Karo Mozaik Döşeme Kaplama Plak Üretiminde Atık Mermer Çamurunun Kullanılabilirliği Kürşat Esat Alyamaç, Ragıp İnce Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Müh. Bölümü 23149 Elazığ (0424) 237 00 00 5407 kealyamac@firat.edu.tr Öz Beton döşeme kaplama plakları, döşeme kaplamasında kullanılmak üzere, beton agregası veya beton döşeme plağı agregası ve çimento ile üretilen bir veya iki tabakalı beton yapı malzemeleridir. Bu çalışmada, beton döşeme kaplama plaklarından iki tabakalı karo mozaik üretilmiştir. Dünyada ve ülkemizde, beton döşemelerin kaplanması, sağlamlık ve estetik açıdan üzerinde durulan çalışmalar arasında yer almaktadır. Ülkemiz, beton üretiminde kullanılan malzemeler yönünden oldukça zengindir. Çeşitli agregalarla üretilebilen döşeme plakları, farklı desen ve renklerde olabilmektedirler. Bu ürünler elde edilirken, dayanım ve ekonomi temel unsurlardır. Son zamanlarda, endüstriyel atıkların betonda kullanılması çalışmaları yaygınlaşmıştır. Endüstriyel katı atıklardan biride mermer çamurudur. Mermer bloklarının kesimi sırasında ortaya çıkan bu malzeme, günümüzde bir çevre sorunu haline gelmeye başlamıştır. Ülkemizde her yıl yaklaşık 1.000.000 ton mermer çamuru meydana gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, mermer çamurundan kaynaklanan çevre kirliliğini önlemek ve daha ekonomik beton döşeme kaplama plakları üretmektir. Bu amaçla, farklı mermer tozlarının, iki tabakalı karolarda, kullanılabilirliği araştırılmıştır. Mermer tozları ilk önce kurutulmuş ve daha sonra mekanik yolla ezilerek toz haline getirilmiştir. Çimento ile ağırlıkça %10 u yer değiştirdiğinde en büyük dayanım elde edilmiştir. Bu nedenle, çimentonun %10 unun yerine ve mozaik tozunun yerine mermer tozları kullanılarak karo üretilmiştir. Mermer tozları ile üretilen karoların görünüş ve boyut özellikleri standartlara uygun, su emme, aşınma ve eğilme dayanımları sırasıyla ortalama %4, %5, %9 daha iyidir. Ayrıca yaklaşık %17 referans karolardan daha ekonomiktir. Sonuç olarak, atık mermer çamurunun, karolarda uygun oranlarda kullanılmasının, dayanım, görünüş ve maliyet konularında olumlu etkiler yaptığı belirlenmiştir. Anahtar sözcükler: Döşeme plakları, Karo mozaik, Mermer tozu, Eğilme-çekme dayanımı, Maliyet Giriş Beton döşeme kaplama plakları, döşeme kaplamasında kullanılmak üzere, beton agregası veya beton döşeme plağı agregası ve çimento ile üretilen bir veya iki tabakalı beton yapı malzemeleridir (TS 213). Döşeme kaplama plakları, tabakalarının kalınlıklarına, yüzey özelliklerine ve kullanılan agreganın tane çapına göre karosiman, karo mozaik, dizme (palladiyen), suni mermer plak ve özel biçimli plak şeklinde 437
