ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO

1. HAFTA ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO Muhasebenin Temel İlkeleri Yard.Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Muhasebenin Tanımı MUHASEBE; işletmelerin varlıklarında ve kaynaklarında değişme meydana getiren ve para ile ifade edilen olay ve işlemlere ait bilgileri, kaydeden, sınıflandıran, özetleyerekraporlayan, analizedipyorumlayan ve sonuçları ilgi duyan kişi ve kuruluşlara bildiren bilim dalı olarak tanımlanmaktadır. Muhasebenin İşlevleri Muhasebenin temel işlevleri Kaydetme Sınıflandırma Özetleme Yorumlama 3 4 Muhasebenin İşlevleri Muhasebenin İşlevleri Kaydetme işlevi, para ile ifade edilen olayların tarafsızlık ve belgelendirme kavramı çerçevesinde objektif belgelerden yararlanılarakmuhasebedefterlerineyazılmasıişlemidir. Kaydetmeişleminetemelteşkiledendefterleryevmiyedefteridir. Sınıflandırma işlevi, işletmede gerçekleşen mali nitelikli işlemlerin gruplandırılmasıdır. Sınıflandırma, hesap kavramını beraberinde getirmektedir. Olayların birbirinden ayrıştırılması ve işletmefaaliyetlerineetkisiancakbu şekildeölçülebilir. Nakit hareketleri ayrı bir hesapta, bankacılık işlemleri ayrı bir hesapta, mal hareketleri ayrı bir hesapta izlenecek ve dönemin tamamını kapsayan iş hacmi toplu bir şekilde görülebilecektir. Sınıflandırmaişlemineteşkiledendefterisedefterikebirdir. Özetleme, Muhasebe olaylarının işletme ile ilgili tarafların bilgi almalarını sağlayacak şekilde mali tablolara dönüştürülmesi işlemidir. Yorumlama, Mali tablolarda sunulan bilgilerin ne anlama geldiğininolaylarilesonuçlararasındakiilişkininaraştırılmasıdır. 5 6 1

Muhasebenin İşlevleri Muhasebekullanılanbazıkavramlarıaşağıdakişekilde açıklanmıştır. Varlık: İşletmenin günlükfaaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olanpara, araç gereç,bina,demirbaşvb.iktisadi kıymetlerdir. Sermaye:İşletmesahipveortaklarınınişletmevarlıklarıüzerindekihaklarıdır. Borç:İşletmeyeborçverenüçüncükişilerin işletmevarlıklarıüzerindekihaklarıdır. Gelir, işletmenin faaliyet konusuna giren mal ve hizmet satışlarından doğan hasılat ile olağan veya olağan dışı faaliyetlerden sağlanan hasılat şeklinde ifade edilir. Gider: İşletmenin gelir elde etmek için katlandığı ve dönemin sonunda sonuç hesaplarınaaktarılanvarlıktükenmeleridir. Kar:Özsermayedekiartışveyagelirilegiderarasındakipozitiffarktır. Zarar: İşletmede gerçekleşen olağandışı faaliyeteler sonucu bilançoda azalışa nedenolankayıplarveyaişletmedeki karşılıksız tükenmelerdir. Özsermaye Yaklaşımıyla Kar/Zarar Hesaplanması GVK madde 38: Bilanço esasına göre ticari kazanç teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki olumlu farktır. Bu dönem zarfında sahip ve sahiplerce İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir (+) İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur(-) Yukarıdaki hükümden hareketle kar/ zarar hesaplaması şöyle formüle edilebilir. Kar/Zarar =(Dönem sonu öz sermaye - Dönem başı öz sermaye) İşletmeye eklenen değerler + İşletmeden çekilen değerler 7 8 Özsermaye Yaklaşımıyla Kar/Zarar Hesaplanması Örnek: işletmenin2014yılısonuitibariyleöz sermeyesi960.000tl, yılınbaşında ise920.000tl dir. Aynıyıl içinde işletmedençekilen değerler toplamı90.000 TL, işletmeye eklenen değerler toplamı ise 140.000 TL olduğuna göre işletmenin kar veya zararı kar TL dir? a) 270.000 TL Kar b) 90.000 TL Kar c) 40.000 TL Kar d) 50.000 TL Zarar e) 10.000 TL Zarar Gelir-Gider Karşılaştırması Yaklaşımıyla Kar/Zarar Hesaplanması Kar-zararın hesaplanmasında gelir tablosu yaklaşımı benimsenmişse gelirin gideri aşan kısmı kar olarak tanımlanır. Kar = Gelir>Gider Zarar =Gelir<Gider Kar/Zarar =(960.000-920.000) 140.000+90.000=-10.000TL Zarar 9 10 Muhasebenin Temel İlkeleri Bilanço esasına göre defter tutan işlemelerde 01.01.1994 ten itibaren Tekdüzen MuhasebeSistemiUygulanmasınageçilmiştir. 1 Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebligi nde Tek Düzen MuhasebeSistemininAmaçları: Bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait işlemlerin faaliyet sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde kayıt altına alınması, Finansal tabloların gerçek durumu yansıtmasının sağlanması, İşletmelerde denetimin kolaylaştırılması, Muhasebe bilgilerinin ilgili karar alıcılara doğru bir şekilde ulaştırılması, İşletmelerin farklı dönemlere ait bilgilerinin karşılaştırılması, Farklı işletmelerin mali tablolarında yer alan hesap adlarının aynı anlamı içermesinin sağlanması, Muhasebe terim birliğinin sağlanması, İşletmeler ile bilgi kullanıcıları arasında güven birliğinin sağlanması şeklinde sıralanabilir. 11 Muhasebenin Temel İlkeleri Bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişiler tebliğde belirtilen esasları uygulamak durumundadır. Ancak bazı kurumların faaliyet konuları farklıdır ve kullandıkları hesapların niteliği de değişebilmektedir. Bu nedenle; Bankalar ve Sigorta Şirketleri, Özel Finans Kurumları, Menkul Kıymet Yatırım Fonları(Factoring Kuruluşları), Yatırım Ortaklıkları, Aracı Kurumlar. Bilanço esasına göre defter tutmakla birlikte Tekdüzen Hesap Planındaki İşleyişe uymak zorunda değildir. 12 2

Muhasebenin Temel Kavramları Muhasebe, işletme ve işletme hakkında bilgiye ihtiyacı olan kesimler arasında bilgi sağlayan önemli bir araçtır. İşletmelerin mali durumu ve faaliyet etkinliği konusunda bilgiler ise mali tablolar aracılığıyla elde edilmektedir. Bu bilgilerden yeterince ve doğru biçimde yararlanılması için, söz konusu bilgilerin belirli bir disiplin ve anlayış içerisinde bir araya getirilmesi gerekmektedir. Böylece muhasebe uygulamalarının gerek şeklen gerekse içerik olarak belirli ilke, esas ve varsayımlara dayanması zorunludur. Muhasebenin Temel Kavramları Geçen süreçte uygulamaları yönlendirecek ve uygulama birliği sağlayacak, kılavuz niteliğinde temel kavramlar kabul edilmiştir. Bütün ülkelerce kabul edilmiş ve evrensel bir nitelikte olan bu kavramlar her işletmenin kendi kafasına göre kayıt tutmasını engelleyerek bir uygulama birliği ortaya koymaktadır. Faaliyet konusu ne olursa olsun tüm işletmeler Muhasebe Temel Kavramlarına ve Mali Tablo İlkeleri ne uymakla yükümlüdür. 13 14 Muhasebenin Temel Kavramları Muhasebenin temel kavramları 12 başlık altında ifade edilmektedir. 1. Sosyal Sorumluluk Kavramı 2. Kişilik Kavramı 3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı 4. Dönemsellik Kavramı 5. Parayla Ölçülme Kavramı 6. Maliyet Esası Kavramı 7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı 8. Tutarlılık Kavramı 9. Tam Açıklama Kavramı 10. İhtiyatlılık Kavramı 11. Önemlilik Kavramı 12. Özün Önceliği Kavramı Sosyal Sorumluluk Kavramı Bu kavram, muhasebe organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde, mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında belli kişi ve grupların değil tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, dürüst ve tarafsız davranılmasının gerekliliği ifade eder. Vergi karını daha düşük göstermek amacıyla giderlerin olduğundan daha yüksek gösterilmesi sosyal sorumluluk kavramına aykırıdır. 15 16 Kişilik Kavramı Kişilik kavramı, işletmenin sahipleri, yöneticileri, personeli ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve söz konusu işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini ifade eder. Buna muhasebe kişiliği denir. İşletme sahibinin şahsi işleri için kullandığı telefona ait fatura tutarı işlemenin gideri olmadığı için kayıtlara alınmamalıdır. A işletmesi personeli olan bir kişinin, işletmenin ortaklarından olan birinin ailesinin özel şoförü olarak görevlendirilmesi durumunda aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisineaykırıdavranmışolur? a) Sosyalsorumluluk b) Kişilik c) Tutarlılık d) Dönemsellik e) Maliyetesası 17 18 3

