Sûrei Hacc, esas i'tibarile Mekkîdir, nüzulü Mekkede ba lamı tır. Maahaza medenî olan âyetleri de

sh:»3379 HACC w z Ûa ñ ì RR Sûrei Hacc, esas i'tibarile Mekkîdir, nüzulü Mekkede ba lamı tır. Maahaza medenî olan âyetleri de vardır. Ancak bunların ta'yininde ihtilâf edilmi tir.ba'zıları üç, ba'zıları dört, ba'zıları da ekser âyetlerinin medenî oldu unu söylemi lerdir. Âyetleri : - Kufî ta'dadında doksan sekiz, Mekkîde doksan yedi, Basrîde doksan be, amîde doksan dörttür. Kelimeleri :-Biniki yüz doksan birdir. Harfleri : - Be bin ikiyüzbe tir.

Fasılası : - âp P PxPæPÆPõPÖP harfleridir. ággggggggggggî y ŠÛa å ày ŠÛa é ÜÛa ágggggggggggg 2 õ ó ò Çb Ûa ò Û Œ Û æ a 7 áø 2 aì Ô ma b äûa b è í a b í Q É š m ë o È a b à Ç ò È Šß 3 3 ç ˆ m b è ã ë Š m â ì í R áî Ä Ç ô b Ø 2 á ç b ß ë ô b Ø b äûa ô Š m ë b è Ü à y 3 à y pa 3 í é ÜÛa la ˆ Ç å Ø Û ë sh:»3380 Meali erifi Ey o bütün insanlar! Rabbınıza korunun, çünkü o saat zelzelesi çok büyük bir eydir 1 Onu görece iniz gün her emzikle emzirdi inden geçer ve her yüklü kadın hamlini vaz' eder, ve nası hep sarho görürsün halbuki sarho de illerdir ve lâkin Allahın azâbı ediddir 2 ò Çb Ûa ò Û Œ Û æ a «b è Ûa ŒÛ üa o Û Œ Û a a =»

3 É j n í ë á Ü Ç Š î Ì 2 é ÜÛa ó Ï 4 b v í å ß b äûa å ß ë S éí è í ë é Ü š í é ã b Ï ê ü ì m å ß é ã a é î Ü Ç k n T = í Š ß æb À î, Šî È Ûa la ˆ Ç ó Û a Meali erifi Nâstankimedevardır Allah hakkında bigayri ılim mücadele eder de her kaypak eytanın ardına dü er 3 Ki onun üzerine öyle yazılmı tır: her kim buna dost olursa muhakkak onu sapıtır ve do ru saîr azâbına götürür 4 b ã b Ï s È j Ûa å ß k í ó Ï á n ä æ a b äûa b è í a b í U ò Ì š ß å ß áq ò Ô Ü Ç å ß á q ò 1 À ã å ß á q la Š m å ß á b ä Ô Ü ó Û a õ b ã b ß âb y üa ó Ï Š Ô ã ë 6 á Ø Û å î j ä Û ò Ô Ü ß Š î Ë ë ò Ô Ü ß å ß á Øä ß ë 7 á a a ì Ì Ü j n Û á q 5 1 Ÿ á Ø u Š ã á q ó à ß 3 u a È 2 å ß á Ü È í 5 î Ø Û Š à È Ûa 4 a ó Û a Š í å ß á Ø ä ß ë ó Ï ì ní

õ b à Ûa b è î Ü Ç b ä Û Œ ã a a b Ï ñ ßb ç üa ô Š m ë b 6 d î á Ü Ç wî è 2 x ë 3 å ß o n j ã a ë o 2 ë p Œ n ça sh:»3381 ó Ü Ç é ã a ë ó m ì à Ûa ï z í ã a ë é Õ z Ûa ì ç æ b 2 Ù Û V æ a ë b = èî Ï k í ü ò î m a ò Çb Ûa æ a ë W = Ší Ó õ ó 3 ì j Ô Ûa ó Ï å ß s È j í Meali erifi Eyinsanlar! E er ba'sten übhede iseniz u muhakkak ki biz sizi bir topraktan halketmekteyiz, sonra bir alekadan, sonra hılkati belli belirsiz bir mudgaden, ki size anlatalım diye hem müsemma bir ecele kadar diledi imiz müddet rahimlerde durduruyoruz da sonra sizi bir bebek olarak çıkarıyoruz, sonra da kuvvetinize irmeniziçin, bununla beraber içinizden kimisi vefat ettiriliyor, yine içinizden kimisi de biraz ılimden sonra bir ey bilmesin diye erzeli omre do rugiriitiliyor,arzı da görürsün sönmü kül halinde,

derken üzerine suyu sh:»3382 indirdi imiz zaman ihtizaz eder kabarır da her dilber çiftten nebatlar bitirir 5 te bunlar hep Allahın übhesiz hak ve o muhakkak ölüleri diriltiyor ve hakıkaten her ey'e kadir olmasındandır 6 Vehakıkat o saat gelecektir, onda hiç übhe yoktur, ve hakıkat Allah kabirlerdeki kimseleri ba'sedecektir 7 5. s È j Ûa å ß ó Ï á n ä æ a g b äûa b è í a b í k í ba'sten dolayı reybdeiseniz - ölülerin diriltilmesi mes'elesi hakkında übhe ediyorsanız etmeyin, zira o enfüs-ü âfakta delilini görüb durdu unuz bir hakıkattir. Evvelâ nefislerinizde la Š m å ß á b ä Ô Ü b ã b Ï muhakkak ki biz sizi ibtida bir topraktan-(sûrei Hıcrebak) ölüyü diriltmek, hayatı olmıyan bir ey'e hayat vermek demek oldu u cihetle camid topraktan bir zîhayat yaratmak bir ölüyü diriltmekten daha yüksek bir kudret oldu unda übhe mi edilir. ò 1 À ã å ß á q sonra bir nufteden-bir meniyden, daha do rusu menîdeki tohumdan, ò Ô Ü Ç å ß á q erkek nutfesinin kadın yumurtalı ını telkıhinden sonra bir alekadan-mütekevvin

bir kan totu undan å ß sonra da muhallak ve ò Ô Ü ß Š î Ë ë ò Ô Ü ß ò Ì š ß á q gayrı muallak bir mudgadan halkettik-o alekadan mütekevvin kısmenhılkati belirmi kısmen de belirmemi bir çi nem etten yarattık 6 á Ø Û kisizetebyin edelim için-ya'ni kudretimizin ızhar å î jä Û edelim, sizi beyana mazher eyliyelim de übhe etmiyesiniz için. Bir silsilei tekâmülde her biri hayatın bir sureti mahsusasını ifade ve her mertebesinden bir nevi' ıhyaya tazammun eyliyen u tedricî meratibi hılkati teemmül eden kimse o kudreti hâlîkanın ölüleri ıhya edebilece inde ve sh:»3383 hattâ etti inde nasıl übhe edebilir? Bir de bunlarda kudret delilinden maadâ bir irade ve me iyyet delili bulundu undan da gaflet etmemelidir. Zira : ó à ß 3 u a ó Û a õ b ã b ß âb y üa ó Ï Š Ô ã ë bunula beraber diledi imizi bir eceli müsemmâya kadar rahimlerde karar ettiriyoruz. -Ba'zılarında sıkıt vakı' oluyor dü üyor da di er ba'zıları ezelde takdir olunmu bir müddeti hamil kadar rahimlerde duruyor. Demek ki hâlık diledi ine hayat veriyor 5 1 Ÿ á Ø u Š ã á q sonra sizi bir tıfolarak çıkarıyoruz 7 á a a ì Ì Ü j n Û á q sonra da e üddünüze bâli olmanız için-ya'ni kuvvete, akl-ü

temyizde kemalinize irmeniziçin büyütürüz ó Ï ì n í å ß á Ø ä ß ë ve sizden kiminiz vefat ettirilir-bülû tan sonra veya evvel veye tam o sırada ruhu kabzolunur Š à È Ûa 4 a ó Û a Š í å ß á Øä ß ë kiminiz de omrün erzeline reddedilir. -Girisin giri kuvvetten dü ürülüp kocaltılarak pek dü gün bir hale getirilir b 6 d î á Ü Ç È 2 å ß á Ü È í 5 î Ø Û tâ ki hayli ılimden sonra bir ey bilemez olsun için-ki bu suretle tufûliyyet halindeki za'f-u aciz ve idrâksizli e do ru dönerek mebdei olan türaba yakla ır. te enfüste olan bütün bu tehavvülât her diledi ini-yapma a kadir olan Hâlık tealânın kudret-ü iradesile ba'sin sıhhatine delâlet eyliyen beyyinattır. Âfâka gelince : Eyinsan ñ ßb ç üa ô Š m ë Arzı da yanmı kül olmu görürsün-bu ıhtar gerçi ilk nazarda yazın Güne in harareti kar ısındaarzın kurudu u hali irâe eder. Maamafih bunu te bih tarikıle de il, hakıkati üzere anlamak ben maksudü isbatta daha vâzıhtır. Hem de zamanımızın sh:»3384 nazarriyatti ılmiyyesi bu ma'nâya muvafıktır. Ya'ni Arz vaktile yanar bir ate oldu undan toprak esas

