Adam Long, Daniel Singer ve Jess Winfield SHAKESPEARE İN BÜTÜN OYUNLARI (hafif kısaltılmış) Çeviren Leyla Özgüler-Kalender 1
Adam Long, Daniel Singer ve Jess Winfield SHAKESPEARE İN BÜTÜN OYUNLARI (hafif kısaltılmış) Çeviren Leyla Özgüler-Kalender Bu Oyunun Türkçe Oynanma Hakları ONK Agency Ltd. e Aittir Adres: İnönü Caddesi, 31/7 - Taksim İstanbul Telefon: 0090 212 249 86 02 2
Birinci Perde (Müzik başlar. Gustav Holz`un The Planets bestesinin Jüpiter pasajı. Müzik doruğa ulaştığında sahne aydınlanır. Yoksul bir tiyatronun çok az para harcanmış bir dekoru. Elisabeth dönemi tiyatrosunu andırır. Dört kapı vardır, arkada sağda ve solda, önde gene sağda ve solda iki kapı, arkada tam ortada görkemli bir büyük kapı vardır. Bu Shakespeare in dünyasını andırır. Sahnenin sağ tarafında bir konuşmacı kürsüsü vardır. Bu kürsü sanki tiyatronun yüce anlamı üstüne bir konuşma yapılacaktırı anımsatır. Kürsünün üzerinde kocaman bir cilt göze çarpar. Kapağında Shakespeare in Bütün Oyunları yazmaktadır. Peter kulisin solundan girer. Bir organizatör havasındadır.) PETER: İyi akşamlar bayanlar ve baylar. Tiyatromuz adına sizi selâmlıyorum. Shakespeare`in Bütün Oyunları (hafif kısaltılmış) adlı oyunumuza hoş geldiniz. Başlamadan önce bir iki şey hatırlatmak isterim. Oyun sırasında flaşla fotoğraf çekmek, oyunu videoya ya da teybe kaydetmek, tiyatro yönetimi tarafından kesinlikle yasaklanmıştır. Dahası, bir şeyler yemek, içmek, hele hele sigara tüttürmek, kesinlikle yasaktır. Bunlardan bir süre için vazgeçin. Eğer sıkışırsanız, tuvaletler fuaye dedir. Bir an için dikkatinizi çıkış kapılarına yöneltin ve hangisinin size daha yakın olduğunu kestirin. (Bir hostes gibi çıkış kapılarını gösterir.) Tiyatroda birden bire basınç azalırsa, oksijen maskeleri otomatik olarak yukardan düşerler. (O sırada cebinden bir tane çıkarır.) Maskeyi sadece burnunuza tutun ve nefes almaya devam edin. Eğer yanınızda çocuğunuz varsa, siz önce kendi maskenizi halledin, velet de başının çaresine bakacaktır. İzin verirseniz, kendimi tanıtayım. Adım Peter Casper ve bu akşam iki meslektaşımla birlikte -bize göre tiyatro tarihinde eşine rastlanmamış- bir sanat eserini sizlere sunmaya çalışacağız. (Kürsüye gider, cildi eline alır ve tartar.) Yani: Shakespeare in Bütün Oyunları nın büyüsünü, dehasını, yücelişini bu tiyatro akşamında yaşatmak istiyoruz. (Elindeki koca cilde şöyle bir bakar.) Demek oluyor ki, bayağı işimiz var. Şimdi sizlere Shakespeare araştırmalarıyla haklı bir üne kavuşmuş birini tanıtmak istiyorum. Doktorasını İngiliz Dili ve Edebiyatında yaptı. Bildiğim kadarıyla orada Shakespeare üzerine iki koca kitabı baştan sona okudu. Şimdi aramızda. Bizlere Shakespeare in 3
Bütün Oyunları (hafif kısaltılmış) konusunda bir konuşma yapacak. Alkışlıyoruz, Jon Patrick Melchior. (JON gelir. Tipik bir İngiliz gibi giyinmiştir ve gözlüklüdür. Peter e elini uzatır, oda ona kitabı verir ve dinlemek üzere geri çekilir.) JON: Teşekkürler, Peter. İyi akşamlar bayanlar, baylar. (Kitaba büyük bir sevgiyle sarılır, bir profesör tavrıyla sanki öğrencilerine ders verircesine.) William Shakespeare: Oyun yazarı, şair, oyuncu, filozof, öyle bir adam