İşletmenin Sürekliliği Kavramı Bu kavram, şirket ana sözleşmesinde aksine hüküm olmadıkça işletmeler sürekli faaliyette bulunmak üzere kurulur. Süreklilik kavramı, işletmede uygulanacak muhasebe politika ve tekniklerinin günübirlik değil geniş kapsamlı tasarlanmasını öngörür. İşletme faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifadeeder. Bukavrammaliyetesasının datemelinioluşturur. Dönemsellik Kavramı Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olaraksaptanmasıdır. İşletme çalışmalarının sonuçları bu dönemler itibariyle saptanır. Muhasebede en uzun dönem 1 yıldır. Dönemler birbirlerinden bağımsızdır. Muhasebede normal takvim 01 Ocak ta başlar 31 Aralıkitibariylesonaerer. Gelirlerinvegiderlerin tahakkukesasınagöremuhasebeleştirilmesi; hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılmasıbukavramuyarıncayapılmaktadır. 19 20 Parayla Ölçülme Kavramı İşletme Haziran 2015 - Mayıs 2016 dönemine ait bir yıllık kira karşılığı olarak 18.000 TL peşin tahsil etmiş ve cari döneme ait 10.500 TL lik kısmı dönem geliri olarak kaydedilmiştir. Bir sonraki döneme ait olan kısmını ise izleyen dönemin hesaplarına yansıtılmaküzereaktifleştirilmiştir. Bu işlem, muhasebenin temel kavramlarından hangisinin gereğidir? a) Dönemsellik b) ÖzünÖnceliği c) Maliyetesası d) Önemlilik e) Tutarlılık İşletmedeki çeşitli fiziki ölçüler ile ifade edilebilen olayların kaydedilebilmeleri ve izlenebilmeleri için bunların ortak bir ölçü ile ölçülmesi gerekir. Örneğin; akaryakıt: litre, kumaş: metre, peynir: kilogram, kereste: metreküp, çimento torba vb. ile alınır satılır ama, muhasebe kayıtlarında ortak ölçü olan TL üzerinde izlenir Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen, iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Bu para birimi ise ulusal para birimdir. Bu ulusal para Türkiye de Türk Lirası, ABD de Dolar, AB ülkelerindeeuro dur. 21 22 İşletmenin yapmış olduğu satış karşılığında aldığı yabancı para tutarını Türk Lirası üzerinden kayıtlara alınması aşağıdaki muhasebetemelkavramlarındanhangisiyleaçıklanabilir? a) MaliyetEsası b) Tarafsızlıkvebelgelendirme c) ÖzünÖnceliği d) Paraylaölçülme e) TamAçıklama Dövizcinsindenyapılantümişlemlerdeparaylaölçülmekavramıdüşünülmelidir. Maliyet Esası Kavramı Maliyet esası kavramı, paramevcudu, alacaklar vemaliyetinin belirlenmesi mümkün ve uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilmemaliyetlerininesasalınmasınıifadeeder. Para mevcudu, alacaklar ve maliyetlerinin belirlenmesi mümkün olmayanvarlıklarisebuyöntemledeğerlendirilmez. Bu kavram gereği, bir makinenin aktife alınıncaya kadar doğacak giderlerinin maliyetine eklenmesi bu duruma örnek olarak verilebilir. Bu kavram işletme yöneticilerinin zamanlarını sürekli biçimde değerlemeişineharcamasınıönlemektedir. 23 24 4

Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Bu kavrama göre, muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarınaesasalınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder. Belgeler mali nitelikli bir işlemin; tarihini, taraflarını konusunu, miktarını vetutarınıbelirleyen temelkayıt araçlarıdır. Muhasebedeyapılanherkaydınbirbelgeyedayandırılmasıgerekir. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Türkiye de kullanılan belli başlı belgeler şunlardır: Fatura, sevkirsaliyesi Perakendesatışfişi Bonolar(Senetler) Çekler Giderpusulası Müstahsilmakbuzları Taşımabelgeleri Bordolar 25 26 Aşağıdakilerdenhangisiobjektifbelgesayılmaz? a) Çek b) Senet c) Bordro d) İrsaliye e) Muhasebefişi Tutarlılık Kavramı Tutarlılık kavramı, muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının birbiriniz izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanmasıgereğiniifadeeder. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde kayıt düzenleriyle değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerikyönündentekdüzeniöngörmektedir. İşletmenin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Her yıl aynı amortisman ayırma yönteminin kullanılması bu duruma örnek olarak verilebilir. 27 28 İşletme 2014 yılında alacak ve borç senetleri için reeskont işlemi uygulamayıunutmuştur. Bu durumda, aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisineuyulmadığınıgösterir? a) Paraylaölçülme b) Özünönceliği c) İhtiyatlılık d) Tamaçıklama e) Tutarlılık Tam Açıklama Kavramı Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcıolacakölçüdeyeterli,açıkve anlaşılırolmasınıifadeeder. Mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek olaylara dipnotlarda yer verilmesi bu kavramgereğidir. Bukavramgereği; Borçlarınvadelerininbelirtilmesi, İpotekligayrimenkuller Rehinlimenkullervb.bilgiler dipnotlardaaçıklanabilir. 29 30 5