ı'tibariyle yanıp sönmü bir ate in kül halinde tesallüb ve teressübüdür ki hayatın son derece zıddıdır. õ b à Ûa b è î Ü Ç b ä Û Œ ã a a b Ï böyle iken üzerine suyu indirdi imiz vakıt-oyanık Arz p Œ n ça ihtizaz etmekte - ya'ni zerrat ve eczası kuvvei hayatiyye ibraz ederek bir hareketi ihtizaziyye ile teprenmekte o 2 ë ve kabarıp nemâ bulmakta wî è 2 x ë 3 å ß o n j ã a ë ve her dilber çiftten nebatât bitirmektedir. Bunlar ne sebeble oluyor? 6. Ù Û O - beyan halk-u tahvil ve tehziz ü inbat Õ z Ûa ì ç æ b 2 u sebebledir ki Allah hak o - ya'ni hakıkaten Allah var ve hiç de i meyerek hakıkaten sâbit olan ancak o ó m ì à Ûa ï z í é ã a ë vehakıkaten o, ölüleri diriltiyor = Ší Ó õ ó 3 ó Ü Ç é ã a ë ve hakıkaten o, P Ší Ó õ ó 3 ó Ü Ç æ a ë 7. ò Çb Ûa Vehakıkaten o saat - zelzelesi azîm bir ey olan deh etli vakıt, ehli Dünyanın Dünyasını ba ına yıkacak olan o Kıyamet ò î m a gelecektir. b = èî Ï k í ü Bunda übhe yoktur. - Ya'ni übheye mehal yoktur. ì j Ô Ûa ó Ï å ß s È j í æ a ë ve hakıkaten Allah, kabirlerdeki kimseleri

ba'sedecektir. ü ë ô ç ü ë á Ü Ç Š î Ì 2 é ÜÛa ó Ï 4 bv í å ß b äûa å ß ë X = Šî ä ß lb n sh:»3385 ô Œ Ûa b îã ó Ï é Û 6 é ÜÛa 3î j å Ç 3 š î Û é 1 À Ç ó ãb q Y o ß Ó b à 2 Ù Û QP Õí Š z Ûa la ˆ Ç ò à î Ô Ûa â ì í é Ôí ˆ ã ë å ß b äûa å ß ë QQ ; î j ÈÜ Û â 5 Ä 2 î Û æ a ë Úa í é n 2b a æ a ë 7 é 2 æ b à Ÿa? Š î é 2b a æ b Ï 7 Ò Š y ó Ü Ç j È í ì ç Ù Û 6 ñ Š üa ë b î ã Ûa Š é è u ë ó Ü Ç k Ü Ô ãa? ò ä n Ï b ß ë ê Š š í üb ß é ÜÛa æë å ß aì Ç í QR åî j à Ûa æa Š Ûa ê Š å à Û aì Ç í QS î È j Ûa 4 5 šûa ì ç Ù Û 6 é È 1 ä í ü Šî, È Ûa j Û ë ó Û ì à Ûa j Û 6 é È 1 ã å ß l Š Ó a

Meali erifi Nâstan kimi de vardır kinebirılme, ne bir rehbere nede tenvir eder bir kitaba istinad etmeksizin Allah hakkında mücadele eder 8 Allah yolundan a ırtmakiçinyanını bükerek ki: Dünyada ona bir rüsvalık vardır,kıyamet günü de kendisine o yangın azâbını tattıraca ızdır 9 Bu, diye: senin iki elinin takdim etti i ve Allahın kullarına zulümkâr olmadı ıiçindir 10 Nâstan kimi de Allaha kıyıdan kıyıya ıbadet eder, e er kendisine bir hayır isabet ederse ona yatı ır ve sh:»3386 e er bir mihnet isabet ederse yüz üstü dönüverir «ñ Š üa ë b î ã Ûa Š» olur, i te husranı mübîn odur 11 Allahı bırakır da kendine ne zarar ne menfeat vermiyecek eylere yalvarır,i te dalâli baîd odur 12 Her halde zararı nef'ınden daha yakın olan zat diye yalvarıyor, o ne fena efendi, o ne fena yardak 13 8. ó Ï 4 å ß å ß ë Buâyet,Nadribni Hâris ve Ebûcehil é ÜÛa bv í b äûa

gibi eytanetkâr rüesayı mücadilîn hakkında yukarıda geçen nazîri de böylelerin arkasına dü en mukallidîn hakkındadır. ya'ni yakınî bir ılm ile de il, mücerred zann-ü hissiyyatına tebean. 11. áü Ç Š î Ì 2 7 Ò Š y ó Ü Ç j È í å ß b äûa å ß ë nâstan kimi de Allaha alâ harfin ıbadet eder. -Ya'ni can-ü gönülden de il de bir kenardan, bir maksadi mahsus için dindarlık eder veya dil ucile müsliman olur 7 é 2 æ b à Ÿa? Š î é 2b a æ b Ï da kendisine bir hayır isabet ederse ona mutmainn olur. ò ä n Ï é n 2b a æ a ë Vee er bir mihnet isabet ederse ona é è u ë ó Ü Ç k Ü Ô ãa yüzü üzerine dönüverir-kıçını çeviriverir. Bunun sebebi nüzulünde bir rivayete göre müellefetülkulubdan Uyeynetübni Bedr, Akra' ibni Habis, Abbasibni Mirdas birbirlerine «Muhammedin dinine gireriz, e er bize bir hayr isabet ederse hak tanırız, yoksa bâtıl tanırız» demi lerdir. pb z Ûb Ûa aìü à Ç ë aì ä ß a åí ˆ Ûa 3 í æ a QT í Š í b ß 3 È 1 í æ a 6 b è ã üa b è n z m å ß ô Š v m pb ä u sh:»3387

ñ Š üa ë b î ã Ûa ó Ï ÜÛa é ê Š ä í å Û æ a å Ä í æb å ß QU ê î å j ç ˆ í 3 ç Š Ä ä î Ü Ï É À Ô î Û áq õ b à Ûa ó Û a k j 2 à î Ü Ï æ a ë = pb ä î 2 pb í a êb ä Û Œ ã a Ù Û ˆ ë QV Åî Ì í b ß í Š í å ß ô è í Meali erifi übhe yok ki Allah, iyman edib salih ameller i liyenleri altından ırmaklar akar Cennetlere koyacak, übhe yok ki Allah ne isterse yapar 14 Her kim, ona Allah Dünyada ve Âhıretteaslâyardım etmez zannediyorsa hemen Semâya bir ip uzatsın sonra nefesini kessin de baksın keydi gayzını giderecek mi? 15 Ve i te biz onu böyle "âyâti beyyinat" olarak indirdik ve çünkü Allah istedi ine hidayet eder 16 15. ñ Š üa ë b î ã Ûa ó Ï é ÜÛa ê Š ä í å Û æ a å Ä í æb å ß Her kim ona - ya'ni Peygambere - Allah Dünya ve Âhırette kat'iyyen nusrat etmez zannında bulunuyorsa hemen Semaya bir ip uzatsın õ b à Ûa ó Û a k j 2 à î Ü Ï

Âhıretnusratı ilâhiyyeye mazheriyyet ve muvaffakiyyetini görmek istememesindendir. Halbuki Allahın Peygambere Dünya ve Âhıretnusratı öyle kat'î, sh:»3388 öyle muhakkaktır kionuistemiyenlerin hakkı, kahrından kendi kendini bo maktır. Binaenaleyh Peygamberin ve dolayısiyle dinin mensuriyyetini arzu etmiyen her kim ise onu Dünyada görmek istemedi i için intihar etsin de Âhıretten baksın Åî Ì í b ß ê î å j ç ˆ í 3 ç keydigayz besledi i eyi lâbüd giderecekmi - din mensur olmasın diye kurdu u hîle, çevirdi i desîse muhakkak olan o nusrate sanki mani'mi olacak? Hayır,Allahın Peygamberine va'detti i o nusrat Dünyada ve Âhırettelâbüd tehakkuk edecektir. Ù Û ˆ ë Vei te böyle - her türlü ekk-ü übheden ârî bir kat'ıyyetle = pb ä î 2 pb í a êb ä Û Œ ã a bir çok beyyinelerden ıbaret âyetler olarak indirdik onu - o Kur'anı ya Muhammed í Š í å ß ô è í æ a ë ve hakikat udur ki Allah kime dilerse hidayet eder.

ô b äûa ë åc 2b Ûa ë aë b ç åí ˆ Ûa ë aì ä ß a åí ˆ Ûa æ a QW 6 ò à î Ô Ûa â ì í á è ä î 2 3 1 í æ a >aì Š a åí ˆ Ûa ë ì v à Ûa ë v í æ a Š m á Û a QX î è õ ó 3 ó Ü Ç æ a Š à Ô Ûa ë à Ûa ë üa ó Ï å ß ë pa ì à Ûa ó Ï å ß é Û Šî r ë 6 b äûa å ß Šî r ë l a ë Ûa ë Š v Ûa ë 4b j v Ûa ë âì v äûa ë æ a 6 â Š Ø ß å ß é Û b à Ï ÜÛa é å è í å ß ë 6 la ˆ È Ûa é î Ü Ç Õ y % õ b í b ß 3 È 1 í sh:»3389 Meali erifi Onlarkiiyman ettiler ve onlar ki Yehûdî oldular ve o sabiîler ve o Nesârâ ve o Mecûs ve o irk edenler her halde Allah her ey'e âhiddir 17 Görmedin mi hep Allaha secde ediyor Göklerdeki kimseler, Yerdeki kimseler, Güne, Ayveyıldızlar, da lar, bütün hayvanlar, ve insanlardan bir ço u, bir ço unun da üzerine

