ISTANBUL TICARET ODASI Yayınları ORTALAMA KAR HADLERİ 1. izahname ll. 73 Sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği lll. 1970-1972 Yıllarına Ait Nisbetler İSTANBUL 1 9 7 1
M. ALi MATBAASI 1971 - istabul
ÖN SÖZ Üyelerimize ziyadesiyle yararlı olacağını umid ettiğimiz bu yeni yayınımız, bütün ayrıntıları ile, vergi mes'eleleri içinde önemli bir yer işgal eden ORTALAMA KAR HAD LERi'ne taalluk etmektedir. Tetkikinden de anlaşılacağı Üzere, i$bu yayınımız, ÜÇ ayrı kısımdan teşekkül etmektedir. izahname adını verdiğimiz birinci kısımda, ortalama kar hadleri müessesesinin manası, şümullü ve işleyiş tarzı son derece basitleştirilmiş bir dille izah edilmiştir. ikinci kısımda, Maliye Bakanlığının sözü geçen mesele ile ilgili 73 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği yer almıştır. Bu Tebliğin, bilhassa düşüklük sebeplerine taalluk eden kısmını, icabında savunmalarında kullanmak üzere üye - lerimizin büyük bir dikkatle okumalarını tavsiye ederiz. Nihayet son kısımda da, Istanbul Iii dahilindeki taeir Iere ait olmak üzere, 11 Mart 1971 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 1970-1972 yıllarına ait nisbetleri ihti - va eden cedveller yer almıştır. 1972 yılına ait beyannamelerin verildiği 1973 yılı Mart ayına kadar geçecek süre içinde aktüalitesini kaybetmiyecek olan bu cetvellerin, üyelerimiz tarafından bir döküman olarak muhafaza edilmesinde de, faide mülahaza etmekteyiz. lst AN BUL TICARET ODASI
ORTALAlVIAKAR HADLERİ HAKKINDA izahname GIRiŞ: Perakende satış yapan ticaret erbabı ile otel, gazino, bar, lokanta, birahane, pastahane v.s. gibi İstirahat ve eğlence yerleri işletenierin her türlü taşıma işleri ile uğraşanların bilmeleri ve önemle üzerinde durmaları gereken bir vergi konusu vardır. Bu konu, ORTALAMA KAR HADLER! MÜESSESE Sİ'dir. Aşağıdaki satırlarda, sözü geçen müessesenin mahiyeti, tatbik şekli ve Odamız mensubu olsun veya olmasın, mükelleflerin bilmeleri ve dikkat,etmeleri gereken hususlar açıklanmıştır. 1 - ORTALAMA KAR HADLERi NE DEMEKTiR? lvialum olduğu üzere, memleketimizele 1950 den bu yana Gelir Vergisi sistemi uygulanmaktadır. Gelir Vergisi ise, beyana müstenittir. Yani, bir mükellef, sene sonunda Maliyeye (ben şu kadar safi kar elde ettim) diye beyanda bulunur ve Maliye de mükellefin beyan ettiği bu miktar üzerinden vergi tarh ve tahsil eder. Zarar beyan edenlerin tabiatiyle vergi vermesi hahis konusu olmaz. Maliye, vergiyi, mükellefin beyanına istinaden tarh ve tahsil ederken haklı olarak bu beyanın doğruluk derecesini ele kontrol,etmek ister. Sözü geçen kontrol, muhtelif şekillerde olur.bunlarda,n bir tanesi ele "oto-kontrol" dur. Oto-kontrol. Gelir Vergisinin bün~yesi icabı kendiliğinden işliyen bir kontrol şeklini ifade eder. Şöyle ki; Mesela bir taptancı İthalatçıdan (TL.) 1.000.- mal alsa, bunu mutlaka defterine kaydeder. Çünkü taptancı için bir ödeme yani bir harcama bahis konusudur. Bu durumda, bir gelir elde eden itha,latçı, aldığı 1.000,- lirayı kaydet~ mese dahi, toptaneının kayıtlarını tetkik suretiyle kendisini kontrol, ve durumu tesbit etmek kabil olur. İşte buna Maliye dilinde oto-kontrol denir. Ancak, bu oto:ıwntrol perakende ticarette ve bar, gazino, pastahane, lokanta v.s. gibi ticaret nevilerinde tatbik edilemez. Çünkü, bir loka,ntada yemek yiyen ve bir tuhafiyeciden bir gömlek satın alan müstehlik ekseriya tacir olmadığından bunu muhasebesine intikai ettirmesi düşünülemez. Bu suretle de, masraf yapanı.n durumunu tahkik ederek, gelir elde edeni kontrol etmek imkanı ortadan kalkmış olur.!şte bu alandaki boşluğu doldurmak için Gelir Vergisi Kanunu 'nun tatbike başlanıldığı 1950 yılından bu yana tatbik edilen bir sistem vardır. Bu sistemin adına ORTALAMA KAR HAD LERİ denilmektedir. -5-
Sözü geçen sistem, malıdut bir mükellef zümresini ilgilendirdiği için son yıllara kadar pek dikkati çekmemiştir. Ancak, 8 Temmuz 1964 tarihli!{.esmi Gazete 'de yayınlanan 484 ve 485 sayılı kanunların getirdiği yeni hükümler ile mesele birdenbire büyük bir önem kazanmış ve geniş bir mükellef zümresini ilgilendirir hille gelmiştir. ll -ORTALAMA KAR HADLERi KİMLERi ilgilendirmektedir? Ortalama kar hadleri ile ilgili bulunan mükellefler şunlardır: 1) Kısmetıı. veya tamamen perake,nde satış yapaın ticaret erbabı ile imaliiiıçı : Bu kategoriye giren mükellefleri şöylece açıklayabiliriz a - Doğrudan doğruya perakende ticaret yapanlar. b - Taptancı olduğu halde, (:miktarı ne olursa iolsun) aynı zamanda perakende ola.rak da mal satanlar, c - İthal ettiği malların bir kısmını (miktarı ne olursa olsun) veya tamamen perakende olarak satanlar, 4 - İmal ettiği ınalların bir kısmını (mikta-rı ne olursa olsun) veya tamamını perakende. satanlar, Burada dikkat edil:mesi gereken nokta, ortalama kar hadlerinin şümulüne sadece perakende satışların girmekte oluşudur. Yani bir ithalatçı ithal ettiğ-i bir imalatçı da imal ettiği malın tamamını toptancıya satarsa bu ithalatçı veya imalatçının ortalama, kar hadleri ile hiç bir alakası olmıyacaktır. Fakat ayni ithalatçı veya, imalatçı bilfarz bir yılda ithal veya imal ettiği 00 adet radyo 'nun 970 tanesini toptan, tanesini de perakende olarak s atarsa, sadece perakende ola.rak sattığı rady;o için ortalama kar haddine tabi olacaktır. Bu konuda netice olarak denilebilir ki, münhasıran ithalat veya imalat ile uğraşanlar ortalama kar hadleri ile ilgili değillerdir. Ancak, ithih veya im3:1 ettikleri emtianın tamamını veya bir lnsmmı (miktar mevzuubahis değil) perakende olarak satariarsa bu takdirde 'Ortalama kar haddine tabi olacaklardır. Bu şekilde hem toptan ve hem de perakende satış yapan ticaret erbabının, ortalama kar nisbetlerinin kolayca uygulanabilmesi için perakende satışların hesabını ayrı tutmaları şayanı tavsiyedir. PERAKENDE SATIŞ NE DEMEKTiR? Bu kategoride bahsi geçen perakende satıştan maksat nedir~ Kanun(484 sayılı Kanun, Madde: lll) perakende satışı şöyle tarif etmektedir: "Perakende satıştan maksat, satışı yapılan madde ve malzemenin aynen veya işlendikten sonra satışını yapan kimseler dışındakilere satılmasıdır.'' Kanun koyucunun bu tarifteki maksadını, "tekrar satmak üzere satın alanlar dışındakil ere" veya kısaca "müstehlike" yapılan satışlar şeklinde de ifade edebiliriz. Şöyle ki: Satışı yapılan madde aynen veya işlendikten sonra tekrar satılıyorsa bu bir perakende satış değ ildir. Fakat aynı mal bir gerçek veya tüzel kişi tarafından tekrar satılınamak üzere ve kendi ihtiyacı için alınmışsa, bu bir perakende satıştır. 2) İstirahat ve e:ğlence yerleri işletenler : Ortalama k'ar hadlerinin şumulüne yukarıda açıklanan perakende satışları takiben -ki bunlar emtia nevileri itibariyle sınıflandırılmıştır. - istira- -6-