İşletmenin stok değerleme yöntemini değiştirmesi halinde, konuyla ilgili bilgi verilmesi aşağıdaki muhasebe temel kavramlarındanhangisidir? a) Tutarlılık b) İşletmeninsürekliliği c) Tamaçıklama d) Dönemsellik e) Kişilik İhtiyatlılık Kavramı Bu kavram, muhasebe uygulamalarında ve yürütülmesinde temkinli davranılmasını ve işletmenin faaliyetlerini sürdürürken karşılaşabileceğiriskleringözönünealınmasıgereğiniifadeeder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararlarıiçinkarşılıkayırırlar. Kıdem tazminatı, yedek akçe vb. bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Ancak bu kavram gereği, gizli yedekler ve fazla karşılıklar ayrılmasınagerekçeoluşturulacakşekildekullanılmaz. 31 32 İşletme dönem içinde 2,5 TL/adet fiyatla satın aldığı hisse senetlerinin dönem sonu değeri 2 TL/adet olarak belirlenmiş ve gereklikayıtlaryapılmıştır. Buna göre yapılan kayıt, aşağıdaki muhasebe temel kavramlarındanhangisininbirgereğidir? a) Maliyetesası b) Paraylaölçülme c) İhtiyatlılık d) İşletmeninsürekliliği e) Dönemsellik Önemlilik Kavramı Mali tablolardasunulanhesapkalemleriveyamali birolayınnispi ağırlık ve değerinin mali tablolara dayanarak alınacak kararları etkileyebilecekdüzeydeolmasıbu kavramlaaçıklanmaktadır. Üretilen muhasebe bilgilerinin raporlanmasında bazı sayısal sonuçlar küçük olsa dahi onu doğuran olay önemli olabilir. Dolayısıyla bu sayısal sonuçlar diğer sayısal sonuçlarla birleştirilmedenayrıcasunulmalıdır. 33 34 Özün Önceliği Kavramı Özün önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınmasıgereğiniifadeeder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçimeönceliğiesastır. Muhasebe uygulamalarında, muhasebe kavram ve ilkeleriyle değişik düzenlemeler (vergi yasaları, ticaret kanunları, çeşitli yönetmelikler gibi) arasında çelişki oluşabilir. Böyle durumlarda, işletmenin yaşaması ve başarısı açısından hangisi daha geçerli ise ouygulanmalıdır. Özün Önceliği Kavramı Örnek(1): TTK nagöreçekte vadeyoktur. Ancak işletmelerinçeki genellikle vadeli kullandıkları bilinmektedir. Bu durumda, belli birvadeyehaizbirçekialanişletme,buçekittkhükmünegöre, nakit gibi kabul edip kasa hesabına kaydetmek yerine, doğrudan durumunauygunbirbaşkahesaba(alınançekler)kaydeder. Örnek (2): Vergi yasalarına göre şüpheli alacak şartlarını taşımayan, ancak fiilen tahsilinde şüphe duyulan bir alacak için karşılık ayrılabilir. Bu durumda söz konusu karşılık için oluşan gider, kanunen kabul edilmeyeceğinden vergi matrahına ilave edilmelidir. 35 36 6

Mali Tablolar Mali tablolar, işletmelerin bir faaliyet dönemi içerisinde gerçekleştirdikleriişlemlerinözetlendiğiraporlardır. Finansal raporlar TMS 1 de şöyle tanımlanmıştır; bir işletmenin, belirli bilgi ihtiyaçları doğrultusunda uyarlanmış finansal tablo hazırlanmasına gerek duymayan kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılamaküzerehazırlananmalitablolardır. Mali tablolar, işletmenin finansal durumunu doğru ve gerçeğe uygun olarak sunulmalıdır. Finansal tabloların düzenlenmesinde işletmenin sürekliliği, tutarlılık kavramı ve tahakkukesasıgözönündetutulmalıdır. TMS 1 de süreklilik, tutarlılık ve tahakkuk esaslarına ek olarak önemlilikvebirleştirmeesaslarınadayerverilmiştir. Mali Tablolar Buna göre finansal tablolar düzenlenirken işletmenin faaliyetlerini sona erdirme veya tasfiye etme niyeti veya mecburiyeti yoksa finansaltablolarsüreklilikkavramınagöredüzenlenir. İşletme, nakit akış tablosu hariç, tüm finansal tablolarını muhasebenintahakkukesasınagöredüzenler.(md.27) İşletmeler, benzer kalemlerden oluşan her bir önemli sınıf, finansal tablolarda ayrı bir biçimde gösterir. İşletme, nitelikleri ve işlevleri itibariyle farklı olan kalemleri de önemsiz olmadıkları taktirde,ayrıolaraksunar.(md. 29) Bir hesap kalemi kendi başına önemli değilse bu tablolarda yada dipnotlardadiğerkalemlerlebirliktebirleştirilir.(md.30) 37 38 Mali Tablolar TMS de tam bir finansal tablolar seti aşağıdakileri içerir: Dönemsonu finansaldurumtablosu(bilanço) Dönemeaitkapsamlıgelirtablosu Dönemeaitözkaynakdeğişimtablosu Dönemeaitnakitakıştablosu Önemli muhasebe politikalarını özetleyen dipnotlar ve diğer açıklayıcınotlar Bir işletme, tam bir finansal tablolar setini(karşılaştırılabilir bilgileri içerecek şekilde) en az yılda bir kez sunmalıdır.(md. 36) Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) nagörefinansaltablolarıntamsetiiçindeyeralmaz? a) Bilanço b) Nakitakıştablosu c) Özkaynakdeğişim tablosu d) Dipnotlarveaçıklayıcınotlar e) Kardağıtımtablosu 39 40 Mali Tablolar FinansaltablolarTMSve MSUGT deayrıayrısunulmuştur. MSUGT ye göre Bilanço Gelir Tablosu Satışların Maliyeti Tablosu Fon Akım Tablosu Nakit Akım Tablosu Kar Dağıtım Tablosu Öz Kaynak Değişim Tablosu Mali Tablolar TMS ye göre Bilanço Gelir Tablosu Fon Akış Tablosu Öz Kaynak Değişim Tablosu Dipnotlarve Diğer Açıklayıcı Notlar MSUGT de gelirtablosuvebilançonundüzenlemeilklerisunulmuştur. Gelir Tablosunun İlkeleri 1: Gelir tablosu ilkelerinin amacı; belli dönemlerle sınırlandırılmış işletme faaliyetlerinin sonuçlarının gruplandırılması ve gerçeğe uygunolaraksunulmasınısağlamaktır. BuilkelerMSUGT deaşağıdakigibisıralanabilir: Gerçekleşmemiş satışlar, hasılat ve karlar; gerçekleşmişgibiveya gerçekleşen tutarlarolduğundanfarklıgösterilmemelidir. Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için katlanılan maliyetvegiderlerle karşılaştırılmalıdır. Maddi ve maddi olmayan duranvarlıklar ve özel tükenmeye tabii varlıklar içinuygunamortismanvetükenmepaylarıayrılmalıdır. Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, bakım onarım ve diğer gider unsurlararasındadengelişekilde dağıtılmalıdır. Arıziveolağanüstükarveyazararlarmeydanageldikleridönemdetahakkuk ettirilmeli ancaknormalfaaliyetsonuçlarındanayrıolarakgösterilmelidir. 41 42 7