azâb hakk olmu her, kimi de Allah tahkır ederse artık ona ikram edecek yoktur, übhesiz Allah ne dilerse yapar 18 æ a 17. aì ä ß a åí ˆ Ûa Onlar ki iyman ettiler-ya'ni bu inzal olunan âyâtı beyyinâta ve mucebince vahdaniyyeti ilâhiyye ve risaleti Muhammediyye gibi iyman edilmesi lâzım gelen esasata iyman eylediler aë b ç åí ˆ Ûa ë ve onlar ki Yehûdî kaldılar åc 2b Ûa ë ve sabiîler (sûreî «Mâide» de «åc 2b Ûa ë ô b äûa ë aë b ç åí ˆ Ûa ë aì ä ß a åí ˆ Ûa æ a» bak). Ancak burada sabiîn sûrei «Bakare» de oldu u gibi Yehûd ile Nesârâ arasında ve mansub olarak zikredilmi, bir de Mecus ve Mü rikîne dahi tekabül ettirilmi oldu u cihetle ma'nayi ehass ile telakkı edilmek ıktiza edece inden de gaflet edilmemelidir ì v à Ûa ë vemecûsîler >aì Š a åí ˆ Ûa ë ve onlar ki irk ko tular-ya'ni müteaddid ma'budlar ittihaz eylediler. Görülüyor ki bu âyette altı din zikrolunmu ve bunlardan yalnız birincisinin ehli iyman oldu u gösterilmi tir. Demek ki mütebakı be i ehli küfürdür. Sonra bu be ten yalnız sonuncusundan irk tasrih edilmi tir. Halbuki

sh:»3390 di erlerinde de irk yok de ildir. Ezcümle Mecûsun ate perestli i ma'lûmdur. u halde buradaki «a ì Š a åí ˆ Ûa ë» ta'mim ba'dettahsıs kabîlinden olarak «ve sâir mü rikîn» demek olabilirse de burada tasrih olunan irkten murad hiç bir veçhile tevhid iddası veyate'vili karı tırılmıyan irk olması tekabül karînesine daha muvafıktır.ziranesârâüçbirdirdiyetevhıd iddiasından bulundu u gibi Mecûs ve ezcümle zerdü tîler de bir ma'bud tanıdıkları iddiasındadır.busuretle «a ì Š a åí ˆ Ûa ë» mahzı sineviyyet iddia eden Maneviyye ile Abedei asnam gibi mahzı teaddüd iddia eden mü riklerii 'ar etmi olur. Ve binaenaleyh sabiînden murad da Nesârâ gibi sarahaten irk iddiasında bulunmıyanlardır. Bütün bunlar ƒûa 6 ò àî Ô Ûa â ì í á è ä î 2 3 1 í æ a Ey muhatab 18. «SECDEAYET D R» Š m á Û a görmedin mi - ya'ni kalb göziyle idrâk edemedin mi veya haberin yok mu? é Û v í æ a Hakıkatte Allah, ona hep unlar secde ediyor: - ya'ni hukm-ü tedbirine temamen inkıyad eyliyor (sûrei «Ra'd» e bak) üa ó Ï å ß ë pa ìà Ûa ó Ï å ß Göklerdekiler ve Yerdekiler -

yukarılarda ve a a ıda her kim ve her ne varsa, Melâike ve Nüfus, canli ve cansız her ey; ezcümle: l a ë Ûa ë Š v Ûa ë 4b j v Ûa ë âì v äûa ë Š à Ô Ûa ë Ûa ë à ems-ü Kamer ve nücum, da lar ve a açlar ve bütün hayvanat 6 b äûa å ß Šî r ë ve insanlardan bir ço u ya'niinsanlara gelince hepsi de il, ekserîsi de de il, bir kısmı, mukabilinden daha çok de ilse de haddi zatında bir kesret te kil eden bir kısmı secde ediyor. Gerçi Allah tealânın te'sirâtı cebriyyesine, bütün insanlar da ister istemezinkıyad eyler. sh:»3391 Bu cihetle «ü a ó Ï å ß» ın umumunda dahildir. Fakat ıhtiyar ile alâkadar olan inkıyadı iradîyi ve secdei itâati yapan insanların ancak bir kısmıdır ki mü'minlerdir. Bundan dolayı ba'zı müfessirîn bu secdei itâat ma'nâsını ibraz içini bu «b äûa å ß Šî r ë» kaydının atfı'cümle kabîlinden b äûa å ß Šî r v í ë olmak üzere takdirinde oldu unu söylemi lerdir. 6 la ˆ È Ûa é î Ü Ç Õ y Šî r ë bir ço u da üzerine azâb hakkolmu tur. - Çünkü Allahın emrine kar ıküfr-üısyanile serke lik edip secdei itâattenistinkâf eylemi tir. Ki bunlar eytanlar ve eytanlara uyan insanlardır.

aë Š 1 åí ˆ Ûb Ï 9 á è 2 ó Ï aì à n a æb à æa ˆ ç QY 7 áî à z Ûa á è @ ªë Ö ì Ï å ß k í 6 b ã å ß lb î q á è Û o È À Ó É ßb Ô ß á è Û ë RQ 6 ì Ü v Ûa ë á è ãì À 2 ó Ï b ß é 2 Š è í RP á Ë å ß b è ä ß aì u Š í æ a a ë a a b à Ü RR í y å ß 3 í æ a RS ; Õí Š z Ûa la ˆ Ç aì Óë ë b èî Ï aë î Ç a b è n z m å ß ô Š v m pb ä u pb z Ûb Ûa aì Ü à Ç ë aì ä ß a åí ˆ Ûa á è b j Û ë 6a ªì Û ªì Û ë k ç å ß ëb a å ß b èî Ï æ ì Ü z í b è ã üa Ší Š y b èî Ï sh:»3392 Âa Š ó Û a a ë ç ë > 4 ì Ô Ûa å ß k î ÀÛa ó Û a a ë ç ë RT î à z Ûa Meali erifi

u ikisi rabları hakkında muhakemeye duru mu iki hasımdırlar, binaenaleyh o küfredenler, için ate ten çama ırlar biçilmi tir,ba larının üstünden kaynar su dökülür 19 Bununla karınlarındaki ve derileri eritilir 20 Bir de bunlara demirden kamçılar vardır 21 Her ne zaman ate ten, onun bir gamından çıkmak isterlerse yine içine iade olunurlar, haydi tadın yangın azâbını 22 übhesiz Allah o iyman edip salih salih ameller i liyenleri altından ırmaklar akar Cennetlere koyacak, orada altın bileziklerden ve inci süslenecekler elbiseleri de orada ipek 23 Hem sözün ho una hidayet edilmi lerdir, hem hamîdin yoluna hidayet edilmi lerdir 24 19. æa ˆ ç bu ikisi-ya'niinsanlardan secdekâr olan kısım ile olmıyan kısım, mü'minlerle kâfirler æb à iki hasımdırlar 9á è 2 ó Ï aì à n a ki kendilerinin rabbı hakkında muhasame etmektedirler - rabları hakkında birbirlerine kar ı da'vaya duru mu muhâkeme halindedirler. Demin söylendi i vechle aralarını Allah tealâ yevmi Kıyamettefasledecek. Hakkı ayırdedip niza'larını kesecek ve her birinin müstehakkını verecektir. aë Š 1 åí ˆ Ûb Ï öyle ki o küfredenler 6 b ã å ß lb î q á è Û o È À Ó için ate ten elbiseler biçilmi tir. 7 áî à z Ûa á è @ ªë Ö ì Ï å ß k í tepelerinin üstünden o hamîm dökülecek. ilh...

æb à æa ˆç bni Abbastan rivayete göre i bu den ıtibaren üç veya dört âyet, Medînede nâzil olmu tur. Ebû Zer radıyallahü sh:»3393 anhten rivayet olundu una göre de Bedr günü Hazreti Hamze, Hazreti Ali ve Hazreti Ubeydetibnilhâris radıyallahü anhüm üçünün Kurey tenutbeve eybe ibnâ rebi'a ve Velîd ibni Utbe ile mübarezelerinde nâzil olmu tur. Alel'umum kâfirlerle alel'umum mü'minler hakkındaki inzar ve teb irden sonra kâfirlerden bir sınfın inzariyle erkânı islâmdan hacce ter ib için buyuruluyor ki : v à Ûaë é ÜÛa 3î j å Ç æë í ë aë Š 1 åí ˆ Ûa æ a RU å ß ë 6 b j Ûa ë éî Ï Ñ b È Ûa? õ a ì b äü Û êb ä Ü È u ô ˆ Ûa âa Š z Ûa

b ã a ì 2 a ë RV ; áî Û a la ˆ Ç å ß éó ˆã á Ü Ä 2 b zû b 2 éî Ï Ší ó n î 2 Š è Ÿ ë b d î ó 2 Ú Š m ü æ a o î j Ûa æb Ø ß áî ç Š 2 ü b äûa ó Ï æ a ë RW ì v Ûa É ŠÛa ë åî à ö b Ô Ûa ë åî 1 ö b ÀÜ Û = Õî à Ç w Ï 3 å ß åî m b í Š ßb 3 ó Ü Ç ë üb u Úì m b í w z Ûb 2 âb í a ó Ï é ÜÛa á a aë Š ˆ í ë á è Û É Ïb ä ß aë è î Û RX b è ä ß aì Ü Ø Ï 7 âb È ã üa ò àî è 2 å ß á è Ó b ß ó Ü Ç pb ßì Ü È ß 9 Šî Ô 1 Ûa ö b j Ûa aì à È Ÿ a ë sh:»3394 o î j Ûb 2 À î Û ë ì aìï á ç ë ˆ ã aì Ïì î Û ë á è r 1 m aì š Ô î Û á q RY ä Ç é Û Š î ì è Ï é ÜÛa pb ß Š y á Ä È í å ß ë > Ù Û SP Õî n È Ûa u ŠÛa aì j ä n ub Ï á Ø î Ü Ç ó Ü n í b ß ü a âb È ã üa á Ø Û o Ü y a ë 6 é 2 Š î Ë é Ü Û õ b 1 ä y SQ = ë ŒÛa 4 ì Ó aì j ä n ua ë æb q ë üa å ß é 1 À n Ï õ b à Ûa å ß Š b à ã b Ø Ï é ÜÛb 2 Ú Š í å ß ë 6 é 2 åî Š ß å ß ë > Ù Û SR Õî z æb Ø ß ó Ï í ŠÛa é 2 ô ì è m ë a Š î ÀÛa