adlandırılırlar. Karo mozaik, üst tabakasında 10 mm.den büyük olmayan plak agregası kullanılarak imal edilen, üst yüzü silinerek parlatılmış döşeme plağıdır. Karo mozaik, vibrasyon ve basınç altında vakumlanarak beyaz çimento ile üretilir. Bu elemanlar düşük su emme, yüksek aşınma dayanımı ve dayanıklılığa sahiptirler. Boşluksuz yapısı yüzeyinin çok iyi cilalanmasını sağladığından, konut, hastane ve okul binalarında kullanılan, vazgeçilmez mimari elemanlardır. Boyutları genellikle kare olup, üreten firmaya ve mekâna göre farklılık göstermektedirler. Döşemelere kolay bir tesviye sonrası yerleştirilebildikleri gibi seramik yapıştırıcılar kullanılarak, cephe kaplaması olarak da kullanılabilirler (TÇMB, Çimento ve Beton Dergisi, 2007). Ülkemizde hemen her ilde çimento esaslı çeşitli ürünler üreten birçok atölye ve fabrika mevcuttur. Bu sektör her geçen gün ilerlemektedir. Ürün yelpazesi, karolarla sınırlı kalmamakta; cephe kaplama taşı, beton çit direği, bordür taşı ve yağmur oluğu, çim taşı ve çiçeklik gibi kullanışlı elemanlar üretilmektedir. Üretimin bu derece büyük olması dayanım-maliyet optimum değerini gündeme getirmektedir. Betonda maliyetlerin düşürülmesi, günümüzde en çok atık malzemelerin kullanılmasıyla mümkün olmaktadır. Bu çalışmada da atık mermer çamuru kullanılarak, karolar elde edilmiştir. Bu çalışmada, ilk önce yöreye has olan Elazığ-vişne isimli mermerin tozu kullanılarak, standart çimento numuneleri hazırlanmış ve mermer tozunun çimento yerine kullanılabilecek optimum değerin %10 olduğu belirlenmiştir. Karo üretiminde, çimentonun %10 unun yerine ve agrega olarak kullanılan mozaik tozunun yerine mermer tozu kullanılmıştır. Mermer tozu kullanılarak elde edilen karoların, referans karolara oranla görünüş, biçim, yüzey parlaklığı, boyut, su emme, aşınma ve eğilme dayanımlarının daha iyi olduğu tespit edilmiştir. Mermer Tozu ve Çevre Ülkemizde doğal taş rezervi yaklaşık 7 milyar m 3 olarak tahmin edilmektedir. Yüksek sıcaklık ve basınç altında başkalaşıma uğramış kalkerler mermer olarak tanımlanmaktadır. Endüstriyel anlamda ise işlenebilen, cilalanabilen, parlayan ve boyutlandırılabilen veya dekoratif amaçlı kullanılan tüm doğal taşlara mermer denilmektedir (Onargan ve diğ., 2006). Şu anda 33 ilimizde çalışan mermer ocakları bulunmaktadır. Bu ocaklardan yaklaşık 50 çeşit mermer elde edilmektedir. Mermercilik sektöründe ocak işletmecisi ve mermer imalatçısı olan 200 ü aşkın firma bulunmaktadır ve bu sayı her geçen gün artmaktadır (www.turkishstone.org). Mermer yeryüzüne yakın bölgelerde bulunan bir maden türüdür. Ocaklarda çeşitli yöntemlerle, 15 20 tonluk bloklar halinde kesilen mermerler işlenmek üzere atölyelere ve fabrikalara taşınırlar (Şekil 1). İşleme tesislerinde çeşitli boyut ve kalınlıklarda kesilirler. Kesilme işlemi, kesicinin ısınmasını ve toz olmasını önlemek amacıyla su yardımıyla yapılır (Şekil 2). Böylece toz ile birleşen su atık mermer çamurunu oluşturur. Bu atık malzeme ilk haliyle veya arıtma tesisinde suyu alındıktan sonra çevreye bırakılır (Şekil 3). Bilinçsizce çevreye terk edilen bu malzemenin sebep olacağı zararlar, çevre sağlığını olumsuz yönde etkileyecektir. 438
Şekil 1 15-20 tonluk mermer blokları. Şekil 2 Mermerlerin çeşitli boyutlarda kesilmesi. Şekil 3 Atık mermer çamuru ve doğa 439