Gelir Tablosunun İlkeleri 2: BuilkelerMSUGT deaşağıdakigibisıralanabilir: Önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek nitelikler dışında kalan bütün kar ve zararlar dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. Karşılıklar işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya karı diğer dönemeaktarmakamacıylakullanılmamalıdır. Maddi ve maddi olmayan duranvarlıklar ve özel tükenmeye tabii varlıklar içinuygunamortismanvetükenmepaylarıayrılmalıdır. Dönem sonuçlarının tespitine ilişkin değerleme ve maliyet esaslarında değişiklik yapıldığında budeğişikliklerin etkileri açıkçabelirtilmelidir. Şartlara bağlı olaylardan kaynaklanan, gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilengidervezararlartahakkukettirilerekgelirtablosunayansıtılır.şarta bağlıgelirvekarlariçinisedipnotlardaaçıklamayapılır. Gelir Tablosunun İlkeleri: TMS 1 e göre kapsamlı gelir tablosunda sunulacak bilgiler ise şöyle sıralanmıştır: Hasılat İtfa edilmiş maliyetinden ölçülen finansal varlıkların finansal durum tablosu(bilanço)dışıbırakılmasındankaynaklanankazançveyakayıplar Finansmanmaliyetleri Öz kaynak yönetimi kullanılarak muhasebeleştirilen iştirakler ve iş ortaklıklarınınkarveyazararpayları, Bir finansal varlığın yeniden sınıflandırılması neticesinde gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçülmesi durumunda, önceki defter değeri ile yeniden sınıflandırma tarihindeki gerçeğe uygun değeri arasındaki farktan kaynaklanankazançyadakayıplar Vergigideri 43 44 Gelir Tablosunun İlkeleri: Bilanço ilkeleri 1: TMS 1 e göre kapsamlı gelir tablosunda sunulacak bilgiler ise şöyle sıralanmıştır: Durdurulan faaliyetlere ilişkin vergi sonrası kar yada zarar ile satış maliyeti düşülmüşgerçeğeuygundeğerinölçülmesindeveya durdurulanfaaliyetleri oluşturan elden çıkarılacak grup yada grupların veya varlıkların elden çıkarılmasındamuhasebeleştirilenvergisonrasıkazançyadazarar toplamını içerentekbirtutar Karveyazarar (Bir sonraki maddede belirtilen tutarlar hariç olmak üzere) niteliğine göre sınıflandırılangerçekleşmemişkaryadazararbileşenlerinin herbiri Öz kaynak yönetimi kullanılarak muhasebeleştirilen iştirakler ve iş ortaklıklarınıngerçekleşmemiş karveyazararpayları, Toplamkapsamlıgelir İşletme hiçbir gelir ve gelir kalemini kapsamlı gelir tablosunda veya bireysel gelirtablosundayadadipnotlarındaolağandışıkalemlerolarakgöstermez. Bilanço ilkelerinin amacı; belli bir tarihte işletmenin finansal durumunu açıklıkla ve ilgili taraflar için gerçeğe uygun olarak yansıtmaktır. TMS 1 de finansal durum tablosu olarak anılan bilançoda bulunması gereken hususlar aşağıdaki gibi sıralanmıştır: 1. Maddi duran varlıklar 2. Yatırım amaçlı gayrimenkuller 3. Maddi olmayan duran varlıklar 4. Finansal varlıklar(5,6 ve 9. maddelerde gösterilenler hariç) 5. Öz kaynak yöntemine göre muhasebeleştirilen yatırımlar 6. Canlı varlıklar 7. Stoklar 45 46 Bilanço ilkeleri 2: Bilanço ilkeleri 2: TMS 1 de finansal durum tablosu olarak anılan bilançoda bulunması gereken hususlar aşağıdaki gibi sıralanmıştır: 8. Ticari ve diğer alacaklar 9. Nakit ve nakit benzerleri 10. Satılmak üzere elde tutulan varlıkların toplamı ile TFRS 5 e göre satılmak üzere elde tutulan ve elden çıkarılacak grubuna dahil olan varlıkların toplamı 11. Ticari ve diğer borçlar 12. Karşılıklar 13. Finansal borçlar(11. ve 12. maddelerde gösterilenler hariç) 14. TMS 12 de tanımlandığı gibi dönem vergisiyle ilgili borçlar ve varlıklar 15. TMS 12 de tanımlandığı gibi ertelenmiş vergi borçları ve vergi varlıkları TMS 1 de finansal durum tablosu olarak anılan bilançoda bulunması gereken hususlar aşağıdaki gibi sıralanmıştır: 16. TFRS 5 e göre elde elden çıkarılacaklar grubuna dahil olan satılmak üzere elde tutulanlar olarak sınıflandırılan borçlar 17. Öz kaynaklarda gösterilen kontrol gücü olmayan paylar(azınlık payları) 18. Ana şirketin ortaklarına ait çıkarılmış sermaye ve yedekler.(tms 1 madde 54). 47 48 8

Bilanço ilkeleri: Varlıklaraİlişkinİlkeler Bir yıl veya normal faaliyet döneminde paraya dönüşebilecek varlık bilançodadönenvarlıklargrubundagösterilir. Bir yıldan daha uzun sürelerde işletme faaliyetlerinde kullanılan ve bir yıl içinde paraya dönüşmeyen varlıklar bilançoda Duran Varlıklar grubunda gösterilir. Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterilebilmek amacıyla varlıklardaki değer düşüklükleri gösterilmeli ve uygunkarşılıklarayrılmalıdır. Önceden ödenen gelecek dönemlere ait giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak tahsili gelecek dönemlerde yapılacak gelirler bilançoda ayrıca gösterilmelidir. Dönen varlıklar ve Duran Varlıklar gruplarında ki alacak senetleri bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerler ile gösterebilmek amacıyla senetlere reeskontişlemleriyapılmalıdır. Bilanço ilkeleri: Varlıklaraİlişkinİlkeler Özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönemlere yüklemek amacıyla her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları, ayrıca bilançodagösterilmelidir. Alacaklar; menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ile yükümlülüklerin işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklıklara, personele, iştiraklere, ve bağlı ortaklıklara ait olan kısımları ayrı gösterilmelidir. Tutarları kesin olarak saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemiyapılamaz.butüralacaklarbilançodipnotveeklerinde gösterilir. Verilen rehin ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir. Ayrıca işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarları da bilanço dipnot veyaeklerinde açıkçagösterilmelidir. 49 50 Bilanço ilkeleri: Bilanço ilkeleri: YabancıKaynaklaraİlişkinİlkeler İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçlar, bilançodakısavadeliyabancıkaynaklar grubundagösterilir. İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içerisinde vadesi gelmemiş borçlarıbilançodauzunvadeliyabancıkaynaklargrubundagösterilir. Vadeleri bir yılın altına inen uzun vadeli borçlar kısa vadeli borçlara aktarılmalıdır. Tutarları kesin olarak saptanamayan veya durumları tartışmalı olanlar dahil, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen tüm yabancı kaynaklarıkayıtvetespitedilerek bilançodagösterilmelidir. Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen gelir ve cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespitedilmeli, bilançodaayrıcagösterilmelidir. YabancıKaynaklaraİlişkinİlkeler Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar gruplarında yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ilegösterebilmek içinreeskontişlemiyapılmalıdır. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar gruplarında yer alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklara ait olan tutarları ayrı olarak gösterilmelidir. 51 52 Bilanço ilkeleri: Bilanço ÖzKaynaklaraİlişkinİlkeler İşletme sahip veya ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki hakları Öz Kaynaklar grubunu oluşturur. İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi, işletme faaliyetleri sonucu oluşup işletmede bırakılan karları ile dönemnetkarı(zararı)bilançodaözkaynaklargrubundagösterilir. İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarakgösterilir. İşletmeninhissedarlarıtarafındanyatırılansermayedevamettirilmelidir. Öz kaynakların bilançoda net olarak gösterilebilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı, Öz Kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yeralır. Öz kaynaklar, ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıllarkarları(zararları)vedönemnetkarıveyazararındanoluşur. Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile varlıkların sağlandığı kaynakları(mali durumu) gösteren finansal tablodur. Bilançonunsoltarafınaaktif, sağtarafınapasifadıverilmektedir. Çift taraflı kayıt sisteminin sonucu olarak aktif ve pasif tarafların tutarlarıbirbirineeşittir. Aktif işletmenin varlıklarını, pasif ise bu varlıkların sağlandığı öz kaynaklarveyabancıkaynaklarıgöstermektedir. İşletmede ne kadar varlık varsa bir o kadar kaynak olmalıdır. 53 54 9