ki; yaratıcılığı, edebi dehası, bilinci ve kültürü ile uygar dünyayı kökünden sarsmıştır. Bizler, yirminci yüzyılda yaşayanlar, Shakespeare i ne kadar tanıyoruz- ben gerçek anlamda tanımaktan bahsediyorum- şu koca kitabın içindeki oyunları ne kadar tanıyorsunuz? Bence az. Bu sözlerimi kanıtlamak için seyircilerimiz arasında küçük bir araştırma yapalım. (Işık odasına döner) Lütfen seyirciye biraz ışık verebilir misin? (Seyirci aydınlatılır) Evet, sizler tartışmasız- kültürel anlamda, ortalamanın tabiî ki üzerindesiniz. Buna rağmen lütfen cevap vermek için parmak kaldırın- aranızda kaç kişi bir Shakespeare oyununu gördü ya da okudu? Ya da ne bileyim, şu veya bu anlamda bu büyük ozanla ilgilendi? Elinizi kaldırın...(hemen hemen herkes elini kaldırır. Bunun üzerine JON PETER e yaklaşır, bir şeyler fısıldar.) Galiba bunlar bizden daha bilgili, en iyisi tüyelim. PETER: Endişe etmene gerek yok. JON: Hayır, en iyisi gidelim, hem de vakit kaybetmeden. PETER: Bunlar bir halt bilmiyorlar, sen devam et. JON: Peki nasıl? PETER: (Sadece işaretlerle) Uzatma. JON: Ne? 4
PETER: (Fısıltıyla) Kısa kes, kısa kes. JON: (Seyirciye) Eğer sizin içinde uygunsa, biraz toparlayalım. Mesela İyi Biten Her Şey İyidir oyununu gördünüz mü? (Belki seyircinin üçte biri el kaldırır.) Şimdi sapla saman ayrıldı. Bu akşamın gerçek şampiyonunu belirleyelim. Peki, Kral Jon u gören ya da okuyan var mı? (CHRİS günlük giysili, üçüncü sıradan elini kaldırır, JON onu görür:) JON: Siz, cidden? Lütfen bize söyler misiniz, oyunun konusu nedir? CHRİS: Oyun bir kamburla ilgilidir. JON: (Bir an susar, sonra suçlarcasına parmağını CHRİS e uzatır) işte ben de bunu kastettim. Siz eğleniyorsunuz, keyfiniz yerinde, ama söyler misiniz içinizde kim var, sırça kümesinde oturup da, günahkâr olmayan. Bu yüz, hanımefendiler ve beyefendiler, sizlerin yüzüdür. (JON sahneden iner ve CHRİS e doğru yürümeye çalışır.) Bu bomboş beyin sizin boş beyinlerinizdir, bu anlamsız gözler, sizlerin anlamsız gözleridir, (CHRİS in çenesini tutar) bu dişler sizlerin dişleridir ve bizleri fırçala diye bağırırlar. (Sahneye tekrar döner.) Bayanlar, baylar, durum vahim. Televizyonlarda ki zevksiz komediler ve pembe diziler yüzünden, Shakespeare`in dehasını anlamaya çalışan toplumsal çabalarımız giderek azalıyor, yerlerde sürünüyor. Bununda nedenlerinden biri edebiyat eleştirmenleridir. Ama korkmayın! Kurtuluşunuz yakındır. PETER: Kardeş, o zaman bize doğru yolu göster. JON: (Yavaş yavaş dini öğütler veren bir vaaz gibi davranmaya başlar) sizin aranıza efendimizin habercileri ve edebiyatın ilhamcıları olarak indirildik ve büyük şairimizin kutsal sözcüklerini sizlere ulaştırmakla görevlendirildik. PETER: Hep birlikte: Âmin! 5