b èî Ï á Ø Û SS lì Ü Ô Ûa ô ì Ô m å ß b è ã b Ï é ÜÛa Š ö b È á Ä È í ST ; Õî n È Ûa o î j Ûa ó Û a b è Ü z ß á q ó à ß 3 u a ó Û a É Ïb ä ß å ß á è Ó b ß ó Ü Ç é ÜÛa á a aë Š ˆ î Û b Ø ä ß b ä Ü È u ò ß a 3 Ø Û ë = åî n j à Ûa Š 2 ë 6aì à Ü a é Ü Ï ya ë é Û a á Ø è Û b Ï 6 âb È ã üa ò àî è 2 ó Ü Ç åí Š 2b Ûa ë á è 2ì Ü Ó o Ü u ë é ÜÛa Š a a åí ˆ Û a SU æì Ô 1 ä í á çb ä Ó b à ß ë = ñì Ü Ûa ó àî Ô à Ûa ë á è 2b a b ß sh:»3395 > Š î b èî Ï á Ø Û é ÜÛa Š ö b È å ß á Ø Û b çb ä Ü È u æ j Ûa ë SV aì Ü Ø Ï b è 2ì ä u o j u ë a b Ï 7 Ò a ì b è î Ü Ç é ÜÛa á a aë Š b Ï á Ø Ü È Û á Ø Û b çb ã Š Ù Û ˆ 6 Š n È à Ûa ë É ãb Ô Ûa aì à È Ÿ a ë b è ä ß å Ø Û ë b ç ª ë b ß ü ë b è ßì z Û 4b ä í å Û SW æë Š Ø m b ß ó Ü Ç aë Š j Ø n Û á Ø Û b ç Š Ù Û ˆ 6 á Ø ä ß ô ì Ô nûa é Ûb ä í åî ä z à Ûa Š 2 ë 6 á Øí ç

Meali erifi Amma unlar ki küfr ettiler hem Allah yolundan ve o Mescidi haramdan meni' ediyorlar ki biz onu, mukîm ve müsafir içinde müsavi olmak üzere, umum insanlar için yapmı ız ve her kim onun içinde zulm ile ilhad ile bir irade ederse ona muhakkak elîm bir azâb tattırırız 25 Hem unutma o vakti ki o beytin yerini brahime öyle diye hazırlamı tık: sakın bana hiç bir ey irk ko ma,vebeytimidola anlar ve duranlar ve ruküa sücude varanlar içintertemiz et 26 Ve umum nas içinde haccı i'lân eyle gelsinler sana: gerek yaya ve gerek her derin vadiden gelerek incelmi her bir binid üzerinde 27 Gelsinler kendilerine aid bir takım menfeatlere âhid olsunlar ve En'am behîmelerinden kendilerine merzük buyurdu u kurbanlıklar üzerine ma'lûm günlerde Allahın ismini ansınlar da onlardan yeyin ve yoksulu, fakıridoyurun28sonrakirleriniatsınlar ve adaklarını yerine getirsinler ve o Beyti atikı tavaf etsinler 29 Emir budur, her kim de Allahın hurmetlerine ta'zîm ederse bu kendisi için rabbı ındinde mutlak hayırdır,sizeise kar ınızda tilâvet olunub duranlar müstesna olmak üzere sh:»3396

bütün en'am halâl kılındı, o halde o evsandan, o pislikten kaçının ve tezvir sözden kaçının 30 Allah için, ona irk ko mayan hanîfler olun, her kim Allaha irk ko arsa öyle olur ki sanki Semadan dü mü de kendisini ku lar kapı ıyor, veya rüzgâr onu ocara bir yere sürüklüyordur 31 Bu budur, her kim de Allahın eairine -kurbanlıklarına - ta'zîmederse übhesiz o kalblerin tekvasındandır 32 Sizin için onlarda muayyen bir zamana kadar bir takım menfeatler vardır, sonra da varacakları yer Beyti atika müntehîdir 33 Ve her ümmet için, Allahın kendilerine merzuk kıldı ı en'am behimesi üzerine ismini zikretsinler diye bir ma'bed yapmı ızdır,imdi hepinizin tanrısı bir tek tanrıdır, onun için yalnız ona teslim olan müsliman olun ve müjdele o muti', mütevazı'ları 34 Ki Allah anıldı ı vakıt kalbleri oynar, ve kendilerine isabet edene sabırlı ve namaza devamlıdırlarvekısmetetti imiz eylerden infak da ederler Hem o bedeneler, o güvdeli hayvanlar - var â biz onları Allah eâirinden kıldık, sizin için onlarda hayır vardır, binaenaleyh ön ayaklarının biri ba lı olarak bir düzüye üzerlerine Allahın ismini anın, yanları yere yaslandı ıvakıt da onlardan yiyin, kanaatliye ve istiyene ıt'am da edin, o böyle onları size müsahhar kıldı ki ükr edesiniz 36 Elbette onların ne etleri, ne kanları Allaha ermez, velâkin ona sizden olan tekva irecektir, böyle onları sizemüsahharkıldı kisize yolunu gösterdi inden dolayı Allahı tekbir ile büyükleyesiniz, ve müjdele o vazifelerini güzel yapan muhsinleri 37

25. v à Ûaë é ÜÛa 3î j å Ç æë í ë aë Š 1 åí ˆ Ûa æ a âa Š z Ûa Onlar ki küfrettiler ve Allah yolundan ve Mescidi haramdan menediyorlar. - Bu âyetin hudeybiye senesi Resulullah ve eshabını Mescidi haramdan menettikleri zaman nâzil oldu u merviydir (SûreiBakareyebak). ô ˆ Ûa Öyle bir mescidden ki b äü Û êb ä Ü È u biz onu nas sh:»3397 için 6 b j Ûa ë éî Ï Ñ b È Ûa? õ a ì onda akif ve badi müsavi kıldık. - Ya'ni mukîmi müsafiri müsavi olmak üzere gerek Mekkî ve gerek âfâkî umumi nas için mescid kıldık. á Ü Ä 2 b z Û b 2 éî Ï Š í å ß ë Ve her kim ki bunda zulm ile ilhad ile irâde eyler - ya'ni haksızlıkla istikametten udul etmek ister ; áî Û a la ˆ Ç å ß é Ó ˆ ã her birine elîm bir azâbdan tattırırız. - Bu âyetin zâhirine nazaran Mekkede mücerred irade, ya'ni fi'le çıkmıyanniyyetile dahi

ındallah mes'uliyyet vardır. 26. o î j Ûa æb Ø ß áî ç Š 2 ü b ã a ì 2 a ë hem an o vaktı ki brahime beytin yerini tebvie etmi tik -ya'ni Ka'benin yapılmasını te'min etmek üzere evvel emirde yerini ıhzar etmi, umran ve ıbadet için müraceat edece i bir merci kılmı tık æ a öyle diye ki b d î ó 2 Ú Š m ü bana hiç bir eyi erik tutma - ıbadette bana hiç bir erik ko mave beytin binasında bana ıhlâstan ba ka bir garaz besleme, mahza benim rızam ve bana halıs ıbadet için yap. Vei te bu ma'nâdan dolayı ona Beytullah ıtlak olunur ki Allah için ıbadete mahsus hane demektir. ì v Ûa É ŠÛa ë åî à ö b Ô Ûa ë åî 1 ö b ÀÜ Û ó n î 2 Š è Ÿ ë Ve beytimi tavaf eyleyenler ve kaim olanlar ve rüku' ve sücud edenler için tathir eyle - taharet nezafeti hissiyye ve ma'neviyyeye amildir. Binaenaleyh «æb À î, Ûa 3 à Ç å ß u» olan asnam ve evsandan tathir de bunda dahildir. Ya'ni beytin içinidı ına gerek hissî ve gerek ma'nevî pisliklerden temizle, çok temiz tut, dola anlar ve duranlar, tavaf eden ve namaz kılanlar tertemiz ıbadet etsinler 27. w z Ûb 2 b äûa ó Ï æ a ë ve nas içindehaccii'lân eyle - Haseni basrî gibi ba'zıları bu emirlerin Resulullaha hıtab oldu una kail olmu lardır.ziratathir emri buna ensebdir. sh:»3398

6 Bu surette Resulullaha ve ümmetine Haccin farzıyyeti bu âyetlerin nüzulünden i'tibaren ba lamı olur. Lâkin zahir olan Hazreti brahime olan hıtabları tezkir olmasıdır. Bu surette Resulullah ve ümmeti hakkında farzıyyet henüz sabit olmaz, nedb-ü tergib ifade edebilir. Bunun için Haccin farzıyyetini kat'î olarak ifade eden delil «5î j é î Û a Êb À n a å ß o î j Ûa w y b äûa ó Ü Ç é Ü Û ë» âyeti olmu tur. üb u Úì m b í Sana yaya olarak = Õî à Ç w Ï 3 å ß åî m b í Š ßb 3 ó Ü Ç ë ve derin derin vadîlerden gelen artık artık develer üzerinde gelsinler 28. á è Û É Ïb ä ß aë è î Û ki kendilerine âid bir çok menfeatlere ahid olsunlar - Haccin hıkmetleri olan bu menfeatler, sûrei Mâidede «b 6 ãa ì ë á è 2 å ß 5 š Ï æì Ì n j í» ve «b äü Û b ßb î Ó âa Š z Ûa o î j Ûa ò j È Ø Ûa ÜÛa é 3 È u» buyuruldu u ve ibni Abbastan da rivayet olundu u üzere hem Dünyevî olarak da mü ahedei eâirle ırfanî, ahlâkî, ticarî ictimaî bir takım menafi' vardır. Bu menafia hazır olsunlar å ß á è Ó b ß ó Ü Ç pb ßì Ü È ß âb í a ó Ï é ÜÛa á a aë Š ˆ í ë 7 âb È ã üa ò àî è 2 ve kendilerini merzuk kıldı ı en'am behîmesi üzerine ma'lûm günlerde Allahın ismini zikretsinler için - ya'ni «Š j a é ÜÛ a 2» diyerek Allah için kurban kessinler. é ÜÛa á