Bilanço Varlıklar = Kaynaklar Varlıklar = Yabancı Kaynaklar + Öz Kaynaklar Öz Kaynaklar = Varlıklar Yabancı Kaynaklar Aktif = Pasif Bilanço Aktif Bilanço Pasif I. Dönen Varlıklar II. Duran Varlıklar Aktif Toplamı III. Kısa VadeliYabancı Kaynaklar IV. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar V. Öz kaynaklar Pasif Toplamı Bir işletmenin bilançosunda mutlaka aşağıdaki bilgileri taşımalıdır: İşletmenin adı Bilanço kelimesi Bilançonun düzenlendiği tarih Raporlamaya esas olan para birimi Bilanço bilgilerinin kesinlik derecesi 55 56 Bilanço Gelir Tablosu MSUGT de bilanço hesaplarının sıralanmasında likidite esasından hareket edilmiştir. Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar en likit olandan en az likit olana doğru, pasifte yer alan kaynaklar ise en kısa vadeden en uzun vadeli kaynağa doğru sıralanmıştır. Gelir tablosu bir işletmenin belir bir dönemde yapmış olduğu faaliyetlerin sonucunda ortaya çıkan gelirleri elde etmek için, katlandığı maliyetleri ve bunların sonucunda ortaya çıkan karı veya zararı gösteren finansal tablodur. MSUGT de bütün satışların, gelirlerin ve karların maliyet, gider ve zararların brüt tutarları üzerinde gösterilmesi gerektiği vurgulanmıştır. 57 58 Tek Düzen Hesap Planı Bankalar ve bazı özel finans kuruluşları hariç bilanço usulüne göre defter tutan işletmeler 01.01.1994 ten itibaren Tekdüzen Muhasebe Sisteminiuygulamaktadır. Gerçekleştirilen bu uygulama ile işletmeler muhasebe kayıt sistemlerindedilbirliğioluşturmuştur. Hesap, İşletmenin varlıklarını, kaynaklarını ve faaliyet sonucunu oluşturan her bir unsurda meydana gelen değişikliklerin izlenmesine yarayançizelgedir. Hesap planı, Bir işletmede kullanılacak hesapların temel listesini oluşturur. Dönem içinde meydana gelen işlemler nedeniyle bilanço kalemlerinde ortaya çıkan değişmeler aşağıdakilerden hangisi aracılığıylaizlenir? a) Genelgeçicimizan b) Yardımcıdefter c) Hesap d) Kesinmizan e) Fonakımtablosu 59 60 10

Tekdüzen Hesap Planı Tekdüzen Hesap Planı Tekdüzen Hesap Planı 1. Dönen Varlıklar Aktif Hesaplar 2. Duran Varlıklar 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz Kaynaklar 6. Gelir Tablosu Hesapları 7. Maliyet Hesapları 8. Serbest Hesaplar 9. Nazım Hesaplar Bilanço Hesapları Pasif Hesaplar 61 Tekdüzen hesaplarının kodları hesapların işleyişi ve yerleri hakkında bilgi verir. 1 DÖNEN VARLIKLAR Ana Hesap Grubunun adı 10 Hazır Değerler Alt hesapgrubunun adı 100 Kasa Hesabın adını Herhangi bir hesabın koduna bakılarak o hesabın Bağlı bulunduğu ana hesap grubu Bağlı bulunduğu alt hesap grubu Aktif karakterli mi yoksa pasif karakterli mi olduğu kolaylıkla belirlenebilir. 62 Aktif Hesapların Çalışma Kuralları Borç Aktif Hesaplar Alacak İlk Kayıt(+) Varlıklardaki Azalışlar (-) Varlıklardaki artışlar! Varlık (Aktif) Hesaplarının Çalışma Kuralları! İlk kayıt hesabın borç tarafına kaydedilir. Varlıklardaki artışlar, hesabın borç tarafına kaydedilir. Varlıklardaki azalışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Hesap borç kalanı verir.(alacak kalanı vermez) Pasif Hesapların Çalışma Kuralları Borç Pasif Hesaplar Alacak Kaynaklardaki Azalışlar(-) İlk Kayıt(+) Kaynaklardaki Artışlar(+)! Kaynak (Pasif) Hesapların Çalışma Kuralları! İlk kayıt hesabın alacak tarafına kaydedilir. Kaynaklardaki artışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Kaynaklardaki azalışlar, hesabın borç tarafına kaydedilir. Hesap alacak kalanı verir. (Borç kalanı vermez) 63 64 Tekdüzen Hesap Planı Bilançonun aktif ve pasifinde (-) şeklinde ifade edilen düzenleyici hesaplardır. Aktifte ise pasif hesaplar gibi çalışırlar Pasifte ise aktif hesaplar gibi çalışırlar. Artışların borç tarafına, azalışların alacak tarafına kaydedildiği hesaplaraşağıdakilerdenhangisidir? a) Gelirhesapları b) Borçhesapları c) Özkaynakhesapları d) Pasifidüzenleyicihesaplar e) Aktifidüzenleyicihesaplar 65 66 11

Gelir Hesaplarının Çalışma Kuralları Borç Gelir Hesapları Alacak Azalışlar(-) (Kapanışta) Artışlar(+)! Gelir Hesapların Çalışma Kuralları! Gelirlerdeki artışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Düzeltme yada ayarlama kayıtlarında borçlandırılır. Dönem sonunda borçlandırılarak 690. Dönem Kar veya Zarar Hesabına devredilir. Kalan vermezler. Gider Hesapların Çalışma Kuralları Borç Gider Hesapları Alacak Artışlar (+) Azalışlar (-) (Kapanışta)! Gider Hesaplarının Çalışma Kuralları! Giderler artışlar, hesabın borç tarafına kaydedilir. Düzeltme yada ayarlama kayıtlarında alacaklandırılır. Dönem sonunda alacaklandırılarak 690. Dönem Kar veya Zarar Hesabına devredilir. Kalan vermezler 67 68 Aşağıdaki Gelir Tablosu kalemlerinden hangisi Brüt Satış Karı ile OlağanKararasındayeralmaz? a) KısaVadeliBorçlanmaGiderleri b) KomisyonGelirleri c) ÖncekiDönemGelirveKarları d) DiğerOlağanGelirveKarlar e) MenkulKıymetSatışKarları Aşağıdaki hesaplardan hangisi işletmenin düzenlediği dönem sonubilançosundakesinlikleyeralmaz? a) SayımveTesellüm Noksanları b) İştiraklerden TemettüGelirleri c) GelecekAylaraAitGelirler d) VerilenSiparişAvansları e) GiderTahakkukları 69 70 Kayıt Tutmada Kullanılan Defterler Finansal nitelikteki olayların belgelerden yararlanarak muhasebenin kaydetme işlevi dahilinde ilgili defterlere aktarılmasıgerekir. VUK a göre tutulan birinci sınıf tüccarlar aşağıdaki defterleri tutmakzorundadır. YevmiyeDefteri(GünlükDefter) DefteriKebir(BüyükDefter) EnvanterDefteri Ayrıca işletme hukuki yapılarına ve faaliyetlerinin çeşitliliğine göre stok defteri, senet defteri gibi farklı defterde tutulabilmektedir. İkinci sınıf tüccarlar ise yalnızca işletme hesabı esasına göre defter tutarlar Yevmiye Madde Türleri Basit madde, aynı yevmiye madde içerisinde bir hesabın borçlu birhesabınalacaklıolarakçalıştırıldığımaddetürüdür. Bileşik madde, aynı yevmiye maddesi içerisinde bir hesap borçlandırılırkenbirdenfazlahesapalacaklandırıldığında veyabir hesap alacaklandırıldığında birden fazla hesap borçlandırıldığındabileşikmaddedensözedilir. Karma madde, aynı yevmiye madde içerisinde birden çok hesabın borçlandırıldığı ve birden çok hesabın alacaklandırıldığı maddetürüdür. Tamamlayıcı madde, muhasebenin elle tutulması halinde oluşabilecek tek taraflı rakamsal hataların düzeltilmesi amacıyla kullanılanmaddetürüdür. 71 72 12