hat ve eğlence yerleri işletell'j.ıer de girmektedir. Bu gurupta yer alan is nevileı:_i. ar~smda ~tel, ~ansiyon, bar, gazino, loka~t~, keba~çı, aşçı, kır b~hçesi, plaj, sınema, tıyatdo ~e bunlara benzer yerlerı zıkredebıliriz. Bu yerlerin tamamı, Maliye Bakanlığın'ca hazırlanan cetvelde gösterilmiştir. 3) Her nevi taşıma işleriyle iştigal ede:nler : Buradaki 'her nevi taşıma işleriyle iştigal edenler" tabiri, Maliye Bakanlığının görüşüne göre, en geniş anlamda kullanılmış olup, her nevi kara, hava ve deniz vasıtasını sahibi veya işleticisi sıfatile işletenlerle, taşıma işlerine tavassut edenleri istihdaf etmektedir. Bu durumda, şehir içi ve şehir dışı her türlü (.en küçüğünden en büyüğüne kadar) kara ve deniz vasıtası işletenler bu sistemin şumulüne girmektedirler. lll- ORTALAMA KAR HADLERi, KİMLER TARAFINDAN VE NASIL TESBiT EDiLMEKTEDiR? Orta'lama kar hadleri, şehrimiz Defterdarının veya tevkil edeceği bir Maliye Memuru 'nun başkanlığında Ticaret Odası 'ndan seçilen 4 üyenin iştirakiyle kurulan 5 kişilik bir Özel Komisyon ta.rafından tesbit edilmektedir. Bu Komisyon sadece merkez ilçelerinde bulunan taeiriere ait nisbetleri tesbit etmektedir. 1964 yılından itibaren esnafa ait nisbetler, aynı şekilde esnaf temsilcilerinden müteşekkil bir Komisyon marifetiy1e tesbit edilmektedir. Keza, 1964 yılından itibaren mülhak ilçeler için de o ilçelerin ikişer t.emsilcisinden ve Odamızda kurulan Özel Komisyon içinden seçilmiş iki kişiden müte_şekki!l ayrı bir Komisyon nisbetleri tesbit etmektedir. Üzel Komisyon tarafından tesbit edilen nisbetler evvelce Maliye Bakanlığının tasdiki ile yürürlüğe girmekte idi. Ancak, 1964 yılından itibaren, Özel Komisyonların tesbit ettiği nisbetler, Maliye BakaU'lığındaki 5 kişilik bir Merkez Komisyonu ta.rafından tetkik ve tasdik edilmektedir. Ticaret Odasında faaliyette bulunan Özel Komisyon, gerek emtia, gerekse iş nevilerine ait nisbetlerin tesbiti esnasında icabında, ilgili meslek mensuplarından veya Odamız Mes lek I:Gomitelerinden istişari mahiyette sözlü veya yazılı bilgiler almaktadır. Özd Komisyonlar tarafından tesbit olunan nisbetler gayrı safi nisbetlerdir. Bu gayri safi nisbetler, perakende satışlarda_satılan malın maliyet bedeline, İstirahat ve eğ'lence yerleri işletenj.ıerle taşıma işleriyle iştigal edenlerde işletme giderlerine tatbik edilmek smetiyle bulunmaktadır. Bu suretle bulunan gayri safi ka.rdan genel giderler, yani uı;num'l masraflar, indirildikten sonra kalan miktar, vergi matrahı safi karı veya safi zararı göstermektedir. Me s 'eleyi bir misald e izah edelim : Bilfarz, perakende sa.tış yapan bir tuhafiyecinin bir yıl zarfında sattığı malların maliyetinin tutarı 0.000.- TL'sıdır. Tuhafiye için tesbit olunan ortalama kar nisbetini de mesela % olarak kabul edersek, bahse konu tuhafiyecinin yıllık gayri safi ka,zancının : olması gerekecektir. Genel masraflar bu gayri safi karın dışındadır. Yani, elde ettiği bu.000 0.000 X % =.000,- -7-
liralık gayri safi kara mukabil o tuhafiye.cinin ',!ayet,.000.- liralık bir genel gideri varsa bu takdirde misalimizdeki tacirin hesap vaziyeti şu şekilde görünecek : Gayri safi kar.000.- Genel Gider.000,- -5.000,- Yani o tacir 5.000,- lira zarar etmiş olacaktır. Acaba burada bahsi geçen maliyl3t bedeli, hangi unsurları ihtiva etmektedir Maliye Bakanlığınca hazırlanan Ortalama Kar Hadleri Yönetmeliğine nazaran, maliye:t bedeli tabirinin şumulüne giren unsurlar şunlardır: :1) Doğrudan doğtuya perakende satış yap.anlarda maliyet bedeli: İthalatçı, imala!tçı veya taptancıdan aldığı malları satan, bildiğimiz tipik perakoodecide mahiyet bedeli; satıı-an malın faturada yazıll alış bedeli ile iş yerine veya mağazaya nakil dolayısiyle yapılan nakliye masrafları, alış komisyonları; sigorta ve ambalaj masra.fları gibi emtianın tedarikiyle ilgili giderlerden terekküp etmektedir. 2) İ thal ettiği malı perakende satanlarda maliyet bedeli:. Yukarıda (1) numaralı bentte yazılanlara gümrük resmi, gider vergisi gibi ithalat do~ayısiyle yapılan giderlerin de ilave edilmesiyle bulunan bedeldir. 3) İm.al ettiği malı perakende sataınlarda maliyet bedeli: İmale sa.rfedilen iptidai ve ham maddelerin bedeli (1) işçi ücretleri, amortismanlar vesair eı gibi genel imal giderleriyle piyasaya mutaden ambalajlı olarak sevkedilen maddelerde ambalaj giderlerinden terekküp eder. \4) İstirahat ve eğlence yerleri işletenlerde işletme masrafları : Daha önce, ortalama kar hadleri nisbetinin perakendecilerde malın malivetine tatbik edilmesine mukabil İstirahat ve eğlence yerleri işletenlerde işletme giderlerine uygulandığını belirtmiştik. Bu ka.tegoriye girenierin işletme giderleri nelerden müteşekkildir ~ Yönetmelik hükümlerine göre : Otel, pansiyon, bar, gazino, lokanta, kahvehane. kır bahcesi, pla,j ve emsali eo.lpnce VP i,:;ıtinıhat vı:n le rinin e/jolpncp, vp, irtirı:ılıı:ı,+. mı:ıksatlıır1 i~in rıcık bulunduğu müddetce vamlm1s ve hasılatın elde edilmesine matuf bulunan giderler olup, aı:ıağıda gösterilmistir : a) MüRt.el'ileree- istihlak edilmek üzere satın alınan her türlü yiyecek ve icecek maddelerinin maliyet bedelleri ; b~ TPnıi,.:li'k. avdınlatmıı. uutma. ljü:rirme. ı:ınihıtma ve henzrri ir ler icin işletmrdp Rrt,l'-f'Pdilen odun, kömür, havagazı, elektrik, su gibi muhtelif maddelerin bedelleri ; ' p c) Hizmet erbabına verilen ücretler; (Müdür, müdür muavini, sekreter, müt.ercim, muhasehed ve muhasebe servisinde çalışan memurlara verilen ücretler hariç) ; d) Ücretli durumuna girmeksizin, mukaveleli veya mukavelesiz olarak -8-