Yıllık ortalama 1.000.000 ton mermer atığı oluşmaktadır. Bu atık nedeniyle İtalya gibi bazı ülkeler mermer üretimlerini sınırlamak zorunda kalmışlardır. Ülkemizde de çevre kuruluşlarıyla, mermer işletmecileri arasında bu konu ile ilgili problemler başlamıştır (Burdur valiliği, 2006). Sürekli arttığı için depolanması işletmeler için mümkün olmayan bu atığın değerlendirilmesi; çevre sağlığı, çevre temizliği ve ekonomik açıdan büyük bir kazanç olacaktır (Alyamaç ve İnce, 2007). Beton, birçok avantajı olan ve dünyada en çok kullanılan yapı malzemesidir. Bu özellik dikkate alındığında, büyük miktarlardaki atık mermer tozunun, beton ve çimento esaslı diğer ürünlerde kullanılması, çevreye ve ekonomiye katkı sağlayacaktır. Mermer tozu, kâğıt sanayi, boya sanayi, plastik sanayi, seramik endüstrisi, cam sanayi, tarım sektörü, hayvan yemi üretimi, kireç ve çelik üretimi gibi birçok alanda kullanılabilmektedir (Ağdağ ve Kırımhan, 1999). Ancak bu alanlarda, mermer tozu genellikle bazı fiziksel ve kimyasal işlemler uygulanarak kullanılabilmektedir. Bu da üreticiye ekonomik bir yük getirmektedir. Ancak mermer tozu çimento esaslı ürünlerde kullanılmadan önce sadece kurutulacak ve az bir fiziksel kuvvetle toz haline getirilecektir. Bundan dolayı inşaat sektöründe kullanımı daha ekonomik olmaktadır. Malzemeler Çimento Deneysel Çalışmalar İlgili standartlara uygun CEM I 42.5 N ve BPÇ 42.5-70 olmak üzere 2 tip çimento kullanılmıştır (TS 21, TS EN 197-1). Beyaz çimento üst tabakada, diğer çimento ise alt tabakada kullanılmıştır. Üst tabakada beyaz çimento kullanımı tamamen dekoratif amaçlıdır. Üst tabaka harcına çeşitli renkte katkılar eklenerek, beyaz çimento sayesinde karolara istenilen renk verilebilmektedir. Bu çalışmada kullanılan her iki çimentonun kimyasal ve fiziksel özellikleri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 Çimentoların özellikleri. Özellik CEM I 42.5 N BPÇ 42.5-70 Özellik CEM I 42.5 N BPÇ 42.5-70 MgO (%) 1.69 1.2 Priz başı (dk) 155 100 SO 3 (%) 2.83 3.7 Priz sonu (dk) 210 130 K 2 O (%) 151 -- İncelik (cm 2 /g) 3393 4500 Cl (%) 0.0046 0.0060 Genleşme (mm) 2 0.5 Ç. Kalıntı (%) 0.62 0.12 f c, 3 gün 26.7 35.0 K. Kaybı (%) 3.52 3.00 7 gün 28.7 45.8 Özg. Ağ. (g/cm 3 ) 3.04 3.12 28 gün (MPa) 39.9 52.2 Agrega Bu çalışmada, üretilen iki tabakalı karolarda, her bir tabakada ayrı harç kullanılmıştır. Karonun, üst tabakasını oluşturan harçta; iri (8-12 mm), orta (2-8 mm) ve mozaik tozu (0-0.25 mm) olmak üzere 3 tip malzeme, alt tabakasını oluşturan kuru harçta ise; orta 440
(2-8 mm), kum1 (0-7 mm) ve kum2 (0-7 mm) olmak üzere 3 tip malzeme kullanılmıştır. Tablo 2 de agregaların özgül ağırlık, su emme oranı ve kil miktarı değerleri verilmiştir. Şekil 4 de üst ve alt tabaka harcında kullanılan karışım agregaların granülometrisi görülmektedir. Mermer tozu olarak, Elazığ vişne ve sarı traverten atık tozu kullanılmıştır. Bu malzemelerin sırasıyla özgül ağırlığı 2.71-2.71, inceliği 4346-5132 cm 2 /g dır. Tablo 2 Agregaların özgül ağırlık, su emme oranı ve kil miktarı değerleri. Agrega Grubu Özgül Ağırlık (g/cm 3 ) Su emme oranı (%) Kil miktarı (%) İri 2.67 0.38 -- Orta 2.65 0.41 -- Kum1 2.63 1.85 3.2 Kum2 2.62 1.72 3.6 Toz (mozaik) 2.68 -- -- Geçen (%) 120 100 80 60 40 20 0 Üst Tabaka Alt Tabaka 0 0.25 0.5 1 2 4 8 12 Elek göz açıklığı (mm) Numunelerin