Aşağıdaki finansal olaylardan hangisinin kaydında basit madde kullanılır? a) Yarısıpeşin,yarısıkrediliolarakKDVdahil11.800TL yemalsatışı b) Bankadakimevduathesabınavergihariç1.100TLfaizişletilmesi c) Önceki dönemde tamamına karşılık ayrılmış 5.000 TL tutarındaki şüpheli alacağıntahsiledilmesi d) Kayıtlıbedeli 5.000TLolandemirbaşınKDVdahil5.000TL yesatılması e) KDVhariçtutarı1.000TLolanmalınsatınalınması İşletmenin yevmiye defterine yaptığı kapanış kaydı hangi yevmiye maddelerineörnektir? a) Düzeltmemaddesi b) Basitmadde c) Tamamlayıcımadde d) Bileşik madde e) Karmamadde 73 74 Büyük Defter (Defteri Kebir) Mali nitelikli olayların etkilerini hesap bazında sınıflandıran defterdir. Büyük defterin karşılıklı iki sayfası tek bir hesaba aittir. Sol sayfa hesabın borç tarafı sağ sayfa alacak taraftır. Yevmiye defterindeki kayıtlar daha sonra büyük deftere aktarılır. Envanter Defteri Envanter defterine işletmenin açılış tarihinde ve onu izleyen her iş yılı sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur (T.K. mad. 72/1). Envanter ve bilançonunilgili bulunduğutarihe"bilançogünü"denir(t.k.mad.72/2). İşyılıaltıaydanazonikiaydançokolamaz.Kanundaaksinehükümolmadıkçeiş yılısonuiçinçıkarılacakenvantervebilançolarıngelecekişyılınınilküçayıiçinde tamamlanmışolmasılazımdır(t.k.mad.72/3). Envanter defterine geçirilen envanter ve bilanço; ilgili ticarethane, işletme ve şirketlerin ortakları ve yetkilileri tarafından imza ve notere ibraz olunur. İmza edilen envanter ve bilançonun ilanı ve resmi makamiara verilmesi hakkındaki hükümlersaklıdır(t.k.mad.72/4). Envanterdeftericiltlivesayfalarımüteselsilsıranumaralıolur(T.K.mad.72/5). 75 76 Yardımcı (Muavin) Defterler Kayda Yardımcı Belgeler Büyük defterde izlenen bir ana hesaba ait ayrıntıları gösteren yardımcı hesapların izlendiği defterlerdir. İşletmeler tarafından isteğe bağlı olarak açılır. Yasal bir şekli ve tutma zorunluluğu yoktur. Yardımcı defterler bir ana hesaba bağlı olarak bir çok yardımcı hesap olduğunda kayıt hatalarının kolaylıkla bulunmasını ve erken müdahale edilmesini sağlar. Kasa tahsil fişi, Kasaya para girişine neden olan mali nitelikli işlemlerin kaydedildiği fiştir. Tahsil fişinde borçlu hesap daima 100Kasahesabıdır. Kasa tediye fişi, Kasadan para çıkışına neden olan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Tediye fişinde alacaklı hesap daima 100 Kasa hesabıdır. Mahsup fişi, Kasa dışındaki unsurlar ile ilgili bilgilerin izlendiği, nakit hareketlerine neden olmayan işlemlerin kaydedildiği fişlerdir. 77 78 13

TİCARİ İŞLEMLER -BELGELER- MUHASEBE SÜRECİ ENVANTER DEFTERİ AÇILIŞ ENVANTERİ-AÇILIŞ BİLANÇOSU YEVMİYE DEFTERİ -MADDELER- AYLIK MİZANLAR BÜYÜK DEFTER -HESAPLAR- GENEL GEÇİCİ MİZAN Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi DÖNEMSONU BİLANÇOSU GELİR TABLOSU GENEL KESİN MİZAN DÖNEMSONU MUHASEBE İŞLEMLERİ ENVANTER İŞLEMLERİ HESAPLARIN KAPATILMASI 79 Dönem Sonu Envanter İşlemleri Buna göre Envanter Çıkarmak: Saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kesin ve ayrıntılı bir şekilde tespit etmektir. Şirketlerin envanter yapmadaki öncelikli nedeni net dönem kâr veya zararını vergi kanunları açısından belirlemektir. 80 Envanter İşlemlerinin Faydaları İşletmeler envanter işlemi ile şu faydalar elde ederler: İşletme iyi bir denetimden geçmiş olur, Yapılan hata ve hileler açığa çıkarılmış olur, Alınacak tedbirler ile geleceğe ait hatalar önlenmiş olur, Bilançonun gerçeğe uygun düzenlenmesi sağlanmış olur. Envanter Çıkarma Zamanı ve Envanter Türleri Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanununda envanterin bilanço gününde çıkarılacağı belirtilmiştir. Bilanço günü ise normal hesap dönemleri için herhangi bir yılın 31 Aralık tarihidir. Ancak, Maliye Bakanlığı'nca özel hesap dönemine sahip işletmeler ile faaliyetlerini yılın herhangi bir ayında sona erdirmek durumunda kalan işletmelerde bilanço günü farklı olabilir. 81 82 Dönem Sonu Envanter İşlemleri İle İlgili Önemli Notlar 1. Envanter gününe bilanço günü de denir. Bu tarih 31 Aralıktır. 2. Çıkarılması zorunlu 4 envanter türü vardır. 1. Dönem sonu envanteri 2. Kuruluş envanteri 3. Devir envanteri 4. Tasfiye envanteri 3. Envanter çıkartılırken üzerinde durulması gereken en önemli bilanço kalemi Ticari Mallardır. Yapılış Biçimine Göre Envanter İşlemleri Muhasebe Dışı Envanter: İktisadi varlık ve borçların büyük defterdeki hesaplarda yer alan değerleri dikkate alınmaksızın, bu varlık ve borçların tek tek sayılması, kontrol edilmesi ve değerlemesi işlemidir. Muhasebe İçi Envanter: Muhasebe dışı envanterin, muhasebe kayıtlarına aktarılması aşamasıdır. Bu şekilde işletmenin gerçek durumu muhasebe kayıtlarına geçirilmiş olur. 83 84 14