JON: Televizyonlarda abuk subuk programların batağından kurtuluşunuzda, yanınızda olup, sizlere emniyet sağlamak istiyoruz. Gelecek sizindir! PETER: Âmin! JON: Parlak bir geleceğe doğru- öyle bir gelecek ki, orada erkek gibi erkekler büyük bir gururla pembe kravatlar takacaklar! Ve öyle bir gelecek ki (kitabı göstererek) dünyanın bütün otel odalarında başucu kitabı olacak. Kardeşler, bu benim rüyamdır. Her şey bu akşam burada başlıyor ve sizler de burada dünya tarihine geçecek, yeni bir çığıra tanıklık ediyorsunuz. Entelektüel huzura giden yolda, gelin ilk adımı birlikte atalım. Yüreklerimizi açalım. (PETER bir tabak alır ve bağış toplamak için seyircinin arasına girer.) Kalbinizi ve cüzdanlarınızı açın. Visa ya da kredi kartlarınızla bağışta bulunun. Ve 976 numaralı telefonu arayın. Rumuz: ŞAİR! Hemen telefon edin, çünkü hatlar şu anda serbest! Paralarınızı bize verin, dostluğumuz için. Yılsonunda vergiden düşürün! Show umuz devam ediyor, şairimiz sizlerle birlikte! Hepinize teşekkürler, hallelujah! (Seyircinin ışığı kararırken, PETER sahneye döner. JON un eline tabağı verirken, kitabı da ondan alır. JON banknotları cebine indirir.) PETER: İçinizde bu kitaba sahip olanlar bilirler ki, hiç bir baskıda Shakespeare`in kısa biyografisi eksik olmaz. Bu bölümde üçüncü oyuncu sahneye geliyor. Lütfen Christoph Balthasar için kocaman bir alkış. (CHRİS sahneye gelir, PETER le tokalaşır. Bu sırada elindeki kartlar yere düşer. Bunlar onun notlarıdır. Telaşla onları yerden toplar.) PETER: Özür dilerim, bir saniye; ben de yârdim edeyim. CHRİS: Yok, yok, hepsini karıştıracaksınız. Onlar sıralı. PETER: Tamam, tamam. (Ve koltuğuna oturur.) 6
CHRİS: (Elindeki kartları tekrar sıralamaya başlar) Merhabalar! Gördüğünüz gibi ben seyircilerden biri değilim, hepinizle dalga geçtim. Elimde Shakespeare in yaşamına ait bir takım notlar var. Bu sayede akşamımız hak ettiği değeri kazanacak ve sizler de bu konuda bilgileneceksiniz, yani Shakespeare neler yaptı falan gibi yani. PETER: (Hafif bağırarak) Hadi başla artık. CHRİS: Tamam, tamam. (Elindeki notlardan okumaya başlar.) William Shakespeare. William Shakespeare 1564 Stratford-upon-Avon kentinin Warwickshire bölgesinde doğdu. Sekiz çocuğun üçüncü büyüğü idi. Ve bölgenin saygıdeğer tüccarı John Shakespeare in ve Latin (kart değiştirir) -Katolik, soylu ailenin kızı Mary Arden in büyük oğluydu. 1582 de bir çiftçinin kızı olan Anne Hathaway ile evlendi... öhm, bir sulh ceza yargıcının bahçesinin çalılığında fingirdeşirken enselendiği için Stratford u terk ettiği söylenir. (Sıradaki kartı okur) Shakespeare 1588 de Londra dadır.1592 de başarılı bir oyuncu ve yazar olarak ün yapar. 1608 den sonra yazdığı oyunların sayısında tasarruf ettiği gözlenir ve daha sıkça Stratford a görülür. (Kartı değiştirir) Orada yardımcısı Rudolph Hess e Kavgam isimli kitabını dikte ettirir. Bu kitapta Almanya nın tekrar Avrupa da lider pozisyonuna kavuşabilmesi için bir program çizer. Askerden arındırılmış Renenya yi işgal ettikten, Avusturya ve de Südetleri, kalan Çekoslovakya yı kendisine bağladıktan sonra (sonraki kart) 1. Eylül 1939 Shakespeare Polonya ya girer ve böylece İkinci Dünya Savaşını başlatır. (PETER e döner) Ben bunu bilmiyordum. (PETER bitir işaretleri yapar, CHRİS okumasını hızlandırır.) Shakespeare Berlin de kalır, Ruslar şehri aldıklarında, o da sevgilisi Eva Braun la intihar eder. (Öbür kart) Mezarı Stratford daki kilisenin bahçesindedir. Çok teşekkürler. (CHRİS selâmlar, PETER ayağa kalkar, elini sıkar ve sahneden hemen gönderir.) PETER: Lafı fazla uzatmayalım. Şimdi Shakespeare in Bütün Oyunları (hafif kısaltılmış) oyunumuza başlıyoruz. 7