Behimetül'en'am, deve sı ır, koyun, keçidir. (Sûrei Maidenin evveline ve Sûrei En'amın ahırlerinebak). Hacc âyetlerinde eyyamı ma'dudat, eyyamı te rik (SûreiBakarede «pa ë È ß 6 âb í a ó Ï aë Š a ë» bak). Eyyamı ma'lûmat a ri Zilhicce veya eyyamı nahirdir. Zira, Zilhıccenin on günü âhirinde vaktı Hacc, Arefe ve Kurban bayramı oldu undan dolayı halkın bunları bilme e evkı vardır. Ve binaenaleyh beyinlerinde ma'lûmdur. Bu sebeble mamı a'zam Ebu Hanîfe ve mamı afiî bu ma'lûm günlerin a ri Zilhicce oldu una kail olmu lardır ki Mücahidin, Atanın, sh:»3399 Katadenin, Hasenin kavilleri ve Said ibni Cübeyrin bni Abbastan rivayetidir. Bu surette bu eyyamı ma'lûmatın kurbana zarf olması yevmi nahir ya'ni Kurban bayramı günü olan onuncu gün i'tibarile demektir. Halbuki Kurban, bayramın yalnız birinci günü de il ikinci ve üçüncü günleri de kesilebildi inden bu üç gün eyyamı nahir namiyle ma'ruftur. Ve u halde kurban kesilmek için ma'lûm olan günler bu eyyamı nahr ile tefsir edilmek lâzım gelir. Bunun için mam Ebi Yusüf ve mamı Muhammed eyyamı ma'lûmatın eyyamı nahriden ıbaret oldu una kail olmu lardır ki muhtar olan da budur.

b è ä ß aì Ü Ø Ï - Görülüyor ki burada gıyabdan hıtaba ıltifat vardır ki bununla hıtab Resulullaha ve ümmetine tahvil olunmu tur. üphe yok ki Hazreti brahim zamanında kesilen kurbanlardan ümmeti Muhammedin yemesi ve yedirmesi tasavvur olunamaz. u halde burada ki «fa» nın bir iycazı hazf ifade eden «fa» i fasıha oldu u anla ılır. Ve binaenaleyh ma'nâ u olur: mdiyamuhammedveümmetisiz de o günlerde kurbanlarınıza ismullahı zikr ediniz de onlardan yeyiniz 9 Šî Ô 1 Ûa ö b j Ûa aì à È Ÿ a ë ve muhtac olan sıkılmı a it'am ediniz - yemek emri, ibaha; it'am emri vücub içindir. Ya'ni Kurban bayramı kurbanından sahıbinin yemesi caizdir. Bir mıkdarını fukaraya it'am vacibdir. Mendub olan, bir sülüüsünü kendisile âilesi, bir sülüsünü ahıbbası bir sülsünü de fukarâ için ayırmaktır. Ancak zikri gelecek olan nezir kurbanlarından sahibinin yemesi câiz olmaz. 29. á è r 1 m aì š Ô î Û á q sonra kirlerinizi izâle etsinler - menasiki edâdan sonra tırnaklarını kesmek, bıyı ını vesakalını düzeltmek, koltuklarını yolmak, ba ını ve kası ını tıra etmek gibi temizlenme e müteallık ıhtiyaclarını kaza etsinler á ç ë ˆ ã aì Ïì î Û ë ve nezirlerini iyfa eylesinler sh:»3400

Õî n È Ûa o î j Ûb 2 aì Ï ì À î Û ë ve o atiyk beyti tavaf etsinler - ya'ni Kâ'beyi tekrar tekrar dola sınlar. Bir tavaf yedi avt, bir avt bir dola ımdır.yedi avtın dördü farz üçü vâcibdir. Cumhurı müfessirîn demi lerdir ki buradaki tavaftan murad, haccin erkânından olan tavafı ifâza namı di erle tavafı ziyarettir ki tehallülün tamamı bununladır.ya'nibutavaf yapılmadan Ihramdan çıkılmaz, kirlerin izâlesi ma'nasına kazâi tefes, buna mukarin olur. Vav tertibe delâlet etmedi i için bunun kazai tefesten sonra yapılmasını ıktiza etmez. Lâkin zikirdeki tertibe nazaran bu tavafın kazai tefesten sonra olması zihne tebadür etti i vetavafi ziyaret Ihram ve vakfe gibi hacc mefhumunda dahil bulundu u için ba'zıları bunu tavafı sader denilen veda' tavafına hamletmi lerdir ki afâki için vacibdir. Bunun tam mukabili de tavafi kudumdur. Ki ilk varıdı ı vakıt yapılır.buüçtavafın gayri olarak da her zaman arzu edildi i kadar nâfile tavaflar da yapılabilir. Kâ'beye Beyti atiyk denilmesinin vechine gelince: Bunda bir kaç ma'nâ vardır: 1 - Atiyk,lisanımızdadame hur oldu u üzere kadim ma'nâsına gelir, evvel zamandan kalma demektir. Gerçi biz ba'zan bu ma'nâda «eski» ta'birini de kullanırız,lâkin eski daha ziyade «halak» ya'ni köhne ve

harab mefhumunu ifade eder. Halbuki atîk ve kadim köhne demek de ildir. Antika demektir. «b b j ß ò Ø j 2 ô ˆ Ü Û b äü Û É ë o î 2 4 ë a æ a» âyeti mantukuna nazaran Kâ'beyi Muazzeme ruyi zeminde mevcud ma'bedlerin en kadimi olmak ı'tibarile «atîk» tesmiye edilmi tir. Bu ma'nâ, Haseni Basrîden menkuldür. sh:»3401 2 - Atiyk,Sûrei srânın Âhirinde beyan olundu u üzere ıtak gibi ceyyid ve muteber ma'nâsına gelir ki birinci ma'nânın lâzımıdır. Bu ma'nâca Beyiatîk, Beyti erif ve mükerrem demektir. Netekim Beytülharâm dahi denilir. Bu ma'nâ Saı'dibni Cübeyrden menkuldür. sh:»3401 3 - Atiyk, azad ve hur ma'nâsına gelir. Kâ'bei muazzame de Cebabirenin tesallutundan âzâde oldu u için atiyk tesmiye edilmi tir. Bu ma'nâ bir hadîsi erif ile Resulullahdan da mervîydir. Buyurmu ki «áüï ñš2bjvûa åß éônça éã ü ÕînÈÛa oîjûa é ÜÛa óà bàãa

Á Ó bju éîüç ŠèÄí» ya'ni Allah tealâ Beyte «El'atiyk tesmiye etti, çünkü onu Cebabireden âzâde kıldı da ona asla bir cebbar galebe edemedi. Bu hadîsi Buharî tarihinde ve ibni Cerir ve Taberanî ve daha ba kaları bnüzzübeyrden tahric eylemi, Tirmizî Hasendir demi, Hâkim sahih demi tir. bni Ebi Necîh ile Katade de bu ma'nâ ile tefsir etmi lerdir. Filhakıka bir zamanlar «Tübba'» hedmetmek istemi felceu ramı vaz geçmesi tasvıye edilmi, binaenaleyh bırakmı iyile mi, ta'zîmen bir örtü ile iksâetmi idi ki ilk Kâ'be örtüsüdür. Sonraları Ebrehe de Fil vak'ası ile musab olmu tu. Gerçi Haccac yıktı, lâkin onun kasdı Beytetesallut de il bni Zübeyri çıkarmaktı, sonra bina etti. Karamıtanın Haceri esvedi bir kaç seneler alıb götürmü olmaları da bu kabilden olmak gerektir. Âhir zamanda Habe tarafından hedmedilip ta ları denize atılaca ına dair rivayet edilen bir hadîs mazmunu da sahih oldu una göre Kıyamet alâmatındandır. Mücahid, kimsenin milki olmadı ından dolayı hurrül'asıl ma'nâsına atîk tesmiye edildi ini söylemi tir. Ba'zıları da atiyk, mu'tık ma'nâsınadır demi ler ki haccedenlerin rakabelerini zünubdan azâd eder demektir. mdibuizahattan anla ılır ki «Õ înç oî2» unvanı bu ma'nâların hepsine kabil bir surette terceme edilemiyece ini cihetle aynen muhafaza edilmek ıktiza eder.