Aşağıdakilerden hangisi muhasebe dışı envanter işlemleri arasındayeralmaz? a) Alacakveborçlarlailgili listelerin hazırlanması b) Dönemsonucunubelirlemeye yönelikkayıtlarınyapılması c) Bankalardakiyabancıparalarındeğerlemesi d) Reeskonthesaplarınınyapılması e) Kasamevcudununbelirlenmesi 1 2 3 4 5 6 Muhasebe Dışı Envanter Genel Geçici Mizandaki rakamlarla karşılaştırma Muhasebe içi envanter (Düzlt. ve Ayarl.kayıtları) Genel Kesin Mizanın Hazırlanması Bilançonun ve Gelir Tablosunun Düzenlenmesi Hesapların kapatılması kayıtları 85 86 Muhasebe İçi Envanter Muhasebe içi envanter işlemi ile yapılan kayıtlar aşağıdaki başlıklaraltındaaçıklanabilir: 1.Düzeltme kayıtları: Muhasebe dışı envanter sonucunda bulunan sonuçlar ile hesapların(genel geçici mizan) gösterdiği bilgiler karşılaştırılır. Var olan farklılıkları gidermek üzere kayıtlar yapılır. 2. Duran varlıklarla ilgili düzeltme kayıtları: duran varlıkların kullanılmasıyla ortaya çıkan aşınma ve yıpranmayı temsil etmek üzere her faaliyet dönemi için amortisman giderlerinin belirlenmesi gerekir. İşte hesaplanan bu giderlerin kaydı da muhasebeiçienvanterişlemlerininbirparçasıdır. Muhasebe İçi Envanter 3.Ticari mal hesabıyla ilgili kayıtlar: Ticari mallar ile ilgili gerçek durumun yansıtılması, maliyet ve hasılatın Kar-Zarar Hesabına aktarılması yönünde kayıtların yapılması gerekir. 4.Aktarma işlemleri: Bilanço çıkama tarihinde kullanma, istenme ya da nakde çevirme süresi bir yılın altına düşmüş olan varlıklarla, ödeme süresi bir yılın altına düşmüş ola borçların uzun vadeli hesaplardan kısa vadeli hesaplara aktarılması ile ilgili kayıtların yapılması gerekmektedir. 87 88 Envanter Sayım İşlemleri Envanterişlemleriüçaşamadanoluşur. İlkaşamadavarlıklarençoklikittenenazlikitolanadoğrusıralanır. Borçlar,kısavadelidenuzunvadeliyedoğrusıralanır. Özsermaye hesaplanır. Özsermaye veya net servet o anda işletmenin sahip olduğu tüm varlıkları envanter değeriyle paraya çevirip borçları bu tutardan çıkarıldığında kalacakolantutardır. Ortaya çıkarılan envanter sonuçları bu sıraya göre Envanter ve BilançoDefterinealtaltakaydedilir. İşletmelerin bilanço günü itibariyle, muhasebe dışı envanterde tespit edilen tüm varlık ve borçları dökümlü olarak envanter defterinekaydolunur(vukmd. 185, TTK Md. 73). 89 SERDEMİR Ticaret İşletmesinin 15.06.201.. Tarihli Envanteri (TL) VARLIKLAR KASA (NAKİT) 400.000 BANKALAR 700.000 X Bankası 500.000 Y Bankası 200.000 TİCARİ MALLAR 1.900.000 A Malı 2 ton * 300.000 = 600.000 B Malı 3 ton * 250.000 = 750.000 C Malı 500 adet * 1.100 =550.000 DEMİRBAŞLAR 11.850 Masa 5 adet * 300 = 1.500 Sandalye 12 adet * 120 = 1.440 Koltuk 5 adet * 350 = 1.750 Bilgisayar 5 adet * 1.200 = 6.000 Telefon 4 adet * 40 = 160 Yazarkasa 1 adet * 400 = 400 Fax 3 adet * 200 = 600 VARLIKLAR TOPLAMI 3.011.850 BORÇLAR 500.000 V Bankası 300.000 Z Bankası 200.000 ÖZ SERMAYE(Varlıklar-Borçlar) 2.511.850 90 15

Envanter İşlemi Yapmak Zorunda Olan İşletmeler Aşağıdaki işletmeler envanter işlemlerini yapmakla mükelleftirler: Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi yükümlüleri, Her türlü ticaret şirketleri Kurumlar vergisine tabi olup bilanço esasına göre defter tutan diğer tüzel kişiler, İşletme hesabı esasına göre defter tutanlardan, emtia üzerine iş yapan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri Değerleme Değerleme, işletmenin belli bir tarihteki mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını saptamak amacıyla varlık ve borçlara ilişkin değerlerintespitvetakdiredilmesidir. VergiUsulKanunundaSayılanDeğerlemeÖlçüleri MaliyetBedeli BorsaRayici TasarrufDeğeri MukayyetDeğer(Kayıtlı Değer) İtibariDeğer(NominalDeğer) RayiçBedel EmsalBedelveyaÜcreti VergiDeğeri 91 92 Değerleme Değerleme Maliyet Bedeli, Bir işletmedeki ekonomik değerin elde edilmesi veya değerinin artırılması nedeniyle yapılan ödemelerle bunlara bağlı olarak yapılan her türlü giderin toplamını belirtir(vuk madde262). Bu giderler satın alma veya üretme bedeli, gümrük vergileri, nakliye, sigorta, montaj, noter, mahkeme kıymet taktiri, komisyon,emlakalım, taşıtalım,vergilerigibiharcamalarıkapsar. Borsa Rayici, İşletmenin gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsasına kayıtlı olan ekonomik değerlerinin değerlemeden önceki son işlem gününde borsadaki işlemelerinortalamadeğerdir(vukmadde263). TasarrufDeğeri, Birekonomik değerindeğerleme gününde sahibi içintaşıdığıgerçekdeğeridir(vukmadde264). Mukayyet Değer(Kayıtlı Değer), Bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarındagörülendeğeridir(vukmadde265). İtibari Değer, İşletmede yer alan her türlü senet ile hisse senedi ve tahvillerinüzerindeyazılıolandeğerdir(vuk Madde266) Rayiç Bedel(Gerçeğe Uygun Değer), Bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki alım satımına konu olan değerdir(vuk Madde266) 93 94 Değerleme 1. HAFTA Emsal Bedel veya Ücreti, Gerçek bedeli belli olmayan ya da bilinmeyen veya doğru olarak tespit edilemeyen bir malın değerleme gününde satılması durumunda emsaline göre sahip olacağıdeğerdir. değerdir(vukmadde266) Vergi değeri, bina ve arazinin Emlak Vergisi Kanunu nun 29. maddesinegöretespitedilendeğerdir(vukmadde268). Tasfiye Değeri, Şirket değerleme yöntemidir. Tasfiye değeri, şirket varlığının belli bir süre için zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçları ödendikten sonra kalan miktarın hisse senedi sayısına bölünmesi sonucubulunandeğerdir. ENVANTER BİLANÇO Yard.Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 95 16

Mali tablo bilgileri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olan gerçekleşmesi muhtemel olaylarahangikavramgereğibilançodipnotlarındayerverilir? a) Maliyet esası b) Tamaçıklama c) Kişilik d) İşletmeninsürekliliği e) Dönemsellik Aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisinin göz ardı edilmesi durumunda işletme varlıkları maliyet değeri ile değerlendirilemez? a) İşletmeninsürekliliği b) Dönemsellik c) Paraylaölçülme d) Önemlilik e) Kişilik 97 98 İşletme yönetim biriminde kullanmak üzere 200 paket A4 kağıdı satın almış ve tamamını gider olarak kaydetmiştir. Ancak dönem sonunda bu kağıtları 20 paketinin kullanılmadığı anlaşılmıştır. Kullanılmayan kağıtlar ilgili gider hesabındançıkarılarakdönemayırıcıhesabıaktarılmıştır. Buna göre 20 paket kağıt aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisi gereği, içindebulunulandönemegiderolarakkaydedilmemiştir? a) Paraylaölçülme b) İşletmeninsürekliliği c) Dönemsellik d) İhtiyatlılık e) Maliyetesası İşletme gerçekleştirdiği 200 dolar + %18 KDV tutarındaki satış işlemini muhasebe kayıtlarına Türk lirası cinsinden alarak aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisine uygun davranmışolur? a) Özünönceliği b) Paraylaölçülme c) İhtiyatlılık d) Tamaçıklama e) Kişilik 99 100 İşletmenin dönem içinde 5 TL/adet fiyat satın aldığı hisse senetlerinin değeri dönem sonunda 4 TL/adet olarak tespit edilmiştir.işletme,aradakifark kadarkarşılıkayırmıştır. Buna göre yapılan kayıt aşağıdaki muhasebe temel kavramlarındanhangisininbirgereğidir? a) Önemlilik b) İhtiyatlılık c) Dönemsellik d) Paraylaölçülme e) Kişilik İşletme vergi dönemlerinde daha az vergi ödemek amacıyla sahte(naylon) fatura düzenleyerek vergi karını olduğundan daha düşükgöstermiştir. Buna göre, işletme aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisineaykırıdavranmışolur? a) Maliyetesası b) Önemlilik c) Kişilik d) Sosyalsorumluluk e) Özünönceliği 101 102 17