çalıştırılan sanatkarlara ve diğer şahıslara verilen paralar; (müşavir ve avukatlara v erilenler hariç); e) İşverene terettüp eden işçi sigorta primi hisseleri; f) İş yeri kirası; g) Ayrılan amortismanlar; h) Bina, buhran, müdafaa ve arazi vergileri; i) Amortismana tabi tutulmayarak işletmede doğrudan doğruya gider yazılan ma,lzeme ve maddelerin bedelleri; j) PTT masraflanndan otel ve emsali işlerinde ücret mukabilinde müşterilerinin istifadesine sunulanların maliyetleri Kırtasiye, matbua, PTT, (Yukarıda "J" bendinde gösterilenle r ha.riç), sigorta, tamir, bakım, büro ve bürıo demirbaş amortismanları, ilan, r eklam masrafları, her nevi vergi, resim, harç (Bina buhran, müdafaa, arazi vergileri hariç) müdür, müdür muavini; sekreter, mütercim, muhasebeci, muhasebe servisinde çalışan memurlarm ücretleri, müşavir ve avukatlara verilen paralar gibi hasilatın elde edilmesiyle doğrudan doğruya ilgili bulunmayan, genel giderlerle idare giderleri gayrisafi kar haddinin tayininde nazara alınmaz. Burada da durumu bir misaile izah edelim: Bilfarz, bir lokanta veya pastahanenin yukarıdaki unsurlardan müteşekkil işletme masrafları yekunu (TL.) 0.000.- sıdır. Yine o iş nevi için tesbit olunan nisbet % ise, gayri safi kar; 0.000 X % =.000, ola.caktır. Şayet o işletmenin genel giderleri.000 den az ise ;neticede kar, fazla ise, tabiatiyle zara.r edilmiş olacaktır. 5) Taşıma işleriyle iştigal edenlerde işletme giderleri : Taşıma işleriyle iştigal edenlerde de ortalama kar hadleri nisbeti işletme giderlerine tatbik edilmektedir. Bu kaıtegorideki işletme giderleri de 28.Ekiııı.1964 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan yönetmelikte, kara, deniz ve hava taşıma işleri için ayrı ayrı olmak üzere şu şekilde tadat edilmiştir: KARA TAŞIMA işlerinde işletme GiDERLERI : a) Nakil vasıta.lannın yakıt, yağ giderleri b) Nakil vasıtalarının tamir giderleri ; c) Nakil vasıtalarının bakını gider1e ri; d) Nakil vasıtala.rının amortismanları; e) Şoför, şoför muavini, hostes ve bilet satış işlerinde çalışanların ücretleri ve bunlara verilen gider karşılıkları; f) Motorlu kara taşıt vasıta.ları vergisi; g) Trafik sigmtası ve nakil vasıtalanna ait diğer sigorta primleri; h) Yük ve yolcu temini için ödenen komisyonlar; i) Yazıhane, servis istasyonu, -garaj, terminal gibi binalara ait kira, amortisman, sigorta ve saire gibi masraflar. Kırtasiye, matbua, posta, ilan, reklam giderleri, idarehanelere ait kira, amortisman, sigorta, te;nvir, teshin, temizlik, bakım, tamir, vergi, resim, -9-
harçlar, şoför, şoför muavini, hostes, bilet satış memurla-rı dışında kalan hizmet erbabına verilen paralar, avukat, müşavir ücretleri işletme giderlerinden madut olmadığından, bunlar g&yrisafi kar nispetinin tayi,ninde nazara alınmaz. DENiZ TAŞIMA IŞLERiNDE, işletme GİDERLERI : a) Gemilerin akaryakıt, kömür ve su giderleri; b) Gemilerin tamir, bakım ve malzeme giderle ri; c) Gemilerin amortismanları; d) Yükleme, boşaltma, istü ve aktarma giderleri; e) Tekne, makina ve kulüp sigortaları He navlun sigortaları; f) Deniz adamlarına. ait maaş ve ücretlel'; g) Komanya ve elbise giderleri; h) Navlun ve acenta komisyıon ve masrafları; i) Sürvey Lloyd v1e avarya masrafları, dispeçler; j) Liman, kılavuz, romorkör masrafları, k) Gümrük, liman, fener ve rıhtım ve resim harçları 1) Gemiyle ilgili telefon, telsiz ve kırtasiye giderleri; m) Gemiyle ilgili sair gide rler. Yukarıda sayılanlar dışında kalan hizmetler ücretleri, avukat müşavir ücretleri gibi giderler işletme giderlerinden olmadığı için gayrisa:fi ortalama kar hadlerinin tayininde nazara alınmaz. HAVA TAŞIMA işlerinde, işletme GiDERLERI : Uçak için yakıt, yağ, tarrnir ve bakım giderleri, uçak amortismanları, pilot, telsizci, hostes ücretleri, uçuş zam veya tazminatları ve gider karşılıklan, uçak sigorta ücreti, yolcu ve eşya sigorta:ları, yük ve yolcu temini için ödenen komisyonlar, uçak terminali, h angarı, yazıhane gibi bina:lara ait kira, amortisman ve sair giderler. Yukarıda sayılanlar dışında kalan hizmetliliır ücretleri, avukat, müşavir ücretleri gibi giderler, işletme giderlerinden 'Olmadığı için gayrisafi ortalama kar hadlerinin tayininde nazara alınmaz. Yukarıda 4 numaralı bentteki misali, taşıma işleriyle uğraşanlar için aynen burada da tatbik etmek kabildir. IV - ODAMIZ MENSUPLARININ DiKKAT ETMELERi GEREKEN HUSUSLAR : Yukarıdaki esaslar dairesinde tesbit edilen ve kesinleşen nisbetler önceden hem Resmi Gazete ile yayınlanmakta, hem de Vergi Dairelerinde ilan edilmektedir. Bu durumda mükellef, Mart ayında beyannamesini verirken, kendisi için tayin olu.nan ortalama kar nisbetini önceden biliyor demektir. Bu izahat muvac,ehesinde, şayet mükellefin gösterdiği gayrisafi kar, işbu yazımızın ba.şından itibaren izah ettiğimiz esaslara nazaran bulunacak gayrisafi kardan düşük, ise, bu takdirde, mükellefin, düşüklük sebeplerini (haklı sebepler) izah eden bir yazıyı da beyannamesine!ekli olarak vermesi Hlzımdır. Yani, bir mükellefin beyan ettiği gayrisaifi kar 50.000,- T L.sı ise, --
buna :mukabil Özel Komisyon tarafından tesbit edilen nisbete göre, bunun 75.000,- TL.s,' olması gerekiyorsa, mükellefin aradaki farkın ne gibi haklı sebeplerden doğduğunu yazılı olarak beyannamesiyle birlikte ifade etmek hakkı vardır. Şayet mükellef bu yazılı izahatı vermemişse, durum ne olacaktır~ Bu takdirde, misalimizdeki mükellef 6 ay içinde, Ve,rgi Dairesi tarafından izahat verrneğe davet edilecektir. Mükelleflerin verecekleri izahat ve sunacakları v,esikalar Vergi Dairesi l\iüdürü, Müdür Muavini ve Ticaret Odası temsilcisinden müteşekkil üç kişilik bir Komisyon tarafından incelenecektir. Mükellefin izahatı kabul edilirse, vergi, kendisinin beyan ettiği miktar üzerinden tar h edilecektir. Şayet, izahatı kabul edilmezse, (kısmen veya tamamen) 1.000 liraya kadar olan matrah farkları için hiçbir işlem yapılmıyacak, 1.000 liradan yukarı matrah farkları için ise, cezasız,olarak ikmalen vergi tarh edilecektir. 1967-1969 yıllarına ait nishetlerin tesbitinde bir özellik vardır. Şöyle ki: İstirahat ve :eğlence yerleri işleteniere ait nisbetler "mal sahibi" ve "kiracı" için ayrı ayrı teshit olunmuştur. Bunun sebebi, kiramn, işletme gideri addedilmesi ve dolayısiyle gayrisafi karın matrahını - kiracı olanlarda - yükseltmesidir. Bu durumda, 2 ayrı nisbetin kabulü, kiracı ile mal sahibine ayni nisbetin uygulanması halinde ortaya çıkacak haksızlığı gide-rmiş olacaktır. Sözü geçen durum, taşıma işleri ile iştigal edenler için bir başka açıdan ele ahnmış ve "amortismanlı", "amortismansız" olarak iki ayrı nisbet tespit olunmuştur. Ocla.mız, yukarıda belirtildiği üzere oto - kontrol zarure~tiyle vergi mevzuatımıza girmiş olan ortalama kar hadleri müessesesinin perakende ticaret erbabı ile eğlence İstirahat yeri işlet:enler ve taşıma işleriyle iştigal edenler hakkında adil ve gerçek ~esaslar dairesinele uygulanması için gerekli bütün gayreti sarfetmektedir. Bu maksatla, gerek meslek mensuplarının fikirlerinden ve gerekse mali konularda yetki ve ihtisas sahibi elemanların bilgilerinelen imkanlar nisbetinde fayclalanılmakta ve netie:ede mükellef ile Maliye 'ye ait hakların aynı titizlikle korunmasına gayret edilmektedir. -ll-