Hazırlanması Şekil 4 Üst ve alt tabaka agrega granülometrileri Mermer tozunun çimento ile yer değiştirecek optimum miktarının bulunabilmesi amacıyla, 450 gr CEM I 42.5 N tipi çimento, 1350 gr Rılem Cembureau standart kumu ve 225 gr su kullanılarak, referans çimento numuneleri (40x40x160 mm) hazırlanmıştır. Daha sonra çimento yerine ağırlıkça %10, %15, %20 ve %25 oranlarında mermer tozu kullanılarak numuneler oluşturulmuştur. Her numuneden üçer adet üretilmiş ve bunlara 28 gün 23 o C su kürü uygulanmıştır. Karolar tek ve çift tabakalı yapılabilmektedirler. Bu çalışmada çift tabakalı, 30x30x2.5 mm boyutlarında karolar üretilmiştir. Karonun üst tabakası, çökme değeri 4-5 cm olan harçtan yapılmaktadır. Harcın hacimsel karışım oranı, 2:1:2:2:3.5 (su:çimento:iri agrega:orta agrega:mozaik tozu) miktarlarındadır. Karonun alt tabakası, kuru karışım olarak adlandırılmaktadır. Harcın hacimsel karışım oranı, 0.75:2:2:5:5 (su:çimento:orta agrega:kum1:kum2) miktarlarındadır. Verilen karışım değerleri referans karolara aittir. Üretilen diğer karolarda mozaik tozu yerine mermer tozu kullanılmıştır. Ayrıca çimento ağırlığının %10 u yerine mermer tozu ilave edilmiştir. 441
Her iki karışımda da agrega doygun kuru yüzey konumdadır. Bu çalışmada kullanılan karolar, özel bir firmaya ait suni mermer ve karo fabrikasında üretilmiştir. Firmanın kullandığı karışım değerleri değiştirilmemiştir. Karolar, firmanın makinelerin de üretilmiştir. Alt ve üst tabakaların harçları 250 dm 3 lük mikserlerde hazırlanmıştır. 30x30 cm boyutundaki kalıpların içine ilk önce üst tabakanın harcı doldurulmuş, titreşimle sıkıştırıldıktan sonra kuru harç kalıba doldurulmuştur. Kalıp tamamen harçla doldurulup, yüzeyi düzeltildikten sonra kalıp hidrolik presin altına konulup, kuru harçla diğer harcın sıkışması ve aderansı sağlanmıştır. Presten çıkarılan karo 1 gün oda şartlarında bekletildikten sonra 28 gün 23 o C sıcaklıktaki suda kür edilmiştir. Her bir karo için bu üretim şekli uygulanmıştır. Kür işleminin sonunda her bir karonun yüzeyi yine aynı firmadaki yüzey silici makinelerle silinmiştir. Yüzeyi silinerek cilalanan karolara, laboratuar ortamında bir gün daha bekletildikten sonra muayene ve deney işlemleri uygulanmıştır. Standartta, tek tabakalı karolar BT, çift tabakalı karolar CT olarak isimlendirilmektedir, bu nedenle referans karolar CTREF, mermer tozu ile üretilen karolar CTV (vişne) ve CTS (sarı) olarak isimlendirilmiştir. Her seriden 25 adet üretilmiştir. Muayene ve Deneyler Üretilen karolar önce muayene edilmişlerdir. Bu işlemler; görünüş, biçim ve gönyeden sapma, yüzey düzgünlüğü, yüzey parlaklığı ve boyut muayenesidir (TS 213-1 EN 13748-1, TS 213-2 EN 13748-2). Karoların görünüş özellikleri gün ışığında tayin edilmiştir. Karolar gözle muayene edildiğinde çatlak, kırık köşe ve kenarlar, agrega tanelerinin düşmesinden dolayı veya başka sebeplerle meydana gelmiş çukur ve boşluklar bulunmadığı görülmüştür. Karoların yeterli mukavemete geldikten sonra üst yüzeyleri silinmiş ve cilalanmıştır. Bu çalışmada, karoların yüzey silinme işlemi 28. günün sonunda