Aşağıdakilerdenhangisigelirtablosuilkelerindendeğildir? a) Karşılıklar işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya karı diğer dönemeaktarmakamacıylakullanılmasıdır b) Gerçekleşmemiş satışlar, hasılat ve karlar; gerçekleşmiş gibi gösterilmektedir. c) Önceden ödenen gelecek dönemlere ait giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak tahsili gelecek dönemlerde yapılacak gelirler ayrıca gösterilmelidir. d) Maddi-maddi olmayan duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar içinuygunamortismanvetükenmepaylarıayrılmalıdır. e) Arızi ve olağanüstü kar veya zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirmeli ancak normal faaliyet sonuçlarından ayrı gösterilmelidir I. Öncelikleticariamaçlaeldetutulması II. Normalfaaliyetdöngüsüiçindeödenmesininbeklenmesi III. Bilançotarihindensonraki2yıliçindeödenecekolması Bunların hangileri TMS 1: Finansal Tabloların Sunuluşu Standardına göre bir borcun kısa vadeli olarak sınıflanmasını sağlayanözelliklerindendir? a) YalnızI b) YalnızII c) YalnızIII d) IveII e) IIveIII 103 104 Aşağıdakilerden hangisi aktifi düzenleyici pasif karakterli hesaplardanbiridir? a) 322BorçSenetleriReeskontu(-) b) 124KazanılmamışFinansalKiralamaFaizGelirleri(-) c) 159VerilenDepozitoveTeminatlar d) 408MenkulKıymetİhraçFarkları(-) e) 402ErtelenmişFinansalKiralamaBorçlanmaMaliyetleri(-) Aşağıdakilerden hangisi kasa dışındaki unsurlar ile ilgili bilgilerin izlendiği, nakit hareketine neden olmayan işlemleri kaydaalanyardımcıbelgelerdenbiridir? a) Kasafişi b) Mahsupfişi c) Tahsilfişi d) Perakendesatışfişi e) Tediye fişi 105 106 I.Dönembaşıbilançosuveaçılışkaydı II.Dönemsonuenvanteri III.Genelgeçicimizan IV.Yevmiyedefterinevedefterikebirekayıt V.Kesinmizan VI.Malitablolarındüzenlenmesi Muhasebe süreci göz önüne alındığında bu işlemlerin doğru sıralanışıaşağıdakilerdenhangisidir? a) I,VI,IV,II,III,V b) I,IV,III,II,V,VI c) I,IV,II,III,V, VI d) I,IV,II,III,VI,V e) I,II,III,IV,V,VI Bilanço günündeki mevcutların, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin ve ayrıntılı bir şekildetespitedilmesiişlemine ne adverilir? a) Muhasebeiçienvanter b) Muhasebedışıenvanter c) Envanterçıkarmak d) Muhasebesüreci e) Dönemsonuenvanterişlemleri 107 108 18

İşletmenin her yıl aynı amortisman yöntemini kullanarak amortisman tutarını kayıtlara alınması, aşağıdaki muhasebe temelkavramlarındanhangisiyleaçıklanabilir? a) Kişilik b) Tamaçıklama c) Maliyetesası d) Önemlilik e) Tutarlılık Aşağıdakilerden hangisi Vergi Usul Kanunu nda (VUK) tanımlanandeğerlemeölçülerindenbirideğildir? a) Tasfiyedeğeri b) Borsarayici c) Mukayyetdeğer d) Rayiçbedel e) Maliyetbedeli 109 110 I.İşletmeninbirfaaliyetdönemindetüketilmesiveyasatılmasıbeklenenvarlıklar II.Esasensatılmakamacıylaeldebulundurulanvarlıklar III.Nakitvenakitbenzerikıymetler IV.Bilançotarihindenitibarenbiryıliçindetahsiledilmesibeklenen alacaklar Buözellikleritaşıyanbilançobölümüaşağıdakilerdenhangisidir? a) Cari(Dönem)Varlıklar b) Cari(KısaVadeli) Borçlar c) CariOlmayan(Duran)Varlıklar d) SermayeveYedekler e) CariOlmayan(UzunVadeli) Borçlar İşletme, 6 ay vadeli kredili alacağıyla ilgili olarak borçlunun iflas ettiğini bildirmesi üzerineaşağıdakikaydıyapmıştır. -----------------------/--------------------------- ŞÜPHELİTİCARİALACAKLAR ALICILAR -----------------------/-------------------------- Buna göre yapılan kayıt aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisiyle açıklanabilir? a) Maliyetesası b) Tutarlılık c) Önemlilik d) Özünönceliği e) İhtiyatlılık 111 112 Aşağıdakilerden hangisi bir bilançoda bulunması gereken bilgilerdendeğildir? a) Bilançokelimesi b) Bilançodaesasalınanparabirimi c) İşletmeninadı d) İşletmeninpersonelyapısı e) Bilançonundüzenlendiği tarih TMS1: Finansal Tabloların sunuluşu Standardına göre aşağıdakilerden hangisi kapsamlı gelir tablosunda bulunması gerekenunsurlardanbirideğildir? a) Gelir(hasılat) b) Finansmangiderleri c) Karyadazarar d) Ertelenmişvergiyükümlülükleri e) Toplamkapsamlıgelir 113 114 19

İşletme, bir müşteriden aldığı bir miktar yabancı parayı bankaya yatırmış; bankadan aldığı dekonta dayanarak da işlemin muhasebe kaydını yapmıştır. Kaydın yapılmasında Türk lirası bazalınmıştır. Bu olayda aşağıdaki muhasebenin temel kavramlardan hangileri birlikteyeralmıştır? a) Maliyetesası-Paraylaölçülme b) Paraylaölçülme-Özünönceliği c) Tarafsızlıkvebelgelendirme- Paraylaölçülme d) Kişilik- Tarafsızlıkvebelgelendirme e) Tutarlılık- Paraylaölçülme Aşağıdakilerden hangisi yabancı kaynaklara ilişkin bilanço ilkelerindenbirideğildir? a) Vadeleri bir yılın altına inen uzun vadeli borçlar kısa vadeli borçlar arasına alınır. b) Vadesibiryılıaşanborçlaruzunvadeliborçlardır. c) Borçsenetleri içinreeskontişlemiuygulanmalıdır d) Ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara olan borçlar bilançoda ayrıayrıgösterilmelidir. e) Gelecek dönemlere ait giderler ile gelir tahakkukları bilançoda ayrıca gösterilmelidir 115 116 İşletme, sahip olduğu gayrimenkulleri bilançoda ilgili varlık hesabında izlerken rehinli ve ipotekli olanları ayrıca dipnotlarda belirtmiştir. Buna göre işletme aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisineuygundavranışolur? a) Sosyalsorumluluk b) Paraylaölçülme c) Maliyetesası d) Dönemsellik e) Tamaçıklama ----------------- / -------------------- KARŞILIK GİDERLERİ STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI ----------------- / -------------------- Bu kayıt, aşağıdaki muhasebenin temel kavramlarından hangisi gereğiyapılmıştır? a) Tamaçıklama b) İhtiyatlılık c) Özünönceliği d) Sosyalsorumluluk e) Önemlilik 117 118 İşletmenin dönem içinde meydana gelen işlemler sonucu ortaya çıkan gelirleri ve bu gelirleri elde etmek için katlandığı maliyetler ile kar veya zararı gösterdiği finansal tablo aşağıdakilerden hangisidir? a) Kesinmizan b) Hesap c) Bilanço d) Fonakımtablosu e) Gelirtablosu Bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için taşıdığı gerçek değer olarak ifade edilen değerleme ölçütü aşağıdakilerdenhangisidir? a) Borsarayici b) Tasarrufdeğeri c) Vergideğeri d) İtibarideğer e) Maliyetbedeli 119 120 20