Kanun : 193, 484 Madde : ll, geçici 4 üncü madde 484 sayılı kanun GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİGİ SERİ No. : 73 Ortalama KM: Haddi esasınm 1963 yılı uygulaması ile ilgili tamamlayıcı açıklamalar : Çe şitli genel tebliğlerde açıklandığı gibi, ortalama kar haddi esasına tabi mükelleflerin 1963 takvim yılından mütevellit kazançlarına 1963 yılı için takelir edilmiş bulunan ortalama kar hadleri uygulanacaktır. Bu haddin tatbiki suretiyle bulunan gayrisafi kazanç, mükelleflerin beyannamelerinde göstermiş >oldukları gayrisafi kazançla karşılaştırılacak; arada 00 liradan fazla bir fark görüldüğü takdirde bunun llleden ileri geldiği mükelleflerden sorularak; verilen izahat yeterli ve tatmin edici görülnıezse nıezkur fark üzerinden ikmalen ve cezasız vergi tarhedile.c>ek; aradaki fark 00 liradan aşağı olur veya 00 liradan fazla olmakla beraber, mükelleflerin izahları kabule şayan bulunursa vergi tarhı cihetine giclilmiy>ecektir. Bakanlığa vaki müracaatlardan, ortalama kar haddi esasının uygulanmasında, özellikle, mükelleflerden izahat talebi ve bu talebi müteakip yapılnıası gerekli işleml>e rde tereddüde düşüldüğü anlaşıldığından, bu hususların daha etraflı şekilde açıklanıııas1na lüzum hasıl olmuştur. 1 - Mük:elleflerdEtn izahat istenmesi : Haklarında ortalama kar haddi esası uygulanacak olan mükelleflerden, şekli Bakaniıkça tesbit edilmiş bulunan formül dahilinele lüzumlu bilgiler istenilir. Bu bilgiler arasında, mükelleflerin beyannamelerinde gösterdikleri gayrisafi kazançlarıyla ortalama kar haddi esasına göre bulunaıı gayrisafi kazançların tutarları, bunlar arasındaki fark, bu fazlalığın uygun olup olmadığı, uygun değilse, beyandaki clüşüklüğün neclien ileri geldiği hususları mevcuttur. Cevap süresi : Mükellefler, kendilerinden istenilen hususları en az 1 gün içinele izah edeceklerdir. Alınan haberlerden, vergi dairelerince nıehlin genellikle gün olarak tayin edildiğ i öğrenildiğinclen, bunun 2 aya çıkarılması 19//1964-12-
gün ve 27-/36956 sayılı yazı ile tamim olunmuştur. Bu süre zarfında cevap verenler kendilerinden istenilen izahları zamanında yapmış sayılacaklar; sür eyi geçirenler hakkında ise ortalama kat haddi esasının uygulanmasına geçilecektir. İzahın şekli: Mükellefler, kazaınçlarındaki düşüklüğün nedenlerini yazılı olarak vergi dairelerine bildirecekl,er ve dilerlerse, lüzuıiılu gördükleri belgeler! yazılarına ekliyeceklerdir. İzahatlJn incelenmesi : Vergi dairelerine g elıniş olan izahlar v.e belgeler, mükelleflerin dosyalarına konulacak ve bu dosyalar, onları incelemeye yetkili lwmisyonlara tevdi olunacaktır. Komisyon, ilerde, vergi dairesi, müdürü, yoksa gelir müdürü ilç,elerde varsa müstalcil vergi dairesi müdürü, verg i dairesi olmayan yerlerde malmüdürü, bıunlann mazeretleri halinde tevkil,edecekleri zatın başkanlığı altj.nda vergi dairesinin ilgili memuru ile mahalli ticaret odalarınca, olmayan yerlerde belediyelerc.e üç yıl için seçilmiş bir üyeden terekküp eder. Eomisyonlar, mükelleflerin izahlarım ve bu izahları sağlamak maksadiyle ibrar; edilen belgeleri i.ncıeledikten sonra, bunları tamamen ve kısmen kabul veya red edebilirler. Her iki halde inceleme sonuçları komisyonca karara bağlamr ve bu karar üyıeler tarafından imz alanarak bir nüshası mükellef dosyasma konulur. izahlarm özel komisyoınlarca kabule şayan görülmesi : Mükelleflerin gösterdikleri gayrisafi kazanç ile,ortalama kar haddi esasımn uygulanması suretiyle bulunan gayrisafi kazanç arasındaki fazlalığm neden ileri geldiği hakkında verilmiş olan izahlar bunları inceleme ile görevli özel komisyon0a yeterli ve tatmin edici görülürse, mükelleflerin beyana dayanan vergileri üzerinde bir düzıeltme ve değişiklik yapılmaz; sadece izahm aynen kabul edildiği r.ıükelleflere duyurulmakla yetinilir. Komisyonlarca kabulü şayan g örülebilecek düşüklük sebepleri : Mükelleflerce beyıanlarmdaki düşüklüğün izahı maksadiyle ve.rilen cevapların ve ibraz olunan belgelerin hangi haldıe kabıul edilip hangi halde reddedileceği hususunun kesin olarak, önceden tayini güçütür. Red veya kabulün, düşüklüğü doğuran hadisenin mahiyetine, faaliyetin yapılış tarzına v:e mükelleflerin düşüklüğü doğuran hadisenin mahiyetine, faaliyetin yapılış ta.rzına ve mükelleflerin iş ve çalışma imkan ve durumlarına göre incelenip değerlendirilmesi lazımdır. Bununla beraber, düşüklük sebeplerinin açık ve s.eçik olarak bilindiği hallerde mükellefletden tamamlayıcı izahat istenilmesi,ne lüzum g örülmeyeceği gibi izahııı muteber belgelere dayandırıldığı hallerde de başkaca tetkik ve tahkika ihtiyaç gösterilmeden beyamu olduğu gibi kabul edilmesi gerekir. Eonunun iyice anlaşılabilmesi için aşağıda bazı misaller verilmiştir : -Tekele tabi maddeler (İspirto, ispirtolu içkiler, tütün, çay) ile damga pulu, milli piyango bileti, akaryıakıt (motorin, gazya.ğı, benzin) şeker, kibrit, -13-
kahve gibi maddelerin kar hadleri ilgili resmi makam ve mer.cilerce; beldenin bir kısım zaruri ihtiyaçlarına (ekmek, et gibi) ait 'azami satış fiatları da belediyelerce tayin v e tahdit olunmaktadır. Bu türlü malların satışı ile uğraşıanlar içiıı orta.lama kar haddi cetvellerinde daha üstün kar nisbeti tanınmış olsa dahi, özel komisyonun kar ve :fiat sınıflandırılmalarını gözönünde bulundurarak, sözü ediren maddelerin sa.tış hasılıatma ortalama kar hadlerini değil, kendilerine mahsus kar hadlerini uygulanıaları; şa.yet bu kar hadleri ortalama kat haddinden daha yüksek ise bu takdirde de ortalama kar haddinin tatbiki yoluna gitmeleri gerekir. - Kamu idare ve müesseselerine ve bunlara bağlı teşekküllere karşı mal teslimini taa.hhüt etmiş olan mük elleflerin bu işlerden sağladıkları kazanç, ortalama kiir hadlerine göre tesbit.edilen gayrisafi kazancın altında ise düşüklük sebebi izah edilmiş sayılmalıdır. Rekabetin etkisi ile ticari emtiada veya taşıma işlerinde mal ve hizmetin benzerlerinden daha düşük fiatla satıldığı yeya ifa edildiğ 1 iddia oluncluğu ha1lercle bu iddialar, fatura ve diğer belgelerle, tevsik oluı1duğu takdirde, kabul edilmelidir. - Ticari faaliyetlerin çeşitli sebeplerle bir takvim yılından az bir süreye inhisar ettiği vıe bu yüzden kazançıta düşüklük husule geldiğinin iddia olunınası halinde, bu iddia, tevsik edilmek kaydiyle, nazara alınmak lazını gelir. - Taşıma işlerinde faaliyetin bir takv.im yılından daha az bir müddetle devam etmesi halinde işletme giderleri arasında yer alan amortisınamn çalışılan süreye göre hesaplanarak, giderler a.rasına sadece bu suretle bınluuan miktarın katılması icabed er. -Emtia üzerine iş yapanlar da kazanç tesbit edilirken fire ve malın ıniattan düşmesi gibi hususlara müteveccih -olarak mükelleflerce yapılan izahların gözden uzak 'tutulma.