yapılmıştır. Biçim ve gönyeden sapma muayenesindeki ilk şart, karoların prizma biçiminde olmasıdır. Gönye kullanılarak değerler belirlenmiş, üst yüz ile yan yüzün birbirini kestiği açılar ile yan yüzün kesişen kenarları arasındaki açılar dik açı olduğu tespit edilmiştir. Özel biçimli döşeme plakları da önceden belirtilen biçimlere uygun olmalıdır. Kenar uzunluğundaki sapma ± %3 tür. Karoların hazırlandığı sırada, kalıplarda gönye ile kontrol edilmiştir. Karolar muayene edildiğinde tespit edilecek düzlemden sapma miktarı, plak anma boyutunun (kalınlığın) %0.75 inden fazla olmamalıdır. Yüzey düzgünlüğü muayenesi için, yeterli uzunlukta, doğru kenarlı ve çelikten yapılmış bir muayene mastarına ihtiyaç vardır. Muayene mastarı karonun üst yüzeyinde çeşitli yönlerde tutulur. Mastarın kenarı ile karo yüzeyi arasında boşluk kalmaması veya kalan boşluğun standarda uygun olması gerekir. Yivli ve yüzü yıkanmış plakların muayenesinde yüzeyin durumu göz önünde bulundurulmalı, yapım gereği meydana gelen çukurluklar göz önüne alınmamalıdır. Karoların yüzey parlaklığı 14 gloss tan az olmamalıdır. Bu çalışmada yüzey parlaklığı TIME TR100 marka dijital yüzey parlaklığı ölçerle tespit edilmiştir. Değer büyüdükçe yüzey parlaklığı artmaktadır. 442
Boyutlar üreticinin beyanına uygun olmalıdır. Bir karonun kalınlığının herhangi iki ölçümü arasındaki fark 3 mm olmalıdır. Kalibre edilmiş olarak tanımlanan karoların kalınlık toleransı ± 1 mm olmalıdır. Üretilen karolara su emme, aşınmaya dayanıklılık, eğilme çekme mukavemeti deneyleri yapılmıştır (TS 213-1 EN 13748-1, TS 213-2 EN 13748-2, TS 699). Su emme deneyinde, numuneler 110 ± 5 o C sıcaklıkta değişmez ağırlığa kadar kurutulmuşlardır. Daha sonra numune standarda uygun bir şekilde suya doygun hale getirilmiş ve su emme oranları yüzde olarak bulunmuştur. Aşınma deneyi için karolardan, her birinin taban kenar uzunluğu 71 ± 1.5 mm olan kare prizma şeklinde 5 adet deney numunesi taş kesme makinesi ile ıslak kesme suretiyle hazırlanmıştır. Hazırlanan numunelere Böhme Aşınma deneyi uygulanmış ve aşınma değerleri hacim cinsinden hesaplanmıştır. Aşınma deneyi kesilen karo parçalarının sadece üst yüzeylerine uygulanmıştır. Eğilme çekme mukavemetlerinin tayini için karolar üç noktalı eğilme deneyine tabi tutulmuşlardır. Deneyde, kuvvet artış hızı değişmemiş ve kırılma yaklaşık 20 ± 2 saniyede meydana gelecek şekilde ayarlanmıştır. Deney Sonuçları ve Değerlendirilmesi Mermer tozu kullanılarak oluşturulan standart çimento numunelerinin üç noktalı eğilme (f t,ort ) ve basınç dayanımı (f c,ort ) sonuçları Tablo 3 de görülmektedir. %10 mermer tozu kullanımı, dayanım özelliklerine olumlu etkide bulunmuştur. Tablo 3 Çimento numuneleri dayanım değerleri. Sıra No Çimento (g/seri) Mermer tozu (g/seri) f t,ort (MPa) f c,ort (MPa) 1 450 0 4.45 35.5 2 405 45 4.92 39.3 3 382.5 67.5 4.23 34.4 4 360 90 3.98 21.3 5 337.5 112.5 3.75 19.7 Üretilen karolar üzerinde yapılan muayene çalışmalarının sonuçları Tablo 4 de yer almaktadır. Karolar görünüş, biçim, yüzey özellikleri ve boyutları bakımından standartlara uygundur. Bu uygunluk, karolardan sağlıklı deney sonuçları elde edilebileceği anlamına gelmektedir. Tablo 4 Karoların muayene sonuçları. Muayene Özellikleri CTREF CTV CTS Görünüş UYGUN UYGUN UYGUN Biçim ve gönyeden sapma UYGUN UYGUN UYGUN Yüzey düzgünlüğü UYGUN UYGUN UYGUN Yüzey parlaklığı (gloss) 44-47 52-54 55-57 Boyutlar UYGUN UYGUN UYGUN 443