30. > Ù Û te öyle - ya'ni emir böyle, böyle yapılmak lâzım gelir. é ÜÛa pb ß Š y á Ä È í å ß ë her kim de Allahın hurmetlerine ta'zım ederse - ya'ni Allahın ahkâmına, emirlerine, nehîlerine ve Beyti haram, Mescidi haram, Beledi sh:»3402 haram, Me 'ari haram, ehri haram ve saire gibi muhterem kıldı ı eylere riayetin vücubunu bilerek ve mucebince amel ederek ihtiram ederse 6 é 2 ä Ç é Û Š î ì è Ï rabbı ındinde o onun için hayırdır.-âhıretteota'zımin hayrını görür. âb È ã üa á Ø Û o Ü y a ë Sizeise en'am hep halâl kılındı - hurumattan de ildir, Sûrei «En'am» da beyan olundu u üzere Bahîre, Saîbe, Vasıyle, ham yok, semaniyete - ezvac hepsi halâl á Ø î Ü Ç ó Ü n í b ß ü a ancak üzerinize tilâvet olunan müstesnâ - ki bu da sûrei «Mâide» é ÜÛa 3 ç a b ß ë nin ba ında tafsıl olundu u üzere meyte, dem, dır. Š î Ì Û æb q ë üa å ß u ŠÛa aì j ä n ub Ï binaenaley pislikten, evsandan ictinab ediniz - ya'ni meyte gibi hissî ve maddî pisliklerden ictinab ile beraber nusub-ü asnam gibi ma'nevî pisliklerden de

sakınınız.oen'amı ismullah ile kesiniz de Allahdan ba kasının namına kesip pis etmeyiniz ve beyti de putlardan tathir ediniz = ë ŒÛa 4 ì Ó aì j ä n ua ë tezvir sözden de ictinab eyleyiniz - yalanı söylemedi iniz gibi terviç de etmeyiniz, tezvirattan uzak olunuz, ya'ni evsana tapmak da yalancı ahidlik kabîlinden tezvirattır,hattâtezviratın ba ıdır.birdeallahın haram kılmadı ı eylere haram demekten, bahîre sâibe, vasıyle, ham haramdır demek gibi yalan sözlerden ve akıdelerden sakının ve böyle pisliklerden son derece ıhtiraz etmek lâzımdır. öyle ki: 31. õ b 1 ä y Allah için hunefa olmak - her dinden çekilib ıhlâs ile tevhıdi hakka sarılmı é Ü Û bir cemâat olmak 6 é 2 åî Š ß Š î Ë ona hiç irk ko mamak suretiyle sh:»3403 é ÜÛb 2 Ú Š í å ß ë veherkimallaha irk ko arsa õ b à Ûa å ß Š b à ã b Ø Ï sanki Semadan sükut etmi Š î ÀÛa é 1 À n Ï de onu ku lar didikliyor ve yahud ruzgâr onu uzak bir yere Õî z æb Ø ß ó Ï í ŠÛa é 2 ô ì è m ë a

sürüklüyor gibidir. - irk böyle mühliktir. nsanın kalbini didik didik didikler, uçurumlara sürükler. 32. > Ù Û Bu böyle lì Ü Ô Ûa ô ì Ô m å ß b è ã b Ï é ÜÛa Š ö b È á Ä È í å ß ë halbuki her kim Allahın eâirine -muhterem kıldı ı alâime - ta'zım ederse PPPbèãbÏ muhakkak o ta'zımat kalblerin takvâsındandır. - Esbabi vikayesinden ve korunmasındandır. Binaenaleyh eâirden olan hacc hediylerine, o büyük kurbanlara ta'zım etmeli, hurmetle bakmalı ve onları ancak Allahın ismini zikrederek kurban etmelidir. 33. b èî Ï á Ø Û Siziniçin onlar da - ya'ni o eâir de, o hedayâ da ó à ß 3 u a ó Û a É Ïb ä ß muayyen bir zamana kadar bir takım menfeatler vardır.- Sa ımından, dölünden, tüyünden hizmetinden ve sairesinden bir vakta kadar bir çok istifadeler edilir. ; Õî n È Ûa o î j Ûa ó Û a b è Ü z ß á q sonra da ecellerinin yetimi Beyti atîka kadar varır. - «Mina» da kurban olurlar ki bu da menfeati uhreviyyeleridir. Binaenaleyh böyle mübarek eylere tazım edilmez mi? Bunlar, yaradanı Allahdan ba kasının namına nasıl kesilir. Ba kaları bunların bir kılını yaratabilir mi? Burada Beyti atîk fasılasının tercii Kâ'benin mü riklerden tahlisıle putlardan tathiri kazıyyesini te'kiddir. Bunların Beyti atîka kadar varmalarının hıkmetine gelince: 34. b Ø ä ß b ä Ü È u ò ß a 3Ø Û ë biz her ümmet için bir mensek ya'ni bir ıbadet ve kurban

yeri yaptık ki 6 âb È ã üa ò àî è 2 å ß á è Ó b ß ó Ü Ç é ÜÛa á a aë Š ˆ î Û kendilerine rızk sh:»3404 etti i En'am behîmeleri üzerine Allahın ismini zikretsinler için ya ë éû a á Ø è Û b Ï imdi hepinizin ilâhı bir ilâhdır. - Her ümmet için bir mensek yaptı ı gibi sizin için de yapmı tır. 6aì à Ü a é Ü Ï Binaenaleyh ancak ona - o vahid olan ilâha - islâm ediniz - ıhlâs ile ıbadet ediniz de zikrinizi, kurbanınızı irk ile aibedar etmeyiniz = åî n j à Ûa bir de o Š 2 ë mütevazı'ları müjdele - ya Muhammed 35. á è 2ì Ü Ó o Ü u ë é ÜÛa Š a a åí ˆ Û a ki Allah denilince kalbleri çarpar -Celâlı kibriyanın derhal yüreklerinde parladı ını hıssederler á è 2b a b ß ó Ü Ç åí Š 2b Ûa ë kendilerine isabet eden zahmetlere kar ıda sabırlıdırlar. = ñì Ü Ûa ó àî Ô à Ûa ë ve namaza müdavimdirler. æìô 1 ä í á çb ä Ó b à ß ë Venasıb etti imiz rızklarından infak ederler - zekât, sadaka

verirler kurban keser it'am ederler. 36. æ j Ûa ë bedeneleri de - o bedenlileri ya'ni En'amın iri gövdelilerini ki hareme ihda olunan develerdir. «ò È j å Ç ñ Š Ô j Ûa ë ò È j å Ç ò ã j Û a» hadîsi erifi mucebince sı ır da deve gibi yedi ki iden kurban edilmek caiz oldu u cihetle er'an sı ırlar dahi bedene cinsinden ma'duddur. é ÜÛa Š ö b È å ß á Ø Û b çb ä Ü È u sizin için Allah eâirinden kıldık - ya'ni Allahın > Š î size te ri'etti i dinin tecelliyatını i 'ariçin alâiminden kıldık b èî Ï á Ø Û siziniçin onlarda hayır vardır.-balâdai 'ar olundu u üzere dinî dünyevî menfeat vardır. 7 Ò a ì b è î Ü Ç é ÜÛa á a aë Š b Ï Binaenaleyh onlar dikili iken üzerlerine ismullahı, zikrediniz - ya'ni ismullahı zikrederek sh:»3405 kurban ediniz. Bu suretle kurban deveye mahsustur. Deve ayakta iken elinin biri ba lanıp gerdanından bo azlanır ki buna nahır tesmiye edilir. Maamafih çene altından zebhi de caizdir. Sı ır vekoyun,keçiise yatırılıp üç aya ı ba lanarak zebh olunur. Nehır veya zebihte ismullahın zikride «Ù î Û a Ù ä ß ÜÛ a áè P Š j a é ÜÛa ë é ÜÛa á 2» denilmektedir ki «Allahın

smile, Allah en büyük, ya Allah senden ve sana» demektir. b è 2ì ä u o j u ë a b Ï Binaenaleyh yanları yere dü tü ünde - ki ruhu çıkmı tır. b è ä ß aì Ü Ø Ï Artık onlardan yiyiniz - ya'ni her eyini de il, yenilmesi caiz olan ba'zı aksamından yiyiniz 6 Š n È à Ûa ë É ãb Ô Ûa aì à È Ÿ a ë kanaatkâra ve dilenene it'am da ediniz á Ø Û b çb ã Š Ù Û ˆ biz onları size böyle teshıyrettik-oiri hayvanları böyle müsahhar kıldık æë Š Ø m á Ø Ü È Û o teshıyr her istedi inizi yapasınız diye de il, ükredesiniz diyedir. Bir o hayvanların iriliklerine bir de insanın küçüklü üne bakmalı da ma'neviyyetin kar ısında maddiyyetin nasıl zebun kaldı ı görmeli ve Allah tealânın insana verdi i ni'met ve kudretin kadrini bilmeli de Allaha ükretmelidir. Muhyiddini Arabî Hazretleri demi tir ki: Mina kurban mahalli kılınmı tır.nahır Minada olur. Mina ümniyyeye irmektendir.zirame ru' Münâya iren gayeye irmi demektir. Ve Kurbanları nahırdeinsanî ecsamın tagaddisi için hayvanî cisimleri tedbirden ruhlarını itlâf vardır ki onlar tefrık olunurken ruhları nazar eder. O bedenleri deve, sı ır olarak tedbir ettikten sonra insanî olarak tedbir eylerler. Bu bir dakık mes'eledir ki Allah basiretlerini tenvir etmi olan ehlullahdan maadası tefettun edemez g ça.

Buna nasıl ükretmeli? 37. b ç ª ë b ß ü ë b è ßì z Û 4b ä í å Û onların sh:»3406 ne etleri ne kanları Allaha ermez - rızasına nâil olamaz 6 á Ø ä ß ô ì Ô nûa é Ûb ä í å Ø Û ë velâkin ona sizden olan o tekva irer.-sizin ma'neviyyetinizden gelen, kalblerinizi Allahın emrine imtisalveta'zime ve ona ıhlâs ile takarrübe da'vet eden tekvanızdır ki ındallah kabule karîn ve rızasına nâil olur. á Ø Û b ç Š Ù Û ˆ Onları böyle teshıyrettiki 6 á Øí ç b ß ó Ü Ç aë Š j Ø n Û size verdi i hidayet ve muvaffakıyyetten dolayı Allahı büyükliyesiniz - onları teshıyr etmek yolunu ö retib esbabını bah eden ve takarrübün keyfiyetine ir ad eyliyen ni'metinin celâletini ve kudretinin azametini tanıyıb büyüklükte birli ini hem kalben hem kavlen hem fi'len tekbir ile ı'lân edesiniz åî ä z à Ûa Š 2 ë bir de muhsinleri müjdele - ya Muhammed!