ınası lazımdır. - Öz sermayesinden ziyade milli bankaların kendisine açtığı kredilter ile iş gören ve bu sebeple faiz ödeyen ve borçlarını zamanında tediye maksadiyle mallarını benzerlerine nazaran daha düşük fiatla satan v e bu halleri öz:el komisyonca bilinen veya izahat sırasında derıneyan ve tevsik olunan mükelleflerin bu durumları nazarı alınmalıdır. - İstirahat ve eğlence yerleri işletenlerde "Ortalama kar hadlerinin tesbiti hakkındaki yönetmelik'' hükümlerine göre işletme giderlerinden sayılan işyeri kirası, hizmet erbabı ücretleri, amortismanlar v e saire gibi işin hacmi ile doğrudan doğruya ilgili bulunmayan sabit masraflar vardır. Böyle bir.işletmenin mütehavvil masraflarını teşkil eden işletme giderlerine (lokantalarda emtia ve malzeme bedeli gibi) işin iyi gitmemesi sebebiyle cli.işüklük husule geldiğinde, sabit masraflar aynen kalacağmdan, ortalama kar hadlerine göre hesaplanacak gayrisafi kazanç mükellefin g erçek durumuna uymayan sonuçlar verebilir. Bu gibi hallerde mükellefin cari yıldaki müteha.vvil anasrafları evvelki yıllara ait aynı nıahiyetteki masrafıariyle ınukayese edilmeli ve masraflardaki azalışın işletme durumunun iyiye git- 14-
memesinden ileri geldiğine kanaat getirilmesi halinde, beyan olunan kazançtaki düşüklük kısmen veya tamamen izah edilmiş sayılmalıdır. - Taşıtlarını ıtamir, bozulma ve sair sebeplerle çalıştıramıyarak ga.rajlarında muhafaza etmiş olan mükeuefler bu durumu usulü dairesinde tevsik eyledikleri takdirde, hasılatlarındaki düşüklük işin icabına göre kısmen v.eya tamamen izah edilmiş sayılabilir. Mükellef izahlarının kabule şayan görülın.emesi : lviükeueflerin kazançlarındaki clüşüklüğün nedenleri hakkında verdikleri izahlar, yetkili özel komisyonca kabule şayan görülmiyerek r:eddolunmuş ise, ortalama kar haddi esasının tatbi:ki suretiyle bulunmuş ola.n farkın tamamı; iz ahat kısmen veya reddedilmiş ise, bu kısma ait fark vergi tarhına esas tutulur. Özel komisyonun ineeleme sonuçlarına göre mükelleflerin ortalama kar haddi açısından durumlarını ve aclları.na vergi ıtarhı gerekip gerekmeyeceğini belirtmek üzere bir kaç misal aşağıda gösterilmiştir. Ortalama kar haddi esasmıın uygulanmasma ait misaller: A) Emtia ü.zeri:nıe perakende satış yapılması : Misal - 1) A adındaki bir mükellefin pemkencle olarak manifatura ticareti ya.ptığmı, işletme defteri tuttuğunu, manifaturacılık için bu yerele tesb~t olunan ortalama kar nisbetinin % olduğunu farzeclelim. Bu şahsm 27/1 numaralı beyanname yaprağında gösterdiği bilgilere göre ticari durumu şöyledir: Lira.000 Lira Hesap dönemi zarfında elde :edilen hasılat 140.000 Hesap dönemi za.rfında sat1n alınan Hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun maliy.et değeri emtianın maliyet değeri 1.000 Hesap dönemi zarfında yapılan hillimum giderler 9.000 Toplam 149.000 Fark (Kar) 3.000 Geillel Tıplam.2.000 Hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun maliyet değeri 12.000 Fark (zarar) Toplam 2.000 Genel Toplam 2.000 --
lvialiyet bedelinin hesabı Lira.000 Senebaşı mevcudu 1.00 Sene içindeki alışlar 140.000 Toplam 12.000 S:ene sonu mevcudu 128.000 Sa1tılan malın maliyet bedeli Ortalama kar haddinin uygu!laırması suretiyle gayrisafi kazanem tesbiti : 128.000X ~-- = 12.800 lira (gayrisafi kazanç) 0 Mükellefirn gösterdiği gayrisafi kazanç Kar Genel Giderler 3.000 + 9.000 = 12.000 lira (gayrisafi kazanç) Ortalama kar haddine göre hesaplanan gayrisafi kazanç mükeuefin beyanına göre hesaplanan gayrisafi kazanç arasındaki fark 12.800-12.000 = 800 liradır. 800 lira, 00 liradan aşağı olduğundan mükellef hakkında ortalama. kar haddi yoluyle bir vergi tarh olunmayacaktır. Misal ~ 2) B adındaki bir şahsın bakkallık yaptığını, bu iş için o yerde % ortalama kar haddi tesbit ed:illdiğini düşünelim. Bu mükellef beyannamesinde, sene içinde satın aldığı mal bedeli olara.k 1.000 lira, genel gider olarak 5.000 lira, safi ka.r olarak da 3.000 lira göstermiştir. Misalde, sene başı ve sene sonu mal mevcudu olmadığından maliyeıt be~ deli yıl içinde satın alınan emtia bedeli olan 1.000 liradır. 1.000 lira maliyet bedeline '% O rtalama kar haddi uygula.narak gayrisafi kazanç bulunur : 1.000Xl0 ----- = 13.000 lira. Mükellefin gösterdiği Kar Genel gidw-ler gayrisafi kazanç 3.000 + 5.000 = 8.000 liradır. Gayrisafi kazanç~ar arasında:ki fark : 13.000-8.000 = 5.000 liradır. -16-
Bu fark 00 liradan fazla olduğundan mükellef izaha davet olunur. Müfuellef, yukanki kısımlarda izah edilen şekilde düşüklük sebeplerini izah edemediği takdirde fark üz:erinden adına ikmalen ve cezasız ver gi tarh olunur. MükeliJ:ef adına yapılaca:k ikmal tarhiyatı, ödeviinin beyannamesinde bildirdiği 3.000 lira karın ortalama kar haddi yoliyle tesbit olunan 5.000 lira ile toplanmasını ve toplam (8.000) lira üz erinden vergi ıtarholunmasını, tarholunan vergiden evv:elce mükellefin beyanına dayanılarak hesapi1anan verginin indirilmesini ve ka.lamnın kendisiden aramasını ifade eder. B) Emtia üzerine kısmen perakende ve kısmen toptan satış y!lipılması: Misal - Lira Halıe1lık yapan bir şahsın 0.000, 0.000,.000, 350.000, 0.000, takvim yılı takvim yılı genel giderleri yıl içindeki satışı yı'l sonu emtia mevcudu baş1ndaki ~mtia mevcudu içindeki alışları olsun. Bu mükellefin yıl içindeki 350.000 liralık satışlarının 50.000 lirasının perakende, 0.000 liralık kısmının toptan satış olduğunu ve hahcıhkta perak ende satışlar için bu yerde tesbiıt olunan ortalama kar haddinin '% olduğunu farzedeij:iın. Mükellefin özel komisyondaki izahatı sırasında perakende sattığıni bildirdiği halı1arın maliyet bedeenin 48.000 lira olarak açıklandığını ve bunun komisyonca kabul edildiğini farzedelim. Bu durumda, misaldeki şahsın perakende suretiyle sattığı halıllardan elde ettiği gayrisafi ka.zanç : 50.000-48.000 2.000 liradır. Ortalama kar haddine göre hesaplanacak gayri safi kazanç 48.000 X ----- = 4.800 liradır. 0 Aradaki 4.800-2.000 = 2.800 lira. fark mükellef adına ikmalen tarh edilecek kazanç kısmını ifade eder. Düşüklük sebebi izah edildiği takdirde böyle bir v:erginin aranmayacağı tabiidir. lviisal 3 :!malat işi ile uğraşan bir mükellefin durumu ş.öyl edir : Bu zümreye giren mükelleflerde satılan malın maliyet bedeli Vergi Usul Kanununun 275 inci maddesine göre ;tesbit olunur. Aşağıdaki misal bu madde hükmü de gözönünde bulundurulmak suretiyle tertip edilmiştir. -17-