Su emme, aşınma dayanımı ve eğilme dayanımı deneyleri Tablo 5 de verilmiştir. Mermer tozu kullanılan numunelerin dayanımlarının yüksek olması, dayanıklılık özelliklerini de olumlu yönde etkilemiştir. Maliyet Hesabı Tablo 5 Karoların deney sonuçları. Deneyler CTREF CTV CTS Su emme (%) 5.5 5.3 5.2 Aşınma (cm 3 /cm 2 ) 9.6 9.2 9.2 Eğilme dayanımı (MPa) 5.2 5.6 5.7 Mermer tozu kullanılarak elde edilen karoların dayanım ve dayanıklılık özelliklerinde artış gözlenmiştir. Atık malzeme kullanımı ile istenen hedefin bir bölümüne ulaşılmıştır. Ancak bir başka önemli durum maliyettir. Mermer tozu kullanımının karo üretim maliyetine etkisi Tablo 6 da karşılaştırılmıştır. Maliyet hesabı yapılırken, karoların üretiminin yapıldığı firmanın giderleri esas alınmıştır. Tablo 6 da verilen malzeme fiyatları 1 m 3 için hesaplanmıştır. Fiyatlara taşıma bedelleri dâhildir. İşçilik bedellerinde, üretilen karo sayısı arttıkça, prim artmaktadır. CTMER ve CTREF üretimlerinin her ikisine de eşit miktarda yansıyacağından, işçilik bedelleri dahil edilmemiştir. Tablo 6 Maliyet hesabı. Malzemeler CTREF CTV CTS (YTL) (YTL) (YTL) Çimento 37.0 33.3 33.3 Beyaz çimento 38.0 34.2 34.2 Mozaik 14.3 14.3 14.3 Kum1 12.1 12.1 12.1 Kum2 13.4 13.4 13.4 Mozaik tozu 8.2 0 0 Mermer tozu 0 0 0 Renklendirici boya 7.2 0 0 TOPLAM 130.2 107.3 107.3 Sonuçlar ve Öneriler Dünyada ve ülkemizde sanayinin gelişmesiyle, atık problemleri meydana gelmiştir. Bilinçsizce çevreye atılırlarsa bu malzemelerin çevre sağlığını olumsuz etkileyeceği kaçınılmazdır. Bu nedenle atıkların geri kazanımı veya başka bir malzemenin yapımı için kullanımı günümüzde önemli çalışmalar arasında yer almaktadır. Mermer tozu gibi katı atıklar değerlendirilmezlerse, birçok ülkede olduğu gibi bir çevre problemi haline dönüşebilirler. Bunun önüne geçmek için, mermer tozu bu çalışmada çimento esaslı döşeme kaplama ürünlerinde kullanılarak, konuya yeni bir çözüm ve bakış açısı getirilmek istenmiştir. 444
Karo mozaik döşeme kaplama plaklarında mermer tozu kullanılması, karoların dayanım ve dayanıklılık özelliklerinin artmasını sağlamıştır: Mermer tozu kullanılarak oluşturulan karoların muayene sonuçlarından, mermer tozu ile görünüş, biçim ve gönyeden sapma, yüzey düzgünlüğü ve boyutları uygun karoların elde edilebilecekleri görülmüştür. Mermer tozu ile boşluk oranı düşük harçlar elde edildiğinden, bu karoların yüzeyi daha parlaktır. Mermer tozu kullanılan karolarda su emme oranı, mermer tozunun boşluk doldurma etkisinden dolayı yaklaşık %5 düşük çıkmıştır. Özellikle dış mekânlarda kullanılan karolarda su emme oranının düşüklüğü, donma-çözülme etkisini azaltacağı düşünülmektedir. Mermer tozu çimento esaslı ürünlerde optimum miktarda kullanıldığında dayanımı artırmaktadır. Bu dayanım artışı aşınma özelliğini