Zira : 3 k z í ü æ a 6aì ä ß a åí ˆ Ûa å Ç É Ïa í æ a SX æ a ë 6aìà Ü Ã á è ã b 2 æì Ü mb Ô í åí ˆ Ü Û æ a SY ; ì 1 æa ì á ç b í å ß aì u Š a åí ˆ Û a TP = Ší Ô Û á ç Š ã ó Ü Ç b äûa é ÜÛa É Ï ü ì Û ë 6 é ÜÛa b ä 2 aì Ûì Ô í æ a ü a Õ y Š î Ì 2 Š ˆ í ub ß ë pa ì Ü ë É î 2 ë É ßa ì o ß è Û œ È j 2 á è š È 2 ô ì Ô Û æ a 6 ê Š ä í å ß é ÜÛa æ Š ä î Û ë 6a Šî r é ÜÛa á a b èî Ï Œí Œ Ç sh:»3407 a ì m a ë ñì Ü Ûa aì ßb Ó a üa ó Ï á çb ä Ø ß æ a åí ˆ Û a TQ ò j Ób Ç é Ü Û ë 6 Š Ø ä à Ûa å Ç a ì è ã ë Òë Š È à Ûb 2 aë Š ß a ë ñì ŒÛa ì ß üa

Meali erifi Haberiniz olsun ki Allah iyman edenler tarafından müdafaa edecektir, çünkü Allah her hangi bir hâini, nankörü sevmez 38 zin verildi o kendilerine kıtal edilenlere, çünkü onlara zulm olundu ve übhesiz ki Allah onları muzaffer kılma a her halde kadirdir 39 Onlar ki rabbımız bir Allahdır demelerinden ba ka bir sebeb, bir hakk olmaksızın diyarlarından çıkarıldılar. Allahın da nasın bir kısmını bir kısmiyledef'etmesi olmasa idi her halde manastırlar, kiliseler, havralar Mescidler yıkılırdı ki bunlar da Allahın ismiçokzikr olunur ve elbette Allah kendine nusret edeni mensur kılacaktır, übhe yok ki Allah çok kuvvetli, çok ızzetlidir 40 Onlar ki ayed kendilerini Arzda makamı iktıdara getirirsek namazı kılarlar, zekâtı verirler,ma'rufile emir ve Münkerden nehiy ederler bütün umurun akıbeti de sırf Allaha aiddir 41 æ a Muhakkak ki Allah 6aì ä ß a åí ˆ Ûa å Ç É Ïa í 38. iyman edenlerden müdafaa eder. - Mü'minlerden kâfirlerin taarruzlarını def'eder. Binaenaleyh balâda söylendi i üzere Allah yolundan ve hacdan men'e kıyam eden ve edecek olan kâfirlere kar ı müdafaaya husni suretle hazırlansınlar

sh:»3408 ; ì 1 æa ì 3 k z í ü æ a übhe yok ki Allah hiç bir hâin nankör kömesini sevmez-ya'ni emanatına hıyanet, ni'metlerine nankörlük edenlerin hiç birini sevmez, cem'ıyyetlerini müdafaa etmez. bil'âkis defi'lerine hak verir. Onun için : 39. æì Ü mb Ô í åí ˆ Ü Û æ a Mukatele olunanlara izin verildi-hain kâfirler tarafından kıtale ma'ruz kalan mü'minler onlara kar ı harb-ü kıtale me'zun kılındılar 6aìà Ü Ã áè ã b 2 çünkü zulmolundular-resulullah ve Eshabına mü rikler eza ediyorlardı, eshab kimi darbolunmu, kimi yaralanmı bir halde gelirler, aleyhissalâtü vesselâma tezallüm ederlerdi. «sabrediniz, çünkü kıtalile emrolunmadım» buyurdu, nihayet hicret ettiler bu âyet nâzil oldu ki kıtal hakkında ilk nâzil olan âyettir. (Sûrei «Bakare»de «á Ø ãì Ü mb Ô í åí ˆ Ûa ó Ï aì Ü mb Ó ë» bak) é ÜÛa 3î j = Ší Ô Û á ç Š ã ó Ü Ç æ a ë Ve übhe yok ki Allah onlara, o mü'minlere nusret etme e, muzaffer kılma a elbette kadir, çok kadirdir-binaenaleyh kâfirler çok, mü'minleraz nasıl mukatele edebilirler gibi übheye dü memelidir.

40. åí ˆ Û a O mazlûmlarki 6 é ÜÛa b ä 2 aì Ûì Ô í æ a ü a Õ y Š î Ì 2 á ç b í å ß aì u Š a Rabbımız Allah demelerinden ba ka bir sebeb olmaksızın mallarından ve diyarlarından bigayri hakkın çıkarıldılar. œ È j 2 á è š È 2 b äûa é ÜÛa É Ï ü ì Û ë Vee er Allah nasın bir kısmını bir kısmiyledefetmeseidi-mütecaviz zalimleri, mü'minlerle defetmesi olmasa idi é ÜÛa á a b èî Ï Š ˆ í ub ß ë pa ì Ü ë É î 2 ë É ßa ì o ß è Û 6a Šî r savm'aalar, bî'alar, salutalar, ve içinde ismullah çok zikr olunan mescidler yıkılırdı. -Netekim o def'ı yapılmıyan sh:»3409 yerlerdeilhad görülmektedir. SAVMAA, esasen tepesi sivri mürtefi' bina demektir ki slâmdan evvel Nesârâ râhiblerinin manastırlarına ve Sâbie müslimanların ezan yerleri olan minarelerde de kullanıldı. Fakat burada murad, Nasârânın manastırları veya Sâbienin zaviyeleridir. B 'A,Nasârâıbadethanesi olan kilise demektir. SALÂT, burada Ibranîce saluta muarrebidir ki Yehûdîlerin namazgâhı, ya'ni havra demektir.

Görülüyor ki mescidler, içindeismullahın kesiren zikr edilir olmasiyle tavsıf edilmi tir ki bunda iki nükte vardır.birisiislâm ıbadetinde ismullahın çok zikredilmesi maksudi aslî oldu unu tasrih, ikinciside di erlirinin vaz'ı aslî olan zikrullahın udul ile ba ka maksadlarda isti'mal olundu una i arettir. Hasılı Allah, dindar olanları mütecavizlerin def'ıne sevketmese, ehli iymana harb hakk-u salâhıyyeti vermese idi manastırlar ve zaviyeler, kiliseler ve havralar, ve içinde Allah ismi kesiren zikredilen mescidler bütün hedmolunurdu, dinsizlerin tearruzu hiç birini bırakmaz, Sûrei Bakarede geçti i üzere Arz Fâsid olurdu. Bütün bunların mahfuziıyyet ve selâmeti müdafealariyle mütenasibdir. O halde bütün bunların hımayesiniistihdaf eden islâmın hakkı müdafeası evleviyyetle sâbittir. 6 ê Š ä í å ß é ÜÛa æ Š ä î Û ë Ve elbette Allah, onanusrat edeni mansur kılar. -Allaha nusrat dinini nusrat demektir. Zira din ef'ali ıhtiyariyyeye teallûk etti i cihetle olbabda maksudun husulü için iradei ilâhiyyenin teallûku abdin iradei cüz'iyyesine muallâk oldu undan kulların iradei cüz'iyyelerini sarf ile sâyileri iradei ilâhiyyenin incazına vesile olmak i'tibarile bir nusrat gibidir. Onun için mü'minlere müdafea va'deden Allah tealâ, nusratının kat'îtehakkukunu onların nusratına ya'ni çalı malarına rabteylemi tir. Yoksa Œí Œ Ç ô ì Ô Û æ a

sh:»3410 muhakkak ki Allah hiç übhesiz kavîdir, azîzdir. - Nusrata ıhtiyacı yoktur. Ve nusrat etti i muazzez ve gayrı ma lûbdur. 41. åí ˆ Û a Onlara-izin ve nusrat - ki üa ó Ï á çb ä Ø ß æ a biz onları Arzdatemkin edersek - ya'ni makamı ıktidara getirir, icrayı hukûmet ettirirsek ñì ŒÛa a ì m a ë ñìü Ûa aì ßb Ó a namazı ikame ve zekâtı i'ta ederler 6 Š Ø ä à Ûa å Ç a ì è ã ë Òë Š È à Ûb 2 aë Š ß a ë emir bilma'ruf, nehiy anilmünker yaparlar - me ru', müstahsen tanınacak eylerle emir, na me ru, çirkin merdud eylerden nehyederler. - Mevkıi ıktidara geçince ahlâklarını bozmaz, dinden, adaletten inhiraf etmez evliyai umur olurlar. Filhakika Hulefai Ra idîn böyle olmu lardı. Maamafih ì ß üa ò j Ób Ç é Ü Û ë dur. = ì à q ë b Ç ë ì ã â ì Ó á è Ü j Ó o 2 ˆ Ô Ï Úì2 ˆ Ø í æ a ë TR l ˆ ë 7 å í ß lb z a ë TT = Âì Û â ì Ó ë áî ç Š 2 a â ì Ó ë TS Šî Ø ã æb Ñ î Ø Ï 7 á è m ˆ a á q åí Š Ïb Ø Ü Û o î Ü ß b Ï ó ì ß