Mamul devri.... İptidai madde devri İptidai madde ahşı.... Ücretler.... İşletme giderleri.... Genel giderler.... Safi kar.....000 18.000 1.000 50.000.000 7.000 16.000 Toplam 6.000 Perakende satış Mamul devri 235.000 21.000 6.000 Satılan ınallarm maliyet bedelinin hesaplanınası : Mamul devri................000 İptidaimadde devri......... 18.000 İptidai madde alışı... 1.000 Ücretler... 50.000 İşletme giderleri..............000 Toplaını 233.000 Ertesi yıla mamul devri... 21.000 1- S'atılan malın ma~iyeti... 212.000 Bu maddeye a1t imalatçı ortalama kar haddi nisbetinin %13 olduğu kabul edilirse, bu nisbietin satılan malın uygulanması ha'linde, ortalama gayriı;afi kazanç, ( 212.000 X 0,13-27.560) olarak belirmektedir. Mükellefin bildirdiği gayrisafi kazanç miktarı ise 23.000 liradan ibaret bulunmaktadır. Safi Kar........................ 16.000 Genel gider 7.000 23.000 Bu duruma göre, mükellefin bildirdiği gayrisafi kazanç, ortalama k ar haddinin perakende satışlarına uygu~anması sonunda bulunan gayrisafi kazanca nazaran, (27.560-23.000 = 4.560) lira düşüklük göstermektedir. Tabiatiyle Vergi Dairesi, mükellefi, bu düşüklüğün sebebini izaha davet edecektir. Farzedelim ki, mükellef, defterlerinde ücret olarak gösterdiği 50.000 liradan ayda 0 lira, yılda 3.600 lira genel gider'ler arasında yer alması gereken nınhasiplik ücre,tini yanlışlıkla ücretiere dahil ejttiğini bildirir ve isbat ederse, gayrisafi kazancındaki düşüklüğü isbat.etmiş sayılır ve hakkında herhangi bir tarhiyat yapılmaz. Bu durumda sözü edilen 3.600 lira genel gider o-lup dolayısiyle heyan olunan gayrisa.fi kazanca gireceğinden satılan malın maliyeti 9.400 ve buna or- -18-
talama kar nisbeti uygulanmasiyle bulunan gayrisafi kazanç 27.222 lira, mukellefin, beyan ettiği gayrisafi kazanç ise 26.600 lira olacaktır. Ortalama kar haddi uygulanmasiyl:e bulunan 27.222lira gayrisafi kazançla, mükellefin bildirdiği gayrisafi kazanç 26.600 lirıa arasındaki fark bin liranın altında bulunduğundan,,mükellefe bu esasa göre herhangi b~r muame-. yapılmıyacağı tabiidir. Misal : N. adındaki bir şahıs içkili gazino işletiij.ektedir. Beyanına göre 1963 yılındaki işletme ve diğer geueıl giderleri toplamı 174.800 lira; hasılat toplamı 189.450 lira ve müessese.nin safi karı 189.450-174.800 = 14.650 liradır. Bu iş nev'i için tesbit olunan ortalama kar haddi % farzedilmiştir. Mükellefin beyannamesinde işletme giderlerini tefrik etmemiş olduğunu düşünelim. Bu gibi hallerde toplam giderin '% unun işletme giderleri dışında kalan giderler, kalanının işletme gideri olarak nazara alınması 66 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile uygun görülmüş olduğundan, misaldeki işletme ve genel giderlerin bu esasa göre ayrılması lazımdır. 174.800X Genel giderler : ----- 0 17.480 liradır. 174.800X90!şletme giderleri : = 7.3 liradır. 0 Mükellefin gösterdiği gayrisafi kazanç : Kar Genel giderler Gayrisafi kazanç 14.650 + 17.480 32.1 liradır. Ortalama kar haddine göre gayrisafi kazanç : 7.3X = 47.196 liradır. 0 İki kazanç aras1nda, 47.196-32.1 =.066 lira fark 00 liradan fazla olduğu için mükellefin izaha dav.et edilmesi lazım gelir. Fazlalık izah edilmediği takdirde.066 lira üzerinden ikmalen ve cezasız vergi tarh olunur. id) ~şıma işleriyi et uğrağılması : Misal : Şehirlerarası taşrma işleriyle uğraşan bir şahsın, yıl içindeki genel giderleri (kırtasiye, matbua, posta, ilan, reklam giderleri ile.vergi, resim, harçlar ve saire gibi) 5.000 lira, işletme giderleri, vasıtanın yakıt, yağ, tamir, bakını giderleriyle amortismanları, şoför, şoför muavini, hostes... ücretleri, motorlu kara taşıtlar vergisi, trafik sigo rtası ve nakil vasıtalarına ait diğer sigorta primleri, yazıhane, servis istasyonu, garaj terminal binalarma ait kira, amortisman, sigorta ve saire gibi masl'aflar)... 65.000 lira o hı rak tıesbit olunmuştur. Yıl içinde elde olunan hasılat 72.000 lir a, s~fi karı 2 000 liraa; o yer için takdir olunan ortalama kar haddi nisbeti % farz edilmiştir. -19-
Mükellefin beyannarnede gösterdiği gayrisafi kazruı9 : Kar Genel giderler Gayrisafi kazanç 2.000 + 5.000 7.000 liradır. Ortalama kar haddine göre hesaplanan gayrisafi kazanç 65.000X ---- = 13.000 liradır. 0!Mükellefin gösterdiği gayrisafi kazanç ile ortalama kar haddi esasına göre bulunan gayrisafi kazanç arasındaki fark: 13.000-7.000 = 6.000 liradır. 6.000 lira üzerinden mükellef adına ikmalen ve cezasız vergi tarhı gerekir. Şu kadar ki mükellef, hasılatındaki düşüklüğü izah etmiş olursa kendisinden böyle bir verginin aranmasına lüzum yoktur. Ortalama kar haddi esasının ve buna ait ülarak bundan evvelki tebliğ- 1, re bu tebliğde yapılmış olan açıklamaların müessesenin tatbikatiyle doğrudan doğruya ilgili memur ve mükelleflere ve mükelleflerin bağlı oldukları teşekküllere, her türlü imkan ve vasıtalardan faydalamlarak, izah edilmesi, bilgisizlikleri veya kanunlara vukuflarımn yetersizliği sebepleriyle istenilen bilgileri gerektiği şekilele vermeyen mükelleflere ne yolcla izahta bulunabileceklerinin anlatılması, haklarında. ikmalen tarhiyat yapılmış olanların bu vergilere karşı İtiraz Komisyonuncla.n önce uzlaşma komisyonlarına başvurabileceklerinin ve bu komisyonların gerektiğinele vergi miktarım indirmeye yetkili bulunduklarının hatırlatılması, uzlaşmanın mümkün olmaması halinele İtiraz Komisyonuna müra.caat edilebileceğinin ve bu komisyondan karar çıkıncava kadar tahsilat yapılmıyacağının, İtiraz Komisyonu kararlarına karşı Te::nyiz ve Danıştay yollarının açık ülduğunun duyulması icap eder. Gereğinin bin esaslara göre ifasını rica ederim. --
Maliye Bakanlığından : 1970-1972 takvim yıllarında İstanbul İli ve bağlı beş ilçesindeki (Yalova, Kartal, Silivri, Şile ve Çatalca) tüccarlar için uygulanmak üzere özel komisyonlarca takdir olunan ve "Ortalama Kar Hadleri Merkez Komisyonu" tarafından incelenerek kesin miktarları tayin edilen ortalama kar hadleri emtia ve iş nev 'ileri itibariyle aşağıda gösterilmiştir. Keyfiyet 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 26/6/1964 gün ve 485 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle değişik 43 üncü maddesi uyarınca ihin olunur. O. SINIF : Yiyecek, içecek, keyif v.b. ihtiyaç maddeleri Alım Grup Bölüm Poz. imalat ithalat satım 00 Ol 02 03 000 001 002 003 004 005 0 011 012 013 0 021 O :i O 031 BAKKALLAR(Bakkaliye ve kantariye emtiası ile tekel maddeleri, şeker, gaz, ekmek, alkollü ve alkolsüz içkiler ve benzeri ihtiyaç maddelerini memcuzen satanlar.) Bakkaliye ve kantariye emtiası Tekel madde~eri Tekel dışı alkollü içkiler Toz ve kesme şeker Memba suyu, gazoz, kola v.b. içilecek maddeler Margarin NOT: Bakkallarda satılan gaz,.ekmek, züccaciye, tuhafiye hırdavatı v.s. ilgili gruplarında gösterilmiştir. ET, SAKADA 'I', KÜMES VE AV HAYVANLAR! GRUBU Kasaplar Tavukçula.r (Canlı ve kesilmiş kümes ve av hayvanrarı, yumurta satanlar) 01 Yumurta Saka ta tçılar Pastırma, salam, sucuk, sosis v.b. SU ÜRÜNLERİ GRUBU Balıkçılar Su ürünleri mamulleri (Tuzlama, kuı utma, tütsüleımj, konserve v.s. yollarla imal edilen su ürünleri) Meyve ve sebzeciler Meyve 00 Kavun, karpuz!sebze -21~ 5 3 Arnillerince t espit edilecek kar haddi uygulanacaktır. 8