de yaklaşık %4 olumlu yönde etkilemiştir. Uygulamada karolar genellikle döşeme kaplamasında kullanıldıkları için yük altında eğilmeye maruzdurlar. Mermer tozu kullanılan karolarda eğilme dayanımı yaklaşık %8 artmıştır. Çalışmada iki farklı doğal taş atığı tozu kullanılmasına rağmen, mermer tozu kullanılarak üretilen karoların deney sonuçları yaklaşık eşit olmuştur. Zaten özellikleri birbirine yakın olduğundan bütün mermer tozlarının karolarda kullanılabileceği anlaşılmaktadır. Karolarda, çimento yerine %10, agregada toz malzeme olarak kullanılan mozaik tozu yerine tamamen mermer tozu kullanılmıştır. Şu anda mermer tozu, mermer işletmesi tarafından yakınlarında bulunan karo firmalarına malzemeyi ücretsiz temin etmektedir. Çünkü atığın depolanacağı yer tam bir problem teşkil etmektedir. Böylece mermer tozunun maliyeti karo işletmesine bedelsiz yansımaktadır. Bu nedenle yaklaşık %18 maliyetten kazanım söz konusudur. Karolara renk verilmesi amacıyla renklendirici katkılar kullanılmaktadır. Bu katkıların yerine mermer tozu karoya renk vermektedir ve bu şekilde de maliyet kazanımı söz konusudur. Mermer tozunun karolarda olduğu gibi çimento esaslı diğer ürünlerde de kullanılması dayanım ve maliyet özelliklerini olumlu yönde etkileyecektir. Ayrıca mermer tozunun beton çeşitlerinde bilhassa özel betonlarda kullanılması, olumlu özellikler elde edilmesini sağlayacaktır. Teşekkür Bu çalışmaya verdikleri destekten dolayı, KESER KARO Firmasının işletmecisi Hüseyin KESER e ve çalışanlarına, teşekkürlerini sunarlar. 445
Kaynaklar Ağdağ, O.N. ve Kırımhan, S. (1999) Denizli organize sanayi bölgesi nde endüstriyel katı atık durumu ve geri kazanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, No.1, s. 47-58. Alyamaç, K.E. ve İnce, R. (2007) Atık mermer çamurunun kendiliğinden yerleşen betonda toz madde olarak kullanılabilirliğinin araştırılması. TÇMB (Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği) 3. Uluslar arası Çimento ve Betonda Sürdürülebilirlik Sempozyumu, Bildiriler Kitabı. İstanbul, s. 821-832. Burdur Valiliği, Mahalli Çevre Kurulu Kararı, Burdur, 2006. Onargan, T., Köse, H. Ve Deliormanlı A.H. (2006) Mermer. 4. baskı, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Ankara, Türkiye. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği (TÇMB) (2007) Çimento esaslı çeşitli ürünler. Teknik not. Çimento ve Beton Dünyası Dergisi, Sayı. 65, s. 36-44. Türkiye Doğal Taş Grubu Resmi İnternet Sitesi, www.turkishstones.org Türk Standartları Enstitüsü (1994) TS 21: Çimento Beyaz Portland. Ankara. Türk Standartları Enstitüsü (1987) TS 699: Tabii Yapı Taşları Muayene ve Deney Metotları. Ankara. Türk Standartları Enstitüsü (2002) TS EN 197-1: Çimento-Bölüm 1: Genel Çimentolar- Bileşim, Özellikler ve Uygunluk Kriterleri. Ankara. Türk Standartları Enstitüsü (1994) TS 213: Döşeme Kaplama Plakları-Beton. Ankara. Türk Standartları Enstitüsü (2005) TS 213-1 EN 13748-1: Terrazo Karolar: İç Mekanlarda Kullanım İçin. Ankara. Türk Standartları Enstitüsü (2005) TS 213-2 EN 13748-2: Terrazo Karolar: Dış Mekanlarda Kullanım İçin. Ankara. 446