Deep Soil Mixing de 80 devir skandalı
Bilindiği üzere ülkemizde bir çok projede yaygın olarak Deep Soil Mixing (DSM) metodu ile zemin ıslahı uygulaması yapılmakta ve uygulayan firma sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Uygulama esnasında farklı makina tiplerine sahip olan firmalar, makinalarını bu uygulama özelinde revize etmekte farklı ataşmanlar kullanarak satış politikası amacı ile kendi yöntemlerinin en doğru metot olduğunu vurgulamakta, hatta ve hatta yerli yan üreticiler tarafından yanlış bilgiler içeren işin gerçek tekniğinden ve dünya literatüründen uzak bültenler yayınlanmaktadır. DSM ataşmanları ve pompaları üreten konusunda uzman ve te crübeli bir firma olarak, bu konuda bilinen doğru ve yanlışları aşağıdaki gibi açıklamak isteriz.
YANLIŞ 1: DSM uygulamasında makina motor gücünün 500 kw dan daha fazla ve rotari devir hızının 80 RPM olması gerekmektedir. Aksi takdirde uygulama istenildiği gibi yapılamaz. DOĞRU 1: DSM uygulamasında makina motor gücü ve rotari hızı zemin tipine ve kolon çap/derinliğine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Makina motor gücü genel olarak 225-500 kw arasında değişebilmekte, rotari hızı ise 20-40 RPM arasında olabilmektedir. DSM kolonunun oluşumunda rol oynayan en önemli faktör bıçak dönüş sayısı yani blade rotation number (BRN) dır. Dünya literatüründe DSM uygulamasına ilişkin tüm uygulama parametreleri BRN faktörüne bağlı olarak belirlenmektedir. BRN faktörünün hesabı aşağıdaki gibidir,
Burada, T: BRN sayısı, M: Karıştırıcı üzerindeki toplam bıçak sayısı, Rp: İndirme sırasındaki devir, Vp: İndirme Hızı, Rw: Çekme sırasındaki devir sayısı, Vw: Çekme hızı şeklinde açıklanmaktadır (Bknz: In-situ soil mixing, Michal Topolnicki, Chapter 9). Literatürde ideal karışımın yakalanması için bu sayı genel olarak 270 civarında önerilmiştir (Bknz: The deep mixing method, Masaki Kitazume, Chapter 5). Örnek bir analiz yapmak gerekir ise, dönüş hızı 25 RPM ve bıçak sayısı 10 olan bir karıştırıcı için iniş ve çıkış hızları takribi olarak 1.8m/dk olmalıdır. Görüldüğü üzere bu koşullar altında 80 RPM gibi yüksek bir dönüş hızına ihtiyaç kalmamakta, bıçak sayısı ve iniş çıkış hızları daha önemli roller oynamaktadır.
Yukarıdaki açıklamaya ek olarak, mevcut piyasa koşullarında 80 RPM olan bir çok makinenin yüksek dönüş hızlarındaki tork kaybı nedeni ile devir sayısını 25-35 arasına düşürmek zorunda kaldığı ve dönüş hızı ile imalatı tamamladığı raporlanmıştır. Aşağıda Japonya da çeşitli makinalarla uygulanan DSM projelerinin üretim parametreleri verilmiştir.
YANLIŞ 2: DSM uygulamalarında kolon mukavemetini/çapını sağlamak için yüksek basınçlı Jetgrout pompalarının kullanılması gereklidir. DOĞRU 2: DSM uygulamalarında basınç çok önemli bir parametre değildir, 5-50 bar arasında bir basınç uniform bir kolonun oluşması için yeterlidir. Pompa özellikleri açısından doğru uygulama maksimum 300 lt/dk kapasiteye sahip sabit debili düşük basınçlı pompalar ile yapılır.
YANLIŞ 3: Kalite kontrol kapsamında alınacak tam boylu karotlar DSM kolonunun tam merkezinden alınır ve alınan karotlarda zemin izi gözükmez. Karotiyer çapı ve tipi önemli değildir. DOĞRU 3: Bu oldukça yaygın bir şekilde yapılan bir hatadır. DSM kolonundan karot alınırken karışım işleminin yapıldığı yerden yani kolon merkezinden kolon çapının dörtte biri uzaklıktaki yerden karot alınmalıdır. Minimum karotyer çapı 64mm olmalıdır. Karotiyer çapının büyümesi karot kalitesini arttırmakta ve minimum iki tüplü yumuşak kaya karotiyerinin kullanılması tavsiye edilmektedir (bknz. FHWA Design Manual, Deep Mixing for Embankment and Foundation Support). Alınan karotlardan en az 5 adet numune seçilmeli ve uygunluk testleri için laboratuvara gönderilmelidir.
Yukarıdaki bilgilere ek olarak yerli üreticiler tarafından bültenlerde karot işlemleri ile ilgili bazı yanlış açıklamalara yer verilmektedir. Kolon merkezinden alınan ve tamamı çimento enjeksiyonundan oluşan karot numuneleri makine performansının yüksek olmasına, kötü karotiyerler ile gene merkezden alınan düşük kaliteli karot örnekleri düşük makine perfor mansına dayandırılma ve yanlış satış politikaları güdülmektedir. Karot kalitesini birincil seviyede etkileyen durum karotiyerin performansıdır. Literatürde 1.5m uzunluğunda alınan karotun minimum 1.3metresinin çimento/zemin karışımı olması yeterlidir (bknz. FHWA Design Manual