Alım Grup Bölüm Poz. imalat Ithalat satım 04 05 06 040 041 042 043 044 050 051 052 053 060 061 062 063 064 HUBUBAT, BAKLİYAT VE HER NEV 'İ UN VE UN MAMULLERİ GRUBU Zahireciler 0400 Uncular (Çuvalla veıya açık un satanlar) (Değirmen ve un fabrikalarının perakende satışları için imalat sütunu kullanılır.) 0401 a) Hayvan yemi (Ot, saman dahil) b) Sun'i ve vitaminli yemler 0402 Bulgur EKMEK (İmalat sütunu fırın ve ekmek fabrikaları için, alım satım sütunu ise bakkallar ve diğ er ekmek satanlar için kullanılır.) 2,50 Simitçi ve börekçi fırınları Makarna, bisküi (Paketli un dahil) Nişasta (Glikoz dahil) ŞEKER, PASTA VE MEŞRUBA'l' GRUBU - Şekerciler (Şeker, şekerleme, çikolata, helva, reçel, kuru pasta v.b. maddeler) 0500 Tahin ve tahin helvası Pastacılar (Salonlu pastaneler için (6) pozisyonuna bak.) 05 Şerbet, dondurma, bo za, şıra v.b. (Salonu olanlar için 614 pozisyona bak.) Tatlı ve börek v.b. (Salonu ola.ıüar için 61 inci gruba bak.) Yufka, kadayıf, güllaç MEZECİLER VE BÜFELER (Meze., hazır yemek, turşu, sandviç v.b. memzucen satanlar, salonu olan ve içki içilen yerler ile sinema, tiyatro, vapur, havaalanı, plaj,stadyum ve kapalı salonlardaki büfeler hariç) Meze (Şarküteri) Sandviç tost Meyve suyu, (Tabii ve taze) Turşu, turşu suyu 45 Büfeler NOT : lviezecilerde ve büfelerde satılan tekel maddeleri, tekel dışı alkollü içkiler ile büfelerde satılan gazete, mecmua, pul v.s. maddeler bu pozisyonda gösterilen nispete değil ilgili pozisyonlarmda gösterilen nis-. petlere tabidir. 3 (*) 4 12 lo 16 (*) Bağlı ilçelerdeki tüccarlar için uygulanacaktır. -22-
Alım Grup Bölilm Poz. Imalat Ithalat satım 07 KURU KAHVE VE KURU YEMİŞ 070 Kuru kahveeher 071 Kuru yemişçiler 07 Leblebiciler 08 SÜT VE SÜTTEN MAMUL MADDELER GRUBU (Süt, yağ, yoğurt, peynir v.b.) 080 Peynir (Her nev'i) 081 Süt, yıağ, yoğurt 09 SAİR YİYECEK, İÇECEK VE İHTİY AÇ MADDELERİ GRUBU 090 Zeytin, zeytinyağı 091 Haşhaş, susam, ayçiçeği yağı v.b. ( T'asir haneler) 12 092 Tuzcular 093 Buz 18 094 Sabun (Her nev'i) 13 1. SINIF : Giyecek, takılaook, süs ve ziy;net eşyası TUHAFİYE, KONFEK'SİYON, P ARFÜ- MERİ, FOS BİJUTERİ GRUBU 0 Tuhafiyeciler (Kadın, er~ek çamaşırı; tri- ~otaj, çorap, gömlek; çanta, şemsiye, şapka kravat v.b. aksesuvar eşyası, tuhafiye hırdavatım memcuzen alıp satanlar.) ~ 00 Kadın çamaşırı (Korse, sütyen dahil) ' 01 Trikotaj 02 Çorap 03 Gömlek, pijama, kravat, mendil (Ismarlamacılar idn 132 nci pozisyona bak) 04 Sapka, (Fötr. kumaş ve hasır şapka) 05 Şapkacılar (Kadın) 40 06 Kasket, apolet, kokart, nişan 07 Tuhafiye hırdavatı 08 Şemsiye 1 Levazımatçıla.r Terzi levazımatı 11 Kadın dikiş levazımatı (Masrafcılar) (Düğme, :toka, dantel, bellastiği, :Dermuar v,b. sa- :tanlar) (Düğme basma ve çorap çekme dahil) 40 12 İbrişimciler (Kazzazlar dahil) 13 Örgü yü.ni:i satanlar (Naylon v.. b. örgü iplikleri <İahil) -23-
Alım Grup Böliim Poz. Imalat Ithalat satım 11 12 2 Konfeksiyon ve hazır elbise Erkek kon:feksiyonu 21 Kadın konfeksiyonu 22 Bebek ve çocuk eşyası Fos bijüteri (Taklit ziynet eşyası) 4 Parfümeri (Itriyat) 40 Kolonvacılar 1 111 112 113 114 1 1 121 122 123. 124 13 1 DOKUMA MAMULLERİ GRUBU Manifa turacılar 10 Parça ve kilo ile kumaş satanlar Kumaşçılar Havlucular (Havlu v.s. hamam eşyası, çarşaf satanlar Beyazcılar (Çar\ af, pe çete, örtü v.b. satanlar) Mefruşat (Perdelik, döşemelik kumaş, korniş v.b. aksesuvar dahil) 1140 Yer ve sofra muşambaları TülbentGiler AYAKKABI VE KADIN ÇANTASI GRUBU Avakkabıcı1ar (Hazır erkek, kadın ve çocuk avakkabıları) Kunduracılar (Ismarlama ayakkabı yapanlar) 35 Lastik. nlastik, hasır ayakkabı, :t erlik, patik ve kavafiye Kadın çantacıları (Deri, süet, sun'i de.ri, plastik, hasır çanta) Ayakkabı levazımatı DİKİŞ GRUBU Terziler (Erkek- Kadın) a) Malzemeı (Kumaş hariç) işyeri tarafından temin edilen 40 b) Malzeme (Kumaş hariç) müşteri tarafından temin edilen 40 10 T erzher (Erkek) 1a) Malzeme (Kumaş hariç) işyeri tarafından temin edilen b) Malzeme (Kumaş hariç) müşteri tarafından temin edilen 11 Terziler (Kadın) a) Malzeme (Kumaş hariç) işyeri tarafından temin edilen 0 b) Malzeme (Kumaş hariç)müşteri tarafından temin edile.n 0-24- 40 12 13
Alım Grup Bölüm Poz. imalat Ithalat satım 131 Tüccar terziler (Erkek-Kadın) (Kumaş satışları için lll nci Poz.na bak.)kumaş dahil a) E~~ 00 b) Kadın 50 132 Gömlekçiler (Ismarlama gömlek, pijama yapanlar) 133 İşlemeci ve yağlıkçılar (Piko, plise, sırma, klaptan v.b. işler dahil) 134 Yorgancılar (Yatak, minder v.b. dahil) (Kauçuk ve yaylı yataklar dahil) - 1340 Pamuk 1341 Yün, yapağı, tiftik 14 SAİR GİYİM EŞYASI 140 141 142 143 144 Kürkçüler (Suni kürkler hariç) Deri elbiseler 35 Eski elbiseciler (Kullanılmış giyim eşyası) Keçe ve kevelci eşyası Suni kürkler 21 22 2 211 212 213 214 2. SINIF: Ev eşyası EV VE MUT'B~AK CİHAZ VE ALETiıERİ GRUBU (Buzdolabı, çamaşır makinası, radyo, ütü, dikiş nıakinası, şofben gibi elektromekanik elektro-termik, elektronik, mekanik.cihaz ve aletler ile gaz sobası, lüks kömür sobası, gaz ocağı gibi, eşyayı memzu-.cen satanlar CAlVI, PORSELEN, KRİSTAL, PLASTİK, SERAMİK ESYALAR İLE HER NEV! MUTFAK E'ŞYASI GRUBU Züccaciye ve billuriye 20 Avizeler a) Cam b) Kristal 21 Abajurcular Aluminyum eşya Plastik eşya (Plastik oyuncak dahil) Seramik eşya Bakır ve sair madeni eşya MOBİLYA, HALI, KİLİM, KARYOLA, SOMYA, ÇOCUK ARABALARI GRUBU 35 2 Mobilyacılar 20 Döşemeciler 21 Mobilya. marangozları -- 50
