Harddisk Disk Sabit diskler üstüste yerleştirilmiş plakalardan (platter) oluşmaktadır. Plakaların her iki yüzeyinde okuma/yazma için okuma yazma kafaları (read-write heads) monte edilmiştir. R/W kafaları head actutator mekanizması ile hareket ettirilmektedir. Bu plakalar spindle adı verilen bir mil ile motora bağlanmıştır. Plakalar dakikada 7500 ile 10,000 (rpm) devir arasında hareket etmektedirler. Plakalar üzerinde verinin kayıt edileceği yerlere track (izler) adı verilmektedir. Konsentrik halkalar şeklinde harddiskin kapasitesine bağlı olarak yerleştirilen track ların bölümlenmesi ile oluşturulan dilimlere Sektör denilmektedir. Başka bir deyişle Trackler sabit açılarla bölümlenerek sektörler oluşturulmaktadır. Farklı boyutlarda (512 byte 4096 Byte) oluşturulan sektörler en küçük standart disk birimidir. Yrd. Doç. Dr. C. Harmanşah 1

512 bytelık sektör, disk adreslenmesi için çok ufak bir birim olduğu için bu işletim sisteminin adresleme için kullanacağı alanı büyütürken diğer taraftan ufak sektör parçaları ile uğraşmak sistemi yavaşlatmaktadır. Bu nedenle cluster adı verilen yeni bir yapı oluşturulmuştur. İşletim sistemi düzeyinde ya da disk sürücüsünün kendisinde sektörler küme (cluster) olarak adlandırılan grup içine alınır. Başka bir deyişle sektörlerin gruplandırılması ile oluşan alana cluster (küme) adı verilmektedir. Bu işletim sistemi bazında en küçük harddisk alanı olarak kabul edilmektedir. Cluster büyüklükleri fat yapısına ve disk büyüklüğüne bağlı olarak değişmektedir. Diskler dosyaları saklayabilmek için dosya sistemlerini (file systems) kullanır. Bu yapı biçiminde dosyalar bir hiyerarşi içinde düzenlenir. Sabit disk üzerinde bilgiler iz (track) ve kesim (sector) diye adlandırılan alanlarda Saklanmaktadır. Her bir sektör sabit sayıda byte saklamaktadır. (Ör: 256 veya 512 byte gibi). Sektör ve izler düşük seviyeli formatlama (low-level formatting) işlemiyle plakalar üzerinde oluşturulur. Her bir sektörün başlangıç ve bitiş noktaları plakalar üzerine yazılır. Düşük seviye formatlama işlemiyle sabit disk byte bloklarını tutacak duruma hazırlanır. Bu işlemden sonra yüksek seviyeli formatlama (high-level formatting) işlemi gerçekleştirilir. Yüksek seviyeli formatlama işlemiyle sektörlere FAT (File Allocation Table Dosya Ayırma Tablosu) gibi dosya depolama yapıları yazılır. Böylece sabit disk, üzerine dosya yazılabilecek duruma hazırlanmış olur. Bu işleme işletim sisteminin yüklenmesi de denilmektedir. Yrd. Doç. Dr. C. Harmanşah 2

Harddisk Her partition (bölümleme) 4 temel alana ayrılmıştır Master Boot Record (MBR): Her zaman sabit disklerin ilk sektöründe yer alır (disketlerde bulunmaz) ve harddisklerin bölümlenmesini sağlar. Bu sayede bir harddiskte birden fazla sürücü tanımlayabiliriz. Her harddiskte sadece 1 tane master boot record bulunur. Bu kayıt alanı bu bölümün nerede başlayıp nerede bittiğini, işletim sisteminin bu alandan yüklenip yüklenemeyeceğine ilişkin bilgiler içerir. BOOT Boot sektör, disk veya diskete ilişkin bazı bilgiler ile işletim sistemini yüklemeye yarayan ufak bir program parçası içerir. FAT (File Allocation Table) Dosya Ayırma Tablosu Fat, her bir dosyanın bulunduğu clusterı belirten bir liste yapısıdır. Dosya okunurken dosyanın hangi clusterlara dağılmış olduğu bu listeden takip edilerek bulunmaktadır. Ayrıca disk üzerindeki bozuk alanlar da (bad sector) fat e işaretlenir. Böylece bu alanların üzerine dosya /dosyaların yazımı engellenmektedir. ROOT Root ( kök) dizinde bulunabilecek dosya veya dizinlerin kayıtları tutulmaktadır. Data Alanı Diskin geri kalan kısmı olup dosyaların saklandığı alandır. Burada tüm programlara ait dosyalar saklanmaktadır. Yrd. Doç. Dr. C. Harmanşah 3

Sabit Disk Çeşitleri Sabit disklerin üretiminde çok sayıda farklı ara birim kullanılmaktadır. Hardisk üzerindeki veri iletimi bu arabirimlerin üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bu arabirim teknolojileri şöyle sıralanabilir: ATA, Serial ATA, SCSI, FireWire ve USB gibi. ATA Advanced Technology Attachment kelimelerinin baş harflerinin kısaltmasıla anılmaktadır. Kişisel bilgisayarlarda harddisk ve CD-ROM gibi depolama aygıtlarıyla bilgisayar arasında veri iletişimi gerçekleştiren bir arayüz standardıdır. ATA standartı için IDE, ATAPI ve UDMA gibi farklı kısaltmalarda yaygın biçimde kullanılmaktadır. Seri (Serial) ATA standardının çıkışı birlikte ATA standardı yerine Paralel ATA (PATA) olarak adlandırılmıştır. PATA standardı çoğunlukla kişisel bilgisayarlarda dahili olarak kullanılmıştır. ATA standartının değişik versiyonlarında farklı kablo tipleri ve soketler kullanılmıştır. Geliştirilerek yenilenen ATA standardında bir kablo üzerinden iki harddisk bağlanabilmektedir. Anakart üzerinde genellikle iki kanal yer aldığından bilgisayarınıza 4 harddisk bağlayabilirsiniz. SATA ise seri veri iletişimine dayalı bir teknolojidir. Seri ATA teknolojisi USB ve FireWire arayüzlerinden farklı olarak bilgisayarınızın içinde kullanılacak öncelikli arayüz olarak geliştirilmiştir. Anakartınızda SATA harddiskler için SATA konnektörler bulunmaktadır. SATA kablolar daha küçük ve farklı konnektör yapısı ile anakart üzerindeki diğer konnektörler kolayca ayırt edebilirsiniz. Yrd. Doç. Dr. C. Harmanşah 4

PATA harddisklerin üzerinde güç bağlantı soketi, Veri iletişim soketi ve kullanım şekilinin ayarlanması için bir jumper bloğu bulunmaktadır. SATA harddiskler üzerinde PATA harddisklere benzer Giriş/Çıkış konnektörleri bulunmaktadır. Ref: www.pctechquide.com www.hardwaresecrets.com www.tomshardwarequide.com http://en.kioskea.net/pc Bilişim Teknolojileri Disk Sürücüleri, MEGEP 2006, Ankara Yrd. Doç. Dr. C. Harmanşah 5