ò í ëb ó è Ï ò à Ûb à ó ç ë b çb ä Ø Ü ç a ò í Š Ó å ß å í b Ø Ï TU î, ß Š Ó ë ò Ü À È ß Š 2 ë b è ë Š Ç ó Ü Ç sh:»3411 æì Ü Ô È í lì Ü Ó á è Û æì Ø n Ï üa ó Ï aë Šî, í á Ü Ï a TV ó à È m å Ø Û ë b 2 üa ó à È m ü b è ã b Ï 7b è 2 æì È à í æa a ë a b è 2 la ˆ È Ûb 2 Ù ãì Ü v È n í ë TW ë Ûa ó Ï ó n Ûa lì Ü Ô Ûa b à ß ò ä Ñ Û b Ù 2 ä Ç b ß ì í æ a ë 6 ê Ç ë é ÜÛa Ñ Ü í å Û ë á q ò à Ûb à ó ç ë b è Û o î Ü ß a ò í Š Ó å ß å í b ë TX æë È m ; Šî à Ûa ó Û a ë 7b è m ˆ a Meali erifi Vee er seni tekzib ederlerse emin ol onlardan evvel kavmi Nuh da tekzib etti, Ad da, Semûd da, kavmi brahim de kavmi Lût da 42 43 Eshabi Medyen de. Musâ da tekzib olundu, ben de o kâfirlere bir mühlet

verdim, sonra da kendilerini tuttumalıverdim, nasıl oldu o vakıt benim inkârım? 44 Evet, nice memleketler vardı ki biz onları zulm etmektelerken helâk ettik de imdi onlar damlarının üzerine çökmü ıp ıssız,hem nice muattal kuyu ve mü eyyed kö k 45 Ya o yerde neye bir seyr etmediler ki kendileri için akıllanmalarına sebeb olacak kalbler ve i ıtmelerine sebeb olacak kulaklar olsun, zira hakikat budur ki gözler körelmez ve lâkin sînelerdeki kalbler körelir 46 Bir de senden acele azâb istiyorlar, elbette Allah, va'dinde hulf etmez, bununla beraber rabbının ındinde bir gün sizin sayacaklarınızdan bin sene gibidir 47 Zulm etmektelerken kendilerine mühlet verdi im nice memleket vardı ki ben onu tutmu alıvermi tim, bütün inkılâb nihayet banadır 48 sh:»3412 UP 7 åî j ß Ší ˆ ã á Ø Û b ã a b à ã a b äûa b è í a b í 3 Ó TY áí Š Ö ë ñ Š 1 Ì ß á è Û pb z Ûb Ûa aì Ü à Ç ë aì ä ß a åí ˆ Ûb Ï lb z a Ù Û ë a åí Œ ub È ß b ä mb í a ó Ï a ì È åí ˆ Ûa ë UQ áî z v Ûa

Meali erifi De ki: ey o bütün insanlar: ben size ancak açık anlatan bir nezîrim 49 mdi iyman edip salih salih i yapanlar, onlar için hem bir ma rifet var hem kerîm 50 Âyetlerimiz hakkında muaccizlik içinko u anlar ise i te onlar eshabı cehîm 51 Böyle de, ve ümniyye ta'kıb etme. Zira: ó ä à m a a ü a ó j ã ü ë 4ì å ß Ù Ü j Ó å ß b ä Ü a b ß ë UR á q æb À î, Ûa ó Ô Ü í b ß é ÜÛa ƒ ä î Ï 7 é n î ä ß a ó Ï æb À î, Ûa ó Ô Û a ó Ô Ü í b ß 3 È v î Û US = áî Ø y áî Ü Ç é ÜÛa ë 6 é mb í a é ÜÛa á Ø zí æ a ë 6 á è 2ì Ü Ó ò î, b Ô Ûa ë Š ß á è 2ì Ü Ó ó Ï åí ˆ Ü Û ò än Ï æb À î, Ûa á Ü È Ûa aì m@ë a åí ˆ Ûa á Ü È î Û ë UT = î È 2 Öb Ô ó 1 Û åî à Ûb ÄÛa æ a ë 6 á è 2ì Ü Ó é Û o j n Ï é 2 aì ä ß ªì î Ï Ù 2 å ß Õ z Ûa ã a é áî Ô n ß Âa Š ó Û a a ì ä ß a åí ˆ Ûa b è Û

sh:»3413 á è î m b m ó n y é ä ß ò í Š ß ó Ï aë Š 1 åí ˆ Ûa 4a Œ í ü ë UU áî Ô Ç â ì í la ˆ Ç á è î m b í ë a ò n Ì 2 ò Çb Ûa Meali erifi Hem biz senden evvel ne bir Resul ve ne bir Nebiy göndermedik ki bir temenni kurdu u vakıt eytan onun ümniyyesine bir ilka yapmı olmasın, bunun üzerine Allah eytanın ilka etti ini derhal nesheder de sonra Allah, âyetlerini muhkemler ve Allah, alîmdir, hakîmdir 52 unun içinki eytanın ilka edece ini kalbleri katı olanlar ve kalblerinde bir maraz bulunanlar için bir fitne kılacaktır ve çünkü o zalimler uzak bir ikak içindedirler 53 Bir de kendilerine ılim verilmi olanlar muhakkak rabbından gelen hakk oldu unu bilsinler ve ona iyman etsinler de kalbleri ona saygı duysun ve çünkü Allah, iyman edenleri do ru bir caddeye çıkarır 54 O küfredenler de kendilerine o saat ba teten gelinciye veya akîm bir günün azâbı gelinciye kadar ondan bir ekk içinde kalır giderler 55

52. ü ë å Ù Ü j Ó å ß b ä Ü a b ß ë senden evvel ne bir ó j ã 4ì ß Resulü ne de bir Nebiyyi ba ka bir halde göndermedik - bu âyet Resul ile Nebiyyin ma'nalarında fark oldu unu i 'ar etmektedir. Nebiynin Resulden eamm oldu unu ifade eden ba'zı hadîsler de nakledilmektedir. Urfi er'îde me hur oldu una göre Resul, kendine vahyolunan ve tebli a me'mur bulunandır. Nebiy isetebli a me'mur olsun olmasın vahyolunandır. Binaenaleyh her Resul Nebiydir, her sh:»3414 Nebiy Resul de ildir. Fakat ma'lûm ki amm, hassa mukabil zikrolundu u zaman o hassın maverâsına masruf olur. Burada da Nebiy Resule mukabil zikredilmi bulundu undan Resul olmıyan, ya'ni tebli a me'mur edilmiyen Nebiy kasdedilmek ıktıza eder. Halbuki âyetin ba ındaki irsalfi'li ikisine de teallûk etmektedir. Tebli a me'mur edilmiyenin iseirsal edilmi olması anla ılmaz, Bunun için denilmi tirki : Resul, Allah tealânın nası da'vet etmek üzere yeni bir eriati gönderdi i hur erkektir. Nebiy ise buna ve sâbık bir eriati takrir için gönderilene amildir. Netekim Benî sraîl enbiyası hep eriati Musâyı takririçin

gönderilmi lerdir. Lâkin buna da öyle bir iyrad vardır: smail aleyhisselâm hakkında «b 7 î j ã üì æb ë» buyurulmu tur. Binaenaleyh hem Nebiy hem Resudür. Halbuki er'i cedid ile de il, Hazreti brahimin eriatiyle gönderilmi tir. Buna cevaben de gönderildi i nasa nisbetle er'i cedid olması kâfîdir deniliyor. Bir de Resul, mu'cizesi ve münzel bir kitabı olan, Nebiy ise kitabı olmıyandır diye ta'rif edilmi ise smail aleyhisselâm ile i'tiraz bu ta'rife daha ziyade vâriddir. O halde en do rusu evvelki ta'riftir. «b ä Ü a» fi'linin teallûkuna gelince; bunu «z ß ë b 1 c b è m Ü Ó b» kabîlinden olarak «ó j ã å ß b ã ªb j ã a ü ë 4ì å ß Ù Ü j Ó å ß b ä Ü a b ß ë» takdirde anlamak ıktıza eder. Ya'ni senden evvel ba ka halde ne bir Resul irsal, ne de bir Nebiy inba etmedik ü a ancak-o halde ki ó ä à m a a temenni etti inde-temeninin esası gönlün arzu etti i eyi nefs-ü hayalde takdir ve tasvir eylemektir. Ve bununla nefiste hasıl olan surete ümniyye veya münye denilir ki fransızca «ideal» ta'bir olunur. Son zamanlarda bu kelime felsefede ehemmiyyet kesbetmi ve idealizm namiyle bir mesleki felsefînin te ekkülüne men e' olmu ve sanki uydurma oldu u belli olmak için lisanımızatercemesinde «mefkûre» kelimesi uydurulmu vesuyu'bulmu tur. u halde temenni bir ümniyye beslemek, bir

sh:»3415 mefkûre kurmak demek olur. dealistler bütün hakikatin aslı «b ã a» de oldu unu farzettiklerinden nefsin münyesini her hakikatin men ei gibi farzederler ve muvaffak olmu büyük adamları hep idealcı telâkkı eylerler. Bununla ülûhiyyet ve nübüvvet mes'elesini de hallettiklerine zâhib olarak Peygamberi bir ideal kurmu, bir zaman programına yapmakla u ra mı, sonra da nübüvvet da'vasıyle ortaya atılmı bir idealist gibi göstermek isterler. Fakat Kur'an bilhassa bu âyet ile anlatıyor ki nübüvvet ve risalet bir ümniyye i i de ildir. «=ó yì í ó y ë ü a ì ç æ a P6ô ì è Ûa å Ç Õ À ä í b ß ë» olan Peygambere temenni yakı maz. Çünkü vahiy temamen emri haktır. Ümniyyeye ise eytan karı ır.ba kaları öyle dursun Nebiy ve Resul bile hasbelbe eriyye temennide bulundu u vakıt 7 é n î ä ß a ó Ï æb À î, Ûa ó Ô Û a ümniyyesine eytan ilkaat yapar-hakk olmıyan übheler karı tırır. Ümniyye heva ve hayalden, isabetsizlikten halî kalmaz. Demek ki Peygamberlerin ısmeti, yakîni, vahiy haysiyyetiyledir. æb À î, Ûa ó Ô Ü í b ß é ÜÛa ƒ ä î Ï Onun üzerine Allah, eytanın ilkasını nesheder-izale eyler 6 é mb í a é ÜÛa á Ø z í á q sonra da Allah o âyetlerini muhkemle tirir. -Hiç bir vechile reddi kabil olmıyacak, hata ihtimali bulunmıyacak surette kuvvetle tirir. Burada «á q» zamanda de il, rütbede terâhı içindir. Çünkü ıhkâm, nesıhten a'lâ