Alım Grup Bölüm Poz. Imalat Ithalat satım 221 Halıcılar 12 22 Halı 12 2211 Çocuk arabaları 2212 Battaniye 2113 Kilim 12 222 Karyola, somya 23 ÇELİK MOBiLYA VE BÜRO E'ŞYASI 24 HASIR EV EŞYAST (Hasırdan koltuk, masa, sandalya v.b.) SARACiYE (Deri, kösele, suni deri ve plastikten her türlü bavul, çanta,kemer vb.) 26 KULLANILMIŞ EV EŞYASI 27 SAİR E:V EŞY ASI 270 Çömlekçiler (Topraktan testi, vazo, saksı, v.b.) 271 Hasır, süpürge, kıtık v.b. 272 Her nevi tahtadan ev ve: kullanma eşyası (Elbise askısı, ütü tahtası, tel dolap, ekmek tahtası, nalın, kundura ve şapka kalıpları, fıçı, ambalaj sandık ve kutusu v.b.) 273 Çul, çaput, pala, paçavra v.bı. 3.. SINIF : İnşaat mı:ıjzemesi KERESTE KONTRPLAK, SUNİ TAHTA, KAPLAMA, LEVHA, v.b. GRUBU 0 Keresteciler 8 00 Iskarta kereste 1 Fornıika, suni tahta, parke, duralit v.b. 8 2 Dağranıacılar (Kapı, pencere) 31 CAM, (Kapı, pencere, vitrin camları) 3 İnşaat camları 311 Canı tamircileri (Canı tamiri, resim canıı ve çerçeveleri, ayna v.b. yapanlar.) 32 in~aat DEMİRi, DEMİR VE KURŞUN BORU, SAÇ v.b. 33 NALBURİYE, İNSAAT HIRDAVATI, 3 BOYA. SIHHİ TESİSAT MALZEME Sİ GRUBU 3 Nalburlar 30 Çimento 3 31 Boya kimye.vi -26-
Grup BöiUm Poz. Alım imalat Ithalat satım 32 Boya anilin 33 Tuğla, kiremit, (imalat sütunu tuğl>a ve kiremit harmanları için kullanılacaktır.) 34 Plastik inşaat malzemesi 35 Tecrit maddeleri (Zift, katran, katranlı muşamba v.b.) 36 Briket, künk, mozaik ve mozaik lavabo, hela taşı v.b. 37 Kireç (İmalat sütunu kireç ocakları için kullanılacaktır) 38 Alçı (İnşa:at alçısı nalbura Bak.) 35 39 El aletleri (Kes er, balta., bıçak, kazma, kürek, balyoz v.b.) 331 İnşaat hırdavatı (Havagazı ve: s u tesisatı illlalzemesi dahil) 332 Sıhhi tesisat malzemesi (Emaye ve fayans lavabo, gii.vet v.s. sifon, termosifon, şöfben v.s.) 34 TES!SATÇILAR (Havagazı, su kalorifer -ve.elektrik tesisatçıları 35 KUM, ÇAKIL, TAŞ (!malat sütunu istihraç.edip satanlara, alım satım sütunu oc'akçıdan alıp naklini yapmak suretiyle satanlara uygulanacaktır.) 36 MERMERC!LER (Mermerden ve taştan mezar taşı, lavabo, hela taşı v.b. yapanlar) 360 37 Mermer levha Bina ıenkazı 33 Karo fayans ve marley 3321 Fayans eşya (Fayans lavabo ve b-enzeri) 18 5 7 2 4 4. SINIF : (Elektrikli ıve elektriksiz) Motor ve makinalar tanm ve ~ıma. '"'açları ve malzemeleri ile madeni eşya grupu 40 TAŞIMA VE TARIM ARAÇ, :MAKİNA VE MALZEMELER! 400 Otomobil, otobüs, kamyon, tıraktör, motosiklet, bisiklet v.bl. 4000 Otomobil 4001 Oto büs 4002 Kamyon 4003 Kamyonet 4004 Motosikl'et, bisiklet 401 Otomobil, otobüs, kamyon, traktör, ıınotosiklet, bisiklet, yedek parçaları -27-
Alım Grup Bölüm Poz. imalat ithalat satım 40 Otomobil, otobüs, kamyon, traktör, motosiklet, bisiklet lastikleri 4011 Akümüla tör 402 Karasöri 403 Oto hurdacj:ları 404 Tarım makine ve aletleri (Pulluk, mibzer v.b.) 405 Akaryakıt bayileri 3 4050 Akaryakıtlar (Benzin, mazot, gaz v.b.) 3 4051' Makina ve motor yağları 4052 Damıtık ve asitli su 406 Araba ve araba levazımı 4060 S araçlar (Koşum, terbiye, harout) 41 MOTOR, MOTOPOMP, TULUMBA Vb. 42 ELEKT RİK MOTOR, MAKİNA, AVADAN- L1K VE MALZEMELERİ 4 Elektrik malzemesi 40 Pil 43 50 4 431 432 433 434 HIRDAVAT VE MADENI E{lYA Demirciler Sobacılar (Dökme ve saç soba, soba borusu, termosifon, kuzine v.b.) Soğuk demir ve demir doğrama 43 Demir mobilya ve süsleme eşyası (Demirden yapılan bahçe, balkon, sandalye ve masaları, saksılar, askı, kitaplık v.b.) T enekeciler Kantar, terazi, dirhem 4340 Kantar (Büyük) 4341 Kantar (Küçük), terazi, dir hem, v.s. 5. SINIF: Muhtelif imal ve alım - satım işleri MÜCE:VHERAT, SAAT, GÖZLÜK,OPTİK ALET VE CİHAZLAR GRUBU 500 Mücevherat ve gümüş eşya 5000 Kuyumcular (Altın bilezik hariç) 5001 Sarraflar (Altın ve sikke altın alım satımı) 1 5002 Altın bilezik 2 501 Saat 50 Saat tamircileri 50 502 Optik aletler, cillazlar v e malzemeleri (Fotoğraf, sinema, projeksiyon makinaları, mikroskop, dürbün ve güneş gözlükleri; fo.toğraf ve sinema filim ve kağıtları v.b.) 50 Fenni gözlükçüler -28-8 40 2,50 2 7,50 lo 12 0,75 4
Alım Grup Bölüm Poz. imalat ithalat satım 51 TIBBİ VE KİMYE,Vİ MADDELER, ALE'TLER VE CİHAZLAR GRUBU 5 Eczaneler (Tıbbi müstahzar, parfümeri, b:ebe ihtiyaç maddeleri, spor malzemeleri, sıhhi malzemeler ve magistral ilaçlar) 18 50.Tıbbi mühtahzarlar (Ecza dolapları bu pozisyondaki nispete tabidir) 18 51 Magistral ilaçlar 52 Bebe ihtiyaç maddeleri 2:5 NOT : Parfümeri için 4 üncü, spor malzemeleri için 5 uncu, sıhhi malzemeler için 511 inci pozisyona bak. 511 Tıbbi ve cerrahi alet,.cihaz ve malzemeler 512 Ortopedi eşyası 513 V eteriner ve zirai mücadele ilaçları sun'i gübre 18 51 'Sun.i güblr.eı 5131 Haşarat öldürücü maddeler 514 Deterjanlar (Temizleme tozu, Gamaşır suyu leke temizleyici maddeler dahil) 12 52 KİT'AP, KIRTASİYE, BÜRO ALET VE MAKİNALARI GRUBU 5 KHapçılar (Kitap, dergi, gazete) (İmalat sütunu kendi yayınlarının perakende satışını da y.apan yayınevlerine aittir). 50 Gazete, dergi, modei(imalat sütunu gazete, bizzat okuyucuya dergi, model yayıniayıp satanlar için kullanılır.) 521 Kırtasiyeciler (Ders araçları ve büro malzemesi dahil) HO 522 Kağıtçılar lo 52 Zarf, kağıt kartpostal 523 Büro alet ve makinaları 524 Eski kitapçılar 52 5 Ciltçiler 526 Matbaalar 5260 Kartvizit matbaaları (Lastik damga, mühür, kaşe imali v.b. dahil) 53 EGLENCE, SPOR, TURİZM, MERAK, EV SÜSLEME EMTİASI GRUBU 5 A vcılık, balıkçılık, spor, deniz v e denizcilik alet ve malzemeleri 3{) -29-
Alım Grup Bölüm Poz. imalat ithalat satım 50 Avetlık malzemesi ve siliih 51 Deniz ve. denizcilik malzemeleri 52 Akvaryum ve süs balığı 35 40 53 Kuşçular, ( Süs kuşları, kuş kafesi ve kuş y;emi) 40 531 Oyuncakçılar (Oyun aletleri dahil) 53 Oyun kağıdı (İskambil) 532 Antika ve turistik eşyalar, hatıra eşyası ve pul 40 53 Antikacılar 50 5321 Pul(Koleksiyon ve hatıra pulları alım satımı)- 5322 Kehribar ve oltu taşı mamulleri 5323 Lületaşı mamulleri 533 Müzik a1et ve malzemeleri, nota, plak 53 Plak 54 ÇİÇEKÇİLER (ç,elenk, buket, sepet çiçekleri; çiçek fide ve tühumları) (İmalat sütının satış mağazası bulunan yetiştiriciler içi.n, alım satım sütunu ise yetiştiricherden alıp satanlar için kullanılır.) 540 Tohumcular (Fide, saksıda çiçek, tohum, çiçek soğaııı ve ilaçları) 55 SAİR İMAL VE ALIM- SATUI: İŞLERİ 550 Yakıt maddeleri 5500 Maden kömürü ve linyit (imalat sütunu istihraç edip perakende satanlar için kullanılır.) 5501 Odun, kömür, çıra 5502 Oksijen, bütan, propan v.b. gazlar 551 Fotoğrafhaneler ( Malzeme satışları için 502 nci pozisyona bak) 75 552 Aktarlar 553 Çuval, kanaviçeı, ip, urgan, halat, velnese v.b. 554 Damga pulu, kıymetli kağıt 4 555 Posta pulu 4 556 Piyango bileti 6,50 557 Cenaze levazımatı 558 Canlı hayvan lo 559 Her nevi madeni hurda v e gemi enkazı 5590 Madeni hurda 5591 Gemi hurdası 560 Bakır mamulatı (214 üncü Poz. dışında kalanlar.) 561 Kadın saçı ve pernka 50 --