler tarafından söz konusu ikincil mevzuat düzenlemelerin dikkatlice takip edilmesi ve bu yönetmelikler doğrultusunda işlem yapılması önem arz etmektedir. 6331 sayıla kanuna ilişkin çıkarılan yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene, uyulmayan her hüküm için tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak bin Türk Lirası İdari para cezasının uygulanacağı öngörülmüştür.(md. 26/2) Ek 1 : 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Göre Uygulanacak İdari Para Cezaları Madde Başlığı Madde Cezanın Konusu Cezanın Miktarı 6
MADDE 4 - İşverenin genel yükümlülükleri MADDE 6 - İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 8 - İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları MADDE 10 - Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma 4/1-a 4/1-b 6/1-a 6/1-b 6/1-c 6/1-ç 6/1-d 8/1 8/6 10/1 10/4 İşverenin tedbir alma yükümlülüğünü yerine getirmemesi (Her türlü tedbir: Organizasyon, araç-gereç, eğitim, bilgi, mesleki riskleri önleme, iyileştirme) Tedbirlerin izlenmemesi, denetlenmemesi ve uygunsuzlukların giderilmemesi İş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirilmemesi Diğer sağlık personeli çalıştırılmaması İSG hizmetleri için araç-gereçmekan ve zaman sağlanmaması İSG hizmetlerini yürütenler arasında koordinasyonun sağlanmaması İşverene yazılı olarak bildirilen tedbirlerin yerine getirilmemesi Görevlendirilen kişilerin, hizmet alınan kuruluşların, başka işyerlerinden gelen çalışanların ve bunların işverenlerinin İSG riskleri konusunda bilgilendirilmemesi İşgüvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinin hak ve yetkilerinin kısıtlanması İşyeri sağlık ve güvenlik biriminin kurulması Risk değerlendirmesi yapılmaması veya yaptırılmaması Risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmaması 2.000 TL 2.000 TL 5.000 TL 2.500 TL Her yükümlülük için Her yükümlülük için Her bir kişi için ve aykırılığın devam aynı miktar Her bir kişi için ve aykırılığın devam aynı miktar Her bir ihlal için Her bir ihlal için Her tedbir için 3.000 TL 4.500 TL Her bir ihlal için Her bir ihlal için Her bir ihlal için Aykırılığın devam 7
MADDE 11 - Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım MADDE 12 - Tahliye MADDE 14 - İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi MADDE 15 - Sağlık gözetimi MADDE 16 - Çalışanların bilgilendirimesi MADDE 17 - Çalışanların eğitimi 11 12 14/1 14/2 14/4 Acil durumların belirlenmemesi, acil durumlar için tedbir alınmaması, acil durum planlarının hazırlanmaması, destek elemanı görevlendirilmemesi, araç-gereç sağlanmaması, eğitim ve tatbikatların yapılmaması, acil durumlarda işyeri dışındaki kuruluşla irtibatı sağlayacak düzenlemenin yapılmaması Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda; çalışanların işi bırakarak güvenli yere gidebilmesinin, özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanların işe devam etmelerini istemek İş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydının tutulmaması, bunlar hakkında incelemeler yapılarak ilgili raporların düzenlenmemesi, ramak kala olayların incelenerek raporların düzenlenmemesi İşverenin, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını 3 iş günü içinde SGK'ya bildirmemesi Sağlık hizmeti sunucularının, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını en geç 10 gün içinde SGK'ya bildirmemesi 2.000 TL 2.000 TL 15/1 Sağlık gözetiminin yapılmaması 15/2 16 17/1-7 Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar için sağlık raporu alınmadan işe başlatma Çalışanların ve temsilcilerin bilgilendirilmemesi (riskler, tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar, ilk yardım, yangın, tahliye) Çalışanlara eğitim verilmemesi Her yükümlülük için Aykırılığın devam Her yükümlülük için Aykırılığın devam Her yükümlülük için Her çalışan için Her çalışan için Her çalışan için Her çalışan için 8
MADDE 18 - Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması MADDE 20 - Çalışan temsilcisi MADDE 22 - İş sağlığı ve güvenliği kurulu MADDE 23 - İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu 18 20/1 20/3 20/4 22 23/2 Çalışanların görüşlerinin alınmaması ve katılımlarının sağlanmaması (İSG konularına teklif getirme, seçilecek iş ekipmanı, yeni teknoloji, hekim, uzman, hemşire seçimi, il yardım, yangın, tahliye için görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi) Çalışan temsilcilerinin görevlendirilmemesi veya seçilmemesi Çalışan temsilcilerinin işverene öneride bulunma ve tedbir alınmasını isteme hakkının verilmemesi Çalışan temsilcilerinin ve destek elemanlarının haklarının kısıtlanması, imkan sağlanmaması 50 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulunun oluşturulmaması, alt işverenin bulunduğu hallerde uygun kurulun oluşturulmaması, kurullar arası koordinasyonun sağlanmaması Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde İSG konusundaki uyarılara uymayan işverenlerin, yönetim tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilmesi 2.000 TL 5.000 TL Her aykırılık için Her aykırılık için MADDE 24 - Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yükümlülük ve sorumluluğu 24/2 Ölçüm, inceleme ve araştırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olunması 5.000 TL MADDE 25 - İşin durdurulması 25 25/6 İşyerinin bir bölümünde veya tamamında verilen durdurma kararına uymayarak durdurulan işe devam ettirilmesi İşin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerinin 10.000 TL İhlale uğrayan her çalışan için ayrı 9
ödenmemesi, az ödenmesi veya uygun başka iş verilmemesi ayrı Aykırılığın devam MADDE 29 - Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi 29 Büyük kaza önleme politika belgesinin hazırlanmaması Belgeyi Bakanlığa sunmadan işyerinin faaliyete geçirilmesi İşletilmesine izin verilmeyen işyerinin faaliyete geçirilmesi Durdurulan işyerinde faaliyete devam edilmesi 50.000 TL 80.000 TL 80.000 TL 80.000 TL MADDE 30 - İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler 30 30 ncu maddede öngörülen yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmemesi Her hüküm için Aykırılığın devam 10